تأليف كتابِ غدير[۱]

بخش عمده ‏اى از كتاب‏ هاى غدير به زبان فارسى است، كه حدود ۱۰۰۰ عنوان كتابِ غدير به زبان فارسى است.

جشن‏ هاى غدير در ايران[۲]

جشن‏ هاى سراسرى غدير كه هر ساله در سالروز عيد غدير خم در هيجدهم ذى حجه برگزار مى‏ شود از شاخص ‏ترين آئينه ‏اى يادبود غدير است و تأثير اجتماعى آن در حفظ محتواى غدير در اذهان عموم مردم فوق ‏العاده است.

در زمان آل بويه در ايران و عراق و در حکومت فاطمیان در شام و مصر و يمن جشن‏ هاى غدير به طور مفصل گرفته مى ‏شد و اهمیت خاصى براى آن قائل بودند.[۳]

از زمان صفویه تا زمان ما همه ساله مراسم غدير با شور خاصى برگزار مى‏ شود و در ايران، عراق، لبنان، پاکستان و هند جشن‏ هاى مفصلى به اين مناسبت برگزار مى‏ گردد.

رسيدن خبر غدير به ايران[۴]

پس از مراسم سه روزه غدير در پايان روز بيستم ذى ‏الحجه، آن روزها به عنوان «ايام الولاية» در تاريخ ثبت شد. اين نيز يكى از پيش بينى ‏هايى بود كه در قالب نامگذارى ايام غدير، خطابه آن را عنوانى خاص بخشيد و سرآغاز آن را به همه شناسانيد. آن همه برنامه ‏ريزى و پيش‏ بينى و سپس اجراى مرحله به مرحله آن ها ثمره خود را به خوبى نشان داد. اولين نتيجه آن بود كه انتشار خبر غدير -  در حد امكانات آن روزگار -  به صورتى غير عادى تحقق يافت. يكى از موارد انتشار خبر غدير مناطقى بود كشورهاى بزرگى مثل ايران و روم و چين بود.

ايران يكى از كشورهايى بود كه خبر غدير به آن رسيد. پس از سه روز كه مراسم غدير پايان يافت، گروه‏ ها و قبايل عرب با دنيايى از معارف اسلام، پس از وداع با پيامبرشان و معرفت كامل به جانشينِ او، راهىِ ديار خود شدند. پيامبر صلى الله عليه و آله نيز عازم مدينه شد در حالى كه كاروان  اسلام را به سر منزل مقصود رسانده بود.

خبر غدير و سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله در آن مجمع عظيم، در شهرها منتشر شد، و به سرعت شايع گرديد و به گوش همگان رسيد. بدون شک اين خبر مهم توسط مسافران و ساربانان و بازرگانان تا اقصى نقاط عالم آن روز يعنى ايران و روم و چين پخش شد، و غير مسلمانان هم از آن با اطلاع شدند.

در بُعد ديگر، پادشاهان ممالک كه از قدرت نوپاى اسلام وحشت داشتند و چشم طمع به ايام بعد از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله دوخته بودند، با شنيدن خبر تعيين جانشينى چون على‏ عليه السلام نقشه‏ هاى خود را بر آب ديدند.[۵]

مى‏ توان يقين داشت كه جاسوسان كشورهاى بزرگ آن روزگار مانند ايران و روم و چين و نيز مسافرانى كه در مسير خود از واقعه غدير مطلع شده ‏اند، به نوعى ديگر باعث رسيدن خبر غدير تا اقصى نقاط عالم شده ‏اند.

خبر اين انتشار گسترده خبر غدير را در متون تاريخى و حديثى عيناً و با صراحت مى ‏يابيم، آنجا كه مى ‏گويد: «وَ شاعَ ذلِكَ فِى الْبِلادِ»، كه به معناى شيوع اين خبر در كشورها و شهرهاى مختلف است.[۶]

براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: غدیر /  انتشار خبر غدير.

كتاب‏ هاى چاپى غدير[۷]

با در دست داشتن تعداد زياد و اطلاعات وسيع از كتاب‏ هاى تأليف شده درباره غدير، كتاب‏ هاى چاپى در كشور ايران ۷۲۰ کتاب است. اين كتاب‏ هاى چاپ شده ذر ايران در كتاب «غدير در آئينه كتاب» جمع‏ آورى شده است.[۸] آمارى از اين كتاب‏ ها از اين قرار است:

شهرهاى: تهران: ۲۲۸ كتاب، قم: ۲۹۷ كتاب، اصفهان: ۲۰ كتاب، تبريز: ۹ كتاب، كرمانشاه:۱ كتاب، مشهد: ۵۳ كتاب، كاشان: ۲ كتاب، يزد: ۱ كتاب، شيراز: ۳كتاب، اهواز: ۱ كتاب، سارى: ۱ كتاب، جهرم: ۲ كتاب، بوشهر: ۱ كتاب، مسجد سليمان: ۱ كتاب، زنجان: ۱ كتاب، خرم ‏آباد: ۱ كتاب، كيش: ۱ كتاب، و ۹۵ كتاب كه شهر آنها مشخص نيست.

كتاب‏ هاى خطى غدير[۹]

كتاب‏ هاى خطى كه در غدير تألیف شده -  كه در كتاب «غدير در آئينه كتاب» جمع ‏آورى شده است[۱۰] -  به حسب محل نگهدارى ۴۶ كتاب در كتابخانه‏ هاى هشت كشور است، كه يكى از اين كشورها ايران به شرح زير است:

كتابخانه دانشگاه تهران، ۴ كتاب.

كتابخانه گوهرشاد (مشهد)، ۱ كتاب.

كتابخانه شاهچراغ‏ عليه السلام (شيراز)، ۲ كتاب.

كتابخانه آستان قدس رضوى، ۴كتاب.

كتابخانه مجلس شورى (تهران)، ۱ كتاب.

كتابخانه آقاى مرعشى نجفى (قم)، ۸ كتاب.

كتابخانه آقاى گلپايگانى (قم)، ۲ كتاب.

كتابخانه وزيرى (يزد)، ۱ كتاب.

كتابخانه سيد محمدعلى روضاتى (اصفهان)، ۲ كتاب.

كتابخانه مدرسه سپهسالار (تهران)، ۱ كتاب.

كتابخانه دانشكده الهيات تهران، ۱ كتاب.

كتابخانه نوربخش (تهران)، ۱ كتاب.

كتابخانه مجلس سابق، ۱ كتاب.

كتابخانه ملى ايران (تهران)، ۱ كتاب.

كتابخانه جلال ‏الدين ارموى (تهران)، ۱ كتاب.

كتابخانه شيخ على خيابانى، ۱ كتاب.

كتابخانه مركزى و اسناد، ۱ كتاب.

مكتبة الإمام الرضا عليه السلام، ۱ كتاب.

نماز جماعت غدير در ايران[۱۱]

در اينجا گزارشى اجمالى از اقامه نماز جماعت عید غدیر در ايران ارائه مى‏ كنيم:

تاريخچه سنت برپايى نماز جماعت عيد غدير به زمان پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه و آله بر مى‏ گردد. بنا بر آنچه در «المقنعه» شيخ مفيد: ص ۲۰۳ و «الكافى فى الفقه» ابوالصلاح حلبى: ص ۱۶۰ آمده، اولين نماز را خود پيامبر صلى الله عليه و آله در عيد غدير اقامه فرموده ‏اند.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام هم در دوران خلافت ظاهرى خود، در يک روز كه غدير با جمعه مصادف شده بود، به جاى نماز جمعه نماز عيد غدير را اقامه كرده، و در خطبه آن به طور مفصل از فضائل عيد الله الاكبر غدير سخن به ميان مى ‏آورند. از جمله مى ‏فرمايند كه رسول‏ خدا صلى الله عليه و آله ايشان را به آن امر فرموده ‏اند. خبر اين نماز و خطبه در چندين منبع در روايت حضرت امام رضا عليه السلام آمده است.[۱۲]

به روايت آقا ضياءالدين عراقى در «شرح تبصره» شيخ مفيد هم اين نماز را همراه هزاران نفر به جمعيت آن دوران در كرخ بغداد اقامه كرده ‏اند.

ظاهراً اين نماز بين شعيان مشهور و متداول بوده است؛ به طورى كه به تعبير مرحوم وحيد بهبهانى در مصابيح الظلام: ج ۲ص ۳۶ و ج ۸ص ۲۶۰، از كارهايى است كه حتى زن ‏ها و بچه‏ هاى اهل‏ سنت نيز يقين به صدور آن از شيعيان دارند.

برخى از تاريخ ‏نگاران اهل ‏سنت هم -  البته با لحن خاصى -  خبر از بر پايى اين نماز توسط شيعيان داده ‏اند. از جمله نويرى در نهايه الارب: ج ۱ ص ۱۸۴، به نقل از گزيده الغدير: ص ۸۱.

در دوره معاصر هم مرحوم شيخ محمدحسن احمدى فقيه، بعد از اختصاص جلساتى از درس صلاة الجماعه خود به برپايى نماز جماعت عيد غدير و بررسى جوانب مختلف مسئله، اين نماز را در مركز شهر يزد اقامه كردند. پياده ‏روى مردم از امامزاده جعفر عليه السلام به ويژه سادات و مخصوصاً همراهى برخى علماى بزرگوار و تكبير و سجده شكر بر نعمت بزرگ ولايت، بر شكوه مراسم افزوده بود.

از طرفى اين نماز همراه نماز باران بود، كه بحمد الله با استجابت الهى و بارش باران در همان روز همراه بود. بعد از ايشان، برادر و فرزندانشان اين نماز را به همراه نماز باران ادامه دادند، كه باز هم با استجابت الهى و نزول باران همراه بوده است. نماز عيد غدير در اين سال‏ ها در برخى ديگر از مساجد شهر يزد نيز اقامه شده است.

در سال ۱۳۹۰ ش نيز نماز عيد غدير در مسجد جامع طالقان برگزار شد. همچنين در خلال نمايشگاه‏ى كه هر ساله به مناسبت غدير برپا مى‏ شود و طى آن در ۱۱۰ نقطه كشور به بازسازى واقعه غدير خم مى ‏پردازند، اين نماز در كنار كوه حضرت خضرعليه السلام اقامه شده است.

منبع

دانشنامه غدیر جلد ۴، صفحه ۵۳۶

پانویس

  1. چهارده قرن با غدير: ص ۱۵۱. اين آمارها تا غدير سال ۱۴۳۱ قمرى برابر با پاييز ۱۳۸۹ خورشيدى، و از پنجمين چاپ كتاب «غدير در آئينه كتاب» است.
  2. اسرار غدير: ص۳۶۳-۳۶۵. چهارده قرن با غدیر: ص۲۲۵-۲۳۱.
  3. مراجعه شود به كتاب «عيد الغدير فى عهد الفاطميين».
  4. ژرفاى غدير: ص ۷۳. سخنرانى استثنائى غدير: ص۹۹-۱۰۳.
  5. بصائر الدرجات: ص۵۴، ۲۰۱. اقبال الاعمال: ص۴۵۳-۴۵۹. مختصر بصائر الدرجات: ص ۱۰۹. الاختصاص: ص ۲۷۲. مناقب آل ابى‏ طالب: ج ۳ ص ۴۰. فيض القدير: ج ۶ ص ۲۸۱. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۳۶ و ج ۳۹ ص ۳۳۶ و ج ۴۱ ص ۲۲۸. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۶۸ . كشف المهم: ص ۱۰۹. احقاق الحق: ج ۲ ص ۴۷۴ و ج ۶ ص ۳۵۸ و ج ۱۲ ص ۹.
  6. بحار الانوار: ج ۳۷ ص۱۳۶، ۱۶۲ و ج۳۹ ص۳۳۶ و ج۴۱ ص۲۲۸. عوالم العلوم: ج۳/۱۵ ص۶۸.
  7. غدير در آئينه كتاب: ص۲۲، ۲۳. چهارده قرن با غدير: ص۱۴۷-۱۴۹. اين آمارها تا غدير سال ۱۴۳۱ قمرى برابر با پاييز ۱۳۸۹ خورشيدى، و از پنجمين چاپ كتاب «غدير در آئينه كتاب» است.
  8. اين آمارها تا غدير سال ۱۴۳۱ قمرى برابر با پاييز ۱۳۸۹ خورشيدى، و از پنجمين چاپ كتاب «غدير در آئينه كتاب» است.
  9. غدير در آئينه كتاب: ص۲۴، ۲۵. چهارده قرن با غدير: ص۱۴۷-۱۴۹. آمارهايى كه ارائه مى‏ شود تا سال ۱۳۸۹ شمسى و ۱۴۳۱ قمرى است.
  10. اين آمارها تا غدير سال ۱۴۳۱ قمرى برابر با پاييز ۱۳۸۹ خورشيدى، و از پنجمين چاپ كتاب «غدير در آئينه كتاب» است.
  11. قنوت خورشيد: ص ۲۲.
  12. مصباح المتهجد: ص ۷۵۸. الاقبال: ج ۲ ص ۲۶۰. مصباح الزائر: فصل ۷، بحار الانوار: ج ۹۷ ص ۱۱۲ و ج ۳۷ ص ۱۶۴. مناقب آل ابى ‏طالب (ابن ‏شهرآشوب): ج ۳ ص ۴۳. وسائل الشيعة: ج ۷ ص ۳۲۷. جواهر: ج ۱۲ ص ۲۱۷. كلمات الامام الحسين‏ عليه السلام: ص ۶۹۰ . الشيعة فى احاديث الفريقين: ص ۲۸۲.