احتجاج حذیفه به غدیر

حذيفه يمانى: «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا» اشاره به فتنه سقيفه است

حذیفه یمانی در زمان حكومتش در مدائن -  كه مصادف با قتل عثمان و خلافت ظاهرى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام شد -  خود را موظف به اتمام حجتى براى نسل‏ هاى بى ‏خبر از سقیفه دانست.

او مفصل ‏ترين صورت از داستان غدير را با بيان توطئه‏ هاى منافقین در پشت پرده آن بازگو كرد و آيات نازل شده در تمام مقاطع غدير را با دقت كامل بيان نمود.

او مقاطع قرآنى را از آغاز اعلام سفر حج در مدينه شروع كرد و گفت:

خداوند در سال دهم هجرت به پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داد تا به حج برود و مردم هم با وى به حج بيايند و در اين باره اين آيه را بر او نازل كرد:

«وَ أَذِّنْ فِى ‏النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالًا وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ»: «حج را بين مردم اعلان عمومى كن تا با پاى پياده و سوار بر هر شتر لاغرى نزد تو آيند، كه از هر راه دورى مى ‏آيند».

در سال دهم هجرى جمعيت عظيم مسلمانان با پيامبر صلى الله عليه و آله به حج رفتند، كه به نام «حجةالوداع» معروف شد. هنگامى كه حج تمام شد پس از يک روز اقامت در مكه جبرئيل نازل شد و آيات اول سوره عنكبوت را نازل كرد و گفت: اى محمد بخوان:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ الم، أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ، وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ، أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ أَنْ يَسْبِقُونا ساءَ ما يَحْكُمُونَ»:

«به نام خداوند بخشنده مهربان، الم، آيا مردم گمان كرده ‏اند كه رها مى ‏شوند با همين كه بگويند ايمان آورديم در حالى كه امتحان نشوند؟ ما كسانى را كه قبل از آنان بودند امتحان كرديم و خداوند آنان كه راست مى ‏گويند و آنان كه دروغ مى‏ گويند را مى ‏داند. يا كسانى كه بدى ‏ها را انجام مى‏ دهند گمان كرده‏اند ما به آنها دست نمى ‏يابيم؟ چه بد فكرى مى ‏كنند».

پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيد: اى جبرئيل، اين فتنه چيست؟ جبرئیل با اشاره به اوضاع بعد از رحلت آن حضرت جواب داد:

خداوند مى ‏فرمايد: ارتحال تو به سوى خدايت و بهشت او نزديک شده، و دستور مى ‏دهد على بن ابى ‏طالب را براى امت بعد از خود به خلافت نصب كنى و امامت را به او بسپارى كه اوست خليفه قائم در رعيت و امت تو، چه از او اطاعت كنند و چه با او مخالفت نمايند، و به زودى با او مخالفت خواهند كرد، و اين است آن فتنه‏اى كه اين آيه ‏ها را درباره آنها بر تو تلاوت كردم.

با نزول اين آيات، بلال به دستور پيامبر صلى الله عليه و آله اعلان عمومى داد كه مردم براى سفر به سوى غدير آماده شوند.

حذيفه يمانى: «وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِىُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ» عايشه است

حذيفه يمانى در مدائن براى اولين بار پرده از اسرار ناگفته سقیفه بر مى‏ داشت و نقش عایشه و حفصه را در آن توطئه‏ ها خاطر نشان مى‏ ساخت.

چه كسى باور مى‏ كرد كه آيات سوره تحريم درباره اين دو زن نازل شده و آنان از بنيانگذاران سقيفه و آغازگران توطئه غصب خلافت هستند تا روزى كه حذيفه جزئيات ماجرا را بازگو كرد و گفت:

با پايان مراسم حج و پس از يک روز اقامت در مکّه، جبرئيل بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و اين فرمان را آورد: خداوند عزوجل به تو دستور مى ‏دهد آنچه به تو آموخته به على بياموزى و آنچه در اختيار تو قرار داده و به تو سپرده به او بسپارى كه او امين مورد اعتماد است.

با اين فرمان، پيامبر صلى الله عليه و آله على‏ عليه السلام را فراخواند و آن روز و شب را با او خلوت كرد؛ و علم و حكمتى را كه خدا به او عطا كرده بود به او سپرد و سخن جبرئيل را براى او بازگو كرد.

آن روز نوبت عايشه از همسران پيامبر صلى الله عليه و آله بود و از اينكه به خاطر خلوت پيامبر صلى الله عليه و آله با على ‏عليه السلام نتواسته نزد آن حضرت باشد ناراحت بود.

اين بود كه معترضانه پرسيد: خلوت تو با على امروز چه طولانى شد؟ پيامبر صلى الله عليه و آله به او اعتنايى نكرد ولى او با اصرار پرسيد: چرا به من خبر نمى‏دهى كه خلوت شما بر سر چه بود كه شايد صلاح من در آن باشد!

حضرت فرمود: البته كه صلاح است براى كسى كه خداوند او را با قبول و ايمان به آن سعادتمند نمايد، و من مأمور شده‏ام همه مردم را بدان دعوت نمايم.

آنگاه كه به طور عمومى در بين مردم آن را اعلام كردم تو هم آگاه مى ‏شوى.

عايشه گفت: چرا اكنون به من خبر نمى‏ دهى تا در عمل به آن و صلاحى كه در آن است از ديگران پيشى بگيرم؟! پيامبر صلى الله عليه و آله جواب داد:

اينک به تو خبر مى‏ دهم؛ به شرط آنكه تا هنگامى كه به اعلان عمومى آن بين مردم دستور داده شوم اين مطلب را در سينه ‏ات حفظ كنى و به كسى نگويى. عايشه پذيرفت و قول داد راز پيامبر صلى الله عليه و آله را براى كسى بازگو نكند.

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند به من خبر داده كه عمرم تمام شده و دستور داده على را به عنوان نشانه او براى مردم منصوب كنم و او را امام مردم و خليفه بعد از خود اعلام كنم. اين راز را پشت پرده قلبت نگهدار تا خداوند اجازه اعلام عمومى آن را دهد.

عایشه با آنكه قول حفظ اين راز را به پيامبر صلى الله عليه و آله داده بود، اما فوراً آن را به حفصه خبر داد، و هر كدام از آنها پدرانشان را از اين موضوع مطلع كردند و آنان به ساير منافقین اطلاع دادند، و مرحله جدى توطئه‏ هاى سقيفه از آن لحظه آغاز شد.

خداوند اقدامات عايشه و حفصه و پدرانشان را در آياتى از قرآن به پيامبرش خبر داد:

«وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِىُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِيثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ، فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِىَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ»:

«هنگامى كه پیامبر صلی الله علیه و آله به يكى از همسرانش (عايشه) سخنى به پنهانى گفت و چون وى آن را افشا نمود و خدا هم پيامبر صلى الله عليه و آله را از افشاى او آگاه ساخت، پيامبر صلى الله عليه و آله برخى از افشاهاى او را به وى اظهار كرد و از برخى اعراض نمود. هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله به آن همسرش (عايشه) افشاى سر را خبر داد، او گفت: چه كسى تو را از اين افشا با خبر ساخت؟ حضرت فرمود: خداى دانا و آگاه مرا خبر داد».

پيامبر صلى الله عليه و آله به خاطر اين افشاى سرّ با عايشه و حفصه سخن نمى ‏گفت و رابطه خود را با آنان قطع كرده بود.

آنان به فكر چاره ‏اى افتادند كه با چرب زبانى و استفاده از حجب و حياى پيامبر صلى الله عليه و آله درِ گفتگو با حضرت را باز كنند.

عايشه نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و با مقدماتى علت قطع رابطه آن حضرت را با خود پرسيد و اظهار نگرانى از نارضايتى پيامبر صلى الله عليه و آله كرد.

حضرت فرمود: اگر واقعاً از نارضايتى من نگران بودى سِرّى را كه تو را به كتمان آن سفارش كردم افشا نمى ‏كردى. با اين كار هم خود و هم عده‏اى از مردم را به هلاكت انداخته ‏اى.

حذيفه يمانى: از «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ» تا «بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ»

گفتار مفصل حذیفه از واقعه غدير در مدائن همه را متحير كرده است. او به جزئياتى از ماجرا اشاره مى‏ كند كه كمتر كسى شنيده است.

او حتى روز شمار سفر به غدير و آياتى كه در اين پنج روز نازل شده را به خاطر دارد و بازگو مى‏ كند كه چگونه در بين راه آيات قرآنى پى در پى نازل مى ‏شد و دستور آمادگى و اجراى دقيق برنامه سه روزه غدير را براى پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏ آورد و به آن حضرت وعده حفظ از شرّ توطئه‏گران را مى ‏داد.

او در قسمتى از سخنانش مى ‏گويد: روز چهاردهم ذى‏ حجه سال دهم هجرى پيامبر صلى الله عليه و آله از مكه به مقصد غدير حركت كرد.

روز سومى كه در راه بودند جبرئیل آيات آخر سوره حجر را نازل كرد: «فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ، عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ، فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ، إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ»:

«قسم به پروردگارت، از همه آنان خواهيم پرسيد درباره آنچه انجام مى ‏دادند. تو به آنچه دستور داده شدى اقدام كن و از مشركين روى گردان باش. ما تو را از شرّ مسخره كنندگان حفظ مى‏ كنيم».

در آخر شب چهارم جبرئيل بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و اين آيه را براى حضرت خواند:

«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكافِرِينَ»:

«اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر چنين نكنى رسالت او را تبلیغ نكرده ‏اى، و خداوند تو را از مردم حفظ مى‏ كند. خداوند قوم کافرین را هدايت نمى ‏كند».

و منظور از آنان كسانى بودند كه نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله سوء قصد داشتند.

جبرئيل گفت: خداوند به تو دستور داده فردا كه در منزل غدير پياده مى‏ شويد ولايت او را بر مردم واجب كنى. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

بلى اى جبرئيل، ان شاء الله فردا اين كار را انجام خواهم داد.

حذيفه يمانى: پيامبر صلى الله عليه و آله «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ» را در خطبه غدير يادآور شد

حذیفه يكى از حاضران در غدير است كه جزئيات بسيارى از آن را فقط او نقل كرده و حق عظيمى بر همه دارد و حجت را بر ما تمام كرده است.

او متن خطابه بلند غدير را نيز حفظ كرده و جزئيات قرآنى آن را به خاطر سپرده است.

از جمله فرازهاى خطبه كه حذيفه نقل كرده و آيات قرآنى را يادآور شده اين است كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند به من وحى كرده است:

«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللهَ لا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكافِرِينَ»:

«اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر چنين نكنى رسالت او را نرسانده‏ اى، و خداوند تو را از مردم حفظ مى ‏كند. خداوند قوم كافر را هدايت نمى ‏كند».

اى مردم، من در تبليغ آنچه خداوند نازل كرده كوتاهى نكرده ‏ام؛ و اينک سبب نازل شدن اين آيه را بيان خواهم كرد:

چندين بار جبرئيل بر من نازل شد و از طرف خداوندِ سلام دستور آورد كه در جمع مردم بگويم و به سياه و سفيد اعلام كنم كه على بن ابى‏ طالب برادرم و خليفه ‏ام و امام پس از من است.

اى مردم، سبب اين تأكيد شناخت من از منافقينى است كه آنچه در قلبشان نيست بر زبان مى ‏آورند، و اين كار را كوچک مى‏ شمارند در حالى كه نزد خدا امرى عظيم است؛ و نيز اذيت‏ هاى بسيارى كه نسبت به من روا داشته ‏اند.

از جمله اينكه به دليل كثرت ملازمت على با من و توجه زياد من به او، مرا «گوش» اسم گذاردند و خداوند اين آيه را نازل كرد:

«وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ»: «از آنان كسانى هستند كه پيامبر را اذيت مى ‏كنند و مى‏ گويند او گوش است»، و اگر بخواهم مى‏ توانم آنان را نام ببرم!

اى مردم، در قرآن تفكر كنيد و آيات آن را بفهميد. آيه‏ هاى محكم آن را فرا گيريد و سراغ آيه ‏هاى متشابه آن نرويد. به خدا قسم هيچ كس تفسير قرآن را بيان نخواهد كرد مگر كسى كه اينک دستش را گرفته و با دستم بالا مى ‏برم و به شما اعلام مى ‏كنم كه هر كس من صاحب اختيار اويم او صاحب اختيار وى است و آن شخص على است.

اى مردم، على و فرزندان صالح من از نسل او عليهم السلام «ثِقل اصغر» هستند و قرآن «ثِقل اكبر» است.

اين دو از هم جدا نمى‏ شوند تا بر سر حوض کوثر نزد من آيند. هيچ آيه ‏اى نيست كه خداوند در آن مؤمنين را خطاب كرده مگر اينكه او اولين مخاطب آن است.

خداوند در سوره «هَلْ أَتى» شهادت به بهشت نداده مگر براى او، و آن را درباره غير على‏ عليه السلام نازل نكرده است.

سوره «وَ الْعَصْرِ» درباره على‏ عليه السلام نازل شده و تفسير آن چنين است:

قسم به خداى روز قيامت «انسان در زيان است» و آنها دشمنان آل محمد هستند، «مگر آنان كه ايمان آوردند» به ولايتشان «و اعمال صالح انجام دادند» با همدلى با برادرانشان «و يكديگر را به صبر سفارش كردند» در غيبت امام غايبشان.

حذيفه يمانى: سه آيه درباره صحيفه ملعونه نازل شده است

حذيفه در مدائن براى يک جوان ايرانى پرده از صحیفه ملعونه و مجريان آن بر مى ‏دارد و آيات متعددى را برمى‏ شمارد كه در ايام غدير مستقيماً درباره اصحاب صحيفه نازل شد.

مى‏ توان اين فراز تاريخ را از استثنايى ‏ترين اتمام حجت ‏ها به حساب آورد كه پرده از اسرار سقیفه برمى ‏دارد.

حذيفه مى ‏گويد: در سه روز غدير اصحاب صحيفه ملعونه بر ضد خلافت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام پيمان خود را محكم كردند.

هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله قصد حركت داشت به آنها فرمود: درباره چه مسئله‏ اى امروز خصوصى صحبت مى‏ كرديد در حالى كه شما را از نجوى و گفتگوى خصوصى منع كرده بودم؟

آنها جواب دادند: يا رسول‏ اللَّه، ما فقط هم اكنون يكديگر را ملاقات كرده ‏ايم! پيامبر صلى الله عليه و آله با ناراحتى به آنها نگاه كرد و فرمود: شما داناتريد يا خداوند؟

«وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»: «و كيست ظالم ‏تر از كسى كه شهادتى را نزد خدا كتمان مى ‏كند، و خداوند از آنچه انجام مى‏ دهيد غافل نيست».

حذيفه مى ‏گويد: سپس كاروان به راه افتاد تا وارد مدينه شد. در اول محرم سال يازدهم همان منافقین با عده ‏اى از همدستانشان جمع شدند و صحیفه‏ اى طبق آنچه درباره خلافت عهد بسته بودند نوشتند.

در اول صحيفه از ميان برداشتن ولايت و صاحب اختيارى على‏ عليه السلام بود و اينكه خلافت مخصوص ابوبکر و عمر و ابوعبیده است و سالم نيز همراه آنان است و خلافت از اين چهار نفر خارج نيست!

هنگام فجر، پيامبر صلى الله عليه و آله نماز صبح را به جماعت خواند و در محراب نشسته ذكر گفت تا آفتاب طلوع كرد.

پس از طلوع آفتاب رو به ابوعبیده جراح كرده فرمود: خوشا به حال تو كه امين اين امت شده ‏اى! سپس اين آيات را تلاوت فرمود:

«فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَ وَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ»:

«واى بر كسانى كه نوشته ‏اى را به دست خويش مى ‏نويسند و سپس مى‏ گويند: اين از سوى خداست تا با آن مبلغ كمى به دست آورند واى بر آنان از آنچه دستانشان مى ‏نويسد و واى بر آنان از آنچه كسب مى‏ كنند».

آنگاه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

كسانى كه در اين امت چنين نوشته ‏اند شباهت دارند به آنان كه خدا مى‏ فرمايد:

«يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَ لا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَ هُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ ما لا يَرْضى مِنَ الْقَوْلِ وَ كانَ اللَّهُ بِما يَعْمَلُونَ مُحِيطاً»:

«از مردم مخفى مى ‏كنند اما از خدا مخفى نمى ‏كنند و خدا ناظر آنان است هنگامى كه شب را سحر مى‏ كنند در سخنى كه خدا راضى نيست، و خدا به آنچه انجام مى‏ دهند احاطه دارد».

سپس فرمود: امروز گروهى در امت من تشكيل يافته ‏اند كه در صحيفه نوشتنشان مانند سردمداران زمان جاهلیت شده ‏اند، كه صحيفه ‏اى بر عليه ما نوشتند و در کعبه آويزان نمودند.

خداوند به آن عده امكانات مى ‏دهد تا آنها و كسانى را كه بعد از آنان مى ‏آيند امتحان كند و انسان‏ هاى خبيث و پاک را از هم جدا كند.

اگر نبود كه خداوند به من دستور داده از آنها روى بر گردانم براى مقدّرى كه مى‏ خواهد به انجام رساند، هم اكنون آنان را پيش آورده و گردنشان را مى ‏زدم.

حذيفه مى‏ گويد: به خدا قسم ديديم هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله اين سخنان را مى‏ فرمود لرزه بر اندام امضا كنندگان صحيفه افتاده و اختيار از كف داده بودند، به طورى كه بر هيچ يک از حاضران در مجلس مخفى نماند كه حضرت با سخن خويش آن عده را قصد كرده و اين آيه‏ هاى قرآنى را درباره آنان مى‏ خواند.