مفهوم محمود و مجید در مورد خداوند
مفهوم محمود و مجید در مورد خداوند در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر آمده است: معنای مجید درباره حق تعالی گسترش در بذل و فضل و رحمت است که مختص به اوست؛ معنای محمود درباره خدا این دانسته شده که اصل و منشأ تمام کمالات خداست و هرکس هرچه دارد از او دارد و از خود چیزی ندارد. پس هر کس بهدرستی و بهجا حمد شود، در واقع خدا حمد شده است؛ زیرا نعمت از او است.
برخی محققان درباره تفاوت دو واژه در خطبه غدیر چنین گفتهاند: تفاوت این دو لفظ از نظر استعمال و اصطلاح در این است که واژهٔ «مجید» بر ذات صادق است، چه ماجدی در جهان باشد و چه نباشد؛ کلمه «محمود» چون به صیغهٔ مشتق و اسم مفعول است فاعل لازم دارد، یعنی باید حامدی باشد تا محمود صدق کند.
مفهوم لغوی و اصطلاحی مجید و محمود
مَجید؛ دارای عظمت و مَحْمود؛ حمدشده، که در این بخش از خطبه غدیر آمده است، هر دو از اسمهای خداوند دانسته شده است. مجید از «مجد» مشتق شده که در لغت عرب بهمعنای کرم و شرف و به قول بعضی به معنای وسعت در کرم و جلال است. معنای مجید درباره حق تعالی گسترش در بذل و فضل و رحمت است که مختص به اوست و قرآن هم به این عنوان وصف شده است: 
ق وَ الْقُرْآنِ الْمَجید؛ ق، سوگند به قرآن مجید
(ق:۱).
از نظر برخی محققان، قرآن، بهجهت آنکه متضمن مکارم دنیوی و اخروی است، کلام حق است. چون ذات خداوند مجید است، کلام او هم مجید است. منبع و منشأ مجد خداست و تمام شرفها و کرامتها از او پیدا شده است؛ بلکه مجد واقعی متعلق به او و مخصوص به اوست.
واژه محمود از «حمد» مشتق شده و به این معناست که تمام حمد و ستایشها از مخلوق به خداوند برمیگردد. پس مخلوق حامد و او محمود است. «حمد» در اصطلاح محققان عبارت است از: ستایش و ثنا بر نکویی و نیکی بهقصد تعظیم و تکریم ممدوح. تردیدی نیست که اصل و منشأ تمام کمالات خداست و هرکس هرچه دارد از او دارد و از خود چیزی ندارد. پس هر کس بهدرستی و بهجا حمد شود، در واقع خدا حمد شده است؛ زیرا نعمت از او است.[۱]
مقایسهٔ کلمات محمود و مجید
برخی محققان درباره تفاوت دو واژه در خطبه غدیر چنین گفتهاند: تفاوت این دو لفظ از نظر استعمال و اصطلاح در این است که واژهٔ «مجید» بر ذات صادق است، چه ماجدی در جهان باشد و چه نباشد؛ زیرا مجید از اسامی ذات الاضافی نیست. پس خداوند مجید بوده و هست و خواهد بود، چه مخلوقی در عالم باشد و چه نباشد؛ یعنی او ذاتاً مجید است.
کلمه «محمود» چون به صیغهٔ مشتق و اسم مفعول است فاعل لازم دارد؛ یعنی باید حامدی باشد تا محمود صدق کند، چنانکه باید ضاربی باشد تا مضروب محقق گردد. پس مجیدبودن حق، ازلی و ابدی است؛ ولی محمودبودن او مستلزم وجود حامد است. به همین دلیل، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: مجیداً لَم یَزَل یعنی خدای سبحان از ازل، قبل از خلقت مخلوقات مجید بود. ولی در مورد «محمود» فرمود: مَحمُوداً لا یَزال یعنی بعد از ایجاد خلق – تا ابد- محمود است؛ زیرا نعمتها از او و در اختیار او است.[۲]
پانویس
منابع
- شرح خطبه غدیر؛ محمدرضا شریفی، اصفهان: انتشارات نورالحیات، ۱۴۴۶ق.
- شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم؛ محمدتقی نقوی، تهران: انتشارات منیر، ۱۳۷۴ش.