آیه ۴ زخرف و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | زخرف |
| شماره آیه | ۴ |
| جزء | ۲۵ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | صفات امام علی علیه السلام در لوح محفوظ |
| ترتیل آیه | |
آیه ۴ سوره زخرف از جمله آیات استفاده‌شده در دعایی مربوط به غدیر که در آن خداوند از امام علی علیه السلام با عنوان بلندمرتبه و استوار یادکرده است.
در احاديث متعددى در ذیل آیه ۴ سوره زخرف از امام صادق، امام كاظم و امام رضا عليهم السلام نقل شده كه مقصود از اين آيه اميرالمؤمنين عليه السلام است. برخی محققان استفاده از این آیه در متن دعای بعد از نماز روز عيد غدير را چنین تحلیل کرده‌اند: خداوند از اميرالمؤمنين عليه السلام در لوح محفوظ به‌عنوان «عَلِىٌّ حَكِيمٌ» (بلندمرتبه و استوار) ياد كرده و آن حضرت نزد خدا چنين مقامى دارد.
در برخی منابع، اين فضيلت را از زبان يكى از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام، زيد بن صوحان، در جریان جنگ جمل نقل شده است.
آیه‌ای در یک دعای غدیری
به‌گفته برخی محققان آیه ۴ سوره زخرف، آیه‌ای است که در متن یکی از ادعیه مربوط به غدیر آمده است. يكى از جلوههاى قرآنى غدير دعاها و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسير آيات مربوط به واقعه غدیر پرداخته شده است. در بسيارى از دعاها و زيارات -به‌خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است- ناگفتههايى از مسئله غدير به‌چشم مىخورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمىشود. در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيههاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است.[۱]
از جمله اين موارد آیه ۴ سوره زخرف است:[۲] 
وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ؛ و همانا كه آن در كتاب اصلى [=لوح محفوظ] به نزد ما سخت والا و پر حكمت است. 
كه به‌صورت تضمين در كلام خطابى و با عبارت «جَعَلْتَهُ فى امِّ الْكِتابِ لَدَيْكَ ..». آورده شده است.
آیه در متن دعا
آیه ۴ سوره زخرف در متن دعايى كه بعد از نماز روز عيد غدير از امام صادق علیه السلام وارد شده آمده است: «بِمَنِّكَ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّنا، وَ إِنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ نَبِيَّنا، وَ إِنَّ عَلِيّاً اميرَالْمُؤْمِنينَ وَلِيُّنا وَ مَوْلانا، وَ شَهِدْنا بِالْوِلايَةِ لِوَلِيِّنا وَ مَوْلانا مِنْ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ مِنْ صُلْبِ وَلِيِّنا وَ مَوْلانا عَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ أَميرِالْمُؤْمِنينَ، عَبْدُكَ الَّذى أَنْعَمْتَ عَلَيْهِ وَ جَعَلْتَهُ»؛ فى أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْكَ عَلِيّاً حَكيماً؛ خدايا به لطف تو شهادت مى‌دهيم كه تو خدايى و جز تو اى پروردگار ما خدايى نيست، و محمد بنده و پيامبر تو و نبى ماست، و على اميرالمؤمنين ولى و صاحب اختيار ماست؛ و شهادت مى‌دهيم به ولايت آنان كه ولى و صاحب اختيار ما از نسل پيامبرت از صلب ولى و مولاى ما على بن ابىطالب هستند. همان بنده تو كه بر او عنايت فرمودى و او را در ام الكتاب (لوح محفوظ) نزد خود سخت والا و پرحکمت قرار دادی .[۳]
علی حکیم: یکی از اوصاف قرآنى اميرالمؤمنين عليه السلام
برخی محققان استفاده از آیه ۴ سوره زخرف در متن دعای بعد از نماز روز عيد غدير را چنین تحلیل کرده‌اند:[۴] خداوند از اميرالمؤمنين عليه السلام در لوح محفوظ به‌عنوان «عَلِىٌّ حَكِيمٌ» (بلندمرتبه و استوار) ياد كرده و آن حضرت نزد خدا چنين مقامى دارد. در احاديث متعددى از امام صادق، امام كاظم و امام رضا عليهم السلام نقل شده كه مقصود از اين آيه اميرالمؤمنين عليه السلام است.[۵]
در برخی منابع، اين فضيلت را از زبان يكى از اصحاب اميرالمؤمنين عليه السلام، در حالى كه حضرت در ميدان جنگ بر بالين او رفته بود، آمده است: در جنگ جمل زيد بن صوحان به ميدان رفت و پس از جنگ نمايانى بر زمين افتاد. اميرالمؤمنين عليه السلام بالاى سر او آمد و كنارش نشست و فرمود: اى زيد، خدا تو را رحمت كند كه هزينه ات كم اما كمكت بسيار بود. زيد سرش را به‌سمت حضرت بلند كرد و عرضه داشت: يا اميرالمؤمنين، خدا تو را جزاى خير دهد. به خدا قسم، تو را نشناختم مگر كسى كه به خدا آگاهى دارى و در لوح محفوظ «عَلِىٌّ حَكِيمٌ» هستى، و خدا در سينه تو جلوه عظيم دارد.[۶]
پانویس
منابع
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- البلد الأمين و الدرع الحصين؛ تقى‌الدين ابراهيم بن على عاملى كفعمى، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
- الغارات؛ ابراهیم بن محمد ثقفی، تحقیق: میرجلال الدین محدث ارموی، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی، ۱۳۹۵ق.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.