آيه ۱۴۰ بقره و غدیر

أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَىٰ ۗ قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ ۗ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ

«آیا می‌گویید: ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگان [دارای مقام نبوّت] آنان یهودی یا نصرانی بودند؟! بگو: شما داناترید یا خدا؟ [شما به یقین می‌دانید که آنان یهودی و نصرانی نبودند، پس چرا واقعیت را پنهان می‌دارید؟!] و ستمکارتر از کسی که شهادتی را که از خدا نزد اوست پنهان کند، کیست؟ و خدا از آنچه انجام می‌دهید، بی‌خبر نیست.»

آیه ۱۴۰ بقره آیه‌ای است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برای هشدار به برخی توطئه‌گران علیه غدیر از آن استفاده کرد. هشداری که به توطئه‌گران بفهماند که از رازهای بین آنان بی‌خبر نیست.

آیه ۱۴۰ سوره بقره

مشخصات آیه
سوره	سوره بقره (۲)
آیه	۱۴۰
جزء	۱
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	آگاهی و علم خداوند بر همه چیز و همه کس

گفته شده که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله پس از واقعه غدیر برای جلوگیری از هرگونه فتنه و اقدام مخرب، دستور دادند هیچ سه نفری حق ندارند با یکدیگر گفتگوی سِرّی داشته باشند. با این وجود، زمانی که پیامبر ابوبکر، عمر و سالم را دید که مشغول نجوا هستند این آیه را برای هشدار به آنان خواند.

گفته شده که منظور پیامبر از حکم منع نجوا جلوگيرى از بروز آشوب بود كه ضربه به غدير مى‌‏زد. اين امرِ حضرت توطئه‏‌هاى مهمى را خنثى كرد و اجتماعات فتنه‏‌آميز لغو شد. همچنین، تا ورود به مدينه دشمنان ولايت نتوانستند تماس اساسى با يكديگر داشته باشند، جز چند مورد كه در یک مورد آن پیامبر با خواندن آيه ۱۴۰ سوره بقره به آنان هشدار داد.

دستور پیامبر برای دفع توطئه پس از غدیر

از نظر برخی محققان، آیه ۱۴۰ سوره بقره توسط پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برای دفع توطئه برخی اصحاب پس از واقعه غدیر مورد استفاده قرار گرفته است. گفته شده که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله پس از واقعه غدیر برای جلوگیری از هرگونه فتنه و اقدام مخرب، دستور دادند هیچ سه نفری حق ندارند با یکدیگر گفتگوی سِرّی داشته باشند. با این وجود، زمانی که پیامبر ابوبکر، عمر و سالم را دیدند که مشغول نجوا هستند، پیامبر از آنان پرسید: درباره چه چیزی نجوی می‌کردید؟ آنها موضوع را کتمان کردند و حضرت برای اینکه آن‌ها بدانند او از موضوع بی‌اطلاع نیست، آیه ۱۴۰ سوره بقره را برای آنان خواند.

همچنین گفته شده که پس از ترور نافرجام پيامبر صلى الله عليه و آله توسط منافقين در عقبه هَرشى، كاروان به منزل بعدى رسيد و مسلمانان نماز صبح را به پا داشتند. پيامبر صلى الله عليه و آله همين گروه را ديد كه مشغول نجوا هستند. با اينكه حضرت در طول سه روزه مراسم غدير تمام حركات منافقان را تحمل مى‏‌كرد تا آسيبى به برنامه اعلام ولايت و بيعت وارد نشود، بعد از حركت از غدير به‌قدرى ارتباطات توطئه‏‌آميز آنان شدت يافت كه احساس خطرى علنى درباره فتنه‌اى مخرب مشهود بود. به همین دلیل، حضرت دستور دادند تا منادى ندا كند:

«لا تَجْتَمِعْ ثَلاثَةُ نَفَرٍ مِنَ النّاسِ يَتَناجُونَ فيما بَيْنَهُمْ بِسِرٍّ»؛ «هيچ سه نفرى حق ندارند بر سر سخنان سِرّى با هم اجتماع كنند!».

علت صدور این حکم

گفته شده که منظور حضرت جلوگيرى از بروز آشوب و درگيرى بود كه ضربه به غدير مى‌‏زد. اين امرِ حضرت توطئه‏‌هاى مهمى را خنثى كرد و اجتماعات فتنه‏‌آميز لغو شد. همچنین، تا ورود به مدينه دشمنان ولايت نتوانستند تماس اساسى با يكديگر داشته باشند، جز چند مورد كه در يكى از آنها ابوبكر، عمر و سالم نجوى مى‏‌كردند. وقتى خواستند از آنجا حركت كنند پيامبر صلى الله عليه و آله از آنان پرسيد: درباره چه چيزى نجوى مى‏‌كرديد؟ گفتند: ما اصلاً با يكديگر ارتباطى نداشته‌‏ايم و فقط اكنون يكديگر را ديده‌‏ايم! حضرت نگاه معنى‌دارى به آنان كرد و آيه ۱۴۰ سوره بقره را براى آنان خواند.

در تفسیر اهل بیت علیهم السلام از امام باقر علیه السلام روایت شده که ایشان از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده‌ است که حضرت فرمود: «مَنْ کَتَمَ شَهَادَهًًْ أَوْ شَهِدَ بِهَا لِیُهْدِرَ لَهَا بِهَا دَمَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ أَوْ لِیَزْوِیَ مَالَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ أَتَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ لِوَجْهِهِ ظُلْمَهًٌْ مَدَّ الْبَصَرِ وَ فِی وَجْهِهِ کُدُوحٌ تَعْرِفُهُ الْخَلَائِقُ بِاسْمِهِ وَ نَسَبِهِ وَ مَنْ شَهِدَ شَهَادَهًَْ حَقٍّ لِیُحْیِیَ بِهَا حَقَّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ أَتَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ لِوَجْهِهِ نُورٌ مَدَّ الْبَصَرِ تَعْرِفُهُ الْخَلَائِقُ بِاسْمِهِ وَ نَسَبِهِ.؛ کسی‌ که شهادت را کتمان کند یا شهادتی بدهد که به‌واسطه‌ آن خون انسان مسلمانی به هدر رود یا مال انسان مسلمانی از دست برود و نابود شود، در روز قیامت در حالی‌که ظلمت و تاریکی چشمگیری صورتش را فرا گرفته‌ باشد، وارد خواهد شد و همچنین در صورتش خراشی (نشانه‌ای) است که موجودات به‌سبب آن، از نام و نسب او آگاه می‌شوند و کسی‌که به حق شهادتی بدهد که به سبب آن، مال انسان مسلمانی زنده شود، روز قیامت در حالی‌که نور چشمگیری صورتش را فراگرفته و همه‌ موجودات اسم و نسب او را می‌دانند، وارد محشر می‌شود». سپس امام باقر علیه السلام فرمود: «آیا نمی‌بینید که خداوند عزّوجلّ فرمود: وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ۚ : [و شما ای گواهان!] گواهی را برای خدا اقامه کنید.