تحلیل کنش های گفتاری در خطبهٔ غدیر براساس نظریهٔ آستین و سرل

چکیده مقاله:

نظریهٔ کنش گفتاری یکی از نظریات مطرح در علم کاربردشناسی زبان است که با لحاظ نمودن زبان در بافت کنش انسانی، دستیابی به ناگفته های متن و تحلیل معانی غیرآشکار گفتار را امکان پذیر ساخته و موجب تفسیر نظام مند متون می شود. طبق این نظریه، انسان برای بیان منظور خویش، تنها به تولید پاره گفتارهای حاوی کلمات و ساختارهای دستوری بسنده نمی کند؛ بلکه سعی دارد تا از رهگذر این پاره گفتارها، اعمالی را انجام دهد که کنش گفتار نام دارد. هدف از تحقیق حاضر شناسایی و تحلیل کنش های گفتاری در خطبهٔ غدیر بر پایهٔ مهم ترین کنش های گفتاری در نظریهٔ سرل است.

یافته های تحقیق نشان داد که در خطبهٔ غدیر، از کنش های گفتاری متعددی برای رساندن پیام اصلی خطبه استفاده شده است. در کنش های اعلامی با انجام موفق فعل گفتاری اعلان، وضعیت جدیدی پدیدار گشته و امام علی(علیه السلام) به عنوان جانشین پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) منصوب می شود. هم چنین در کنش های ترغیبی، از مخاطب خواسته شده تا تکلیف الهی خویش را در خصوص ولایت و جانشینی امام علی(علیه السلام) به انجام برساند.

به علاوه، در کنش های اظهاری، واقعیت موجود در مورد جانشینی امام علی(علیه السلام) بر زبان پیامبر خدا(ص) جاری شده و سعی در آشکارساختن درستی آن می­شود. در کنش های تعهدی نیز رسول خدا(صلی الله علیه و آله) خویش را متعهد به ابلاغ فرمان الهی در جانشینی حضرت علی(علیه السلام) می داند و در کنش های عاطفی، پیامبر(صلی الله علیه و آله) با بیان جایگاه امام علی(علیه السلام)، احساس خویش را از طریق بعد عاطفی بازگو می کند.

با توجه به بافت موقعیتی خطبه و کنش های به کاررفته در آن، گوینده در پی معرفی جانشین، با کمک ترغیب مخاطب، اظهار و توصیف ویژگی ها و یادکرد فضیلت های امام علی(علیه السلام) ، ذهنیت خود را با مخاطب به اشتراک گذاشته تا مخاطبان را به بیعت با امام علی(علیه السلام)  فرا خواند.

نتیجه آن که با آگاهی از حقایق فرازبانی حاکم بر متن خطبهٔ غدیر و با استفاده از کارکردهای زبان، می توان به درک عمیق تری از لایه های زیرین خطبهٔ غدیر رسید و از حقایق نهفته در آن پرده برداری کرد.

منبع

دوفصلنامه امامت پژوهی، دوره: ۸، شماره: ۲.