آداب غدیر از نگاه روایات

دو حادثه بسيار مهمّ و بزرگ در تاريخ اسلام رخ داد كه از يكى رسالت و از ديگرى امامت به وجود آمد.

دو حادثه مهم تاریخ اسلام

نخستين حادثه، نزول وحى بود كه رسالت پيامبر صلی الله علیه و آله را در برداشت.

دومين حادثه، غدير بود كه امامت را به وجود آورد و در حقيقت ادامه رسالت بود. روز غدير و امامت همان قدر اهميت دارد كه روز بعثت و رسالت.

خداوند منّان نيز در قرآن به اين ارتباط اشاره كرده و فرموده است:

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ

در آيه ديگر كه همان روز و بعد از آن واقعه غدير نازل شد فرمود:

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا:

مرحوم حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى مى گويد:

و يوم الغدير من هذا اليوم [يوم المبعث] بمنزلة الجزء الاخير من العلقة التامة، بل بمنزلة الباطن من الشىء الظاهر، وبمنزلة الروح من الانسان، لانّ كل ما فى هذا المبعث الشريف من الخير و الفوز و السعادة مشروطة بولاية اميرالمؤمنين و الائمة من ولده…

ترجمه: "و روز غدیر از این روز [روز مبعث] همانند قسمت آخر از یک پیوند کامل است، بلکه مانند باطن چیزی است که ظاهر است، و مانند روح برای انسان، زیرا هر آنچه در این مبعث شریف از خیر و کامیابی و سعادت وجود دارد، مشروط به ولایت امیرالمؤمنین و ائمه از نسل اوست."

به دليل اهميت روز غدير به عنوان بزرگ ترين و مهم ترين اعياد اسلامى است كه براى آن آداب و اعمال و فضايل بى شمارى بيان شده است.

در اين نوشته اعمال و آداب غدير تا حدّ امكان در آيينه روايات نمايانده مى شود.

نکات مهم غدیری

قبل از هرچيز به چند نكته اشاره مى شود:

۱ _ كثرت اعمال و آداب اين روز بسيار فوق العاده است و با اعمال هيچ روزى قابل مقايسه نيست.

در اين بررسى تا آنجا كه در توان نگارنده بود بيش از چهل مورد از آداب روز غدير در روايات گردآورى شده است.

۲ _ در آداب و اعمال غدير همه گروه ها مورد توجه و خطاب هستند و براى هر گروه با هر فكر و انديشه و هر سنّى، آدابى مناسب حال وجود دارد.

۳ _ اعمال و آداب اين روز برخوردار از ويژگى جامعيّت و به تمام ابعاد زندگى انسان (عبادى، سياسى، فقهى…) مربوط مى شود.از اين نكات استفاده مى شود كه معمار اين حادثه مهم تاريخى، مى خواهد اين روز براى هميشه در تاريخ زنده باشد.

در اين نوشته اين روز را در نگاه روايات تحت عناوين سياسى، عبادى، اجتماعى و اخلاقى دسته بندى مى كنيم و احاديث مربوط به آنها را مى آوريم:

آداب عبادى غدير

نماز

نماز روز غدير در شب و روز و نيز نماز مسجد غدير، در روايات وارد شده است كه نمونه اى از روايات آن بيان مى گردد:

الف: نماز شب غدير:

سيد بن طاووس در مورد آن چنين مى گويد:

وجدنا فيها صلاة مذكورة فى كتب العبادات والصلاة خير موضوع و خير مسموعٍ عام فى سائر الصلوات.

ذكر صفة هذه الصلاة فى ليلة الغدير وهى اثنتا عشرة ركعة لايسلّم الا فى اخراهنّ ويجلس بين كلّ ركعتين ويقرأ فى كل ركعة الحمد وقل هو اللّه أحد عشر مرّات و آية الكرسى مرّة، فاذا اتيت الثانية عشرة فاقرأ فيها الحمد سبع مرّات وقل هو اللّه أحد سبع مرّات واقنت وقل لا اله الاّ اللّهُ وَحْدَهُ لاشريك لَهُ،لَهُ الملك ولَهُ الحمد يحيى ويميت ويميت ويُحيى وهو حىّ لايموت بِيَدِه الخير وهو على كل شى قدير»

عشر مرات وتركع وتسجد وتقول فى سجودك عشر مرات سبحان مَن أحصى كل شئ علمهُ وسبحان مَنْ لاينبغى التسبيح الاّ لَهُ سبحان ذى المَنَّ والنّعم، سبحان ذى الفضل والطول، سبحان ذى العزّة والكرم، أسئلك بمعاقد العزّ من عرشِك ومنتهى الرحمة من كتابك وبالاسم الاعظم وكلماته التّامّة أن تصلّى على محمد رسولِكَ وأهل بيته الطيّبين الطاهرين واَنْ تفعل بى كذا وكذا انّك سميع مجيب».

سید بن طاووس در مورد نماز شب غدیر چنین می‌گوید:

در کتاب‌های عبادات، نمازی ذکر شده که بهترین موضوع و شنیده‌شده‌ترین نمازها است و شامل تمام نمازها می‌شود. این نماز در شب غدیر به این صورت است:

نماز شب غدیر شامل دوازده رکعت است که تنها در رکعت آخر سلام داده می‌شود. بین هر دو رکعت نشسته و در هر رکعت، سوره حمد، سوره توحید (قل هو الله أحد) یازده بار، و آیة الکرسی یک بار خوانده می‌شود.

هنگامی که به رکعت دوازدهم رسیدید، سوره حمد را هفت بار و سوره توحید را نیز هفت بار بخوانید. سپس قنوت گرفته و بگویید: «لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک وله الحمد یحیی و یمیت و یمیت و یحیی وهو حی لا یموت بیده الخیر وهو علی کل شیء قدیر» ده بار.

بعد از آن رکوع کرده و سجده کنید. در سجده خود ده بار بگویید: «سبحان من أحصى کل شئ علمه، سبحان من لا ینبغی التسبيح إلا له، سبحان ذی المنّ والنعم، سبحان ذی الفضل والطول، سبحان ذی العزة والكرم». سپس از خداوند درخواست کنید که حاجات خود را برآورده سازد و بگویید: «از تو به عزت عرش، رحمت کتابت، اسم اعظم و کلمات کاملت درخواست می‌کنم که بر محمد رسولت و اهل بیت پاک او درود فرستی و برای من چنین و چنان انجام دهی؛ تو شنوا و پاسخ‌دهنده‌ای.»

ب: نماز روز غدير:

شيخ طوسى درباره نماز روز غدير چنين آورده است:

اَلْحُسَيْنُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلْحُسَيْنِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى اَلْهَمْدَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ حَسَّانَ اَلْوَاسِطِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ اَلْعَبْدِيُّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ اَلصَّادِقَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: «صِيَامُ يَوْمِ غَدِيرِ خُمٍّ يَعْدِلُ صِيَامَ عُمُرِ اَلدُّنْيَا لَوْ عَاشَ إِنْسَانٌ ثُمَّ صَامَ مَا عَمَرَتِ اَلدُّنْيَا لَكَانَ لَهُ ثَوَابُ ذَلِكَ وَ صِيَامُهُ يَعْدِلُ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كُلِّ عَامٍ مِائَةَ حَجَّةٍ وَ مِائَةَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَاتٍ مُتَقَبَّلاَتٍ وَ هُوَ عِيدُ اَللَّهِ اَلْأَكْبَرُ… مَنْ صَلَّى فِيهِ رَكْعَتَيْنِ يَغْتَسِلُ عِنْدَ زَوَالِ اَلشَّمْسِ … عَدَلَتْ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِائَةَ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ مِائَةَ أَلْفِ عُمْرَةٍ ….

وَ مَنْ فَطَّرَ فِيهِ مُؤْمِناً كَانَ كَمَنْ أَطْعَمَ فِئَاماً وَ فِئَاماً وَ فِئَاماً فَلَمْ يَزَلْ يَعُدُّ إِلَى أَنْ عَقَدَ بِيَدِهِ عَشْراً» ثُمَّ قَالَ «أَ تَدْرِي كَمِ اَلْفِئَامُ» قُلْتُ لاَ قَالَ «مِائَةُ أَلْفٍ كُلُّ فِئَامٍ كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَطْعَمَ بِعَدَدِهَا «مِنَ اَلنَّبِيِّينَ وَ اَلصِّدِّيقِينَ وَ اَلشُّهَدٰاءِ» فِي حَرَمِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سَقَاهُمْ «فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ» وَ اَلدِّرْهَمُ فِيهِ بِأَلْفِ أَلْفِ دِرْهَمٍ»…

ترجمه:

«روزه گرفتن روز غدیر خم برابر است با روزه گرفتن تمام عمر دنیا. اگر انسانی تمام مدت عمر دنیا را روزه می‌گرفت، ثواب آن معادل ثواب روزه این روز می‌شد. همچنین روزه این روز نزد خداوند متعال در هر سال برابر با صد حج و صد عمره مقبول است. این روز بزرگ‌ترین عید خداوند است...کسی که در این روز دو رکعت نماز بخواند و هنگام زوال خورشید غسل کند، ثواب آن نزد خداوند متعال برابر با صد هزار حج و صد هزار عمره خواهد بود... و کسی که در این روز مؤمنی را افطار دهد، همانند کسی است که گروه‌های بزرگی از مردم را اطعام کرده باشد. پیامبر صلی الله علیه و آله تعداد گروه‌ها را تا ده بار با دست خود شمرد و سپس فرمود: «آیا می‌دانی هر گروه چند نفر است؟» گفتم: نه. فرمود: «هر گروه صد هزار نفر است.» هر کسی که این کار را انجام دهد، ثواب اطعام به تعداد آن‌ها از پیامبران، صدیقین و شهدا در حرم خداوند متعال را خواهد داشت، و آن‌ها را در روز سختی سیراب کرده باشد. همچنین ارزش یک درهم در این روز برابر با یک میلیون درهم خواهد بود.»

ج: نماز مسجد غدير:

محدث عظيم الشأن مرحوم كلينى در مورد نماز مسجد غدير مى گويد:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: يُسْتَحَبُّ اَلصَّلاَةُ فِي مَسْجِدِ اَلْغَدِيرِ لِأَنَّ اَلنَّبِيَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَقَامَ فِيهِ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ هُوَ مَوْضِعٌ أَظْهَرَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ اَلْحَقَّ .

ترجمه: ابان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:

خواندن نماز در مسجد غدير خم مستحب است، زيرا پيامبر صلّى اللّه عليه و اله در آن‌جا امير مؤمنان على عليه السّلام را به خلافت نصب فرمود: آن‌جايى است كه خداى عزّوجلّ‌ در آن حق را ظاهر فرمود.

روزه

درباره روزه روز غدير روايات متعددى وارد شده كه نمونه اى از آنها نقل مى شود. صدوق مى گويد:

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ اَلْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي اَلْحُسَيْنُ بْنُ عُبَيْدِ اَللَّهِ اَلْأَشْعَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ اَلْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ اَلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَمْ لِلْمُسْلِمِينَ مِنْ عِيدٍ فَقَالَ أَرْبَعَةُ أَعْيَادٍ قَالَ قُلْتُ قَدْ عَرَفْتُ اَلْعِيدَيْنِ وَ اَلْجُمُعَةَ فَقَالَ لِي أَعْظَمُهَا وَ أَشْرَفُهَا يَوْمُ اَلثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِي اَلْحِجَّةِ وَ هُوَ اَلْيَوْمُ اَلَّذِي أَقَامَ فِيهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ نَصَبَهُ لِلنَّاسِ عَلَماً قَالَ قُلْتُ مَا يَجِبُ عَلَيْنَا فِي ذَلِكَ اَلْيَوْمِ قَالَ يَجِبُ عَلَيْكُمْ صِيَامُهُ شُكْراً لِلَّهِ وَ حَمْداً لَهُ مَعَ أَنَّهُ أَهْلٌ أَنْ يُشْكَرَ كُلَّ سَاعَةٍ وَ كَذَلِكَ أَمَرَتِ اَلْأَنْبِيَاءُ أَوْصِيَاءَهَا أَنْ يَصُومُوا اَلْيَوْمَ اَلَّذِي يُقَامُ فِيهِ اَلْوَصِيُّ يَتَّخِذُونَهُ عِيداً وَ مَنْ صَامَهُ كَانَ أَفْضَلَ مِنْ عَمَلِ سِتِّينَ سَنَةً .

ترجمه:مفضل بن عمر مى‌گويد:به امام صادق(عليه السّلام)گفتم:مسلمانان چند تا عيد دارند؟ فرمود:چهار عيد،گفتم:من عيد فطر و قربان و جمعه را مى‌شناسم فرمود:بزرگترين و شريف‌ترين آنها روز هجدهم ذيحجه است و آن روزى است كه در آن روز پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)امير المؤمنين(عليه السّلام)را بلند كرد و او را براى مردم به جانشينى نصب كرد، گفتم:در اين روز وظيفه ما چيست‌؟فرمود:بر شماست كه آن روز را به عنوان سپاسگزارى و ستايش خداوند روزه بگيريد با اينكه خداوند در هر لحظه سزاوار سپاسگزارى است.و همين طور بود كه پيامبران اوصياء خود را امر مى‌كردند كه در آن روز كه وصىّ‌ نصب مى‌شود روزه‌دار باشند و آن روز را عيد بگيرند و هر كس در آن روز روزه بگيرد بهتر از عمل شصت سال است.

همان طور كه در پايان حديث آمده است انبيا به جانشينان خود دستور مى دادند كه روز وصايت و امامت خود را عيد بدانند و روزه بگيرند.

امام در اين حديث در فضيلت روزه اين روز مى فرمايد: روزه اين روز از عمل شصت سال برتر است.

مرحوم كلينى هم در مورد روزه و اعمال ديگر چنين نقل مى كند:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ اَلْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لِلْمُسْلِمِينَ عِيدٌ غَيْرَ اَلْعِيدَيْنِ قَالَ نَعَمْ يَا حَسَنُ أَعْظَمُهُمَا وَ أَشْرَفُهُمَا قُلْتُ وَ أَيُّ يَوْمٍ هُوَ قَالَ هُوَ يَوْمٌ نُصِبَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ وَ سَلاَمُهُ عَلَيْهِ فِيهِ عَلَماً لِلنَّاسِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَصْنَعَ فِيهِ قَالَ تَصُومُهُ يَا حَسَنُ وَ تُكْثِرُ اَلصَّلاَةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَبَرَّأُ إِلَى اَللَّهِ مِمَّنْ ظَلَمَهُمْ فَإِنَّ اَلْأَنْبِيَاءَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ كَانَتْ تَأْمُرُ اَلْأَوْصِيَاءَ بِالْيَوْمِ اَلَّذِي كَانَ يُقَامُ فِيهِ اَلْوَصِيُّ أَنْ يُتَّخَذَ عِيداً قَالَ قُلْتُ فَمَا لِمَنْ صَامَهُ قَالَ صِيَامُ سِتِّينَ شَهْراً وَ لاَ تَدَعْ صِيَامَ يَوْمِ سَبْعٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ رَجَبٍ فَإِنَّهُ هُوَ اَلْيَوْمُ اَلَّذِي نَزَلَتْ فِيهِ اَلنُّبُوَّةُ عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ ثَوَابُهُ مِثْلُ سِتِّينَ شَهْراً لَكُمْ .

حسن بن راشد گويد: به امام صادق عليه السّلام گفتم: قربانت گردم! براى مسلمانان جز دو عيد فطر و قربان، عيد ديگرى است‌؟

فرمود: آرى، اى حسن! بزرگتر و باشرافت‌تر از آن دو عيد.

گفتم: كدام روز است‌؟

فرمود: روزى است كه امير مؤمنان عليه السّلام در آن براى مردم به عنوان راهنما تعيين گرديد.

گفتم: فدايت شوم! در آن روز سزاوار است چه عملى را انجام دهيم‌؟

فرمود: اى حسن! در آن روز، روزه مى‌گيرى و بر محمّد و آل او صلوات بسيار مى‌فرستى و از كسانى كه در حق ايشان ستم كرده‌اند به سوى خداوند بيزارى مى‌جويى، زيراكه همۀ پيامبران صلوات اللّه عليهم به اوصياى خود دستور دادند كه روز نصب وصى را عيد بگيرند.

گويد: گفتم: پاداش كسى كه آن روز را روزه بگيرد، چيست‌؟

فرمود: پاداش شصت ماه روزه. روزۀ روز بيست و هفتم رجب را رها نكن، زيراكه آن روز، همان روزى است كه نبوّت بر محمّد صلّى اللّه عليه و اله نازل شد، و پاداش آن براى شما با شصت ماه برابر است.

در آخر حديث بعد از روزه غدير به روز مبعث اشاره شده و ثواب روزه هر دو روز برابر با ثواب روزه شصت ماه دانسته شده است و اين، ارتباط حقيقى دو روز و اهميت آن دو را مى رساند.

دعا در شب و روز غدير

از پيشوايان اسلام دعاهاى مختلفى در شب و روز اين عيد بزرگ نقل شده است كه اين مقاله گنجايش نقل آنها را ندارد.

محدثان زيادى، اين ادعيه را نقل كرده اند؛ از جمله سيد بن طاووس و علامه مجلسى و محدث قمى كه مى توان به كتب آنان مراجعه كرد.

ياد خدا و پيامبر(صلی الله علیه و آله )

در آداب غدير تأكيد شده كه در اين عيد بزرگ با روزه و نماز به ياد خدا و حضرت محمد صلی الله علیه و آله و آل او باشيد.

در اين زمينه نيز حديثى از محدث بزرگ شيعه، كلينى مى آوريم:

سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ عَبْدِ اَلرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ هَلْ لِلْمُسْلِمِينَ عِيدٌ غَيْرَ يَوْمِ اَلْجُمُعَةِ وَ اَلْأَضْحَى وَ اَلْفِطْرِ قَالَ نَعَمْ أَعْظَمُهَا حُرْمَةً قُلْتُ وَ أَيُّ عِيدٍ هُوَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ اَلْيَوْمُ اَلَّذِي نَصَبَ فِيهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ قَالَ مَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ قُلْتُ وَ أَيُّ يَوْمٍ هُوَ قَالَ وَ مَا تَصْنَعُ بِالْيَوْمِ إِنَّ اَلسَّنَةَ تَدُورُ وَ لَكِنَّهُ يَوْمُ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ مِنْ ذِي اَلْحِجَّةِ فَقُلْتُ وَ مَا يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَفْعَلَ فِي ذَلِكَ اَلْيَوْمِ قَالَ تَذْكُرُونَ اَللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ فِيهِ بِالصِّيَامِ وَ اَلْعِبَادَةِ وَ اَلذِّكْرِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَوْصَى أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَنْ يَتَّخِذَ ذَلِكَ اَلْيَوْمَ عِيداً وَ كَذَلِكَ كَانَتِ اَلْأَنْبِيَاءُ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ تَفْعَلُ كَانُوا يُوصُونَ أَوْصِيَاءَهُمْ بِذَلِكَ فَيَتَّخِذُونَهُ عِيداً .

سالم گويد: از امام صادق عليه السّلام سؤال كردم: آيا مسلمانان جز روز جمعه، عيد قربان و عيد فطر، عيد ديگرى دارند؟

فرمود: آرى، عيدى كه حرمت آن از آنها بزرگتر است.

گفتم: فدايت گردم! آن كدام عيد است‌؟!

فرمود: روزى است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله امير مؤمنان على عليه السّلام را (به عنوان جانشين) نصب كرد و فرمود:«هركه من مولاى او هستم على مولاى اوست».

گفتم: آن كدام روز است‌؟

فرمود: با روز آن‌چه كار دارى‌؟ همانا سال در گردش است، ولى آن روز هيجدهم ذى الحجه است.

گفتم: در آن روز شايسته است چه عملى انجام دهيم‌؟

فرمود: با روزه و عبادت و ياد محمّد صلّى اللّه عليه و اله و آل محمّد عليهم السّلام باشيد. زيرا رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله به امير مؤمنان على عليه السّلام وصيّت نمود كه آن روز را عيد بگيرد، هم‌چنين همۀ پيامبران عليهم السّلام به اوصياى خود سفارش نمودند كه آن روز عيد قرار دهند.

درود و صلوات بر پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم)

مرحوم شيخ حرّ عاملى از محمد بن على بن الحسين چنين آورده است:

وَ عَنْهُ عَنِ اَلصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ سُلَيْمَانَ بْنِ يُوسُفَ اَلْبَزَّازِ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ اَلْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ قَالَ: قِيلَ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لِلْمُؤْمِنِينَ مِنَ اَلْأَعْيَادِ غَيْرُ اَلْعِيدَيْنِ وَ اَلْجُمُعَةِ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ لَهُمْ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ هَذَا يَوْمٌ أُقِيمَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَعَقَدَ لَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ اَلْوَلاَيَةَ فِي أَعْنَاقِ اَلرِّجَالِ وَ اَلنِّسَاءِ بِغَدِيرِ خُمٍّ فَقُلْتُ وَ أَيُّ يَوْمٍ ذَلِكَ قَالَ اَلْأَيَّامُ تَخْتَلِفُ ثُمَّ قَالَ يَوْمُ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ مِنْ ذِي اَلْحِجَّةِ ، قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ اَلْعَمَلُ فِيهِ يَعْدِلُ ثَمَانِينَ شَهْراً وَ يَنْبَغِي أَنْ يَكْثُرَ فِيهِ ذِكْرُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اَلصَّلاَةُ عَلَى اَلنَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ يُوَسِّعَ اَلرَّجُلُ فِيهِ عَلَى عِيَالِهِ .

ترجمه:

«برای مؤمنان، غیر از عیدها و جمعه‌ها، روزهای دیگری هم هست؟» او پاسخ داد: «آری، برای آنان روزی بزرگ‌تر از این‌ها است؛ روزی که امیرالمؤمنین علیه السلام برپا شد.» پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ولایت ایشان را در روز غدیر خم بر گردن مردان و زنان قرار داد. من پرسیدم: «آن روز چه روزی است؟» فرمود: «روزهای مختلفی است، سپس گفت: روز شانزدهم ذی‌حجه.»حضرت در ادامه فرمودند: «عمل در آن روز، برابر با هشتاد ماه است، و باید ذکر خدا عزّوجلّ در آن زیاد شود، و بر پیامبر صلی الله علیه و آله و آلش درود فرستاده شود، و مرد باید در آن روز بر خانواده‌اش وسعت بدهد.»

امام رضا علیه السلام نيز در ضمن بيان فضيلت روز غدير مى فرمايد:

و يوم اکثار الصلاة على محمد وآل محمد.

غسل

از امام صادق علیه السلام در ضمن حديثى كه قسمتى از آن را درباره نماز نقل كرديم چنين آمده است:

يَغْتَسِلُ عِنْدَ زَوَالِ اَلشَّمْسِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَزُولَ مِقْدَارَ نِصْفِ سَاعَةٍ يَسْأَلُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ

ترجمه: پیش از زوال خورشید، به اندازه نیم ساعت، غسل کند و از خداوند عزّ و جلّ درخواست می‌نماید.

حمد و ستايش پروردگار و سپاس او

علامه مجلسى چنين آورده است:

وَجَدْتُ بِخَطِّ بَعْضِ اَلْأَفَاضِلِ نَقْلاً مِنْ خَطِّ اَلشَّهِيدِ مُحَمَّدِ بْنِ مَكِّيٍّ قَدَّسَ اَللَّهُ رُوحَهُمَا قَالَ رُوِيَ عَنِ اَلنَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : أَنَّ مِنَ اَلسُّنَنِ أَنْ يَقُولَ اَلْمُؤْمِنُ فِي يَوْمِ اَلْغَدِيرِ مِائَةَ مَرَّةٍ - اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِي جَعَلَ كَمَالَ دِينِهِ وَ تَمَامَ نِعْمَتِهِ بِوَلاَيَةِ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ .

ترجمه:یافتم به خط برخی از بزرگان، نقلی از خط شهید محمد بن مکی (خداوند روح هر دو را مقدس گرداند) که گفته است: روایت شده از پیامبر صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله که از سنت‌ها این است که مؤمن در روز غدیر صد بار بگوید: «سپاس خدایی را که کمال دینش و تمام نعمتش را به ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام قرار داد.»

در حديث ديگرى آمده است:

هو يوم عبادة و شكر للّه و حمد له:

زيارت اميرالمؤمنين(علیه السلام)

امام رضا علیه السلام به احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى فرمود:

يا ابن أبى نصر، اين ما كنت فاحضر يوم الغدير عند اميرالمؤمنين _ عليه السلام _ فان اللّه _ تبارك و تعالى _ إِنَّ اَللَّهَ يَغْفِرُ لِكُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ وَ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ ذُنُوبَ سِتِّينَ سَنَةً وَ يُعْتِقُ مِنَ اَلنَّارِ ضِعْفَ مَا أَعْتَقَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَيْلَةِ اَلْقَدْرِ وَ لَيْلَةِ اَلْفِطْرِ وَ اَلدِّرْهَمُ فِيهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ….

ترجمه:«همانا خداوند برای هر مرد و زن مؤمن و هر مرد و زن مسلمان، گناهان شصت سال را می‌آمرزد و دو برابر آنچه را که در ماه رمضان و شب قدر و شب عید فطر از آتش (جهنم) آزاد کرده، آزاد می‌کند و در این روز، هر درهم (صدقه و انفاق) برابر با هزار درهم است.»

مرحوم محدث قمى مى فرمايد:

سومين عمل در روز غدير زيارت حضرت اميرالمؤمنين علیه السلام است كه سزاوار است كه انسان هر كجا باشد سعى كند خود را به قبر مطهر آن حضرت برساند و از براى آن حضرت در اين سه روز زيارت مخصوصى نقل شده كه يكى از آنها زيارت معروف به امين اللّه است كه از نزديک و دور خوانده مى شود.

تعويذ

سيد بن طاووس فصلى را به آن اختصاص داده و در آن تعويذ پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) را بيان كرده كه عين عبارت او نقل مى شود:

فصل، فيما نذكره من عوذة تعوّذ بها النبى _ صلّى اللّه عليه وآله _ فى يوم الغدير، فتعوذ بها أنت أيضاً قبل شروعك فى عمل اليوم المذكور ليكون حرزاً من المحذور وهى: بسم اللّه الرحمن الرحيم خير الاسماء بسم اللّه ربّ الآخرة والاولى وربّ الارض والسّماء الذى لايضرّ مع اسمه كيد الاعداء وبها تدفع كل الاسواء…

ترجمه:

فصلی در بیان دعایی که پیامبر (صلى الله علیه و آله) در روز غدیر به آن پناه می‌برد، پس تو نیز پیش از آغاز اعمال این روز، به آن پناه ببر تا برایت حرزی از هر گونه آسیب باشد. و آن دعا این است:«به نام خداوند بخشنده مهربان، بهترین نام‌ها. به نام خداوند، پروردگار آخرت و دنیا و پروردگار زمین و آسمان؛ همان کسی که با نام او، هیچ دشمنی آسیبی نمی‌تواند برساند و به واسطه نام او، هر بدی و آسیبی دفع می‌شود.»

عبادت

امام رضاعلیه السلام در ضمن حديث مفصلى كه در فضيلت و آداب آن روز دارد مى فرمايد:

وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي يَزِيدُ اللَّهُ فِي مَالِ مَنْ عَبَدَ فِيهِ… ويوم العبادة…:

ترچمه:«و این همان روزی است که خداوند دارایی کسی را که در آن روز عبادت کند، افزایش می‌دهد.»

آداب اجتماعى و اخلاقى

جشن و عيد گرفتن

در احاديث زيادى، غدير، روز عيد و بلكه بهترين عيد اسلامى دانسته شده است و شايسته است كه مردم آن روز را عيد بگيرند و جشن بر پا نمايند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

وَ هُوَ عِيدُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيّاً إِلَّا وَ تَعَيَّدَ فِي هَذَا الْيَوْمِ وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ

ترجمه:«و آن (روز غدیر) بزرگ‌ترین عید خداست و خداوند عزّ و جل هیچ پیامبری را نفرستاد مگر اینکه در این روز عید گرفته و حرمت آن را شناخته است.»

و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ أَفْضَلُ أَعْيَادِ أُمَّتِي هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي أَمَرَنِيَ اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ فِيهِ بِنَصْبِ أَخِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَماً لِأُمَّتِي…

ترجمه:روز غدیر خم برترین عید امت من است؛ آن روزی است که خداوند بزرگ مرا فرمان داد تا برادرم علی بن ابی‌طالب را به عنوان نشانه و پیشوای امت خود منصوب کنم.

تبريک و تهنيت

در روايات به سه نوع تبريک اشاره شده است:

الف _ تبريک به اميرالمؤمنين(علیه السلام)در روز غدير خم

علامه امينى مى گويد:

وقال المورّخ غياث الدين المستوفى ۹۴۲ فى حبيب السير :

ثمّ جلس اميرالمؤمنين بامر من النبى _ صلّى اللّه عليه وآله _ فى خيمة تخصّ به يزوره الناس ويهنئونه و فيهم عمربن الخطّاب فقال: بخٍّ بخٍّ يا ابن ابى طالب، اصبحت مولاى ومولى كل مؤمن ومؤمنة. ثم أمر النبى امّهات المؤمنين بالدخول على اميرالمؤمنين والتهنئة له.

ترجمه:سپس امیرالمؤمنین به دستور پیامبر (صلى‌الله‌علیه‌وآله) در خیمه‌ای ویژه نشست و مردم به دیدارش می‌آمدند و او را تبریک می‌گفتند. در میان آنان عمر بن خطاب نیز بود که گفت: «بخٍ بخٍ ای پسر ابوطالب، مولای من و مولای هر مرد و زن مؤمن شدی.» سپس پیامبر (صلى‌الله‌علیه‌وآله) به همسران خود دستور داد که نزد امیرالمؤمنین بروند و به او تبریک بگویند.

ب _ تبريک به پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم

آن بزرگوار در اين مورد چنين مى گويد:

روى الحافظ ابوسعيد الخركوشى النيسابورى المتوفى ۴۰۷ فى تأليفه شرف المصطفى باسناده عن البراء بن عاذب بلفظ احمد بن حنبل، وباسناد آخر عن ابى سعيد الخدرى ولفظه: ثمّ قال النّبى _ صلى اللّه عليه وآله _:

أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ فِي خَبَرٍ ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ ص يَا قَوْمِ هَنِّئُونِي هَنِّئُونِي إِنَّ اللَّهَ خَصَّنِي بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّ أَهْلَ بَيْتِي بِالْإِمَامَةِ فَلَقِيَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ طُوبَى لَكَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَصْبَحْتَ مَوْلَايَ وَ مَوْلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ.

ترجمه:

حافظ ابوسعید خرگوشی نیشابوری (متوفی ۴۰۷ هجری) در کتاب خود «شرف المصطفى» با سندش از براء بن عازب با لفظ احمد بن حنبل و با سندی دیگر از ابوسعید خدری چنین نقل کرده است: سپس پیامبر (صلى الله علیه وآله) فرمود:

«به من تبریک بگویید، به من تبریک بگویید، که خداوند متعال مرا به نبوت اختصاص داد و اهل بیتم را به امامت مخصوص گردانید.»

پس عمر بن خطاب با امیرالمؤمنین روبرو شد و گفت: «خوشا به حالت ای اباالحسن! صبح کردی در حالی که مولای من و مولای هر مرد و زن مؤمن شدی.»

ج _ تبريک به يكديگر

اميرالمؤمنين(علیه السلام)در ضمن خطبه غدير كه قبلاً هم بآن اشاره شد فرمود:

وَ تَهَانَوْا نِعْمَةَ اللَّهِ كَمَا هَنَاكُمْ بِالثَّوَابِ فِيهِ عَلَى أَضْعَافِ الْأَعْيَادِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ إِلَّا فِي مِثْلِهِ .

ترجمه:«و نعمت خدا را گرامی بدارید، همان‌گونه که خداوند شما را با پاداشی در آن (روز) گرامی داشته است، پاداشی که چندین برابر اعیاد پیش از آن و پس از آن است، مگر در روزی همانند آن (که چنین پاداشی داده شود).»

امام هشتم فرمود:

هُوَ يَوْمُ التَّهْنِئَةِ يُهَنِّي بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَإِذَا لَقِيَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ يَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوَلَايَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ .

ترجمه: این روز، روز تبریک و شادباش است که برخی از شما به برخی دیگر تبریک می‌گویید. پس هرگاه مؤمنی برادر مؤمن خود را دیدار کند، می‌گوید: «سپاس خدایی را که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرالمؤمنین و امامان علیهم‌السلام قرار داد.»

ديد و بازديد

شيخ طوسى مى گويد:

وَ رَوَى زِيَادُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقُلْتُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيدٌ غَيْرُ يَوْمِ اَلْجُمُعَةِ وَ اَلْفِطْرِ وَ اَلْأَضْحَى قَالَ نَعَمْ اَلْيَوْمُ اَلَّذِي نَصَبَ فِيهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقُلْتُ وَ أَيُّ يَوْمٍ هُوَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ فَقَالَ وَ مَا تَصْنَعُ بِذَلِكَ اَلْيَوْمِ وَ اَلْأَيَّامُ تَدُورُ وَ لَكِنَّهُ لِثَمَانِيَةَ عَشَرَ مِنْ ذِي اَلْحِجَّةِ يَنْبَغِي لَكُمْ أَنْ تَتَقَرَّبُوا إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى بِالْبِرِّ وَ اَلصَّوْمِ وَ اَلصَّلاَةِ وَ صِلَةِ اَلرَّحِمِ وَ صِلَةِ اَلْإِخْوَانِ فَإِنَّ اَلْأَنْبِيَاءَ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ كَانُوا إِذَا أَقَامُوا أَوْصِيَاءَهُمْ فَعَلُوا ذَلِكَ وَ أَمَرُوا بِهِ .

.

ترجمه: زیاد بن محمد روایت کرده است: بر امام صادق علیه‌السلام وارد شدم و گفتم: آیا برای مسلمانان عیدی غیر از روز جمعه و فطر و قربان وجود دارد؟ فرمود: بله، روزی که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله امیرالمؤمنین علیه‌السلام را به ولایت منصوب کرد. گفتم: ای فرزند رسول خدا، آن کدام روز است؟ فرمود: تو را چه کار به آن روز، در حالی که روزها می‌گردند (و تکرار می‌شوند)، اما آن روز، هجدهم ذی‌الحجه است. شایسته است که در این روز به خداوند تعالی با نیکی، روزه، نماز، صله رحم و پیوند با برادران دینی نزدیک شوید؛ چرا که پیامبران علیهم‌السلام هرگاه جانشینان خود را منصوب می‌کردند، چنین می‌کردند و به آن امر می‌فرمودند.

امام على بن موسى الرضا علیه السلام در ضمن حديث فضيلت غدير فرمود:

و وَ مَنْ زَارَ فِيهِ مُؤْمِناً أَدْخَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ سَبْعِينَ نُوراً وَ وَسَّعَ فِي قَبْرِهِ وَ يَزُورُ قَبْرَهُ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ وَ يُبَشِّرُونَهُ بِالْجَنَّةِ…

ترجمه:«و هر کسی که در آنجا به دیدار شخص مؤمنی برود، خداوند در قبر او هفتاد نور می‌فرستد و قبرش را وسیع می‌کند و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارت قبر او می‌آیند و او را به بهشت بشارت می‌دهند.»

افطارى دادن

اميرمؤمنان علیه السلام در اين باره فرمود:

مَن صامَ هذَا اليَومَ و قامَ لَيلَتَهُ، و مَن فَطَّرَ مُؤمِنا في لَيلَتِهِ فَكَأَنَّما فَطَّرَ فِئاماعلیه السلام و فِئاما يَعُدُّها بِيَدِهِ عَشَرَةً.

فَنَهَضَ ناهِضٌ فَقالَ: يا أميرَ المُؤمِنينَ و مَا الفِئامُ؟

قالَ: مِئَةُ ألفِ نَبِيٍّ و صِدّيقٍ و شَهيدٍ…

هر کس این روز را روزه بگیرد و شب آن را به عبادت بپردازد، و مؤمنی را در شبش افطار دهد، چنان است که گویی گروهی‌ و گروهی را افطار داده که با دست خود ده‌تای آن‌ها را می‌شمارد.پس یکی برخاست و گفت: ای امیرالمؤمنین! فئام چیست؟ فرمود: صد هزار پیامبر، صدّیق و شهید.

شبيه اين حديث از امام صادق علیه السلام نيز در ذيل نماز روز غدير گذشت.

همچنين در ضمن احاديث آداب سياسى نيز ديديم كه امام هشتم عدّه اى از خواص خود را كه روز غدير به حضورش رسيده بودند براى افطار در منزل خويش نگهداشت و به آنان افطارى داد و به منزل آنان نيز غذا و لباس و غيره فرستاد.

صدقه دادن

يكى ديگر از آداب روز غدير صدقه دادن به فقيراست.

امام صادق علیه السلام در حديثى كه گذشت فرمود:

ووَ اَلدِّرْهَمُ فِيهِ بِأَلْفِ أَلْفِ دِرْهَمٍ.

اميرمؤمنان علیه السلام نيز در ضمن خطبه غدير فرمود:

وَ سَاوُوا بِكُمْ ضُعَفَاءَكُمْ و من ملككم [فِي مَآكِلِكُمْ‌] وَ مَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِكُمْ وَ عَلَى حَسَبِ إِمْكَانِكُمْ فَالدِّرْهَمُ فِيهِ بِمِائَتَيْ أَلْفِ دِرْهَمٍ وَ الْمَزِيدُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

ترجمه : «و با ناتوانان و کسانی که مالک آنهایید (در خوراک‌هایتان) و آنچه در توان و استطاعت شماست، به عدالت رفتار کنید و به اندازه امکان خود عمل نمایید. پس یک درهم در این کار، معادل دویست هزار درهم است و افزونی (پاداش) از جانب خدای عز و جل خواهد بود.»

انجام كارهاى شايسته روز عيد

در احاديث، آداب و اعمال متعدد ديگرى كه جنبه اخلاقى و اجتماعى دارد و مناسب روزهاى عيد و جشن است بيان شده كه به آنها فقط اشاره مى شود و سپس نمونه اى از روايات بيان مى گردد.

اين آداب و اعمال عبارتند از: هديه دادن، زينت كردن، شادى كردن، ديگران را شاد و خرّم نمودن، لباس نو و پاكيزه پوشيدن، ميهمانى دادن، گذشت و آشتى كردن، كارگشايى براى ديگران، نيكى كردن به ديگران، لباس و غذا و غيره به منزل خويشان و نزديكان فرستادن، توسعه دادن به زندگى خانواده و برادران، بشارت دادن، استراحت كردن، وام دادن، دوستى كردن، اجتناب از گناه، عقد برادرى بستن، مصافحه كردن، صله رحم، انجام عمل صالح و مهربانى و عطوفت به همديگر.

شيخ طوسى مى گويد:

مصباح المتهجِّد عن أبي هارون عمّار بن حريز العبدي: دَخَلتُ عَلى أبي عَبدِ اللّهِ علیه السلام في يَومِ الثّامِنَ عَشَرَ مِن ذِي الحِجَّةِ، فَوَجَدتُهُ صائِما، فَقالَ لي: هذا يَومٌ عَظيمٌ، عَظَّمَ اللّهُ حُرمَتَهُ عَلَى المُؤمِنينَ، و أكمَلَ لَهُم فيهِ الدّينَ، وتَمَّمَ عَلَيهِمُ النِّعمَةَ، وجَدَّدَ لَهُم ما أخَذَ عَلَيهِم مِنَ العَهدِ وَالميثاقِ. فَقيلَ لَهُ: ما ثَوابُ صَومِ هذَا اليَومِ؟ قالَ: إنَّهُ يَومُ عيدٍ وفَرَحٍ وسُرورٍ ويَومُ صَومٍ شُكرا للّهِ تَعالى، وإنَّ صَومَهُ يَعدِلُ سِتّينَ شَهرا مِن أشهُرِ الحُرُمِ….

ترجمه:

مصباح المتهجد از ابو هارون عمّار بن حریز عبدی نقل می‌کند که گفت: به حضور امام علی بن حسین (علیه‌السلام) در روز دوازدهم ماه ذی‌الحجه وارد شدم و او را روزه‌دار یافتم. امام به من فرمود: این روز، روزی عظیم است که خداوند حرمت آن را بر مؤمنین بزرگ داشته است. در این روز، خداوند دین را برای ایشان کامل کرده و نعمت‌های خود را بر آنها تمام نموده و عهد و پیمانی را که از آنها گرفته بود، دوباره تجدید کرده است.

گفتم: پاداش روزه‌داری در این روز چیست؟ امام فرمود: این روز، روز عید و شادمانی است، روزی است برای روزه‌داری به‌عنوان شکرگزاری برای خداوند تعالی. و روزه‌داری در این روز معادل شصت ماه از ماه‌های حرام است.

و نيز شيخ طوسى درخطبه اميرالمؤمنين آورده است كه فرمود:

عُودُوا رَحِمَكُمُ اللَّهُ بَعْدَ انْقِضَاءِ مَجْمَعِكُمْ بِالتَّوْسِعَةِ عَلَى عِيَالِكُمْ وَ الْبِرِّ بِإِخْوَانِكُمْ وَ الشُّكْرِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَا مَنَحَكُمْ وَ اجْمَعُوا يَجْمَعِ اللَّهُ شَمْلَكُمْ وَ تَبَارُّوا يَصِلِ اللَّهُ أُلْفَتَكُمْ وَ تَهَانُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ كَمَا هَنَّاكُمْ بِالصَّوَابِ فِيهِ عَلَى أَضْعَافِ الْأَعْيَادِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ إِلَّا فِي مِثْلِهِ وَ الْبِرُّ فِيهِ يُثْمِرُ الْمَالَ وَ يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ وَ التَّعَاطُفُ فِيهِ يَقْتَضِي رَحْمَةَ اللَّهِ وَ عَطْفَهُ وَ هَبُوا لِإِخْوَانِكُمْ وَ عِيَالِكُمْ عَنْ فَضْلِهِ بِالْجَهْدِ مِنْ جُودِكُمْ وَ بِمَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِكُمْ وَ أَظْهِرُوا الْبُشْرَى فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ السُّرُورَ فِي مُلَاقَاتِكُمْ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ [وَ احْمَدُوا اللَّهَ‌] عَلَى مَا مَنَحَكُمْ وَ عُودُوا بِالْمَزِيدِ عَلَى أَهْلِ التَّأْمِيلِ لَكُمْ وَ سَاوُوا بِكُمْ ضُعَفَاءَكُمْ و من ملككم [فِي مَآكِلِكُمْ‌] وَ مَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِكُمْ وَ عَلَى حَسَبِ إِمْكَانِكُمْ فَالدِّرْهَمُ فِيهِ بِمِائَتَيْ أَلْفِ دِرْهَمٍ وَ الْمَزِيدُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَوْمُ هَذَا الْيَوْمِ مِمَّا نَدَبَ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ جَعَلَ الْعَظِيمَ كَفَالَةً عَنْهُ حَتَّى لَوْ تَعَبَّدَ لَهُ عَبْدٌ مِنَ الْعَبِيدِ فِي التَّشْبِيهِ مِنِ ابْتِدَاءِ الدُّنْيَا إِلَى تَقَضِّيهَا صَائِماً نَهَارُهَا قَائِماً لَيْلُهَا إِذْ أَخْلَصَ الْمُخْلِصُ فِي صَوْمِهِ لَقَصُرَتْ أَيَّامُ الدُّنْيَا مِنْ [عن‌] كِفَايَةٍ [كِفَايَتِهِ‌] وَ مَنْ أَضْعَفَ فِيهِ أَخَاهُ مُبْتَدِئاً وَ بَرَّهُ رَاغِباً فَلَهُ كَأَجْرِ مَنْ صَامَ هَذَا الْيَوْمَ وَ قَامَ لَيْلَهُ وَ مَنْ فَطَّرَ مُؤْمِناً فِي لَيْلَتِهِ فَكَأَنَّمَا فَطَّرَ فِئَاماً وَ فِئَاماً يَعُدُّهَا بِيَدِهِ عَشَرَةً فَنَهَضَ نَاهِضٌ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَا الْفِئَامُ قَالَ مِأَتَيْ أَلْفِ نَبِيٍّ وَ صِدِّيقٍ وَ شَهِيدٍ فَكَيْفَ بِمَنْ يَكْفُلُ عَدَداً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فَأَنَا ضَمِينُهُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى الْأَمَانَ مِنَ الْكُفْرِ وَ الْفَقْرِ وَ إِنْ مَاتَ فِي لَيْلَتِهِ أَوْ يَوْمِهِ أَوْ بَعْدَهُ إِلَى مِثْلِهِ مِنْ غَيْرِ ارْتِكَابِ كَبِيرَةٍ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَ مَنِ اسْتَدَانَ لِإِخْوَانِهِ وَ أَعَانَهُمْ فَأَنَا الضَّامِنُ عَلَى اللَّهِ إِنْ أَبْقَاهُ وَ إِنْ قَبَضَهُ حَمَلَهُ عَنْهُ وَ إِذَا تَلَاقَيْتُمْ فَتَصَافَحُوا بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَهَانُّوا بِالنِّعْمَةِ فِي هَذَا الْيَوْمِ وَ لْيُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الشَّاهِدُ الْبَائِنَ وَ لْيَعُدِ الْغَنِيُّ عَلَى الْفَقِيرِ وَ الْقَوِيُّ عَلَى الضَّعِيفِ أَمَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِذَلِكَ.

ترجمه: بازگشت به سوی خداوند، رحمت خداوند شامل حال شما باشد، پس از پایان نشست شما، به خانواده‌هایتان گشایش دهید و به برادرانتان نیکی کنید و شکرگزاری کنید از خداوند عزوجل برای نعماتی که به شما ارزانی داشته است. امیدوارم که خداوند گرد هم‌آیی شما را جمع کند، الفت و محبت شما را حفظ کند، و برکات خداوند شامل حال شما باشد. خداوند شما را در انجام این عمل‌های خیر و نیکوکارانه یاری کند و برای شما رزق و روزی افزون کند. همچنین برکات و نعمت‌های بیشتری از جانب خداوند به شما عنایت گردد.

روزه در این روز و کمک به برادران مسلمان، آن‌طور که خداوند در قرآن دستور داده، موجب آمرزش گناهان و تقرب به خداوند می‌شود. انجام عمل‌های نیک در این روز باعث می‌شود که عمر شما افزوده شود و مال شما برکت یابد. همچنین، اگر کسی مؤمنی را در این شب افطار دهد، اجر و ثواب عظیمی خواهد داشت، و کسی که به دیگران در این شب کمک کند، به اندازه‌ای از اجر برخوردار خواهد شد که قابل شمارش نیست.

خداوند متعال در این روز به هر کسی که در راه احسان و خیر عمل کند، پاداش‌های زیادی عطا می‌کند، تا جایی که آن‌گونه که امام علی (علیه‌السلام) بیان کرده‌اند، کسی که به مؤمنی کمک کند، در حقیقت کار بسیار بزرگی کرده است.

همچنین، از همگان درخواست می‌شود که در دیدارها و ملاقات‌هایشان، یکدیگر را به خوبی سلام کرده و با زبان و قلب خود از نعمت‌های خداوند شکرگزاری نمایند. شادمانی و مسرت را در دل‌هایتان گسترش دهید و هر کسی که در دسترس شماست، به همگان این پیام را برسانید که باید به همدیگر در این روزهای مبارک کمک کنیم و بر یکدیگر رحمت داشته باشیم.

سيد بن طاووس در ضمن حديث مفصلى در اهميت و فضيلت غدير از امام رضا(علیه السلام) چنين آورده است:

وَ هُوَ يَوْمُ تَنْفِيسِ الْكَرْبِ وَ يَوْمُ تَحْطِيطِ الْوِزْرِ وَ يَوْمُ الْحَبَاءِ وَ الْعَطِيَّةِ وَ يَوْمُ نَشْرِ الْعِلْمِ وَ يَوْمُ الْبِشَارَةِ وَ الْعِيدِ الْأَكْبَرِ وَ يَوْمُ يُسْتَجَابُ فِيهِ الدُّعَاءُ وَ يَوْمُ الْمَوْقِفِ الْعَظِيمِ وَ يَوْمُ لُبْسِ الثِّيَابِ وَ نَزْعِ السَّوَادِ وَ يَوْمُ الشَّرْطِ الْمَشْرُوطِ وَ يَوْمُ نَفْيِ الْغُمُومِ [الْهُمُومِ‌] وَ يَوْمُ الصَّفْحِ عَنْ مُذْنِبِي شِيعَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ هُوَ يَوْمُ السُّبْقَةِ وَ يَوْمُ إِكْثَارِ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ يَوْمُ الرِّضَا وَ يَوْمُ عِيدِ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ وَ يَوْمُ قَبُولِ الْأَعْمَالِ وَ يَوْمُ طَلَبِ الزِّيَادَةِ وَ يَوْمُ اسْتِرَاحَةِ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَوْمُ الْمُتَاجَرَةِ وَ يَوْمُ التَّوَدُّدِ وَ يَوْمُ الْوُصُولِ إِلَى رَحْمَةِ اللَّهِ وَ يَوْمُ التَّزْكِيَةِ وَ يَوْمُ تَرْكِ الْكَبَائِرِ وَ الذُّنُوبِ وَ يَوْمُ الْعِبَادَةِ وَ يَوْمُ تَفْطِيرِ الصَّائِمِينَ فَمَنْ فَطَّرَ فِيهِ صَائِماً مُؤْمِناً كَانَ كَمَنْ أَطْعَمَ فِئَاماً وَ فِئَاماً إِلَى أَنْ عَدَّ عَشْراً ثُمَّ قَالَ أَ وَ تَدْرِي مَا الْفِئَامُ قَالَ لَا قَالَ مِائَةُ أَلْفٍ وَ هُوَ يَوْمُ التَّهْنِيَةِ يُهَنِّي بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَإِذَا لَقِيَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ يَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوَلَايَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ ع وَ هُوَ يَوْمُ التَّبَسُّمِ فِي وُجُوهِ النَّاسِ مِنْ أَهْلِ الْإِيمَانِ فَمَنْ تَبَسَّمَ فِي وَجْهِ أَخِيهِ يَوْمَ الْغَدِيرِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِالرَّحْمَةِ وَ قَضَى لَهُ أَلْفَ حَاجَةٍ وَ بَنَى لَهُ قَصْراً فِي الْجَنَّةِ مِنْ دُرَّةٍ بَيْضَاءَ وَ نَضَّرَ وَجْهَهُ وَ هُوَ يَوْمُ الزِّينَةِ فَمَنْ تَزَيَّنَ لِيَوْمِ الْغَدِيرِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ كُلَّ خَطِيئَةٍ عَمِلَهَا صَغِيرَةً أَوْ كَبِيرَةً وَ بَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِ مَلَائِكَةً يَكْتُبُونَ لَهُ الْحَسَنَاتِ وَ يَرْفَعُونَ لَهُ الدَّرَجَاتِ إِلَى قَابِلِ مِثْلِ ذَلِكَ الْيَوْمِ.

ترجمه:

و آن (روز غدیر) روز برطرف شدن اندوه‌هاست،

و روز سبک شدن بار گناهان است،

و روز بخشش و عطاست،

و روز گسترش علم است،

و روز بشارت و عید بزرگ است،

و روزی است که دعا در آن مستجاب می‌شود،

و روز موقف عظیم است،

و روز پوشیدن لباس‌های نو و کندن لباس سیاه (اندوه) است،

و روز عهد و پیمان است،

و روز زدودن غم‌هاست،

و روز بخشش گناهان گناهکاران از شیعیان امیرالمؤمنین است،

و روز سبقت‌ گرفتن در خیرات است،

و روز زیاد فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد است،

و روز خشنودی خداست،

و روز عید اهل‌بیت محمد است،

و روز قبول اعمال است،

و روز طلب فزونی (از رحمت الهی) است،

و روز آسایش مؤمنان است،

و روز تجارت (با خدا) است،

و روز محبت‌ورزی است،

و روز رسیدن به رحمت خداوند است،

و روز پاکی و تزکیه است،

و روز ترک گناهان کبیره و صغیره است،

و روز عبادت است،

و روز افطاری دادن به روزه‌داران است؛

پس هر کس در آن روز مؤمنی را افطار دهد، مانند کسی است که گروهی و گروهی (را طعام داده)، تا آن‌که ده گروه را شمرد، سپس فرمود:

آیا می‌دانی «گروه» (فِئام) چیست؟

گفت: نه

فرمود: صد هزار نفر.

و آن، روز تبریک و تهنیت گفتن است، که بعضی از شما بعضی دیگر را تهنیت می‌گوید،

پس هنگامی که مؤمن، برادر ایمانی خود را دید، می‌گوید:

«الحمد لله که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرالمؤمنین و امامان علیهم‌السلام قرار داد»،

و آن، روز لبخند زدن به چهره اهل ایمان است،

پس هر کس در روز غدیر به روی برادر مؤمن خود لبخند زند،

خداوند در روز قیامت با رحمت به او نظر می‌افکند،

و هزار حاجت او را برآورده می‌سازد،

و قصری از مروارید سفید در بهشت برایش بنا می‌کند،

و چهره‌اش را زیبا و نورانی می‌سازد.

و آن، روز زینت است،

پس هر کس در روز غدیر خود را زینت کند،

خداوند تمام گناهان کوچک و بزرگ او را می‌آمرزد،

و فرشتگانی را به سوی او می‌فرستد که برایش حسنات بنویسند

و درجات او را بالا برند تا سال آینده در مثل همین روز.

آیا مایلی خلاصه‌ای از این ترجمه نیز داشته باشی؟

آداب سياسى غدير

تبرّى جستن از ستمگر

در حديثى كه مرحوم كلينى و ديگران درباره روزه روز غدير از امام صادق(علیه السلام) نقل كرده اند، چنين آمده است:

تَصُومُهُ يَا حَسَنُ وَ تُكْثِرُ اَلصَّلاَةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَبْرَأُ إِلَى اَللَّهِ مِمَّنْ ظَلَمَهُمْ.

ترجمه:«ای حسن، روزه می‌گیری و نماز زیادی بر محمد و آل او می‌فرستی و بیزاری می‌جویی از کسانی که به آنها ظلم کرده‌اند، بیزاری می‌جویی بسوی خدا »

ديدار با رهبرى و بيعت

مرحوم شيخ حرّ عاملى با سندهاى مختلف چنين نقل مى كند:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ عَيَّاشٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِيَادٍ اَلْهَمَذَانِيِّ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلتُّسْتَرِيِّ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَللَّيْثِ اَلْمَكِّيِّ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْعَلَوِيِّ اَلْعُرَيْضِيِّ قَالَ: وُجِدَ فِي صَدْرِي مَا اَلْأَيَّامُ اَلَّتِي تُصَامُ فَقَصَدْتُ مَوْلاَنَا أَبَا اَلْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ هُوَ بِصَرْيَا ، وَ لَمْ أُبْدِ ذَلِكَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِ اَللَّهِ فَدَخَلْتُ عَلَيْهِ فَلَمَّا بَصُرَ بِي قَالَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ ، جِئْتَ تَسْأَلُنِي عَنِ اَلْأَيَّامِ اَلَّتِي يُصَامُ فِيهِنَّ وَ هِيَ أَرْبَعَةٌ إِلَى أَنْ قَالَ وَ يَوْمُ اَلْغَدِيرِ ، فِيهِ أَقَامَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَخَاهُ عَلِيّاً عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَلَماً لِلنَّاسِ وَ إِمَاماً مِنْ بَعْدِهِ قُلْتُ صَدَقْتَ جُعِلْتُ فِدَاكَ لِذَلِكَ قَصَدْتُ أَشْهَدُ أَنَّكَ حُجَّةُ اَللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ .

ترجمه:

و با سندش از ابی عبدالله بن عیاش، از احمد بن زیاد همدانی و علی بن محمد تستری، هر دو از محمد بن لیث مکی، از ابی اسحاق بن عبدالله علوی عریضی نقل کرده‌اند که گفت:

در دلم نسبت به ایامی که روزه گرفتن در آن‌ها وارد شده، تردیدی پیدا شد. پس به سوی مولایمان، ابوالحسن علی بن محمد علیهما السلام (امام هادی)، که در «صریا» بود، قصد کردم، در حالی که این تردید را برای هیچ‌کدام از مردم بیان نکرده بودم.

وقتی وارد بر او شدم و او مرا دید، فرمود: «ای ابواسحاق، آمده‌ای از من درباره آن روزهایی بپرسی که روزه در آن‌ها مستحب است؟ آن‌ها چهار روز هستند... تا این‌که فرمود: و روز غدیر، روزی است که پیامبر صلی‌الله علیه و آله در آن، برادرش علی علیه‌السلام را برای مردم به‌عنوان نشانه و امام پس از خود قرار داد.»

گفتم: راست گفتی، فدایت شوم، به همین جهت به نزدت آمدم. گواهی می‌دهم که تو حجت خدا بر خلق او هستی.

آیا مایل هستی درباره سند این روایت یا منابع تاریخی آن بیشتر بدانی؟

در حديث ديگرى از امام صادق علیه السلام اين طور آمده است:

يَوْمٌ عَظِيمٌ عَظَّمَ اَللَّهُ حُرْمَتَهُ عَلَى اَلْمُؤْمِنِينَ وَ أَكْمَلَ لَهُمْ فِيهِ اَلدِّينَ وَ تَمَّمَ عَلَيْهِمُ اَلنِّعْمَةَ وَ جَدَّدَ لَهُمْ مَا أَخَذَ عَلَيْهِمْ مِنَ اَلْعَهْدِ وَ اَلْمِيثَاقِ.

ترجمه:«روزی بزرگ است، که خداوند حرمت آن را بر مؤمنان بزرگ شمرده، و در آن روز دین را برایشان کامل کرد، و نعمت را بر آنان تمام نمود، و عهد و پیمانی را که از آنان گرفته بود، برایشان تجدید کرد.»

و نيز آمده است:

وَ اِسْمُهُ فِي اَلسَّمَاءِ يَوْمُ اَلْعَهْدِ اَلْمَعْهُودِ وَ فِي اَلْأَرْضِ يَوْمُ اَلْمِيثَاقِ اَلْمَأْخُوذِ…

ترجمه :«و نام او در آسمان‌ها در روز عهد معهود و در زمین در روز میثاق مأخوذ است.»

با ملاحظه احاديث مربوط به غدير روشن مى شود كه برنامه ديدار با رهبرى و پيشواى مسلمين و بيعت با او از زمان ائمه(علیهم السلام) بويژه از زمان امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) مرسوم بوده و مردم از اطراف و اكناف براى ديدار با آنان و تجديد عهد به حضور آنان مى رسيدند.

شيخ طوسى در حديثى كه درباره اين موضوع است چنين مى گويد:

أَخْبَرَنَا جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَى اَلتَّلَّعُكْبَرِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ اَلْخُرَاسَانِيُّ اَلْحَاجِبُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ سَنَةَ سَبْعٍ وَ ثَلاَثِينَ وَ ثَلاَثِمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ هَارُونَ أَبُو عُمَرَ اَلْمَرْوَزِيُّ وَ قَدْ زَادَ عَلَى اَلثَّمَانِينَ سَنَةً قَالَ حَدَّثَنَا اَلْفَيَّاضُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ اَلطَّرَسُوسِيُّ بِطُوسَ سَنَةَ تِسْعٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِائَتَيْنِ وَ قَدْ بَلَغَ اَلتِّسْعِينَ: أَنَّهُ شَهِدَ أَبَا اَلْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ فِي يَوْمِ اَلْغَدِيرِ وَ بِحَضْرَتِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ خَاصَّتِهِ قَدِ اِحْتَبَسَهُمْ لِلْإِفْطَارِ وَ قَدْ قَدَّمَ إِلَى مَنَازِلِهِمْ اَلطَّعَامَ وَ اَلْبِرَّ وَ اَلصِّلاَتِ وَ اَلْكِسْوَةَ حَتَّى اَلْخَوَاتِيمَ وَ اَلنِّعَالَ وَ قَدْ غَيَّرَ مِنْ أَحْوَالِهِمْ وَ أَحْوَالِ حَاشِيَتِهِ وَ جُدِّدَتْ لَهُ آلَةٌ غَيْرُ اَلْآلَةِ اَلَّتِي جَرَى اَلرَّسْمُ بِابْتِذَالِهَا قَبْلَ يَوْمِهِ وَ هُوَ يَذْكُرُ فَضْلَ اَلْيَوْمِ وَ قِدَمَهُ فَكَانَ مِنْ قَوْلِهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ حَدَّثَنِي اَلْهَادِي أَبِي قَالَ حَدَّثَنِي جَدِّي اَلصَّادِقُ قَالَ حَدَّثَنِي اَلْبَاقِرُ قَالَ حَدَّثَنِي سَيِّدُ اَلْعَابِدِينَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي اَلْحُسَيْنُ قَالَ اِتَّفَقَ فِي بَعْضِ سِنِي أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ اَلْجُمُعَةُ وَ اَلْغَدِيرُ فَصَعِدَ اَلْمِنْبَرَ عَلَى خَمْسِ سَاعَاتٍ مِنْ نَهَارِ ذَلِكَ اَلْيَوْمِ…

ترجمه:

به ما جماعتی خبر دادند از ابومحمد هارون بن موسی تَلَّعُکْبَری که گفت:

برای ما حدیث گفت ابوالحسن علی بن احمد خراسانی حاجب در ماه رمضان سال ۳۳۷ هجری،

گفت:

برای ما حدیث گفت سعید بن هارون ابوعمر مروزی، که سنّش از هشتاد گذشته بود،

گفت:

برای ما حدیث گفت فیّاض بن محمد بن عمر طرسوسی در طوس در سال ۲۵۹ هجری و او به نود سالگی رسیده بود:

که او در روز غدیر شاهد حضور امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام بود، و در حضور ایشان جمعی از خواص یارانش حاضر بودند، که ایشان را برای افطار نگاه داشته بود.

و ایشان (امام رضا) برای منازل آن‌ها غذا، گندم، صدقه، لباس، حتی انگشتر و کفش فرستاده بود،

و اوضاع آن‌ها و حال خدمه‌اش را دگرگون کرده بود، و ابزار و وسایلی نو برای ایشان آماده شده بود که با وسایلی که پیش از آن روز به‌طور عادی استفاده می‌شد، متفاوت بود.

و او (امام رضا علیه‌السلام) در حال ذکر کردن فضیلت و قدمت این روز (غدیر) بود.

از جمله سخنانش این بود:

«به من حدیث گفت هادی، پدرم، گفت:

به من حدیث گفت جدم، صادق، گفت:

به من حدیث گفت باقر، گفت:

به من حدیث گفت سید العابدین (امام سجاد)، گفت:

به من حدیث گفت پدرم، حسین که:

در یکی از سال‌های خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، روز جمعه و غدیر با هم مصادف شدند،

پس آن حضرت در پنج ساعت گذشته از روز آن روز، بر منبر رفت...»

---

اجتماع و اتحاد

در خطبه اى كه از اميرالمؤمنين(علیه السلام) در روز غديرى كه مصادف با روز جمعه بود چنين آمده است:

وَ اِجْمَعُوا يَجْمَعِ اَللَّهُ شَمْلَكُمْ….

ترجمه :«و شما جمع شوید، خداوند جمع شما را گرد می‌آورد.»

امام صادق(علیه السلام) نيز در بيان فضيلت غدير مى فرمايد:

وَ اِسْمُهُ فِي اَلسَّمَاءِ يَوْمُ اَلْعَهْدِ اَلْمَعْهُودِ وَ فِي اَلْأَرْضِ يَوْمُ اَلْمِيثَاقِ اَلْمَأْخُوذِ وَ اَلْجَمْعِ اَلْمَشْهُودِ

ترجمه: "و نام او در آسمان روز عهدی که به یاد گارده شده است و در زمین روز میثاقی که گرفته شده و جمعی که شاهد آن هستند."

منبع

محمود شريفى اقدم، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۷.