آیه ۲۴ صافات و غدیر
آیه ۲۴ سوره صافات از جمله آیات استفادهشده در دعایی مربوط به غدیر که در آن ولایت امام علی علیه السلام از جمله سؤالات قیامت قلمداد شده است.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | صافات |
| شماره آیه | ۲۴ |
| جزء | ۲۳ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | ولایت امام علی علیه السلام از جمله سؤالات قیامت |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۲۴ سوره صافات در متن دعایی که بعد از نماز روز عید غدیر از امام صادق علیه السلام وارد شده آمده است. در این قسمت از دعا تصریح شده که خداوند در روز قیامت درباره نعمت ولایت و ولایت امام علی علیه السلام از مردم سؤال خواهد کرد و همه متوقف خواهند شد و بدون پاسخ به کسی اجازه عبور نخواهند داد. در منابع در این روابطه روایاتی نقل شده که در آنها به آیه ۲۴ سوره صافات استناد شده است.
آیهای در یک دعای غدیری
بهگفته برخی محققان آیه ۲۴ سوره صافات آیهای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. یکی از جلوههای قرآنی غدیر دعاها و زیاراتی است که در آنها به تبیین و تفسیر آیات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسیاری از دعاها و زیارات -بهخصوص آنچه مربوط به شب و روز غدیر است- ناگفتههایی از مسئله غدیر بهچشم میخورد که در هیچ روایت دیگری یافت نمیشود. در مواردی شأن نزول آیات و در مواردی استشهاد به آیههای قرآن و در مواردی مصداق قرار دادن غدیر برای آیه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله این موارد آیه ۲۴ سوره صافات است 
وَقِفُوهُمْ ۖ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ؛ و نگهداریدشان، باید بازخواست شوند
که دوبار در متن این دعا آمده است؛ در مرتبه اول عیناً آورده شده و بار دوم با تغییر عبارات در متن دعا آمده است.[۲]
آیه در متن دعا
آیه ۲۴ سوره صافات در متن دعایی که بعد از نماز روز عید غدیر از امام صادق علیه السلام وارد شده آمده است: أَللَّهُمَّ فَكَما كانَ مِنْ شَأْنِكَ، يا صادِقَ الْوَعْدِ، يا مَنْ لا يُخْلِفُ الْميعادَ، يا مَنْ هُوَ فى كُلِّ يَوْمٍ فى شَأْنٍ، انْ اتْمَمْتَ عَلَيْنا نِعْمَتَكَ بِمُوالاةِ اوْلِيائِكَ الْمَسْؤُولِ عَنْهُمْ عِبادَكَ، فَانَّكَ قُلْتَ: ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ ، وَ قُلْتَ: وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ ... بِمَنِّكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّنا، وَ إِنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ نَبِيَّنا، وَ إِنَّ عَلِيّاً اميرَالْمُؤْمِنينَ وَلِيُّنا وَ مَوْلانا، وَ شَهِدْنا بِالْوِلايَةِ لِوَلِيِّنا وَ مَوْلانا مِنْ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ مِنْ صُلْبِ وَلِيِّنا وَ مَوْلانا عَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ أَميرِالْمُؤْمِنينَ، عَبْدُكَ الَّذى أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ جَعَلْتَهُ؛ فی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْکَ عَلِیّاً حَکیماً وَ جَعَلْتَهُ آيَةً لِنَبِيِّكَ، وَ آيَةً مِنْ آياتِكَ الْكُبْرى وَ: ... النَّبَإِ الْعَظِیمِ ﴿۲﴾الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ ﴿۳﴾ ، وَ النَّبَأَ الْعَظيمَ الَّذى هُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ وَ عَنْهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ مَسْؤُولُونَ، وَ تَمامَ نِعْمَتِكَ الَّتى عَنْها يُسْأَلُ عِبادُكَ إِذْ هُمْ مَوْقُوفُونَ وَ عَنِ النَّعيمِ مَسْؤُولُونَ؛ خدايا، اى صادق الوعد، اى خدايى كه در وعدهات تخلفى نمىكنى، اى خدايى كه هر روزى در شأنى هستى، همانگونه كه نعمتت را بر ما ارزانى داشتى با پذيرش ولايت اوليائت كه درباره آنان از بندگانت سؤال خواهد شد، چنان كه فرمودهاى: كه در آن روز شما را از نعمتهاى دنيوى بازخواست مىكنند و فرمودهاى و نگهداريدشان، بايد بازخواست شوند… خدايا به لطف تو شهادت مىدهيم كه تو خدايى و جز تو اى پروردگار ما خدايى نيست، و محمد بنده و پيامبر تو و نبى ماست، و على اميرالمؤمنين ولى و صاحب اختيار ماست؛ و شهادت مىدهيم به ولايت آنان كه ولى و صاحب اختيار ما از نسل پيامبرت از صلب ولى و مولاى ما على بن ابىطالب هستند. همان بنده تو كه بر او عنايت فرمودى و او را در ام الكتاب بلندمرتبه و استوار قرار دادى، و او را آيتى براى پيامبرت و آيتى از آيات كبراى خويش و خبر عظيمى قرار دادى كه درباره آن اختلاف دارند و نبأ عظيمى كه از آن اعراض مىكنند و روز قيامت درباره او مورد سؤال قرار مىگيرند. همان كسى كه تمام نعمت توست كه بندگانت درباره او مورد سؤال قرار مىگيرند، آنگاه كه همه متوقف شوند و درباره نعمتها مورد سؤال قرار گيرند.[۳]
آیهای درباره سؤال از ولایت در قیامت
آیه ۲۴ سوره صافات از جمله آیاتی است که در دعای بعد از نماز روز عید غدیر به موضوع سؤال از مردم در قیامت اشاره کرده است. به گفته برخی محققان در این قسمت از دعا تصریح شده که خداوند در روز قیامت درباره نعمت ولایت و ولایت امام علی علیه السلام از مردم سؤال خواهد کرد و همه متوقف خواهند شد و بدون پاسخ به کسی اجازه عبور نخواهند داد.[۴]
در منابع در این روابطه روایاتی نقل شده که در آنها به آیه ۲۴ سوره صافات استناد شده است؛ از جمله:
- پیامبر صلی الله علیه و آله: روز قیامت که میشود خداوند دو ملائکه را امر میکند تا کنار صراط بنشینند. آنگاه هیچکس نمیتواند از آنجا عبور کند مگر با برات امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب و هر کس که برات امیرالمؤمنین همراه او نباشد خداوند گلوی او را گرفته در آتش میاندازد؛ و این همان کلام خداست که میفرماید: «و نگهداریدشان، باید بازخواست شوند». پرسیدند: معنای برات امیرالمؤمنین چیست؟ فرمود: لَا اِلَهَ اِلاَّ اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، اَمِيرُالْمُؤْمِنينَ وَصِىُّ رَسُولِ اللَّهِ.[۵]
- پیامبر صلی الله علیه و آله: روز قیامت که میشود من و علی بر پل صراط میایستیم در حالی که در دست هر یک از ما شمشیری است. هیچیک از خلق خدا از آنجا عبور نمیکند مگر آنکه از او درباره ولایت علی سؤال خواهیم کرد. اگر چیزی از آن را داشت، نجات مییابد و رستگار میشود وگرنه گردن او را میزنیم و او را در آتش میاندازیم. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله این آیه را تلاوت کرد: «و نگهداریدشان، باید بازخواست شوند».[۶]
پانویس
منابع
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- البلد الأمین و الدرع الحصین؛ تقیالدین ابراهیم بن علی عاملی کفعمی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
- التحصین لاسرار ما زاد من أخبار کتاب الیقین؛ سید رضیالدین علی بن طاووس حلی، قم: مؤسسة دار الکتاب (الجزائری)، ۱۴۱۳ق.
- تفسیر فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
- الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم؛ علی بن محمد نباطی عاملی، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۴ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- الفضائل؛ شاذان بن جبرئیل قمی، قم: منشورات الرضی، ۱۳۶۳ش.