رسمیت غدیر در تقویم اسلام
. رسميت غدير در تقويم اسلام××× 2 تبليغ غدير در سيره معصومينعليهم السلام: ص 190 - 183. ×××
رسميت دادن ابدى به غدير با اعلان »عيد بودن« آن بلكه اعلام »اعظم الاعياد« بودن آن××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 208. ×××، و نيز نامگذارى آن به »يوم الولاية«××× 2 بصائر الدرجات: ص 201. بحار الانوار: ج 37 ص 136 و ج 39 ص 336 و ج 41 ص 228. عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 68 . كشف المهم : ص 109. ××× و اجراى عملى اين عيد در زمان اميرالمؤمنين و امام رضاعليهما السلام××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 224 - 221. بحار الانوار: ج 94 ص 115 114. ×××، و تبريك و تهنيت گفتن به مناسبت اين عيد بزرگ، همه اينها به معناى جايگاه ويژه غدير در تقويم رسمى اسلام و بزرگداشت عمومى آن است.
به عنوان نتيجه اين رسميت، تأثير آن در جاودانسازى فرهنگ ابلاغ پيام غدير به نسلهاى بعد و دعوت ابدى به ولايت امامان غدير جاى انكار نيست. با مرورى بر زحمات معصومينعليهم السلام براى رسميت دادن به عيد غدير، آشنايى با نُه مورد از اين تلاش الهى درسى براى ما خواهد بود تا گامهاى جديد و فراخور روز براى بزرگداشت و رسميت گستردهتر عيد غدير را با نشاط و دقت بيشترى برداريم:
1- تبريك رسمى در غدير خم××× 4 بحار الانوار: ج 21 ص 387. امالى شيخ مفيد: ص 57 . ×××
اولين رسميتِ عرض تبريك و تهنيت به مناسبت غدير را، از يك سو شخص پيامبرصلى الله عليه وآله و از سوى ديگر مخاطبانِ غدير از همان كنار بركه پايهگذارى كردند. آن حضرت رسماً دستور تبريك گفتن را داد كه چنين دستورى در تمام عمر پيامبرصلى الله عليه وآله در هيچ اتفاق مسرور كنندهاى رخ نداده و براى اولين و آخرين بار به مناسبت غدير از سوى حضرت دستور داده شده است. همان گونه كه پس از خطابه، مردم نيز با دركِ عظمت واقعه بىاختيار و قبل از دستور پيامبرصلى الله عليه وآله صدايشان به تبريك بلند شد.
پس از خطبه، مردم از هر سو به سمت منبر مىآمدند و خود را به پيامبرصلى الله عليه وآله و اميرالمؤمنينعليه السلام مىرساندند، و با ايشان به عنوان بيعت دست مىدادند، و هم به پيامبرصلى الله عليه وآله و هم به اميرالمؤمنينعليه السلام تبريك و تهنيت مىگفتند. پيامبرصلى الله عليه وآله هم مىفرمود: الحَمدُ للَّهِ الَّذى فَضَّلَنا عَلى جَميعِ العالَمينَ: سپاس خدايى را كه ما را بر همه اهل عالم فضيلت داد.
در اين حال مردم مىگفتند: آرى، شنيديم و طبق فرمان خدا و رسول با قلب و جان و زبان و دستمان اطاعت مىكنيم. بعد به سوى پيامبر و اميرالمؤمنينعليهما السلام ازدحام كردند و از يكديگر سبقت مىگرفتند و با ايشان دست مىدادند.
اين ابراز احساسات و فريادهاى شعفى كه از جمعيت بر مىخاست، شكوه و ابهت بىمانندى به آن اجتماع بزرگ مىبخشيد. در اين حال حضرت فرمود: به من تبريك بگوييد، به من تهنيت بگوييد، زيرا خداوند مرا به نبوّت و اهل بيتم را به امامت اختصاص داده است.
2- آموزش تبريك غدير از امام صادقعليه السلام
جالب است كه نه فقط دستور تبريك در روز غدير به ما داده شده بلكه كيفيت آن را هم به ما ياد دادهاند، تا ابعاد اعتقادى اين روز بزرگ را در تهنيتگويى آن به كار بريم. در اين باره امام صادقعليه السلام مىفرمايد: هر گاه در اين روز برادر مؤمن خود را ملاقات كردى بگو:
الحَمدُ للَّهِ الَّذى اَكرَمَنا بِهذَا اليَومِ وَ جَعَلَنا مِنَ المُؤمِنينَ، وَ جَعَلَنا مِنَ المُوفينَ بِعَهدِهِ الَّذى عَهِدَهُ اِلَينا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِن وِلايَةِ وُلاةِ اَمرِهِ وَ القُوّامِ بِقِسطِهِ وَ لَم يَجعَلنا مِنَ الجاحِدينَ وَ المُكَذِّبينَ بِيَومِ الدّينِ:
شكر خدايى را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از مؤمنان و از وفاداران قرار داده به پيمانى كه با ما بسته و عهدى كه درباره واليان امرمان و برپا دارندگان عدالت از ما گرفته، و ما را از منكران و تكذيب كنندگان روز قيامت قرار نداده است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 215. ×××
3- آموزش تهنيت غدير توسط امام رضاعليه السلام
تبريك غدير بايد به معناى سپاسگزارى از نعمت عظيم ولايت باشد، كه امام هشتمعليه السلام اين كيفيت تبريك غدير را به ما آموخته مىفرمايد: در اين روز به يكديگر تهنيت و تبريك بگوييد، و هر گاه برادر مؤمن خود را ملاقات كرديد چنين بگوييد:
الحَمدُ للَّهِ الَّذى جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسِّكينَ بِوِلايَةِ اَميرِالمُؤمنينَعليه السلام: سپاس خدايى را كه ما را از تمسككنندگان به ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام قرارداده است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 223. ×××
4- رسميت عيد غدير به امر پيامبرصلى الله عليه وآله××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 109 ح 2. ×××
پس از بازگشت به مدينه، پيامبرصلى الله عليه وآله نه فقط روز غدير را »عيد رسمى« اعلام كرد كه آن را »اعظم اعياد« ناميد، بدين معنى كه در طول سال اسلامى هيچ مناسبت فرخنده و شادى آورى بالاتر از آن نيست. در اين باره فرمود:
روز غدير بهترين اعياد امت من است و آن همان روزى است كه خداوند تعالى به من دستور داد برادرم على بن ابىطالب را براى امتم منصوب نمايم تا بعد از من به وسيله او هدايت شوند. غدير روزى است كه خدا دين را در آن كامل كرد و نعمت را در آن بر امتم به كمال رساند و اسلام را به عنوان دين آنان راضى شد.
من على را عَلَم و علامت براى امتم در زمين منصوب نكردم مگر بعد از آنكه خداوند نام او را در آسمانها مشهور كرد و ولايت او را بر ملائكهاش واجب فرمود.
5 - دستور عيد گرفتن غدير به علىعليه السلام××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 211. ×××
پيامبرصلى الله عليه وآله نه تنها عيد بودن غدير را رسماً اعلام كرد، بلكه به طور خاص دستور عيد گرفتن اين روز را براى بعد از خود به اميرالمؤمنينعليه السلام وصيت فرمود، و جالبتر اينكه سابقه اين عيد را قبل از وقوع آن در زمان نمايندگان و حجج الهى خبر داد كه به امر خدا به بزرگداشت اين روز اقدام مىكردند. آن حضرت در اين باره فرمود:
انبياء هم چنين مىكردند و به جانشينان خود وصيت مىكردند كه اين روز را عيد بگيرند.
6 - نامگذارى رسمى غدير به »يوم الولاية«
گذشته از »عيد« قرار دادن و »افضل اعياد« ناميدنِ غدير، سه روز گرامى داشتن غدير و رسميت نام »ايام الولاية« براى آن، جهت ديگرى است كه در تاريخ اسلام مىدرخشد.
اين عنوان در لسان اميرالمؤمنينعليه السلام آمده كه فرمود:
خداوند با ولايت من دين اين امت را كامل نمود و نعمتها را بر آنان تمام كرد، و اسلامشان را مورد رضايت قرار داد، هنگامى كه در »يوم الولاية« به پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: يا محمد، به مردم خبر ده كه امروز دينشان را كامل كردم و نعمتم را بر آنان تمام نمودم و اسلام را به عنوان دينشان راضى شدم.××× 1 بحار الانوار: ج 39 ص 336 ح 5 . ×××
اين عنوان براى روز غدير به قدرى مشهور بوده كه حتى ابوبكر بدان اقرار كرده، آنجا كه به اميرالمؤمنينعليه السلام گفت: پيامبرصلى الله عليه وآله در »ايام الولاية« در غدير تو را صاحب اختيار ما قرار داد.××× 2 بحار الانوار: ج 41 ص 228. ×××
7- جشن رسمى غدير توسط اميرالمؤمنينعليه السلام××× 3 بحار الانوار: ج 94 ص 115 114. ×××
اجراى رسمى جشن غدير به صورت حكومتى اولين بار در خلافت ظاهرى اميرالمؤمنينعليه السلام دقيقاً 25 سال بعد از غدير اتفاق افتاد. در واقع سفارشى كه پيامبرصلى الله عليه وآله درباره عيد گرفتن غدير به اميرالمؤمنينعليه السلام فرموده بود در طول ربع قرن با حكومت سقيفه امكان اجرا نداشت.
روزگارى كه آن حضرت به خلافت ظاهرى رسيد، به بهانه جمعه توانست عزت غدير را با خطبه نماز جمعه از زير خاكهاى سياه سقيفه بيرون كشد و مطالب مفصلى درباره آن بيان كند كه بسيارى از مردم آن را متعجبانه مىشنيدند.
ماجرا هنگامى رخ داد كه يك سال روز غدير مقارن روز جمعه شد. در آن روز اميرالمؤمنينعليه السلام خطبه نماز جمعه را به مسئله غدير اختصاص داد و به خصوص درباره رسميت آن سخن گفت و و با اشاره به جمع شدن دو عيد رسمى اسلام در تقويم آن روز، فرمود:
خداوند در اين روز دو عيد عظيم و بزرگ را براى شما جمع كرده است ... . خداوند دينى را قبول نمىكند مگر با ولايت آنكه به ولايتش دستور داده و اسباب اطاعتش با تمسك به دستاويزهاى او و اهل ولايتش نظام مىيابد.
اين است كه خداوند در روز غدير بر پيامبرش فرستاد آنچه بيانگر ارادهاش درباره انتخاب شدگانش بود و به او دستور ابلاغش را داد ... ، و براى او حفظ از منافقين را ضمانت نمود.
خداوند دينش را كامل كرد و چشم پيامبرش و مؤمنين و تابعين را روشن ساخت. امروز روز عظيمالشأنى است ... ، و روز كمال دين است.
حضرت به اعلام عمومى عيد غدير اكتفا نكرد و با تداركى كه از قبل توسط امام مجتبىعليه السلام ديده شده بود، مردم را براى پذيرايى به خانه آن حضرت دعوت كرد.
پس از نماز جمعه، حضرت به همراه مردم به مجلس جشنى رفتند كه امام حسنعليه السلام در منزلشان گرفته بودند و در آنجا اطعام و پذيرايى مفصلى از شركت كنندگان به عمل آمد.
8 - افضليت غدير بين سه عيد رسمى
در زمانهاى بعد از غدير كه دوران سياه معاويه و بنىاميه پيش آمد، رسميت عيد غدير زير خاكهاى سقيفه دفن شد، تا روزگار امام صادقعليه السلام كه با انقراض بنىاميه و قبل از قدرت گرفتن بنىعباس حضرت توانست بار ديگر به احياى رسميت غدير بپردازد.
آن حضرت از يك سو اهميت سُرور در اين روز را مطرح كرد و فرمود: روز غدير، روز شريف و عظيمى است ... . اين روز، روزِ عيد و شادى و سرور است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 213. اليقين: ص 372 باب 132. ×××
از سوى ديگر عيد الهى بودن اين روز را بيان كرده فرمود: روز غدير خم روزى است كه خداوند آن را براى شيعيان و محبين ما عيد قرار داده است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 213. ×××
سپس عنوانِ بزرگترين عيد الهى را براى غدير به ميان آورد و فرمود: عيد غدير عيد اللَّه اكبر )يعنى عيد بزرگ خداوند( است.××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 211. ×××
نهايتاً افضليت غدير را بر ساير اعياد رسمى اسلام مطرح كرده فرمود: عيد غدير خم از عيد فطر و قربان و روز جمعه و روز عرفه افضل است، و نزد خداوند منزلت والاترى دارد.××× 4 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 212 211 210. ×××
9- جشن رسمى دوستان غدير توسط امام رضاعليه السلام××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 224 - 221. ×××
اگر همه مسلمانان به رسميت عيد غدير و اهميت آن كه توسط شخص پيامبرصلى الله عليه وآله بيان شده توجه ندارند، لااقل دوستان اهلبيتعليهم السلام بايد بدانند كه غدير روز جشن رسمى آل محمدعليهم السلام است.
امام رضاعليه السلام با تأكيد بر اين مسئله فرمود: اين روز، روز عيدِ اهلبيت محمدعليهم السلام است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 223. ×××
امام هادىعليه السلام نيز در اين باره فرمود: روزِ غدير روز عيد است، و افضل اعياد نزد اهلبيت و محبّان ايشان به شمار مىآيد.××× 2 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 226. ×××
ثامن الائمهعليه السلام گذشته از آن اعلام رسمى، شخصاً جشن غدير را در جمع دوستان اهلبيتعليهم السلام برپا ساخت. اين رسميت هم با دعوت و پذيرائى دوستان تحقق يافت، و هم با فرستادن هدايا به منازل آنان در محيط خانوادهها رسميت غدير احيا شد.