تفسیر آیه هفتم سوره شرح (با محوریت سیاق)
چکیده:[۱]
سوره شرح و خصوص آیه هفتم آن که می‌فرماید: «فإذا فرغت فانصب» (الشرح: ۷)، از سور و آیات مورد توجه و شایسته بحث در موضوع ولایت است که مراجعه به آثار دانشمندان فریقین در این خصوص، یافته‌هایی قابل تأمل و در خور بحث را پیش روی می‌نهد.
به‌طور اجمال دیدگاه مشهور مورد نظر شمار زیادی از شیعیان و اهل سنت این است که این آیه دلالت بر فرا خواندن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به تلاش بیشتر و به زحمت انداختن خود در راه خداوند دارد، اما دیدگاه مطرح میان معدود مفسران شیعی و سنی، حاکی از دلالت آیه مزبور بر امر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، مبنی بر نصب حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به امامت پس از فراغ از رسالت است و تقدیر آیه چنین است: «فاذا فرغت من نبوتک فانصب علیا اماما».
در برابر این دیدگاه دو چالش خودنمایی می‌کند:
الف) هماهنگ نبودن با قرائت و ب) مکی بودن سوره، اما به نظر می‌رسد تمسک توأم با احتیاط به کارکرد سیاق در تفسیر، پاسخگوی چالش‌های مزبور باشد و به این ترتیب احتمال ارتباط آیه با نصب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به امامت، احتمالی قابل توجه و مورد تأیید سیاق قلمداد گردد.
تفسیر آیه در سیاق آن نشان می‌دهد برای واژه نصب، از میان دو معنای به زحمت افتادن در عبادت و نصب کردن به ولایت، معنای دوم مناسب تر است، چه هم معنای اصلی ماده «نصب» نصب کردن است و هم صیغه امر بودن «فانصب» برای معنای نصب کردن به دلیل متعدی بودن این معنا صائب تر است. تفسیر آیه در سیاق سوره نیز حکایت از آن دارد که خواه سوره مکی قلمداد گردد و خواه مدنی، آیه محل بحث می‌تواند بر نصب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دلالت داشته باشد.
منابع
نشریه رهیافت‌هایی در علوم قرآن و حدیث، سال پنجاه و یکم شماره ۱ (پیاپی ۱۰۲، بهار و تابستان ۱۳۹۸).
پانویس
- ↑ عباس اسمعیلی زاده، فتحیه فتاحی زاده، فاطمه زهرا آل ابراهیم دهکردی.