بررسی ابعاد فرهنگی غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵: خط ۵:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
«فرهنگ سبب پیشرفت مادی و معنوی انسان، کرامت و شرافت، آزادی متعهدانه انسان و عدالت محور بودن ابعاد گوناگون زندگی می‌گردد. دین مبین اسلام و آموزه‌های پر محتوای آن ظرفیت عظیمی را برای تأمین اهداف و خواسته‌های فرهنگی مسلمانان فراهم ساخته است.» <ref>(مجموعه فرهنگی امام صادق(ع) میبد، روحبخش، مهدیه، جنبه‌های فرهنگی حج در نگاه معصومین(ع)، ۱۳۹۸)</ref>
«فرهنگ سبب پیشرفت مادی و معنوی انسان، کرامت و شرافت، آزادی متعهدانه انسان و عدالت محور بودن ابعاد گوناگون زندگی می‌گردد. دین مبین اسلام و آموزه‌های پر محتوای آن ظرفیت عظیمی را برای تأمین اهداف و خواسته‌های فرهنگی مسلمانان فراهم ساخته است.» <ref>جنبه‌های فرهنگی حج در نگاه معصومین(ع)، ۱۳۹۸.</ref>


حادثه غدیر آمیخته با پیام‌ها و آرمان‌های خاصی بوده است و می‌توان به فرهنگمند بودن آن باور داشت، فرهنگ غدیر نه تنها جدا و بیگانه از فرهنگ اسلام نیست بلکه تضمین کننده و تداوم بخش اهداف این مکتب می‌باشد. ضرورت شناساندن فرهنگ غدیر به دیگران ریشه در فرازی از خطبه غدیریه نبوی دارد آنجا که فرمود: فَلیُبَلِّغَ الحاضرُ الغایبَ الی یومِ القیامه؛ از تأکید پیامبر(ص) به ابلاغ «محتوای غدیر»، به خوبی روشن می‌شود که «فلسفه غدیر، یک فلسفه ابدی است که باید امت اسلامی هیچ‌گاه از درک محتوای آن غفلت نکنند، و هرکس آگاه گشت به دیگران برساند.»<ref>سرود جهش­ها، ص ۹۸.</ref>
حادثه غدیر آمیخته با پیام‌ها و آرمان‌های خاصی بوده است و می‌توان به فرهنگمند بودن آن باور داشت، فرهنگ غدیر نه تنها جدا و بیگانه از فرهنگ اسلام نیست بلکه تضمین کننده و تداوم بخش اهداف این مکتب می‌باشد. ضرورت شناساندن فرهنگ غدیر به دیگران ریشه در فرازی از خطبه غدیریه نبوی دارد آنجا که فرمود: {{متن عربی|فَلْيُبَلِّغِ‏ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}؛ از تأکید پیامبر(ص) به ابلاغ «محتوای غدیر»، به خوبی روشن می‌شود که «فلسفه غدیر، یک فلسفه ابدی است که باید امت اسلامی هیچ‌گاه از درک محتوای آن غفلت نکنند، و هرکس آگاه گشت به دیگران برساند.»<ref>سرود جهش­ ها، ص ۹۸.</ref>


با توجه به اهمیت بحث‌های فرهنگی و اهمیت آموزه‌هایی که سبب پیشرفت و توسعه فرهنگی جامعه می‌شود در این نوشتار، به بررسی چند نمونه از جنبه‌های فرهنگی که از محتوای واقعه غدیر خم در روز هجدهم ذیحجه برآمده است و مورد تأکید اسلام و امامان معصوم(ع) می‌باشد، پرداخته شده است.
با توجه به اهمیت بحث‌های فرهنگی و اهمیت آموزه‌هایی که سبب پیشرفت و توسعه فرهنگی جامعه می‌شود در این نوشتار، به بررسی چند نمونه از جنبه‌های فرهنگی که از محتوای واقعه غدیر خم در روز هجدهم ذیحجه برآمده است و مورد تأکید اسلام و امامان معصوم(ع) می‌باشد، پرداخته شده است.<ref>مهدیه روحبخش، مجموعه فرهنگی امام صادق- میبد.</ref>


== نشر و گسترش آموزه‌های غدیر ==
== نشر و گسترش آموزه‌های غدیر ==
خط ۲۲: خط ۲۲:
اصحاب و خاندان پیامبر(ص) صحنه غدیر را همراه سایر مناقب علی(ع) برای مردم بازگو می‌کردند. تابعان نیز بر این منوال، در نشر آثار غدیر و ذکر حقایق آن اهتمامی بسیار داشتند. پیشینیان تنها به نقل حدیث اکتفا نمی‌کردند بلکه با تمام نیرو و امکانات خود در حفظ مبانی غدیر می‌کوشیدند.  
اصحاب و خاندان پیامبر(ص) صحنه غدیر را همراه سایر مناقب علی(ع) برای مردم بازگو می‌کردند. تابعان نیز بر این منوال، در نشر آثار غدیر و ذکر حقایق آن اهتمامی بسیار داشتند. پیشینیان تنها به نقل حدیث اکتفا نمی‌کردند بلکه با تمام نیرو و امکانات خود در حفظ مبانی غدیر می‌کوشیدند.  


پس از دوره تابعان وظیفه ضبط و تعلیم روایات غدیر به عهده محدثان و دانشمندان قرون اسلامی نهاده شد و آنان در گردآوردن اسناد و مآخذ غدیر بسیار دقیق بودند. و به همین جهت بود که دانشمندان بسیاری آن را از مسلم‌ترین وقایع تاریخ اسلام می‌دانند؛ “ضیاء الدین مقبلی (م- ۱۱۰۸) می‌گوید: اگر حدیث غدیر مسلم نباشد، هیچ امر مسلمی در اسلام وجود ندارد.“<ref>حماسه غدیر، ص ۳۴.</ref>  
پس از دوره تابعان وظیفه ضبط و تعلیم روایات غدیر به عهده محدثان و دانشمندان قرون اسلامی نهاده شد و آنان در گردآوردن اسناد و مآخذ غدیر بسیار دقیق بودند. و به همین جهت بود که دانشمندان بسیاری آن را از مسلم‌ترین وقایع تاریخ اسلام می‌دانند؛ “ضیاء الدین مقبلی (م- ۱۱۰۸) می‌گوید: اگر حدیث غدیر مسلم نباشد، هیچ امر مسلمی در اسلام وجود ندارد.“<ref>حماسه غدیر، ص۳۴.</ref>  


عالمان دینی، در سرتاسر اعصار و قرون اهمیت غدیر و مبانی تشیع را منعکس کردند، فروغ تربیت را برای نسلها بازگفتند و در فرصتهای مناسب افکار را به این واقعه و اهمیتی که از نظر دینی و اجتماعی دارد توجه دادند. امواج پردامنه غدیر در امتداد زمان، به صورت روایت و حدیث و با گسترش حیرت زا در کتب اسلامی منعکس گشت. غدیر میثاقی بود میان صاحبان باور و عقیده به خدا و رسول(ص) که وفاداری به آن شاهدی بر صدق ایمان بوده است و این عهد و پیمان هنوز هم وفا می‌طلبد و دستان بیعت گر را به صدق فرا می‌خواند. در عصر کنونی نیز بسیاری از نویسندگان و عالمان دینی به تبیین مسئله غدیر پرداختند.
عالمان دینی، در سرتاسر اعصار و قرون اهمیت غدیر و مبانی تشیع را منعکس کردند، فروغ تربیت را برای نسلها بازگفتند و در فرصتهای مناسب افکار را به این واقعه و اهمیتی که از نظر دینی و اجتماعی دارد توجه دادند. امواج پردامنه غدیر در امتداد زمان، به صورت روایت و حدیث و با گسترش حیرت زا در کتب اسلامی منعکس گشت. غدیر میثاقی بود میان صاحبان باور و عقیده به خدا و رسول(ص) که وفاداری به آن شاهدی بر صدق ایمان بوده است و این عهد و پیمان هنوز هم وفا می‌طلبد و دستان بیعت گر را به صدق فرا می‌خواند. در عصر کنونی نیز بسیاری از نویسندگان و عالمان دینی به تبیین مسئله غدیر پرداختند.
خط ۳۷: خط ۳۷:
“از اعمالی که به انجام آن در روز عید غدیر سفارش بسیار شده است اطعام و میهمانی دادن و همچنین افطاری دادن به روزه داران است؛ «در خطبه معروف علی(ع) در روز عید غدیر، امام(ع) بیان می‌دارد که هر کس در این عید بزرگ، افطار دهد مؤمن روزه دار را مثل آن است که صد هزار پیغمبر و صدیق و شهید را افطار داده باشد، پس چگونه خواهد بود در فضیلت حال کسی که جمعی از مؤمنین را کفایت کند و من ضامنم نزد خدا که از کفر و فقر آسوده گردد.» (قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۴۹۰) همچنین نقل است که امام حسن(ع) روز عید غدیر در کوفه، مهمانی بزرگی برپا می‌داشتند و امام علی(ع) با فرزندان و گروهی از پیروانشان بعد از نماز ظهر به منزل امام حسن(ع) می‌رفتند و پس از اتمام میهمانی امام حسن(ع) هدایایی به مردم می‌دادند. “<ref>برگرفته از: عید غدیر بستر گسترش دگرخواهی است، ۱۳۹۹.</ref>  
“از اعمالی که به انجام آن در روز عید غدیر سفارش بسیار شده است اطعام و میهمانی دادن و همچنین افطاری دادن به روزه داران است؛ «در خطبه معروف علی(ع) در روز عید غدیر، امام(ع) بیان می‌دارد که هر کس در این عید بزرگ، افطار دهد مؤمن روزه دار را مثل آن است که صد هزار پیغمبر و صدیق و شهید را افطار داده باشد، پس چگونه خواهد بود در فضیلت حال کسی که جمعی از مؤمنین را کفایت کند و من ضامنم نزد خدا که از کفر و فقر آسوده گردد.» (قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۴۹۰) همچنین نقل است که امام حسن(ع) روز عید غدیر در کوفه، مهمانی بزرگی برپا می‌داشتند و امام علی(ع) با فرزندان و گروهی از پیروانشان بعد از نماز ظهر به منزل امام حسن(ع) می‌رفتند و پس از اتمام میهمانی امام حسن(ع) هدایایی به مردم می‌دادند. “<ref>برگرفته از: عید غدیر بستر گسترش دگرخواهی است، ۱۳۹۹.</ref>  


در فرهنگ اسلامی، ایجاد اخوت و برادری میان انسان‌ها مورد سفارش واقع شده است؛ پیوندی که میان دو مسلمان بسته می‌شود تا با یکدیگر برادر باشند. معروف‌ترین عقد اخوت مربوط به زمانی است که «پیامبر بین مهاجرین و انصار پیمان بست و علی(ع) را با خود برادر دانست – این پیمان در بسیاری از منابع معتبر نقل شده است تا جایی که منابع اهل سنت نیز این واقعه را آورده‌اند و علامه امینی در کتاب الغدیر به پنجاه مورد از آنها اشاره کرده است. - در حقیقت پیمانی که پیامبر(ص) بین مهاجرین و انصار بست، بین دو نژاد و دو طبقه غیر متجانس و بین فقیر فاقد هیچ چیزی که از مکه آمده بود با کسی که صاحب خانه و همه چیز است، بسته شد و این بدان معناست که این برادری تنها در مرحله تعارف و تشریفات ظاهری و مثل احزاب امروز و افراد همکار حزبی امروز نبود و از مرحله برادری و برابری هم تجاوز کرد و به مرحله ایثار رسید تا جایی که آیه ” و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه» در شان آنها نازل شد. ”<ref>یادداشت های استاد مطهری، ج، ۱۳، ص ۱۳۶-۱۳۷؛ برگرفته از :مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) میبد، بررسی ابعاد اخلاقی غدیر، ۱۳۹۸</ref>
در فرهنگ اسلامی، ایجاد اخوت و برادری میان انسان‌ها مورد سفارش واقع شده است؛ پیوندی که میان دو مسلمان بسته می‌شود تا با یکدیگر برادر باشند. معروف‌ترین عقد اخوت مربوط به زمانی است که «پیامبر بین مهاجرین و انصار پیمان بست و علی(ع) را با خود برادر دانست – این پیمان در بسیاری از منابع معتبر نقل شده است تا جایی که منابع اهل سنت نیز این واقعه را آورده‌اند و علامه امینی در کتاب الغدیر به پنجاه مورد از آنها اشاره کرده است. - در حقیقت پیمانی که پیامبر(ص) بین مهاجرین و انصار بست، بین دو نژاد و دو طبقه غیر متجانس و بین فقیر فاقد هیچ چیزی که از مکه آمده بود با کسی که صاحب خانه و همه چیز است، بسته شد و این بدان معناست که این برادری تنها در مرحله تعارف و تشریفات ظاهری و مثل احزاب امروز و افراد همکار حزبی امروز نبود و از مرحله برادری و برابری هم تجاوز کرد و به مرحله ایثار رسید تا جایی که آیه ” و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه» در شان آنها نازل شد. ”<ref>یادداشت های استاد مطهری، ج، ۱۳، ص ۱۳۶-۱۳۷؛ برگرفته از :مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) میبد، بررسی ابعاد اخلاقی غدیر، ۱۳۹۸.</ref>


«از دستورات مورد تأکید و سفارش شده در روز عید غدیر، بستن عقد اخوت میان دو مسلمان است.»<ref>مفاتیح الجنان،ص ۴۹۱.</ref> و افراد، طبق این سنت پسندیده، پیمان برادری می‌بندند تا یکدیگر را در مواقع دعا فراموش نکنند و در خوبی‌ها هر یک، دیگری را بر خود مقدم بدارد و… پیوندی که سبب می‌شود قلبهایشان به یکدیگر نزدیک گشته و نسبت به هم محبت و رأفت بیشتری پیدا کنند، از خودخواهی و تنها به خود اندیشیدن بیرون آمده و به دگرخواهی برسند.  
«از دستورات مورد تأکید و سفارش شده در روز عید غدیر، بستن عقد اخوت میان دو مسلمان است.»<ref>مفاتیح الجنان،ص ۴۹۱.</ref> و افراد، طبق این سنت پسندیده، پیمان برادری می‌بندند تا یکدیگر را در مواقع دعا فراموش نکنند و در خوبی‌ها هر یک، دیگری را بر خود مقدم بدارد و… پیوندی که سبب می‌شود قلبهایشان به یکدیگر نزدیک گشته و نسبت به هم محبت و رأفت بیشتری پیدا کنند، از خودخواهی و تنها به خود اندیشیدن بیرون آمده و به دگرخواهی برسند.  


== آینده نگری و ترویج فرهنگ مهدویت ==
== آینده نگری و ترویج فرهنگ مهدویت ==
یکی از محورهای مهم در خطبه غدیریه، طرح مسئله امامت امام زمان(عج) در آینده تاریخ اسلام است و در بخش‌های مختلف این خطبه از این موضوع مهم در جهان اسلام سخن به میان آمده است، پیامبر(ص) پس از معرفی علی(ع) به عنوان شلیسته‌ترین فرد، برای جانشینی خود، و معرفی امامان از نسل علی(ع) تا امامت مهدی(ع) را برشمرده و در فرازهایی از این خطبه مهم به بیان ویژگی‌های حضرت مهدی پرداخته است، مانند اینکه: مهدی خاتم امامان، گستراننده دین اسلام در جهان، وارث علوم و … است. آن حضرت در این خطبه خط سیر جامعه اسلامی را نشان داده و آینده ای روشن را برای همگان بیان می‌نماید. ”بدانید آخرین امامان از ما مهدی قائم است او پشتیبان دین و انتقام گیرنده از ظالمین است”<ref>بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۲۱۳؛ برگرفته از: مجموعه مقالات کنگره  بین المللی غدیر و انسجام اسلامی، ص ۴۳۴.</ref>  
یکی از محورهای مهم در خطبه غدیریه، طرح مسئله امامت امام زمان(عج) در آینده تاریخ اسلام است و در بخش‌های مختلف این خطبه از این موضوع مهم در جهان اسلام سخن به میان آمده است، پیامبر(ص) پس از معرفی علی(ع) به عنوان شلیسته‌ترین فرد، برای جانشینی خود، و معرفی امامان از نسل علی(ع) تا امامت مهدی(ع) را برشمرده و در فرازهایی از این خطبه مهم به بیان ویژگی‌های حضرت مهدی پرداخته است، مانند اینکه: مهدی خاتم امامان، گستراننده دین اسلام در جهان، وارث علوم و … است. آن حضرت در این خطبه خط سیر جامعه اسلامی را نشان داده و آینده ای روشن را برای همگان بیان می‌نماید. ”بدانید آخرین امامان از ما مهدی قائم است او پشتیبان دین و انتقام گیرنده از ظالمین است”<ref>بحارالانوار، ج ۳۷، ص۲۱۳؛ برگرفته از: مجموعه مقالات کنگره  بین المللی غدیر و انسجام اسلامی، ص۴۳۴.</ref>  


سخن از مهدی(عج) در آن روزگار، و برای آن مردمی که قبول ولایت علی(ع) برایشان سنگین بود بیانگر آینده نگری اسلام و برنامه بلند مدت دین الهی برای مسلمانان است. در خطبه غدیر به اینکه امامت اتصال دارد و منقطع نخواهد شد تا به دست خاتم و آخرین امام که حضرت مهدی است برسد، اشاره شده است.<ref>اسرار غدیر، ص ۲۱۰.</ref>   
سخن از مهدی(عج) در آن روزگار، و برای آن مردمی که قبول ولایت علی(ع) برایشان سنگین بود بیانگر آینده نگری اسلام و برنامه بلند مدت دین الهی برای مسلمانان است. در خطبه غدیر به اینکه امامت اتصال دارد و منقطع نخواهد شد تا به دست خاتم و آخرین امام که حضرت مهدی است برسد، اشاره شده است.<ref>اسرار غدیر، ص ۲۱۰.</ref>   
خط ۴۹: خط ۴۹:


== روشنگری عمومی و دفاع از حق ==
== روشنگری عمومی و دفاع از حق ==
روز غدیر برای سعادت ابدی انسان و آزادی واقعی بشر و حکومت دادگری و فضایل بود. «اگر به محتوای غدیر عمل می‌شد، و مسیر این هدایت بزرگ انحراف نمی‌یافت و در جلوی این پرتو عدالت و تربیت، ابرهای تیره قرار نمی‌گرفت و مانند علی(ع) زمام رهبری و سرپرستی اجتماع اسلامی را در دست می‌گرفت، اصلاح یکسره جهان عملی می‌گشت. و طولی نمی‌کشید که بانگ عدالت در خاور و باختر طنین انداز می‌شد و دین به معنای واقعی در اعماق اجتماعات گسترش می‌یافت و قرآن کریم با مبینی چون نهج البلاغه به کار بسته می‌شد؛ آنگاه فرشته عدالت بال می‌گشود و در جهان از این همه ظلم‌ها و بدبختی‌ها، جهالت‌ها و جنایت‌ها و این سپری شدن عمر انسان بدون تربیت صحیح اثری نبود.»<ref>حساسترین فراز تاریخ یا داستان غدیر، ص. ۹۵؛ برگرفته از گروه پژوهش های دینی یک، غدیر در نگاه علامه حکیمی، ۱۳۹۶.</ref>
روز غدیر برای سعادت ابدی انسان و آزادی واقعی بشر و حکومت دادگری و فضایل بود. «اگر به محتوای غدیر عمل می‌شد، و مسیر این هدایت بزرگ انحراف نمی‌یافت و در جلوی این پرتو عدالت و تربیت، ابرهای تیره قرار نمی‌گرفت و مانند علی(ع) زمام رهبری و سرپرستی اجتماع اسلامی را در دست می‌گرفت، اصلاح یکسره جهان عملی می‌گشت. و طولی نمی‌کشید که بانگ عدالت در خاور و باختر طنین انداز می‌شد و دین به معنای واقعی در اعماق اجتماعات گسترش می‌یافت و قرآن کریم با مبینی چون نهج البلاغه به کار بسته می‌شد؛ آنگاه فرشته عدالت بال می‌گشود و در جهان از این همه ظلم‌ها و بدبختی‌ها، جهالت‌ها و جنایت‌ها و این سپری شدن عمر انسان بدون تربیت صحیح اثری نبود.»<ref>حساسترین فراز تاریخ یا داستان غدیر، ص۹۵؛ برگرفته از گروه پژوهش های دینی یک، غدیر در نگاه علامه حکیمی، ۱۳۹۶.</ref>


پس از رحلت پیامبر(ص) در حالی که علی(ع) و آل هاشم، به مراسم تدفین بدن رسول خدا(ص) مشغول بودند و از سوی دیگر کسی در خلافت و امامت علی(ع) جای تردید نداشت؛ جریان سقیفه در جامعه شکل گرفت و افکار ضد غدیر را انتشار داد. از همان ابتدای بروز این حادثه تلخ، اصحاب بزرگ پیامبر مانند حباب بن منذر، سعد بن عباده، زبیر، مقداد و… به مخالفت با این جریات پرداختند.<ref>ر.ک. حساس ترین فراز تاریخ، ص ۱۶۰.</ref> در حقیقت، “تأکید بر مسئله غدیر چیزی نیست جز تأکید بر احقاق حق و نشر عدالت و مبارزه با ستم و جهل. “<ref>بعثت، غدیر، عاشورا، ص. ۳۵</ref>
پس از رحلت پیامبر(ص) در حالی که علی(ع) و آل هاشم، به مراسم تدفین بدن رسول خدا(ص) مشغول بودند و از سوی دیگر کسی در خلافت و امامت علی(ع) جای تردید نداشت؛ جریان سقیفه در جامعه شکل گرفت و افکار ضد غدیر را انتشار داد. از همان ابتدای بروز این حادثه تلخ، اصحاب بزرگ پیامبر مانند حباب بن منذر، سعد بن عباده، زبیر، مقداد و… به مخالفت با این جریات پرداختند.<ref>ر.ک. حساس ترین فراز تاریخ، ص ۱۶۰.</ref> در حقیقت، “تأکید بر مسئله غدیر چیزی نیست جز تأکید بر احقاق حق و نشر عدالت و مبارزه با ستم و جهل. “<ref>بعثت، غدیر، عاشورا، ص. ۳۵</ref>
خط ۵۵: خط ۵۵:
امام علی(ع) در موارد بسیاری به دفاع از این حق، پرداختند؛ به عنوان نمونه می‌توان به خطبه آن حضرت در کوفه اشاره نمود که در آن سخنرانی پس از ستایش آفریدگار هستی، «فرمود: من شما را سوگند می‌دهم هر کس در غدیر حاضر بوده بایستد. تنها کسانی بایستند که به گوش خود شنیدند و فراگرفتند… از میان مخاطبان حاضر در جلسه سی نفر از بزرگان اصحاب به پا خاستند و به شنیدن حدیث غدیر گواهی دادند.»<ref>الغدیر، ج ۱، ص ۱۸۵؛ برگرفته از حساس ترین فراز تاریخ، ص ۱۶۶.</ref>
امام علی(ع) در موارد بسیاری به دفاع از این حق، پرداختند؛ به عنوان نمونه می‌توان به خطبه آن حضرت در کوفه اشاره نمود که در آن سخنرانی پس از ستایش آفریدگار هستی، «فرمود: من شما را سوگند می‌دهم هر کس در غدیر حاضر بوده بایستد. تنها کسانی بایستند که به گوش خود شنیدند و فراگرفتند… از میان مخاطبان حاضر در جلسه سی نفر از بزرگان اصحاب به پا خاستند و به شنیدن حدیث غدیر گواهی دادند.»<ref>الغدیر، ج ۱، ص ۱۸۵؛ برگرفته از حساس ترین فراز تاریخ، ص ۱۶۶.</ref>


از آنجا که فرهنگ دفاع از حق و پرهیز از ستم کردن و ستم پذیرفتن در سیره امامان معصوم(ع) خصلتی برجسته است؛ و دفاع از غدیر، دفاع از حقیقت و اصل دین اسلام است چرا که «محتوای غدیر، یعنی اسلام و عمل به اسلام و بقای اسلام و تثبیت آن در داخل قلمرو اسلامی، و نشر و تبلیغ صحیح آن – نظرا و عملا- در خارج و دورترین نقاط گیتی»<ref>حماسه غدیر، ص ۳۷.</ref>
از آنجا که فرهنگ دفاع از حق و پرهیز از ستم کردن و ستم پذیرفتن در سیره امامان معصوم(ع) خصلتی برجسته است؛ و دفاع از غدیر، دفاع از حقیقت و اصل دین اسلام است چرا که «محتوای غدیر، یعنی اسلام و عمل به اسلام و بقای اسلام و تثبیت آن در داخل قلمرو اسلامی، و نشر و تبلیغ صحیح آن – نظرا و عملا- در خارج و دورترین نقاط گیتی»<ref>حماسه غدیر، ص۳۷.</ref>


در سلوک اجتماعی این بزرگواران نمونه‌های بسیاری از تلاش برای احقاق این حق، جلوگیری از انحراف جامعه از جاده حقیقت و افتادن در سراشیبی هلاک، به چشم می‌خورد. پس از رحلت پیامبر(ص)، فاطمه(س) نیز به دفاع از همسرش، امیرمومنان(ع)، در برابر تضییع حقوق ایشان برخاست. در آغازین روزهای پس از سقیفه نیز، با ایراد خطبه‌هایی، تمام تلاش خویش را برای بیان این حقیقت و یادآوری سفارش‌های پیامبر(ص) در مورد حقوق اهل بیت به کار بست.<ref>دانشنامه فاطمی، ج. ۲، ص. ۲۱۷-۲۱۸؛ برگرفته از : بررسی پنج شاخص فرهنگی- اجتماعی عدالت اجتماعی در سیره فاطمی، ۱۳۹۹.</ref>
در سلوک اجتماعی این بزرگواران نمونه‌های بسیاری از تلاش برای احقاق این حق، جلوگیری از انحراف جامعه از جاده حقیقت و افتادن در سراشیبی هلاک، به چشم می‌خورد. پس از رحلت پیامبر(ص)، فاطمه(س) نیز به دفاع از همسرش، امیرمومنان(ع)، در برابر تضییع حقوق ایشان برخاست. در آغازین روزهای پس از سقیفه نیز، با ایراد خطبه‌هایی، تمام تلاش خویش را برای بیان این حقیقت و یادآوری سفارش‌های پیامبر(ص) در مورد حقوق اهل بیت به کار بست.<ref>دانشنامه فاطمی، ج۲، ص۲۱۷-۲۱۸؛ برگرفته از: بررسی پنج شاخص فرهنگی- اجتماعی عدالت اجتماعی در سیره فاطمی، ۱۳۹۹.</ref>


حضرت فاطمه(س) فعالانه به دفاع از وصی رسول خدا(ص) و افشاگری بر ضد حکومت می‌پرداخت. بنا بر گزارشی، در منابع شیعه و اهل سنت، فاطمه(س) به همراه علی و فرزندانش، شبانه به خانه برخی از صحابه و سابقین در اسلام می‌رفت و آنان را به حمایت از امام علی و احقاق حق او دعوت می‌کرد، زمانی که علی(ع) را به مسجد بردند، حضرت فاطمه(س) در آنجا حاضر شد و تهدید به نفرین کرد و قاطعانه از حق همسرش دفاع کرد.<ref>همان، ج. ۱، ص. ۱۵۸-۱۵۹. </ref>
حضرت فاطمه(س) فعالانه به دفاع از وصی رسول خدا(ص) و افشاگری بر ضد حکومت می‌پرداخت. بنا بر گزارشی، در منابع شیعه و اهل سنت، فاطمه(س) به همراه علی و فرزندانش، شبانه به خانه برخی از صحابه و سابقین در اسلام می‌رفت و آنان را به حمایت از امام علی و احقاق حق او دعوت می‌کرد، زمانی که علی(ع) را به مسجد بردند، حضرت فاطمه(س) در آنجا حاضر شد و تهدید به نفرین کرد و قاطعانه از حق همسرش دفاع کرد.<ref>همان، ج. ۱، ص۱۵۸-۱۵۹. </ref>


به همین ترتیب در سیره و گفتار همه امامان بعد از علی(ع) نیز از واقعه غدیر دفاع نموده‌اند و به روشنگری و آگاهی بخشیدن در این راستا اهمیت بسیار داده‌اند، نمونه‌های بسیاری از این روشنگری‌ها از سوی اصحاب پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و به پیروی از ایشان، عالمان و نویسندگان متعهد، در طول تاریخ آورده شده است.<ref>ر. ک : اسرار غدیر، ص ۲۵۹- ۳۱۰.</ref>
به همین ترتیب در سیره و گفتار همه امامان بعد از علی(ع) نیز از واقعه غدیر دفاع نموده‌اند و به روشنگری و آگاهی بخشیدن در این راستا اهمیت بسیار داده‌اند، نمونه‌های بسیاری از این روشنگری‌ها از سوی اصحاب پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و به پیروی از ایشان، عالمان و نویسندگان متعهد، در طول تاریخ آورده شده است.<ref>ر. ک: اسرار غدیر، ص ۲۵۹- ۳۱۰.</ref>


== پانویس‌ها ==
== پانویس‌ها ==