محمد بن احمد فرغانی (سعید الدین)
اعتراف به مفاد حديث غدير[۱]
بسيارى از دانشمندان بزرگ اهل سنت به دلالت حدیث غدیر به امامت اميرالمؤمنين عليه السلام تصريح كرده، و آشكارا بر مطلوب شيعه تنصيص كرده اند! از جمله محمد بن احمد فرغانى، سعيدالدين (م ۷۰۰ ق) است. سعيدالدين فَرغانى در شرح شعر بيت زير از ابن فارض مى نويسد:
وَ أوضَحَ بِالتَأويلِ ما كانَ مُشكِلاً
عَلىٌّ بِعِلمٍ نالَهُ بِالوصِيَّةِ
على عليه السلام با دانشى كه به سبب وصیت به دست آورده بود، آن چه را مشكل بود با تأويل روشن كرد.
اين بيت نيز مبتدايى است كه خبرش محذوف است، و تقديرش چنين است: بيان و ايضاح على عليه السلام با تأويل مشكلات کتاب و سنّت، به واسطه دانشى بوده كه او به آن نايل شده بود، به سبب اين كه پيامبر صلى الله عليه و آله او را وصىّ و جانشين خود گرداند و فرمود: هر كس من مولاى او هستم على مولاى او است. بنا بر ابياتى كه على عليه السلام خود سروده، اين در روز غدير خم بوده است. از جمله آن ابيات اين هاست:
وَ أوصانى النَبىُّ عَلَى اختيارى
لأُمَّتِهِ رِضىً مِنهُ بِحُكمى
وَ أوجَبَ لى وِلايَتَهُ عَلَيكُم
رَسُولُ اللَّهِ يَومَ غَديرِ خُمّ
پيامبر صلى الله عليه و آله با برگزيدن من براى امّتش مرا وصىّ خود گرداند، و اين از سر رضايت او به حكم من بود. رسول خدا صلى الله عليه و آله در روز غدير خم ولايت مرا بر شما واجب ساخت.
غدير خم آبگيرى است در يک منزلى مدينه به مكه، در راهى كه هم اكنون به آن طريق مُشاة گفته مى شود. روشن كردن مشكلات با تأويل، به دانشى كه به سبب جانشينى به دست آمده از شمار فضائل على عليه السلام است كه به شماره در نمى آيند. رسول خدا صلى الله عليه و آله على عليه السلام را به آن ها اختصاص داد و او آن ها را از حضرتش به ميراث برد.
فرغانى هم چنين گفته است: بهره على بن ابى طالب عليه السلام علم، كشف و پرده برداشتن از مشكلات كلام عظيم و كتاب كريم به روشن ترين بيان است؛ كلامى كه از ويژه ترين معجزات پيامبر صلى الله عليه و آله است. اين به سبب دانشى است كه على عليه السلام به آن دست يافته و در احاديث نبوى آمده است: «من شهر دانشم و على عليه السلام دروازه آن است» و «هر كس من مولاى او هستم على مولاى او است». همراه با فضائل ديگرى كه به شماره در نمى آيند و احصاء نمى شوند.[۲]
عبدالرحمن جامى و محمود بن سليمان كفوى و چلپى[۳]: وى را توثيق كرده و ستوده اند. وى شاگرد صدرالدين قونَوى است.