موقعیت خانواده در تبلیغ غدیر
موقعيت خانواده در تبليغ غدير[۱]
تبليغ غدير در شرايط مختلف و زمان ها و مكان هاى متفاوت بايد به شيوه هاى خاصى انجام شود، ولى محيط خانواده فضايى است كه اكثر مردم در گير آن هستند و براى تبليغ غدير در اين كوچكترين واحدِ جامعه نياز به راهنمايى دارند.
در این جا به بررسى موقعيت خانواده در تبليغ غدير در ۴ بخش زير پرداخته می شود:
بخش اول : عموميت در عبارت «الوالِدُ الوَلَدَ»
بخش دوم : نقش مادر در تبليغ غدير
بخش سوم : عوامل تحكيم خانواده
بخش چهارم : وظايف متقابل در خانواده
بخش اول: عموميت در عبارت «الوالد الولد»
با دقت در كلماتِ فرمان ابلاغ غدير يعنى «فَليُبَلِّغ» و «الوالِد» و «الوَلَد»، مىتوان دريافت كه در هر سه واژه عموميت وجود دارد، كه طى ۳ قسمت به آن مى پردازيم:
عموميت نيمه اول واژه «الوالد» : «پدر»
نيمه اول واژه «الوالد» پدر خانواده است كه بدون هيچ شرط و قيدى آمده، و شامل همه پدران جهان مى شود.
بر اساس اين جمله خطبه غدير كه «خدا اطاعت على عليه السلام را بر همه مهاجرين و انصار و كسانى كه به نيكى از آنان پيروى كنند و بر همه روستايىها و شهرنشينان و بر عجم و عرب، آزاد و بنده، كوچك و بزرگ، و ... واجب نموده است»، مجموعه پدرانى كه بايد به فرزندان پيام غدير را برسانند از همين اقشار و گروه ها در سراسر عالم تشكيل شده اند؛ و از هر رنگ و لهجه و ادبياتى در اين عموم حضور دارند.
عموميت در «الوالد» نشان مىدهد كه امروزه علاوه بر شهر نشين و روستايى و كوچك و بزرگ، دايره وسيع «پدران» طبقات علمى، اقتصادى، فرهنگى و مذهبى در رتبه هاى مختلف را در برمى گيرد.
از سوى ديگر در «الوالد» شرايط زمانى خاص و محدوده مكانى مشخص لحاظ نگرديده، و از زمانى كه فرزند به دنيا مى آيد پدر در جايگاه خطاب «الوالِد» قرار دارد و اين مسئوليت بر عهده اوست.
انتخاب و گزينش همسر لايق نيز از مهمترين و اساسى ترين موضوعات در اجرا و تحقق فرمان «الوالِدُ الوَلَدَ» در خانواده است.
پدر پس از انتخاب درست در ازدواج و مواظبت هاى مربوط به دوران قبل از ولادت فرزند، در گام اول با تبليغ غدير در خانواده فرزند خويش را از مرحله «الوَلَد» به مرحله قبول مسئوليت پدرى در آينده مى رساند.
در گام دوم پس از ازدواج او را در شروع پدر بودنش براى رساندن پيام غدير به نوه هايش كمك مى كند.
در گام سوم مستقيماً با نوه هايش براى رساندن پيام غدير ارتباط برقرار مى كند.
اين گونه است كه پدر در طول زندگى پر بركت خويش در چرخه «الوالِدُ الوَلَدَ» حضور داشته و خود را بازنشسته نمى كند! بعد از او هم فرزندانش بر اساس آموزش هاى او راه را ادامه مى دهند تا فرمان «فَليُبَلِّغ» متوقف نشود.
عموميت نيمه دوم «الوالد»: «مادر»
در يك تبليغ موفق هميشه مادران در كنار پدران، براى عملكرد واحد با هم وارد عمل مىشوند. بنابراين مىتوان «الوالِد» را مجموعه اى از پدر و مادر در نظر گرفت و ظرفيتها و نقش آن دو را در جهت تبليغ غدير مورد بررسى قرار داد.
مادر در خانواده عضو جايگزين پدر است، و در غياب او با توجه به پيش زمينه هاى اطاعت و پيروى فرزندان از مادر همانند پدر، رسالت خويش را در تبليغ غدير انجام خواهد داد و جايگاه كامل «الوالد» را پُر مى كند.
عموميت واژه «الولد»: «فرزندان»
همان گونه كه ابلاغ همه پدران را شامل مى شود دريافت و پذيرش غدير نيز همه فرزندان را در بر مى گيرد، زيرا كلمه «الولد» بدون هيچ قيد و شرطى آمده و شامل انواع فرزندان از هر رنگى و هر جايى و در هر زمانى مى شود.
در نگاه ديگر فرقى بين دختر و پسر وجود ندارد و غدير بايد به همه فرزندان ابلاغ گردد. همچنين عموميت و اطلاق كلمه «الولد» شامل همه فرزندان در هر سنى مى شود.
با اين عموميت نوبت به استعدادهاى متفاوت و سليقه هاى گوناگون در فرزندان مى رسد، كه نياز به رقابت سالم براى درک بالاتر و دقيقتر از معارف غدير دارد.
در واقع فرزندان ما در خانواده ها هر كدام معادنى هستند كه گنجينه هاى با ارزشى در خود ذخيره كرده اند، و داراى استعدادهاى نهفته اى هستند كه بايد پدران در جايگاه خويش براى شناسايى و استخراج و فرآورى آنان همت گمارده، و آينده غدير را با اين نيروهاى ذخيره شده پربارتر نمايند.
در يک نگاه تعدد فرزندان در خانواده زمينه خوبى براى تبليغ گروهى غدير است، كه با تقسيم كار و مسئوليت دادن به هر يک از فرزندان آموزش ضمنى هم براى آينده هاى غدير اتفاق مى افتد و شيوه هاى جديدترى كشف مى گردد.
بخش دوم: نقش مادر در تبليغ غدير
توانايى ها و ظرفيتهاى مادر به عنوان عضو مؤثر در خانواده غديرى و مقايسه او با ديگر اعضاى خانواده در تبليغ غدير را در اين بخش بيان مى كنيم.
تشكّل خانواده به صورتى است كه تعدادى از امور تحت اشراف مادر قرار مى گيرد، و اين ابعاد تأثير مستقيم و مثبتى در تبليغ غدير در خانواده دارد، كه در ۱۷ جهت خلاصه مى كنيم:
۱ . مادر غديرى از طريق عاطفه مى تواند فرزندان را تحت ولايت پدر ببرد و در صورت تخلف و عصيان نسبت به پدر آنها را هدايت نمايد، و به دين صورت براى آموختن غدير از پدر خانواده آنان را يارى كند، كه اين مهم از ۴ طريق امكان پذير است:
الف. بالا بردن معرفت نسبت به شخصيت پدر و ولايت او.
ب. واسطه شدن مادر پيش پدر و ايجاد نرمش در پدر.
ج. استفاده از شخصيت عاطفى كه در دل فرزند دارد با عنوان «به خاطر من»! يعنى پيش كشيدن سرمايه بزرگ «مادر بودن».
د. امتيازاتى كه مادر مىتواند به هر كدام از فرزندان بدهد.
۲ . با عدم حضور مرد در خانه مادر نقش حراست را به عهده دارد، و بدين صورت مىتواند از فرزندان در آموزش و عمل به غدير محافظت كند و اجازه خطا و كوتاهى و تخريب در اين زمينه را به كسى ندهد، و اگر چنين مواردى اتفاق افتاد پيگيرى كند.
البته لازمه اين موقعيت اطلاع كافىِ مادر از غدير قبل از فرزندان است.
۳ . مادر غديرى خوب مى داند كه از انعقاد نطفه تا پايان دوران باردارى چه مواظبتهايى بايد داشته باشد تا فرزندان غديرى و آماده براى پذيرش غدير به دنيا بياورد. در اين دوران با توسل به امامان غدير و خواندن زيارات ايشان مى تواند اين ارتباط را بيشتر نموده راه را براى ايجاد يك خانواده غديرى هموارتر نمايد.
۴ . پدر و فرزندان خواسته يا ناخواسته و به طور نامحسوس تحت تأثيرِ همسر يا مادر خانواده بوده و در امورات منزل يا خارج از آن، تأثير مادر بر روى اعضاى خانواده قابل انكار نيست. از همين نگاه مادر با سوق دادن اين خصلت به سوى مسئله غدير مى تواند نقش خود را در تبليغ غدير ايفا كند.
۵ . مادر خانواده در مديريت منزل و امور خانه نقش مهندس را دارد، چنان كه پيامبرصلى الله عليه وآله در توصيه به اميرالمؤمنين عليه السلام امور خانه را به حضرت زهراعليها السلام سپردند. اينجاست كه مادر در تنظيم امور خانه وقتى را به مسئله غدير اختصاص مىدهد و با مهندسى او اين آموزش در بهترين موقعيت انجام مى شود.
۶ . مادر از طرف خداوند ظرفيت و قدرت خوبى در تحمل سختى ها و مشكلات دارد، و اين در تحمل مشكلات براى آماده سازى فضاى خانه در آموزش غدير كمك مى كند.
۷ . در خانواده مادر بيشترين زمان را براى شنيدن و سخن گفتن براى اهل خانه مى گذارد؛ و اين در حالى است كه از مهمترين اصول در تبليغ غدير داشتن فن شنيدارى - ديدارى همراه با فن گفتار است.
۸ . مادران جزئيات امور زندگى را بيشتر از پدران كه كلّى گرا هستند، مورد بررسى قرار داده و پيگيرى مى نمايند. مادران در ديدن و شنيدن جزئيات دقت زيادى دارند. پدر خانواده و فرزندان به اين ويژگى مادر احترام گذاشته از آن براى دقيقتر و جامعتر ياد گرفتن غدير كمك مى گيرند.
۶ . مادر از طرف خداوند ظرفيت و قدرت خوبى در تحمل سختىها و مشكلات دارد، و اين در تحمل مشكلات براى آماده سازى فضاى خانه در آموزش غدير كمك مى كند.
۷ . در خانواده مادر بيشترين زمان را براى شنيدن و سخن گفتن براى اهل خانه مى گذارد؛ و اين در حالى است كه از مهمترين اصول در تبليغ غدير داشتن فن شنيدارى - ديدارى همراه با فن گفتار است.
۹ . زن براى مرد همدم است تا با تشكيل خانواده آرامش حاصل شود. اينجاست كه پدر در كنار مادر براى فرزندان از اين كانون پر مهر براى پيشبرد اهداف تبليغى غدير استفاده مى نمايند.
۱۰ . اعضاى خانواده در سه نوبت غذا وابسته به مادرند، و اين ارتباط نقطه خوبى از نظر جسمانى و عاطفى براى تبليغ غدير است، كه حتى مى توان هر نوبت غذا را به گونهاى با نام غدير گِرِه زد و ياد آن را زنده كرد. گذشته از آنكه پدر با آوردن لقمه حلال در كنار پختن مادر به اين امر كمك مى نمايد.
۱۱ . مادر در خانواده كانون انس با پدر و فرزندان است. اغلب اوقاتِ پدر و فرزندان در منزل با مادر مى گذرد. بايد مادر از اين ظرفيت همنشينىِ اهل خانه با او بهترين استفاده را در تبليغ غدير بنمايد.
۱۲ . حيا در زنان نسبت به مردان بيشتر بوده و پذيريش ولايت و اطاعت با وجود حيا در زنان مؤمنه آسانتر است. از همينجاست كه القا نمودن حيا به اهل خانه توسط مادر و كشاندن پدر و فرزندان زير چتر حيا در خانواده از ويژگىهاى مادر مى شود.
۱۳ . اشراف كلّى بر امور داخل منزل بر عهده مادر است، و در بسيارى از موارد پدر هم از مادر سؤال مى كند و از او خبر مى گيرد. اين آگاهى مادر از جوانب مختلف خانواده او را در مهندسى تبليغ غدير در اين محيط كوچك و بسته كمك خواهد كرد.
۱۴ . حلال زادگى يا طيب ولادت مهمترين مسئله غدير است، كه نقش مستقيم آن بيشتر با مادر بوده و اساس پاكدامنى و دورى از زشتى ها نسبت مستقيم با بانوان يك جامعه دارد، چرا كه ريشه سعادت و شقاوت در درجه اول حلال زادگى و در درجه دوم تربيت و بزرگ شدن در دامان مادر پاكدامن است.
۱۵ . در شرايط بحرانى زنان بهترين ياور مردان هستند و به آسانترين شكلى عبور از بحران در تبليغ غدير را ميسّر مى نمايند. حضرت زهرا و حضرت خديجه و زينب كبرى عليهم السلام و بانوان عاشورا اين حقيقت را در متن ماجراهاى پيچيده اى كه بازگشت به غدير داشته به خوبى نشان داده اند.
۱۶. خدمت مادران بدون چشم داشت است، و اين ويژگى مادر بهترين سرمايه براى تربيت بى منت فرزندان براى غدير خواهد بود.
۱۷ . مادر كسى است كه براى استحكام و حفظ چارچوب خانواده با آرامش براى فرزندان آغوش باز كرده و براى آنها در مشكلات و گرفتارى ها پناهگاه شده و نسبت به آنان سنگ صبور است. حتى پس از ازدواجشان نيز با راهنمايى هاى آگاهانه زندگى آنان را حفظ كرده و مشكلاتشان را به جان خريده و تا مى تواند بارى از دوش آنان برمى دارد.
اين صفت در تبليغ غدير از اركانى است محيط خانواده لحظه به لحظه بدان نياز دارد.
بخش سوم: عوامل تحكيم خانواده
غدير محور استحكام در خانواده و عامل همبستگى بين اعضاى آن است. در اجتماع نيز غدير پيوند دهنده بين خانواده ها بوده و باعث اقتدار جامعه خواهد شد. اگر در خانواده ها استحكام و يكپارچگى وجود نداشته باشد، فرمان تبليغ غدير اجرايى نشده و پدران پيام غدير را به فرزندان نرسانده اند.
در اينجا ۳۰ عامل براى تحكيم خانواده ذكر مى كنيم كه مراعات آنها در تبليغ غدير لازم است:
۱ . حسن معاشرت ۲ . نظم و انضباط ۳ . عفو و گذشت ۴ . صداقت ۵ . رازدارى و وفادارى ۶ . احسان به والدين ۷ . تواضع و فروتنى ۸ . صبر و بردبارى ۹ . خوف از عقوبت الهى ۱۰ . اخلاص در نيّت ۱۱ . توبه ۱۲ . كسب روزى حلال۱۳ . اطاعت از والدين۱۴ . تغافل داشتن ۱۵ . بشارت و انذار۱۶ . محبت و عاطفه۱۷ . حيا در زنان۱۸ . غيرتمندى در مردان۱۹ . احترام متقابل۲۰ . روابط عمومى قوى۲۱ . تفاهم والدين۲۲ . علم و آگاهى به تبليغ ۲۳ . پرهيز از سوء ظن ۲۴ . سوزاندن آفت حسد ۲۵ . دورى از افراط و تفريط ۲۶ . دورى از سخت گيرى۲۷. دورى از گناه ۲۸. دورى از ظلم و ستم ۲۹. ترك منّت گذارى۳۰. پرهيز از نفاق
بخش چهارم: وظايف متقابل در خانواده
وظايف متقابل بين اعضاى خانواده را مى توان در ۲ قسمت مورد بررسى قرار داد:
اول : وظايف خاص تبليغ غدير
آنچه در اين قسمت آمده در همه خانوادهها بايد رعايت شود، اما در اينجا سعى شده اين وظايف با محوريت تبليغ غدير در خانواده مورد بررسى قرار گيرد. خداوند مى فرمايد:
«هُنَّ لِباسٌ لَكُم وَ اَنتُم لِباسٌ لَهُنَّ»(۷)، و اين تشبيه به لباس در آيه از ۱۳ وجه قابل دقت است:
۱ . نيازمندى زن و شوهر به يكديگر شبيه لباس است كه هر بدنى بدان احتياج دارد. اين نياز دو جانبه را بايد به سمت ابلاغ غدير در خانواده سوق داد و رنگ غدير به آن داد.
۲ . نزديكترين بودن زن و شوهر به يكديگر شباهت به لباس در اتصال آن به بدن دارد. اين اتصال قوى كه در غير خانواده يافت نمىشود مىتواند زن و شوهر را مانند دو روح اندر يك بدن به سمت تلاش براى تحقق غدير در خانواده سوق دهد.
۳ . انعطاف پذيرى زن و شوهر نسبت به يكديگر مانند انعطاف لباس نسبت به بدن است، به صورتى كه نياز او را بر طرف نمايد. اين قابليت همسانى بسيارى از مشكلات را از سر راه تبليغ غدير برمىدارد تا در كمال محبت به سرانجام برسد.
۴ . تنوع پذيرى و دورى از يكنواختى بين زن و شوهر مانند لباس است كه در زمانها و مكانهاى مختلف قابليت تغييرات و اصلاحات دارد. با اين پرهيز از يكنواختى زمينه خوبى براى تبليغ غدير در فضايى با نشاط پيش خواهد آمد.
۵ . عدم تداخل امور منزل با بيرون بين زن و شوهر، همانند مدل و نوع پوشش لباس در منزل است كه با بيرون تفاوت دارد. محيط خانواده خصوصياتى دارد كه با مخلوط نكردن آن با مسائل بيرون از خانه مىتوان مديريتى زلال و قابل پذيرش براى فرزندان ايجاد كرد تا زمينه تبليغ غدير مساعد شود.
۶ . كفو بودن زن و شوهر مانند لباس است كه خياط با اندازه گيرى آن را مطابق بدن هر كسى مىدوزد. زن و شوهر بايد تا حد امكان هم رنگ و هم سنگ باشند تا بتوانند براى تبليغ غدير همكار يكديگر شوند.
۷ . زن و شوهر بايد زينت يكديگر باشند همانند لباس و بدن انسان كه هر يك بدون ديگرى جذابيت ندارد. زوجى كه ظاهرشان مرتب باشد جذابيتى براى خانواده در تبليغ غدير خواهند داشت.
۸ . لباس ايجاد آرامش مى كند، و برهنه بودن از ابعاد مختلف ايجاد اضطراب مى نمايد.
زن و شوهر هم بايد باعث آرامش يكديگر باشند تا در سايه آن بتوانند طرحهاى مؤثرى براى تعليم غدير در محيط خانواده ارائه دهند.
۹ . همان گونه كه لباس بدن انسان را از گرما و سرما و از آلودگىها حفظ مى نمايد، زن و شوهر هم نسبت به يكديگر همچون حائلى در مقابل خطرات و بلاها و مشكلات بوده از يكديگر محافظت مى نمايند. اين مواظبت دوجانبه تمركز مناسبى براى برنامه ريزى تبليغى غدير ايجاد مى كند.
۱۰ . لباس به عنوان يك پوشش عيوب ظاهرى انسان را پوشانده و مانع از اطلاع و جلبِ توجه مردم مى شود. بيشترين نيازى كه زن و شوهر نسبت به هم دارند اين است كه پوشش براى عيوب يكديگر باشند. اين گونه است كه بدون دغدغههاى جانبى به پايه گذارى غدير در خانواده مى پردازند.
۱۱ . لباس براى انسان همانند حريم عمل مىكند، و زن و شوهر نيز براى يكديگر حريم و محافظ هستند. زمانى كه بيگانه قصد تعرّض به حيثيت زن يا شوهر را دارد اجازه نمىدهند بيگانگان به آنها نزديك شوند. اين حفاظ نيز از اسبابى است كه براى آماده سازى محيط خانواده براى تعليم غدير لازم است.
۱۲ . همان گونه كه لباس نگهدارى مىخواهد و بايد مواظبت شود، زن و شوهر نيز بايد از يكديگر مراقبت كرده و حقوق و تعهدات را رعايت نمايند. اين اعتماد و مراقبت دو سويه فضاى فكرى و عصبى خانواده را براى ورود به معارف غدير آماده خواهد كرد.
۱۳ . همان گونه كه لباس براى بدن انسان نقش تكميل كننده داشته و عدم پوشش يك نقص ظاهرى خواهد بود، زن و شوهر نيز لباس يكديگر بوده و در همه امور زندگى بايد مكمل يكديگر باشند. اين گونه با يارىِ يكديگر غدير را به احسن وجه وارد منزل خود نموده فرزندانى لايق آن تربيت مىنمايند.
دوم: وظايف عمومى اعضاى خانواده در راه تبليغ غدير
وظايف متقابل بين اعضاى خانواده با استفاده از آيات و كلام معصومين عليهم السلام به صورت عمومى بسيار زياد است، كه مراعات هر يك از آنها گامى براى تبليغ غدير در خانواده است.
در اينجا تعدادى از آنها را فهرستوار در ۳ گروه مى آوريم:
الف. وظيفه مرد نسبت به زن
۱ . رفتار نيك با همسر۲ . مدارا نمودن۳ . دست بلند نكردن بر روى همسر۴ . عفو نسبت به همسر۵ . صبر و بردبارى۶ . محبّت به همسر ۷ . ابراز علاقه ۸ . غيرت نسبت به همسر ۹ . آزار ندادن همسر۱۰ . پرهيز از هوسرانى۱۱ . همنشينى با همسر
ب. وظيفه زن نسبت به شوهر
۱ . ايجاد محيط آرام در خانواده۲ . كمك به همسر در امور دين و دنيا۳ . عفيف بودن و حفظ اموال شوهر۴ . رعايت همسر در خرج كردن۵ . اطاعت از همسر۶ . آراستگى براى همسر۷ . نيكو شوهردارى كردن۸ . رضايت همسر۹ . خشمگين نكردن شوهر۱۰ . همدلى و همدردى با همسر۱۱ . صبورى۱۲ . خوش اخلاقى با همسر۱۳ . سپاسگزارى از همسر۱۴ . پرهيز از دستور بى جا
۱۵ . عدم نگاه به نامحرم۱۱۶ . منت نگذاشتن بر شوهر۱۷ . پرهيز از طلاق بدون دليل۱۸ . پرهيز از مهريه سنگين۱۹ . خيانت نكردن نسبت به شوهر
ج. وظيفه والدين نسبت به فرزندان
براى حرف شنوى و احترام و اعتماد فرزندان به والدين بايد به ۶ نكته دقت كرد:
نكته ۱ : فرزندان را به حال خود رها نكرده و زمينه تذكر را از طرف دوستانشان يا افرادى كه فرزندان آنها را دوست دارند فراهم نماييم.
نكته ۲ : با ادبيات خودشان آنان را جذب نماييم.
نكته ۳ : معاشرت نيكو و داشتن حُسن خلق در برخورد با فرزندان داشته باشيم كه انتظار فرزندان است.
نكته ۴ : از دوران كودكى و نوجوانى بستر اعتماد سازى بين والدين و فرزند فراهم گردد.
نكته ۵ : والدين پرخاشگرى و بىحوصلگى را كنار بگذارند تا تبليغ غدير با فشارهاى عصبى توأم نباشد.
نكته ۶ : اميد به آينده و پاداش آخرت و عشق به ولايت باعث ايستادگى و تحمل سختىها در مسائل فرزندان خواهد شد.
از وظايف عمومى والدين نسبت به فرزندان طبق بيان معصومين عليهم السلام به ۸ مورد اشاره مى نماييم:
۱ . معاشرت نيكو۲ . تربيت صحيح۳ . كمك به نيكوكارى فرزندان۴ . فراهم نكرد ن موجبات عاق فرزندان۵ . جلوگيرى از عاق شدن توسط فرزندان۶ . اداى حقوق فرزندان۷ . آموزش دين
۸ . بوسيدن فرزندان.
منبع
خانواده غدیری، تألیف: محمد رضا شریفی.
پانویس
- ↑ محمد رضا شریفی