۴٬۰۶۴
ویرایش
پاره های به جا مانده کتاب فضائل علی بن ابی طالب علیه السلام و الولایة (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۵ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۲۳
، ۵ مه←انگیزه طبری در تألیف کتاب الولایه
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در باره علت تألیف کتاب الولایه از سوی طبری، در چندین منبع، به آن اشاره شده است. خلاصه ماجرا آن است که عالمی سجستانی نام فرزند سجستانی صاحب سنن مطلبی در انکار حدیث غدیر گفت که سبب تألیف این اثر از سوی طبری شد. در اینجا گزارش این رویداد را در منابع کهن پی می گیریم. قدیمی ترین منبعی که دلیل تألیف این کتاب را مطرح کرده، قاضی نعمان (م۳۶۳ق) است. | در باره علت تألیف کتاب الولایه از سوی طبری، در چندین منبع، به آن اشاره شده است. خلاصه ماجرا آن است که عالمی سجستانی نام فرزند سجستانی صاحب سنن مطلبی در انکار حدیث غدیر گفت که سبب تألیف این اثر از سوی طبری شد. در اینجا گزارش این رویداد را در منابع کهن پی می گیریم. قدیمی ترین منبعی که دلیل تألیف این کتاب را مطرح کرده، قاضی نعمان (م۳۶۳ق) است. | ||
وی می نویسد: {{متن عربی|فمن ذلك انّ كتابه الذي ذكرناه و هو كتاب لطيف بسيط ذكر فيه فضائل عليّ عليه السلام و ذكر أنّ سبب بسطه إيّاه، إنّما كان لأنّ سائلاً سأله عن ذلك لأمر بلغه عن قائل زعم أنّ عليّا عليه السلام لم يکن شهد مع رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله حَجّة الوداع الّتي قيل أنّه قام فيها بولاية علي بغدير خمّ ليدفع بذلك بزعمه عنه الحديث لقول رسول اللّه صلّي اللّه عليه وآله: من كنت مولاه فهذا علي مولاه. فأكثر الطّبري التعجب من جهل هذا القائل و احتجّ علي ذلك بالروايات الثابتة علي قدوم عليّ من اليمن علي رسول اللّه صلّي اللّه عليه وآله}}<ref>شرح الاخبار، ج ۱، | وی می نویسد: {{متن عربی|فمن ذلك انّ كتابه الذي ذكرناه و هو كتاب لطيف بسيط ذكر فيه فضائل عليّ عليه السلام و ذكر أنّ سبب بسطه إيّاه، إنّما كان لأنّ سائلاً سأله عن ذلك لأمر بلغه عن قائل زعم أنّ عليّا عليه السلام لم يکن شهد مع رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله حَجّة الوداع الّتي قيل أنّه قام فيها بولاية علي بغدير خمّ ليدفع بذلك بزعمه عنه الحديث لقول رسول اللّه صلّي اللّه عليه وآله: من كنت مولاه فهذا علي مولاه. فأكثر الطّبري التعجب من جهل هذا القائل و احتجّ علي ذلك بالروايات الثابتة علي قدوم عليّ من اليمن علي رسول اللّه صلّي اللّه عليه وآله}}<ref>شرح الاخبار، ج ۱، صص۱۳۰- ۱۳۲.</ref> | ||
یاقوت حموی بخش عمده آگاهی های خود درباره طبری را از ابوبکر ابن کامل گرفته است. ابتدا در شمارش تألیفات طبری، از جمله می نویسد: {{متن عربی|و كتاب فضائل علي بن أبي طالب رضي الله عنه تكلّم في أوّله بصحّة الاخبار الواردة في غديرخمّ، ثم تلاه بالفضائل و لم يتمّ.}}<ref>معجم الأدباء، ج ۱۸، ص ۸۰.</ref> | یاقوت حموی بخش عمده آگاهی های خود درباره طبری را از ابوبکر ابن کامل گرفته است. ابتدا در شمارش تألیفات طبری، از جمله می نویسد: {{متن عربی|و كتاب فضائل علي بن أبي طالب رضي الله عنه تكلّم في أوّله بصحّة الاخبار الواردة في غديرخمّ، ثم تلاه بالفضائل و لم يتمّ.}}<ref>معجم الأدباء، ج ۱۸، ص ۸۰.</ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
اصل این عبارت از آن فرغانی بوده که شکل کامل آن را ابن عساکر نقل کرده است. وی پس از برشمردن آثار طبری به تفصیل، می نویسد:{{متن عربی|و لمّا بلغه أنّ أبابكر بن أبي داود السجستاني [م ۳۱۶] تكلّم في حديث غدير خمّ عمل كتاب الفضائل، فبدأ بفضل أبی بكر و عمر و عثمان و علی رحمة اللّه عليهم و تكلّم علي تصحيح حديث غدير خمّ واحتجّ لتصحيحه و أتي من فضائل أمیر المؤمنين علي بما انتهي اليه و لم يتمّ الكتاب، و كان ممّن لايأخذه في دین اللّه لومة لائم}}<ref>تاریخ دمشق، ج ۵۲، ص ۱۹۸.</ref> | اصل این عبارت از آن فرغانی بوده که شکل کامل آن را ابن عساکر نقل کرده است. وی پس از برشمردن آثار طبری به تفصیل، می نویسد:{{متن عربی|و لمّا بلغه أنّ أبابكر بن أبي داود السجستاني [م ۳۱۶] تكلّم في حديث غدير خمّ عمل كتاب الفضائل، فبدأ بفضل أبی بكر و عمر و عثمان و علی رحمة اللّه عليهم و تكلّم علي تصحيح حديث غدير خمّ واحتجّ لتصحيحه و أتي من فضائل أمیر المؤمنين علي بما انتهي اليه و لم يتمّ الكتاب، و كان ممّن لايأخذه في دین اللّه لومة لائم}}<ref>تاریخ دمشق، ج ۵۲، ص ۱۹۸.</ref> | ||
در متون کلامی شیعه نیز در وقت بحث از غدیر به اشکال ابوبکر عبداللّه ابن ابی داود سلیمان سجستانی اشاره شده و به برخورد طبری نیز با او اشارت رفته است؛ از جمله سید مرتضی در «الذخیره» سخن سجستانی را باطل دانسته و به برخورد طبری با او اشاره می کند.<ref>الذخیره، ص ۴۴۲ (تصحیح سید احمد حسینی اشکوری.) به رغم آن که در هر دو نسخه کتاب، قید شده که مقصود ابوبکر فرزند ابن ابی داود سجستانی صاحب سنن است، مصحح تصور کرده که آن خطاست و نام خود سجستانی را در متن آورده است!</ref> | |||
همو در «الشافی» با اشاره به این که خبر غدیر را تمامی راویان شیعه و سنی روایت کرده اند، به عنوان اشکال، از انکار سجستانی یاد کرده است. شریف مرتضی در پاسخ، ضمن اینکه اظهار کرده نظر سجستانی نظر شاذ و نادری است، از تبرّی بعدی او در مواجه با طبری، از این نظرش هم یاد کرده است.<ref>الشافی فی الامامة، ج ۲، ص ۲۶۴ (تصحیح سیدعبدالزهراء الخطیب)</ref> | |||
در همین منابع آمده است که سجستانی این نسبت را تکذیب کرده و گفته است: که وی نه اصل حدیث، بلکه منکر این شده است که مسجد غدیر خم آن روزگار هم وجود داشته است. ابوالصلاح حلبی نیز در «تقریب المعارف» پس از اشاره به تواتر حدیث غدیر می نویسد: {{متن عربی|و لايقدح في هذا ما حكاه الطبري عن بن أبي داود السجستاني من إنكار خبر الغدير... علي أنّ المضاف إلي السجستاني من ذلك موقوف علي حكایة الطبري، مع مابينهما من الملاحاة والشنآن وقد اُكذب الطّبري في حکايته عنه، وصرّح بأنّه لم ينكر الخبر و إنّما أنكر أن يکون المسجد بغدير خمّ متقدّما و صنّف كتابا معروفا يتعذّر ممّا قرفه به الطبري ويتبرّأ منه.}}<ref>تقریب المعارف، صص ۲۰۷ - ۲۰۸.</ref> | |||
== منبع == | == منبع == | ||