امامان از نسل امیرالمؤمنین
مَعاشِرَ النّاسِ، الْقُرْآنُ یُعَرِّفُکُمْ اَنَّ الْائِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ، وَ عَرَّفْتُکُمْ اَنَّهُمْ مِنّی وَ مِنْهُ، حَیْثُ یَقُولُ اللَّهُ فی کِتابِهِ
وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ
، و قُلْتُلَنْ تَضِلُّوا ما اِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِما
ای مردم! قرآن شما را آشنا میکند که امامان بعد از علی علیه السلام فرزندان اویند و من شما را آشنا ساختم که آنها از من و از اویند. خداوند در کتابش میفرماید: «امامت را فرمان پایندهای در نسل او قرار داد» و من گفتم: هرگز دچار گمراهی نمیشوید تا هنگامی که به آن دو تمسک نمایید.
در آخرین فرازهای خطبه غدیر که سخن از بیعت است، پیامبر صلی الله علیه وآله با توجه دادن به اینکه بیعت غدیر به معنای بیعت با همه امامان است آن را به عنوان یک دستور درباره بیعت مطرح فرموده، و قسمتی از آیه ۲۸ سوره زخرف را شاهد آورده تا اثبات کند امامت فقط در نسل پیامبر و علی علیهما السلام خواهد بود. از آنجا که یک بار دیگر این استشهاد و استناد به آیه به صورت صریحتری در بخش دهم خطبه ذکر شده، دراینجا فقط به صورت اشاره و با تضمین «کَلِمَةً باقِیَةً» در کلام حضرت آمده است.
این آیه در قرآن ذیل سخنان حضرت ابراهیم علیه السلام درباره توحید قرار دارد که از آیه ۲۶ آغاز میشود: وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ …؛ حضرت ابراهیم به پدرش و قومش گفت:
من از آنچه شما میپرستید بیزارم، مگر آن که فطرت مرا به وجود آورده که او به زودی مرا هدایت میکند». پس از پایان سخنان حضرت ابراهیم علیه السلام، خداوند میفرماید: ما آن را کلمه باقی در نسل او قرار دادیم.
آنچه به عنوان تفسیر آیه در خطبه غدیر آمده این است که مراد از ضمیر «ها» در کلمه «وَ جَعَلَها» را «امامت» قرار داده و منظور از «عَقِبِهِ» یعنی نسل حضرت ابراهیم علیه السلام را که امامت در آنان باقی است «دوازده امام علیهم السلام» معرفی فرموده است.
آنچه در خطبه غدیر به صورت تفسیر ضمنی آمده در احادیث بسیاری از پیامبر و ائمه علیهم السلام نیز وارد شده است. پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: خداوند تبارک و تعالی امامت را در نسل حسین علیه السلام قرار داد، و این همان کلام خدای عز و جل است که میفرماید: وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ.[۱]
امیرالمؤمنین علیه السلام همین آیه را قرائت نموده فرمود: «پیامبر از نسل حضرت ابراهیم علیه السلام بود، و ما اهل بیت علیهم السلام از نسل حضرت ابراهیم علیه السلام و نسل محمدیم».[۲]
امام صادق علیه السلام درباره این آیه فرمود: منظور امامت است که خداوند آن را تا روز قیامت در نسل حسین علیه السلام باقی گذارده است.[۳]
در مورد فراز لَنْ تَضِلُّوا ما انْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِما که اشاره به حدیث ثقلین دارد در بخش سوم خطبه در ذیل فراز: مَعاشِرَ النّاسِ، اِنَّ عَلِیّاً وَ الطَّیِّبینَ مِنْ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ هُمُ الثِّقْلُ الْاَصْغَرُ، وَ الْقُرْآنُ الثِّقْلُ الْاَکْبَرُ…مطالبی ارائه گردید؛ لذا در انی فراز پیامبر مجدداً به جهت تأکید تکرار میفرمایند که «کلمة باقیه» و «قرآن کریم» اینها دو ثقلی هستند که باری گمراه نشدن باید به هر دوی اینها تمسک جست.