نمایش مبدأ برای شکر

== آيه «وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ»<ref>صافّات /  ۷۱. غدير در قرآن: ج ۲ ص ۲۹۷،۲۸۷.</ref> ==
بزرگ‏ترين [[آزمون الهی|امتحان]] بشريت در غدير مطرح شد. امتحانى همه جانبه كه [[اتمام حجت]] آن به نحو اكمل انجام گرفت و براى هيچ كس به هيچ دليل و بهانه ‏اى راه گريز نماند.

در اين امتحان عظيم، هم جهاتى كه مى ‏توانست سر منشأ آزمايش باشد متعدد بود، و هم عللى كه مى‏ توانست انگيزه شيطانى براى سقوط در امتحان باشد در جلوه‏ هاى مختلف به ميان آمد.

[[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] در خطابه بلند خود، اين شرايط امتحان را براى مردم تبيين فرمود تا با آمادگى كامل به استقبال آن بروند.

اين آينده تلخِ امتحان را حضرتش در غدير به اشارت و صراحت پيش ‏بينى فرمود و مراحل چنين امتحان بزرگى را با استشهاد به ۱۱ آيه تضمين شده در [[خطبه غدیر]] بيان فرمود.

از جمله اين آيات آيه ۷۱ سوره صافات است:

«وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ»: «قبل از آنان اكثر پيشينيان گمراه شدند».

در اينجا اين آيه از دو بُعد قابل بررسى است:

=== متن خطبه غدير ===
مَعاشِرَ النّاسِ، قَدْ ضَلَّ قَبْلَكُمْ اكْثَرُ الاوَّلينَ:

اى مردم، قبل از شما اكثر پيشينيان گمراه شدند.<ref>اسرار غدير: ص ۱۴۹ بخش ۶ .</ref>

=== تحليل اعتقادى ===
[[اکثریت]] از نظر خداوند تا آنجا سقوط مى‏ كند كه خداوند آنان را كفران كننده نعمت‏ ها معرفى مى‏ كند، كه قدر الطاف الهى را نمى‏ دانند و با خداوند روى خوش ندارند. 

چنين اكثريتى براى بندگان خدا دلسوز نخواهند بود و پيروى از آنان قدردانى از قدر ناشناس است.

در قرآن در مواردى «ناس» مطرح شده و مى ‏فرمايد: «أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَشْكُرُونَ»<ref>بقره /  ۲۴۳. يوسف‏ عليه السلام /  ۳۸. غافر /  ۶۱ .</ref> و در مواردى مى ‏فرمايد: «أَكْثَرَهُمْ لا يَشْكُرُونَ»<ref>نمل /  ۷۳. يونس‏ عليه السلام /  ۶۰ .</ref>، و در جايى ديگر مى‏ فرمايد: «وَ لا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شاكِرِينَ»<ref>اعراف /  ۱۷.</ref>: 

«اكثر آنان را شكرگزار نمى ‏يابى». در آيه ‏اى هم [[کفران نعمت]] را به ميان مى‏ آورد و مى‏ فرمايد: «فَأَبى أَكْثَرُ النَّاسِ إِلاّ كُفُوراً»<ref>اسراء /  ۸۹ . فرقان /  ۵۰ .</ref>: «اكثر مردم جز كفران نعمت را نپذيرفتند». 

براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: [[اکثریت]].

== اعمال عيد غدير<ref>آداب عيد غدير (خانه كودک): ص ۵۶ - ۱۴۵.  غدير دعا و محبت(نيشابورى): ص ۳۷ - ۶۲. همراه با ذى ‏الحجه (اوحدى) : ج ۲ ص ۱۰۵ - ۱۸۱. ترجمه الغدير (امينى -  واحدى) : ص ۶۵۹ . اسرار غدير: ص ۲۴۶، ۲۵۴ - ۲۵۶. چهارده قرن با غدير: ص ۲۳۴،۲۳۳. قنوت خورشيد: ص ۲۹، به نقل از كتاب: غدير عيد برتر (صدرى) . چهارده قرن با غدير: ص ۷۷، ۱۵۳ - ۱۵۷، ۲۰۱ - ۲۰۹، ۲۳۳، ۲۳۴. غدير در قرآن: ج ۳ ص ۳۴۰  - ۳۳۸. اسرار غدير: ص ۲۴۶، ۲۵۲، ۲۵۳، ۲۵۴ - ۲۵۶، ۲۸۱، ۳۵۳ - ۳۶۳.</ref> ==
از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، اعمال و آداب عيد غدير است. به علت [[اهمیت]] اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ روزى برابرى نمى‏ كند و مختص به قشر خاص و سن معينى نيست، و داراى ابعاد اعتقادى و عبادى مختلفى است. از جمله اعمال [[عید غدیر]] [[شکر]] و حمد الهى است<ref>خطبه حضرت على‏ عليه السلام در روز غدير. الاقبال: اعمال عيد غدير.</ref>: 

حمد و شكر الهى در تمام احوال نيكو و پسنديده است، و طبق روايات هر اندازه شكر و حمد الهى به جا آوريم باز ذره ‏اى از نعمت‏ هاى خداوند متعال را سپاس نگفته‏ ايم. 

چه رسد به افضل نعمت‏ ها و بزرگ‏ترين و بهترين نعمت ‏ها كه ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام است. 

آنچه نعمت در دنيا هست به خاطر وجود حضرات معصومین‏ عليهم السلام مى‏ باشد، حتى زمينى كه روى آن قدم بر مى‏ داريم، طبق فرموده [[امام صادق علیه السلام|حضرت صادق‏ علیه السلام]] از نعمت‏ هايى است كه به واسطه [[ولایت]] به ما عنايت شده است.

در روز غدير خم اين حمد و شكر بايد بيشتر باشد. حتى در رواياتى كه امر به روزه نموده‏ اند، فرموده ‏اند كه نيت آن روزه، شكر بر نعمت عظماى الهى يعنى امامت و ولايت حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام باشد. 

در اكثر ادعيه كلمه «الحمد للَّه» به چشم مى‏ خورد: ألْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ كَمَالَ دِينِهِ... . و يا در ملاقات برادر دينى:  ألْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتِمَسِّكِينَ بِوِلَايَةِ... آورده شده است. 

ما در واقع شكر مى‏ كنيم كه در اين دنيا با اين همه مسائل و مصائبش و با اديان و مذاهب مختلف، مسلمان و شیعه دوازده امامى هستيم.

شكر مى‏ كنيم شامل كسانى هستيم كه خداوند نعمتش را به بركت وجود اميرالمؤمنين و اولاد معصومينش عليهم السلام به ما عنايت فرموده است.<ref>القطرة: ج ۱.</ref>

اين شكر نمودن با لسان و كلمه«الحمد للَّه» و «شكراً للَّه» و قرائت ادعيه و [[نماز جماعت در صحرای غدیر|نماز]] و [[روزه]] و زيارت امامان معصوم‏ عليهم السلام يا امامزادگان عظيم ‏الشأن و مؤمنين ميسر مى‏ شود.

شکرگزاری در روز غدير به قدرى [[اهمیت]] دارد كه روزه شكرگزارى و نماز شكر و ذكر «شكراً للَّه» پس از نماز مخصوص روز غدير نيز وارد شده اشت.

همچنين از اذكار وارده در اين روز آن است كه صد مرتبه بگويد<ref>الاقبال: اعمال روز غدير. بحار الانوار: ج ۹۸ ص ۳۲۱ ح ۵ .</ref>:  ألْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ كَمَالَ دِينِهِ وَ تَمَامَ نِعْمَتِهِ بِوَلَايَةِ عَلِىّ بْنِ أبِي‏ طَالِب‏ عليه السلام.

== امامت ائمه ‏عليهم السلام و شكر<ref>ژرفاى غدير: ص ۸۹ .</ref> ==
چقدر بايد مسلمانان، بلكه همه انسان ‏ها از پروردگار خود تشكر كنند كه اين چنين درهاى رحمت بيكران خويش را به سوى مردم گشوده است، و انوار قدسيه چهارده معصوم‏ عليهم السلام را از آن عالم نورانى به صورت بشر آورده، و به عنوان نمايندگان خود معرفى كرده است؛ و با اين نعمت بزرگ منتى عظيم بر همه بشر گذارده است. 

[[خداوند|خدا]] را سپاس كه به ما اجازه نداد براى خودمان صاحب اختيارى تعيين كنيم تا دچار هزاران اشتباه شويم. 

در انتخاب خود هم انسان‏ هاى عادى را به عنوان مولاى ما تعيين نكرد، بلكه كسانى را منصوب فرمود كه بهترين‏ هاى تمام عالم‏ اند، چنان كه خود حضرت در متن خطبه مى ‏فرمايد: 

پيامبرتان بهترين پيامبران، و وصىّ شما بهترين اوصياء، و فرزندان او بهترين جانشينان‏ اند.

== بيعت لسانى در غدير و شكر<ref>ژرفاى غدير: ص ۷۶.</ref> ==
يكى از نكات [[بیعت]] لسانی در غدير شكر از خداوند متعال است. در اواخر خطبه با درخواست‏ هاى مكرر از مردم تكرار سخن خود را طلب كردند كه عبارات آن چنين است: 

همگى اين جملات را بگوييد:

«ما شنيديم و [[اطاعت]] مى‏ كنيم و راضى هستيم و سر تسليم فرود مى ‏آوريم درباره امر امامتِ اماممان على اميرالمؤمنين و امامانى كه از صلب او به دنيا مى ‏آيند. 

بر اين مطلب با قلب‏ هايمان و با جانمان و با زبانمان و با دستانمان با تو بيعت مى‏ كنيم...» ، كه همان متن مفصل را حضرت برايشان تعيين فرمودند. 

«اى مردم، آنچه به شما گفتم تكرار كنيد. اى مردم، چه مى‏ گوييد؟ خداوند اَصوات را مى ‏شنود و از پنهان‏ هاى قلب‏ها خبر دارد». 

كنايه از اينكه اگر چه اصوات بهم مخلوط است و از باطن‏ ها هم كسى خبر ندارد، ولى خداوند ناظر و شاهد است. 

«بگوييد سخنى را كه خداوند به خاطر آن از شما راضى شود. بگوييد: حمد و سپاس خداى را كه ما را به اين مطلب هدايت كرد، و اگر خداوند هدايت نكرده بود هدايت نمى‏ يافتيم». 

== تبليغ غدير با شكر و حمد الهى<ref>تبليغ غدير در سيره معصومين ‏عليهم السلام: ص ۱۰۸،۱۰۷.</ref> ==
يكى از شاخص‏ هاى زندگى معصومين‏ عليهم السلام تبليغ غدير به شكل‏ هاى مختلف است. از جمله تبليغ غدير با شكر و حمد الهى در غدير است كه ذيلاً به بيان آن مى‏ پردازيم: 

كدام نعمت را سپاس گوييم؟

خودِ ولايت را ؟

معرفت به صاحبِ ولايت را؟

شرفى را كه در سايه [[ولایت]] به دست آورده‏ ايم؟

همه اين ها جاى شكرگزارى دارد، و در واقع خدا را بر اعظمِ نعمت ‏هاى او سپاس مى ‏گوييم. مسئله قدردانى را به عنوان يكى از شيوه‏ هاى عملى در [[تبلیغ]] غدير به ما آموخته‏ اند. 

[[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین‏ علیه السلام]] فرمود: در اين روز خداوند را بر اين نعمت (ولايت) كه به شما عنايت كرده شكر كنيد.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۰۹.</ref> 

[[امام صادق‏ علیه السلام]] نيز فرمود: اين روز، روزِ شكر 

خداوند و حمد اوست بر آنچه خداوند از امر ولايت بر شما لطف كرده است.<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۷۰.</ref>

ادعيه مفصلى درباره چگونگى شكرگزارى در اين روز وارد شده كه مضمون يكى از آنها چنين است: شكر خدا را كه فضيلتِ اين روز را به ما شناسانيد و حرمت آن را به ما فهمانيد، و با معرفت آن به ما شرافت داد.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۱۵ - ۲۲۰.</ref> 

== خطبه غدير و شكر<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۱۳۷، ۱۴۰ - ۱۴۶.</ref> ==
يكى از مسائل توحيدى كه [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] در پايانِ اولين فراز از [[خطبه غدیر]] بيان فرمود شكر و سپاسگزارى خداوند بود.

آخرين فراز حمد و ثناى خطبه سپاسى بلند بود كه آيه ۲۸۵ سوره بقره در آن گنجانده شده بود. 

حضرت در اين فراز جمله «اَحْمَدُهُ كَثيراً وَ اَشْكُرُهُ دائِماً» را با آيه «آمَنَ الرَّسُولُ بِما اُنْزِلَ اِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ، لا نُفَرِّقُ بَيْنَ اَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ اَطَعْنا ...» آميخت. 

پيامبر صلى الله عليه و آله در دو فراز از بخش اول خطبه غدير لزوم شكر بندگان را بيان فرمود:

وَ رَبُّ الْعالَمينَ؛ الَّذى اسْتَحَقَّ مِنْ كُلِّ مَنْ خَلَقَ اَنْ يَشْكُرَهُ وَ يَحْمَدَهُ عَلى كُلِّ حالٍ... :

و پروردگار عالميان. خدايى كه از آنچه خلق كرده مستحق است كه او را در هر حالى شكر و سپاس گويند... .

اَحْمَدُهُ كَثيراً وَ اَشْكُرُهُ دائِماً عَلَى السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخاءِ: او را سپاس بسيار مى‏ گويم و دائماً شكر مى ‏نمايم، چه در آسايش و چه در گرفتارى، چه در حال شدت و چه در حال آرامش. 

== دعاهاى روز غدير و شكر<ref>اسرار غدير: ص ۲۵۴ - ۲۵۶، ۳۶۲، ۳۶۳. چهارده قرن با غدير: ص ۲۳۶،۲۳۵.</ref> ==
يكى از مضامينى كه در دعاهاى روز [[غدیر]] آمده<ref>اين مضامين از دعاهايى كه در كتاب «الاقبال» سيد ابن طاووس: ص ۴۶۰ به بعد مذكور است انتخاب شده است. در عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۱۵ - ۲۲۰ نيز ذكر شده است.</ref> شكرگزارى است:

اللَّهُمَّ فَكَما جَعَلْتَهُ عيدَكَ الْأَكْبَرَ وَ سَمَّيْتَهُ فِى السَّماءِ يَوْمَ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ وَ فِى الْأَرْضِ يَوْمَ الْميثاقِ الْمَأْخُوذِ وَ الْجَمْعِ المَسْؤُولِ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أقْرِرْ بِهِ عُيُونَنا وَ أَجْمِعْ بِهِ شَمْلَنا وَ لا تُضِلَّنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا وَ اجْعَلْنا لِأَنْعُمِكَ مِنَ الشَّاكِرينَ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمينَ:

خدايا همانگونه كه آن را عيد بزرگ خود قرار داده ‏اى و در آسمان روز عهد معهود ناميده ‏اى و در زمين روز [[میثاق الهی|پیمان]] گرفته شده و اجتماع سؤال شونده نامگذارى كرده ‏اى، بر محمد و آل محمد درود فرست و چشم ما را بدان روشن فرما و كارهاى ما را به بركت آن منظم فرما و بعد از هدايت ما را گمراه مفرما و ما را نسبت به نعمت‏ هايت از شاكران قرار ده، اى رحم كننده‏ ترين رحم كنندگان. 

و در فرازى ديگر آمده است: خدايا، تو را شكر كه بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله ما را به امامان‏ عليهم السلام هدايت كردى كه آنان [[کمال دین]] و تمام نعمت بودند، و با اين هدايت بود كه [[اسلام]] را به عنوان دين ما پسنديدى. 

و در فرازى ديگر آمده است: خدايا تو را شكر مى‏ كنيم بر [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین‏ علیه السلام]] و بر اتمام نعمت و تجديد [[میثاق الهی|عهد و پیمان]] بر ولايت او، و اينكه ما را از اتباع تغيير دهندگان دين و تحريف كنندگان قرار ندادى. 

و در فرازى ديگر آمده است: خدايا در اين روز (غدير) چشم ما را روشن گردان، و پراكندگى ما را جمع گردان، و ما را بعد از هدايت گمراه مگردان، و ما را از شكر گزاران نعمتت قرار ده.

و در فرازى ديگر آمده است: شكر خدا را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از وفاداران به عهد و پيمانش درباره واليان امرمان قرار داده است.

== شاكرين در قرآن و خطبه غدير<ref>غدير در قرآن: ج ۲ ص ۲۶۲، ۲۷۵ - ۲۷۹.</ref> ==
يكى از آياتى كه پيامبر صلى الله عليه و آله در مورد امتحان امت در [[خطبه غدیر]] به آن استشهاد فرمود آيه ۱۴۴ سوره آل عمران است:

«وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ، أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّه شَيْئاً وَ سَيَجْزِى اللَّه الشَّاكِرِينَ»<ref>آل عمران /  ۱۴۴.</ref>:

«ومحمد نيست جز رسولى كه قبل از او پيامبران بوده ‏اند. آيا اگر بميرد يا كشته شود به عقب باز مى‏ گرديد، و هركس به عقب باز گردد به خدا هيچ ضررى نمى‏ رساند و به زودى خدا شاكرين را جزا مى‏ دهد».

پيامبر صلى الله عليه و آله در خطبه غدير فرمود: مَعاشِرَ النّاسِ، انْذِرُكُمْ انّى رَسُولُ اللَّه قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِىَ الرُّسُلُ، افَإِنْ مِتُّ اوْ قُتِلْتُ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّه شَيْئاً وَ سَيَجْزِى اللَّه الشَّاكِرِينَ الصّابِرينَ. الا وَ انَّ عَلِيّاً هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَ الشُّكْرِ، ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدى مِنْ صُلْبِهِ: 

اى مردم، من شما را مى ‏ترسانم و انذار مى ‏نمايم كه من رسول خدا هستم و قبل از من پيامبران بوده ‏اند، آيا اگر من بميرم يا كشته شوم شما عقبگرد مى ‏نماييد؟ هر كس به عقب باز گردد به خدا ضررى نمى‏ رساند؛ و خداوند به زودى شاكرين و صابرين را پاداش مى‏ دهد. بدانيد كه على است توصيف شده به صبر و شكر و بعد از او فرزندانم از نسل او چنين‏ اند.<ref>اسرار غدير: ص ۱۴۹،۱۴۸ بخش ۶ .</ref> 

آنچه در اينجا مورد اشاره است فراز پنجم: «سَيَجْزِى اللَّه الشَّاكِرِينَ» است. منظور از «شاكرين» در پايان اين آيه و پس از جمله «فَلَنْ يَضُرَّ اللَّه شَيْئاً» ، كسانى هستند كه به جاى ارتداد و بازگشت از راه بيست و سه ساله [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] -  كه در واقع كفران اين نعمت عظمى است -  راه قدردانى از اين سفره آماده [[اسلام]] را پيش گرفتند و در حفظ آن نهايت تلاش خود را مبذول داشتند. 

اين بخش آيه در خطابه پيامبر صلى الله عليه و آله به صراحت تفسير شده و منظور از آن بيان گرديده است. 

نكته‏ اى كه در خطبه جلب توجه مى‏ كند كلمه «صابرين» پس از آخرين كلمه آيه است، و مى ‏تواند تفسير گونه‏ اى بر«شاكرين»باشد، يعنى قدردانى از چنين نعمتى در فتنه هولناک [[سقیفه]] و ادامه آن در روزگاران بعد صبرى عظيم مى‏ طلبد و دست و پنجه نرم كردن با مشكلات بسيارى را به دنبال دارد. 

آنگاه پيامبر صلى الله عليه و آله مى ‏فرمايد: بدانيد على است كه به صبر و شكر متّصف است، و بعد از او فرزندانم از صلب او موصوف به اين دو صفت اند. 

اين بدين معنى است كه مركز و قطب صبر و شكر در نعمت ولايت، دوازده امام بعد از پيامبرند، و هم از ايشان بايد كيفيت صبر و شكر در اين امر عظمى را آموخت، چنانكه به شيعيانشان مى‏ آموختند. 

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در حيات پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏ فرمود: خداوند عزوجل مى ‏فرمايد: محمد نيست مگر رسولى كه قبل از او پيامبرانى گذشته ‏اند، آيا اگر بميرد يا كشته شود به عقب باز مى‏ گرديد؟

آنگاه حضرت در پاسخ اين سؤال خداوند در [[قرآن]] مى‏ فرمود: به خدا قسم به عقب باز نمى‏ گرديم بعد از آنكه خدا ما را هدايت كرده است. 

به خدا قسم اگر او از دنيا برود يا كشته شود، طبق آنچه او مى‏ جنگيد خواهم جنگيد تا بميرم. به خدا قسم من برادر و پسر عمو و وارث او هستم، پس چه كسى سزاوارتر از من به اوست؟!<ref>بحار الانوار: ج ۳۲ ص ۳۱۴،۲۹۴. الاحتجاج: ج ۱ ص ۲۹۱.</ref> 

همچنين آن حضرت صبر عظيم خود بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله را با اين بيان فرمود: انَّ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ امْتَحَنَنى بَعْدَ وَفاةِ نَبِيِّهِ فى سَبْعَةِ مَواطِنَ، فَوَجَدَنى فيهِنَّ - مِنْ غَيْرِ تَزْكِيَةٍ لِنَفْسى - بِمَنِّهِ وَ نِعْمَتِهِ صَبُوراً: 

[[خداوند]] عز و جل بعد از رحلت پيامبرش در هفت مورد مرا امتحان فرمود، و در همه اين موارد با منت و نعمتش بر من مرا صبور يافت؛ و من با اين گفتار در صدد تقديس خود نيستم. 

سپس مسئله غصب [[جانشین|خلافت]] را مطرح كرد و فرمود: فَكانَ هذا اقْرَحُ ما وَرَدَ عَلى قَلْبى: و اين مجروح كننده ‏ترين چيزى بود كه بر قلبم وارد شد.<ref>بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۴۵.</ref>

داستان اين [[صبر]] را از دل پر غصه [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین‏ علیه السلام]] شنيدن، عظمت آن را روشن مى‏ كند:

اللّهمَّ انّى اسْتَعْديكَ عَلى قُرَيْشٍ فَانَّهُمْ قَطَعُوا رَحِمى وَ اصْغَوْا انائى وَ صَغَّرُوا عَظيمَ مَنْزِلَتى وَ اجْمَعُوا عَلى مُنازَعَتى حَقّاً كُنْتُ اوْلى بِهِ مِنْهُمْ فَسَلَبُونيهِ، ثُمَّ قالُوا: الاّ انَّ فِى الْحَقِّ انْ تَأْخُذَهُ وَ فِى الْحَقِّ انْ تُمْنَعَهُ، فَاصْبِرْ كَمَداً اوْ مُتْ اسَفاً وَ حَنَقاً. 

فَنَظَرْتُ فَاذا لَيْسَ مَعى رافِدٌ وَ لا ذابٌّ وَ لا ناصِرٌ وَ لا مُساعِدٌ الاّ اهْلَ‏بَيْتى، فَضَنَنْتُ بِهِمْ عَنِ الْمَنَيَّةِ، فَاغْضَيْتُ عَلَى الْقَذى وَ تَجَرَّعْتُ ريقى عَلَى الشَّجى وَ صَبَرْتُ مِنْ كَظْمِ الْغَيْظِ عَلى امَرَّ مِنَ العَلْقَمِ وَ آلَمَ لِلْقَلْبِ مِنْ حَزِّ الشِّفارِ: 

خدايا من از تو در برابر قريش كمک مى ‏خواهم، چرا كه اينان با من قطع رحم كردند و كاسه مرا كج كردند (كنايه از بى‏ حرمتى)و مقام عظيم مرا كوچک شمردند و همگى براى نزاع بر سر حق من -  كه از آنها بدان سزاوارتر بودم -  اتفاق كردند و آن را از من گرفتند. 

سپس گفتند: حق را مى ‏توانى بگيرى و مى ‏توانى از آن دفاع كنى. يا با غصه صبر كن و يا از تأسف و بغض بمير! من نگاهى كردم و ديدم همراهم كمكى و مدافعى و ياورى و مساعدى جز اهل‏ بيتم نيست، و نخواستم آنان را هم به كام مرگ بفرستم. 

اين بود كه خار را در چشم تحمل كردم و سكوت نمودم و آب دهانم را بر استخوان در گلو مانده فرو دادم و به گونه ‏اى خشم خود را فرو دادم كه از حنظل تلخ‏ تر بود و قلب مرا بيش از پاره كردن چاقو به درد مى‏ آورد.<ref>بحار الانوار: ج ۳۳ ص ۵۶۹ .</ref> 

اكنون ما تاريخِ صبر على‏ عليه السلام را پيش رو داريم و بر آن دلِ پر غصه اشک مى ‏ريزيم كه سى سال در مصيبت زهرايش سوخت و فرمود:

اوَ تُضْرَبُ الزَّهْراءُ نَهْراً ! فَلَيْتَ ابْنُ ابى‏ طالِبٍ ماتَ قَبْلَ يَوْمِهِ فَلا يَرَى الْكَفَرَةَ الْفَجَرَةَ قَدِ ازْدَحَمُوا عَلى ظُلْمِ الطّاهِرَةِ الْبَرَّةِ؛ فَقَدْ عَزَّ عَلَى ابْنِ ابى‏ طالِبٍ انْ يَسْوَدَّ مَتْنُ فاطِمَةَ ضَرْباً، فَلا يَثُورَ الى عَقيلَتِهِ وَ لا يَصِرَّ دُونَ حَليلَتِهِ: 

آيا فاطمه چنين با جسارت زده مى‏ شود؟ اى كاش پسر ابى‏ طالب قبل از چنين روزى مرده بود و كافران فاجر را نمى ‏ديد كه براى ظلم بر بانوى طاهره ازدحام كرده ‏اند! 

بر پسر ابى‏ طالب سخت است كه كمر فاطمه در اثر ضربت سياه شود و او نتواند به كمک بانويش رود و از همسرش دفاع كند!!<ref>نوائب الدهور: ج ۳ ص ۱۵۸.</ref> 

و استمرار اين صبر را چنين بر زبان آورد كه: امّا حُزْنى فَسَرْمَدٌ، وَ امّا لَيْلى فَمُسَهَّدٌ، وَ هَمٌّ لا يَبْرَحُ مِنْ قَلْبى اوْ يَخْتارَ اللَّه لى دارَكَ الَّتى انْتَ فيها مُقيمٌ، كَمَدٌ مُقَيِّحٌ وَ هَمٌّ مَهيِّجٌ: 

حزن من دائمى شده و شب‏ هايم به بيدارى مى ‏گذرد، و اين غصه‏ اى است كه از قلبم پاک نخواهد شد تا خداوند براى من هم خانه ‏اى كه تو را در آن مقيم ساخته اختيار نمايد.اين غصه ‏اى است چركين كننده دل و غمى است هيجان آورنده دردها.<ref>بحار الانوار: ج ۴۳ ص ۱۹۳.</ref>

على جان، اى مظهر صبر! از دل و جان صبر عظيمت را مى‏ ستاييم كه خدايت ستوده است. بگذار ما هم به سهم خود سخن دل را آميخته با محبت و خجالت بر زبان آوريم: 

كُنْتَ لِلْمُؤْمِنينَ اباً رَحيماً اذْ صارُوا عَلَيْكَ عِيالاً، فَحَمَلْتَ اثْقالَ ما عَنْهُ ضَعُفُوا وَ حَفِظْتَ ما اضاعُوا وَ رَعَيْتَ ما اهْمَلُوا وَ عَلَوْتَ اذْ هَلَعُوا وَ صَبَرْتَ اذْ جَزَعُوا وَ ادْرَكْتَ اذْ تَخَلَّفُوا وَ نالُوا بِكَ ما لَمْ يَحْتَسِبُوا: 

تو براى مؤمنين پدر مهربان بودى كه آنان خانواده تو به حساب آمدند. لذا سنگينى آنچه از تحمّل آن عاجز بودند بر دوش گرفتى، و آنچه از حفظش كوتاهى داشتند حفظ نمودى و آنچه نسبت به آن بى ‏توجه بودند مواظبت كردى، و آنگاه كه وحشت كردند تو با اراده بلند نترسيدى، و آنگاه كه صبرشان لبريز شد تو همچنان صابر بودى، و آنگاه كه عقب ماندند تو پيش افتادى، و مؤمنین به بركت تو به آنچه فكرش را نمى كردند دست يافتند.<ref>بحار الانوار: ج ۴۲ ص ۳۰۳.</ref> 

[[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] در [[خطبه غدیر]] «شاكرين» را با «صابرين» قرين فرمود، و على و امامان‏ عليهم السلام را مصداق اين شكر و صبر معرفى كرد.

امام صادق‏ عليه السلام [[صبر]] شيعيان را به عنوان دنباله آن صبر عظيم معرفى مى ‏كند و مى‏ فرمايد:

نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شيعَتُنا اصْبَرُ مِنّا، وَ ذلِكَ انّا نَصْبِرُ عَلى ما نَعْلَمُ وَ هُمْ صَبَرُوا عَلى ما لا يَعْلَمُونَ، يعنى: ما بسيار صبر كننده‏ ايم و شيعيانمان از ما صبر كننده ترند! اين بدان جهت است كه ما صبر مى ‏كنيم بر آنچه مى‏ دانيم و آنان صبر مى‏ كنند بر آنچه نمى‏ دانند».<ref>بحار الانوار: ج ۲۴ ص ۲۱۶ و ج ۷۱ ص ۸۴،۸۰ .</ref>

چه بسا منظور [[امام صادق‏ علیه السلام]] اين باشد كه ما پشت پرده قضايا را مى‏ دانيم و عظمت [[ثواب]] و جزاى الهى بر اين صبر برايمان روشن است، ولى شيعيان به خاطر محبت و ولايت ما و به عنوان اطاعت از دستور ما صبر مى‏ كنند، با آنكه دقيقاً ثواب عظيم و اجر جزيل اين صبر را نمى‏ دانند و از پشت پرده بسيارى از توطئه‏ هاى دشمنانمان خبر ندارند. 

== منبع ==
دانشنامه غدیر ،جلد ۱۳،صفحه ۳۴۱.

== پانویس ==
[[رده:قرآن و غدیر]]