۷۶۴
ویرایش
پژوهشی در اسباب نزول آیه اکمال (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۱
، ۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴←بخش اوّل: آخرین سوره و آیه اى که نازل شد
| خط ۳۰۷: | خط ۳۰۷: | ||
این فتواى عالمان سنى است که قبول کلام صحابه، البته نه اهل بیت پیامبر، واجب است،گرچه مستلزم تهى ساختن آیات الهى و احادیث پیامبر از معانى آن باشد! به این ترتیب اهل سنت در عمل، صحابه را تا درجه عصمت بالا مى برند، بلکه به آنان حق نقض مى دهند و کلام آنان را بر کلام خدا و رسولش حاکم مى سازند! | این فتواى عالمان سنى است که قبول کلام صحابه، البته نه اهل بیت پیامبر، واجب است،گرچه مستلزم تهى ساختن آیات الهى و احادیث پیامبر از معانى آن باشد! به این ترتیب اهل سنت در عمل، صحابه را تا درجه عصمت بالا مى برند، بلکه به آنان حق نقض مى دهند و کلام آنان را بر کلام خدا و رسولش حاکم مى سازند! | ||
نتیجه این منطق در نزد آنان این است که آیه :الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ... | نتیجه این منطق در نزد آنان این است که آیه :الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ... آخرین آیه نیست و سوره مربوط به آن، مائده، نیز آخرین سوره نیست، و معناى آن نیز اکمال فرایض و احکام نیست، بلکه اکمال فتح مکه است و معنى«الیوم» در آیه، روز نزول آیه نیست، بلکه روز فتح مکه یعنى یک سال پیش از حجة الوداع است! | ||
و این گونه است که عالمان حکومتى افکارشان را مى آرایند و پذیرش آن را بر مردم واجب مى شمارند و چنین مى خواهند که چشمانمان را فرو بندیم و گوشهامان را بر فریاد قربانیان این افکار، یعنى آیات ظاهر و احادیثى که حتى طبق معیارهاى آنان صحیح است، بر بندیم!. این در حالى است که پس از این خواهیم دید که خلیفه، عمر، خود در پاسخ آن یهودى اقرار کرد که معنى«الیوم» در آیه اکمال دین روز نزول آن آیه است. | و این گونه است که عالمان حکومتى افکارشان را مى آرایند و پذیرش آن را بر مردم واجب مى شمارند و چنین مى خواهند که چشمانمان را فرو بندیم و گوشهامان را بر فریاد قربانیان این افکار، یعنى آیات ظاهر و احادیثى که حتى طبق معیارهاى آنان صحیح است، بر بندیم!. این در حالى است که پس از این خواهیم دید که خلیفه، عمر، خود در پاسخ آن یهودى اقرار کرد که معنى«الیوم» در آیه اکمال دین روز نزول آن آیه است. | ||
بخش دوم :آیه اکمال دین | === بخش دوم :آیه اکمال دین === | ||
آیه اکمال دین و آیه لحوم محرّمه(گوشتهاى حرام) | آیه اکمال دین و آیه لحوم محرّمه(گوشتهاى حرام) | ||
نخستین چیزى که پژوهشگر در آیه إکمال دین با آن روبرو مى شود، شگفتى جایگاه آن در قرآن است. از ظاهر آنچه که محدثان و مفسران درباره این آیه روایت کرده اند بر مى آید که این فقره در حجةالوداع به صورت آیه مستقلى، نه جزئى از آیه اى دیگر، نازل گردیده است. اما اکنون ما آن را جزئى از آیه«لحوم محرّمه» مى یابیم. گویا این آیه در میان آیه دیگر به گونه اى جاى گرفته که اگر از آیه اکمال صرف نظر کنیم، نقصانى در معناى آن احساس نمى شود و سیاق سخن درباره«لحوم محرّمه» قطع نمى گردد. | نخستین چیزى که پژوهشگر در آیه إکمال دین با آن روبرو مى شود، شگفتى جایگاه آن در قرآن است. از ظاهر آنچه که محدثان و مفسران درباره این آیه روایت کرده اند بر مى آید که این فقره در حجةالوداع به صورت آیه مستقلى، نه جزئى از آیه اى دیگر، نازل گردیده است. اما اکنون ما آن را جزئى از آیه«لحوم محرّمه» مى یابیم. گویا این آیه در میان آیه دیگر به گونه اى جاى گرفته که اگر از آیه اکمال صرف نظر کنیم، نقصانى در معناى آن احساس نمى شود و سیاق سخن درباره«لحوم محرّمه» قطع نمى گردد. | ||
پس حکمت این ترتیب چیست، و آیا این جایگاه اصلى آیه اکمال دین در قرآن است؟ من قول به وقوع تحریف در قرآن را هرگز نمى پذیرم و از چنین سخنى به خدا پناه مى برم، اما این سؤال را مطرح مى کنم، شاید کسى پاسخى براى آن داشته باشد: آیه اکمال دین با«لحوم محرّمه» چه ربطى دارد؟ آیا این احتمال وجود ندارد که این آیه براى مثال در پایان سوره نساء بوده، و کسانى که قرآن را گردآورى مى کردند متوجه این جایگاه نبوده اند و آن را در جاى فعلى قرار داده اند؟وانگهى، اگر بپذیریم که آیه اکمال دین پس از آیات مربوط به بیان احکام لحوم نازل شده، چگونه ممکن است خداى تعالى آن را در لابلاى احکام لحوم نازل فرموده باشد؟ زیرا وقتى خدا فرمود: | پس حکمت این ترتیب چیست، و آیا این جایگاه اصلى آیه اکمال دین در قرآن است؟ من قول به وقوع تحریف در قرآن را هرگز نمى پذیرم و از چنین سخنى به خدا پناه مى برم، اما این سؤال را مطرح مى کنم، شاید کسى پاسخى براى آن داشته باشد: آیه اکمال دین با«لحوم محرّمه» چه ربطى دارد؟ آیا این احتمال وجود ندارد که این آیه براى مثال در پایان سوره نساء بوده، و کسانى که قرآن را گردآورى مى کردند متوجه این جایگاه نبوده اند و آن را در جاى فعلى قرار داده اند؟وانگهى، اگر بپذیریم که آیه اکمال دین پس از آیات مربوط به بیان احکام لحوم نازل شده، چگونه ممکن است خداى تعالى آن را در لابلاى احکام لحوم نازل فرموده باشد؟ زیرا وقتى خدا فرمود:...أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...، یعنى اینکه احکام تمام شده است، پس چگونه بدون فاصله پس از آن مى گوید:فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ آن گاه بلافاصله مى گوید:يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ ۖ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۙ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ…، در حالى که هم او که حکیمترین حکیمان است لحظه هایى پیش فرموده است که دین را کامل و تمام گردانیده است!. | ||
دو روایت زیر را نیز به عنوان نمونه نقل مى کنیم: | دو روایت زیر را نیز به عنوان نمونه نقل مى کنیم: | ||
۱ـ در«درّالمنثور» چنین آمده است: | '''۱ـ''' در«درّالمنثور» چنین آمده است: | ||
ابن جریر از سدى نقل مى کند که درباره آیه | ابن جریر از سدى نقل مى کند که درباره آیه: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ... گفت: این آیه روز عرفه نازل گردیده و پس از آن هیچ حلال و حرامى نیامده است.<ref>درّالمنثور؛ج۲،ص۲۵۹.</ref> | ||
۲- همچنین در«درّالمنثور» مى خوانیم: | ۲- همچنین در«درّالمنثور» مى خوانیم: | ||
بیهقى در«شعب الایمان» از ابن عباس چنین آورده که گفت… هنگامى که پیامبر ـ صلى الله علیه وسلم ـ در وقوف به عرفات به سر مى برد، جبرئیل بر او نازل شد و در حالى که پیامبر و مسلمانان مشغول دعا بودند این آیه آمد: | بیهقى در«شعب الایمان» از ابن عباس چنین آورده که گفت… هنگامى که پیامبر ـ صلى الله علیه وسلم ـ در وقوف به عرفات به سر مى برد، جبرئیل بر او نازل شد و در حالى که پیامبر و مسلمانان مشغول دعا بودند این آیه آمد: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...یعنى حلال و حرامتان را برایتان کامل گردانیدم، و پس از آن حلال و حرامى نازل نشد.<ref>همان؛ص۲۵۷.</ref> | ||
پس از پرسش مربوط به جایگاه آیه در قرآن، با پرسش مربوط به معناى آیه بویژه معناى«الیوم» و «اکمال دین» و «اتمام نعمت» روبرو مى شویم. اما بحث ما درباره شأن و سبب نزول و مکان و زمان نزول این آیه | پس از پرسش مربوط به جایگاه آیه در قرآن، با پرسش مربوط به معناى آیه بویژه معناى«الیوم» و «اکمال دین» و «اتمام نعمت» روبرو مى شویم. اما بحث ما درباره شأن و سبب نزول و مکان و زمان نزول این آیه است. | ||
قول | ==== و در این خصوص سه قول وجود دارد: ==== | ||
===== قول اول ===== | |||
قول نخست، قول اهل بیت(ع) است: این آیه روز پنج شنبه، هجدهم ذو الحجة در جحفه، هنگام بازگشت پیامبر(ص) از حجة الوداع بر حضرت فرو فرستاده شد. این هنگامى بود که خداى تعالى پیامبر(ص) را امر فرمود تا همه مسلمانان را در غدیرخم، پیش از آن که هریک به راه خود بروند، متوقف و مجتمع سازد. پیامبر چنین کرد و براى مسلمانان سخن گفت و على(ع) را به جانشینى خود و پیشوایى مسلمانان پس از خویش نصب کرد. | قول نخست، قول اهل بیت(ع) است: این آیه روز پنج شنبه، هجدهم ذو الحجة در جحفه، هنگام بازگشت پیامبر(ص) از حجة الوداع بر حضرت فرو فرستاده شد. این هنگامى بود که خداى تعالى پیامبر(ص) را امر فرمود تا همه مسلمانان را در غدیرخم، پیش از آن که هریک به راه خود بروند، متوقف و مجتمع سازد. پیامبر چنین کرد و براى مسلمانان سخن گفت و على(ع) را به جانشینى خود و پیشوایى مسلمانان پس از خویش نصب کرد. | ||