پروردگار جن و انس
پروردگار جن و انس صفتی برای خداوند در خطبه غدیر است که از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله برای خواندن خداوند بهکار گرفته شده است.
درباره اینکه چرا پیامبر صلی الله علیه و آله فقط از جن و انس یاد کرده چنین گفته شده است: جن و انس در یک چیزی مشترک هستند؛ اینکه هر دو مکلف هستند. پروردگار عالم اهل بیت علیهم السلام را مربیان عالم در بین مردم قرار داده تا به تربیت و اوامر آنها و اطاعت مردم مورد تربیت قرار گیرند. البته طبق این عبارت از خطبه واضح است که جنیان نیز تحت تربیت الهی نمایندگان خداوند هستند.
معنای ناس و جنه
محققان درباره این قسمت از خطبه غدیر از معنای «النّاس» آغاز کردهاند. آنان دو معنا از این واژه ارائه کردهاند: برخی گفتهاند از نسیان و برخی دیگر گفتهاند از انسان آمده است. درباره واژه «جِنَّة» هم گفته شده که همان جن است که بهمعنای موجود غیرمرئی است. در قرآن کریم میفرماید:
فَلَمَّا جَنَّ عَلَیهِ اللَّیْلِ؛ هنگامیکه شب، روشنیها را پوشاند
.[۱]وجه تسمیهٔ جِن هم این دانسته شده که پنهان است و دیده نمیشود.[۲]
علت یادکردن از جن و انس
درباره اینکه چرا پیامبر صلی الله علیه و آله فقط از جن و انس یاد کرده چنین گفته شده است: جن و انس در یک چیزی مشترک هستند؛ اینکه هر دو مکلف هستند. در قرآن کریم این دو اسم با هم آمدهاند: وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیعْبُدُونِ؛ من جن و انس را نیافریدم، مگر برای عبادت و بندگی .[۳]
گفته شده که در بسیاری از مبانی دینی وقتی که ربوبیت خداوند بهکار میرود، بهعنوان پروردگار جنّ و مردم بهکار برده میشود. پس این عبارت پیامبر صلی الله علیه و آله یعنی پروردگارِ دو موجودی که آزاد و مکلّف هستند. نبوّت پیامبر اکرم صلی الله عله و آله هم برای جنّیان و هم برای انسان است.[۴]
جن و انس تحت تربیت الهی
بهگفته برخی شارحان خطبه غدیر، با آمدن کلمه «رب» برای «جن» و «انس» این مطلب واضح میشود که همانگونه که خداوند برای انسانها در دو بعد تکوینی و تشریعی مربی است، برای جنیان نیز هر دو بعد تکوینی و تشریعی در بحث تربیت الهی وجود دارد.
خداوند متعال به اذن خویش و در طول اراده خود افرادی را در این عالم مورد تربیت خاص خود چه از لحاظ تکوین خاص و چه از لحاظ تشریع خاص قرار داده، آنگاه تربیت دیگر موجودات را بهدست آنها داده است.
بنابراین پروردگار عالم اهل بیت علیهم السلام را مربیان عالم در بین مردم قرار داده تا به تربیت و اوامر آنها و اطاعت مردم مورد تربیت قرار گیرند. البته طبق این عبارت از خطبه واضح است که جنیان نیز تحت تربیت الهی نمایندگان خداوند هستند.[۵]
پانویس
منابع
- شرح خطبه غدیر؛ محمدرضا شریفی، اصفهان: انتشارات نورالحیات، ۱۴۴۶ق.