آيه ۱۰۸ یوسف و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | یوسف |
| شماره آیه | ۱۰۸ |
| جزء | ۱۳ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | تبیین طریقه تبلیغی پیامبر بهسوی خداوند |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۱۰۸ سوره یوسف از جمله آیاتی است که در ادعیه مربوط به غدیر آمده و در آن غدیر بهعنوان راه پیامبر صلی الله علیه و آله برای دعوت به خداوند معرفی شده است.
بهگفته برخی محققان، در دعایی که بعد از نماز روز عید غدیر خوانده میشود از آیه ۱۰۸ سوره یوسف استفاده شده است. در تحلیل استفاده این آیه در دعای روز غدیر گفته شده که در این دعا دو بُعد پذیرش و عدم قبول ولایت، طبق آنچه در آیه آمده، بهعنوان مظهر توحید و شرک مطرح شده است: در بُعد اول، ایمان و پیروی از راه روشنگرانه پیامبر صلی الله علیه و آله مطرح شده است؛ در بُعد دوم، بیزاری از شرک در ولایت یا شرک در امر پروردگار مطرح شده یا شرک با پذیرفتن ولایت و صاحباختیاری هر کسی جز ائمه علیهم السلام که مورد اعتماد قرار گیرد.
آیهای در متن یک دعای غدیری
بهگفته برخی محققان آیه ۱۰۸ سوره یوسف آیهای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. یکی از جلوههای قرآنی غدیر دعاها و زیاراتی است که در آنها به تبیین و تفسیر آیات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسیاری از دعاها و زیارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدیر است- ناگفتههایی از مسئله غدیر بهچشم میخورد که در هیچ روایت دیگری یافت نمیشود. در مواردی شأن نزول آیات و در مواردی استشهاد به آیههای قرآن و در مواردی مصداق قرار دادن غدیر برای آیه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله این موارد آیه ۱۰۸ سوره یوسف است:[۲] 
قُلْ هذِهِ سَبِیلِی أَدْعُوا إِلَی اللَّهِ عَلی بَصِیرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِی وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ؛ بگو این راه من است که با بصیرت بهسوی خدا دعوت میکنم: من و آنان که پیروان من هستند. خدا منزه است و من از مشرکان نیستم
آیه در متن دعا
به گفته برخی محققان، در دعایی که بعد از نماز روز عید غدیر خوانده میشود چنین آمده است: رَبَّنا آمَنّا وَ اتَّبَعْنا مَوْلانا وَ وَلِيَّنا وَ هاديَنا وَ داعِيَنا وَ داعِىَ الانامِ، وَ صِراطَكَ السَّوِىَّ الْمُسْتَقيمَ وَ مَحَجَّتَكَ الْبَيْضاءَ، وَ سَبيلَكَ الدّاعِىَ الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ، وَ سُبْحانَ اللَّهِ عَمّا يُشْرِكُونَ بِوِلايَتِهِ وَ بِامْرِ رَبِّهِمْ وَ بِاتِّخاذِ الْوَلائِجِ مِنْ دُونِهِ؛ پروردگارا، ما ايمان آورديم و از صاحب اختيار و ولىّ و هدايتكننده و دعوتكننده ما و مردم پيروى نموديم، همان راه درست و مستقيم تو، و جايگاه حجتِ واضح تو، و راه تو كه او و پيروانش با بصيرت بهسوى تو دعوت مىكنند، و خدا منزه است از آنچه در ولايت على عليه السلام شرک مىورزند و درباره امر پروردگارشان كسى را شريک مىكنند و كسانى را جز او محبوب دل خود قرار مىدهند.[۳]
تحلیل اعتقادی آیه در دعا
برخی محققان استفاده از آیه ۱۰۸ سوره یوسف در دعای بعد از نماز روز غدیر چنین تحلیل کردهاند:[۴] در این قسمت از دعا شش آیه گنجانده شده که یکی آیه ۱۰۸ سوره یوسف است. در این آیه به پیامبر صلی الله علیه و آله دستور داده شده که اعلام کند: «این راه من است که من و پیروانم با بصیرت بهسوی خدا دعوت میکنیم و از هر چه شرک است خدا را منزه میدانیم». در دعای روز غدیر به تبیین این را پرداخته شده است: آمَنّا وَ اتَّبَعْنا…، سَبيلَكَ الدّاعى الَيْكَ عَلى بَصيرَةٍ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ …؛ خدايا ما ايمان آورده و پيروى مىكنيم از مولايمان…، كه راه توست و او و پيروانش با بصيرت بهسوى آن دعوت مىكنند.
آنگاه دو بُعد پذیرش و عدم قبول ولایت، طبق آنچه در آیه آمده، بهعنوان مظهر توحید و شرک مطرح شده است: در بُعد اول، ایمان و پیروی از راه روشنگرانه پیامبر صلی الله علیه و آله مطرح شده است؛ در بُعد دوم، بیزاری از شرک در ولایت یا شرک در امر پروردگار مطرح شده یا شرک با پذیرفتن ولایت و صاحباختیاری هر کسی جز ائمه علیهم السلام که مورد اعتماد قرار گیرد. در این باره امام باقر علیه السلام میفرماید: منظور از قُلْ هذِهِ سَبِیلِی … پیامبر و امیرالمؤمنین و اوصیاء بعد از ایشان است.[۵] امام صادق علیه السلام درباره همین آیه میفرماید: منظور ولایت ما اهل بیت است که هیچکس جز گمراه آن را انکار نمیکند.[۶]
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ علی بن موسی (ابنطاووس)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، م قرن ۱۲ق، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، دوم، ۱۳۸۲ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.