آخوند خراسانی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ملا محمدکاظم خراسانی |
| سرشناسی | فقیه، اصولی، مرجع تقلید و سیاستمدار شیعه |
| تولد | ۱۲۵۵ هـ. ق - مشهد |
| وفات | ۱۳۲۹ هـ. ق - نجف |
| نحوه درگذشت | مشکوک به مسمومیت |
| محل دفن | صحن حرم امام علی علیهالسلام، نجف |
| خویشان سرشناس | محمد کفایی خراسانی (پسر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ملا هادی سبزواری، میرزا ابوالحسن جلوه، شیخ مرتضی انصاری، میرزا محمدحسن شیرازی، سید علی شوشتری |
| شاگردان | سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین طباطبایی بروجردی، سید حسین طباطبایی قمی، محمدحسین غروی اصفهانی، شیخ عبدالکریم حائری |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | فقه، اصول، سیاست |
| علت شهرت | تألیف «کفایة الاصول»، رهبری نهضت مشروطیت ایران |
شیخ محمد کاظم آخوند خراسانی، فقیه و اصولی برجسته قرن چهاردهم هجری قمری، تحصیلات عالیه را در حوزههای علمی مشهد، سبزوار، تهران و نجف گذراند. ایشان نزدیک چهار دهه تدریس خارج فقه و اصول در نجف داشت و به عنوان مرجعی جامعالاطراف در عرصه فقه، اصول و سیاست، نقش کلیدی در نهضت مشروطه ایران ایفا کرد. وی مؤلف شناخته شده کتاب «کفایة الاصول» و استاد بزرگ مراجع تقلید پس از میرزای شیرازی بود که در ۱۳۲۹ ق در نجف وفات یافت و در حرم امام علی علیهالسلام به خاک سپرده شد.
زندگینامه
محمدکاظم خراسانی در سال ۱۲۵۵ ه.ق (۱۲۱۷ ه.ش) در شهر مقدس مشهد به دنیا آمد. پدرش، مولی حسین هروی، تاجر معروف ابریشم در مشهد و هرات بود که توجه ویژهای به دانش و دین داشت. از یازده سالگی تحصیلات دینی خود را در مدرسه علمیه سلیمانیه مشهد آغاز کرد و حدود یازده سال دروس مقدماتی و متوسطه علوم اسلامی، از جمله ادبیات عرب، منطق، اصول و فقه را فرا گرفت.[۱] سپس برای ادامه تحصیل مدتی در سبزوار از محضر ملا هادی سبزواری بهرهمند شد. آخوند خراسانی سپس بهسوی نجف حرکت کرد، اما در راه به دلیل تمام شدن توشه، بیش از یک سال در تهران ماند و از درسهای میرزا ابوالحسن جلوه و مولی حسین خویی استفاده کرد.[۲] بالاخره در سال ۱۲۷۹ ه.ق وارد نجف شد و نزد بزرگانی مانند شیخ انصاری، سید علی شوشتری و میرزا محمدحسن شیرازی تحصیل کرد.[۳]
با همت و پشتکار فراوان، در ۳۵ سالگی تدریس درس خارج فقه و اصول را آغاز کرد و نزدیک ۴۰ سال در حوزه نجف به عنوان استاد درخشید. او به زبان فارسی و عربی تدریس میکرد و مجلس پاسخگویی به سوالات فقهی مقلدانش را در منزل خود برگزار میکرد. آخوند خراسانی زندگی بسیار ساده و پرقناعتی داشت، علاوه بر علوم دینی، اخلاق و سلوک معنوی را به شدت دنبال میکرد، از جمله خدمات او کمک مستمر به فقرا و طلبهها بود؛ با دلسوزی و سخاوت، هزینههای بسیاری را صرف رفع نیازهای نیازمندان میکرد و در مواقع بحران، مثل قطع آب نجف، خود نیز با مردم در سختی شریک بود.
آخوند خراسانی چندین مدرسه علمیه در نجف تأسیس کرد[۴] و شاگردان بسیاری را تربیت نمود که بعدها از مراجع برجسته شیعه شدند. برخی از شاگردان مهم او عبارتند از: سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ محمدباقر بهاری، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ عبدالکریم حایری یزدی و سید حسین طباطبایی بروجردی.
مرحوم آخوند خراسانی سرانجام در ۲۰ ذیالحجه سال ۱۳۲۹ هـ. ق درگذشت و در حرم مطهر علوی در نجف مدفون شد.
تألیفات
از جمله تألیفات آخوند خراسانی میتوان کتب زیر را نام برد:
- «کفایة الاصول»،
- «درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد»،
- «فوائد الاصول»،
- «حاشیه بر مکاسب»،
- «حاشیه بر اسفار»،
- «کتاب الاجاره»،
- «الاجتهاد و التقلید»،
- «التکلمه للتبصره»،
- «القضا و الشهادات»
- «کتاب فی الوقف».
وفات آخوند خراسانی در دهه غدیر[۵]
در ایام دهه غدیریه رخدادهای متعددی اتفاق افتاده است. یکی از آنها ارتحال آخوند خراسانی در روز ۲۱ ذی حجة الحرام است. مرحوم آخوند خراسانی صاحب «کفایة الاصول» (م ۱۳۲۹ ق) در شب ۲۱ ذی حجة الحرام در کربلای معلی بهطور ناگهانی و ظاهراً مسموم درگذشت. جنازه وی به نجف اشرف حمل شد و در صحن مطهر مولی الموالی علیه السلام به خاک سپرده شد. در سال ۱۳۷۵ ق به هنگام دفن دخترش، دیواره لحد فرو ریخت و پیکر تر و تازه مرحوم آخوند پس از ۴۶ سال مشاهده شد.[۶]