عبدخیر بن یزید همدانی (ابوعماره)

عبد خیر بن یزید خیوانی همدانی

اطلاعات فردی
نام کامل	عبد خیر بن یزید بن خیوانی همدانی
سرشناسی	تابعی، راوی حدیث، از یاران برجسته امام علی علیه السلام
تولد	سده اول هجری، یمن یا همدان
وفات	حدود ۱۲۰ ق
اطلاعات علمی
استادان	امام علی علیه السلام، ابن مسعود، زید بن ارقم
شاگردان	شعبی، ابو اسحاق سبیعی، اسماعیل سدی
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	روایت حدیث، حضور در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان
علت شهرت	از اصحاب و راویان فضائل امام علی علیه السلام

عبد خیر بن یزید خیوانی همدانی از تابعین موثق و از اصحاب امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود که در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان حضور فعال داشت و روایات متعددی در فضایل حضرت علی علیه السلام نقل کرده است. او از قبیله همدان، اهل کوفه و از شخصیت‌های مورد وثوق در منابع رجالی و تاریخی به‌شمار می‌رود.

روایت حدیث غدیر

عبدخیر بن یزید ماجرای احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام به حدیث غدیر در رحبه کوفه را نقل کرده است. ابن معین و عجلی و ابن حجر: او را توثیق کرده و از بزرگان تابعین به‌شمار آورده‌اند.

عن أبی اسحاق قال: حدثنی سعید بن وهب، و عبد خیر انهما سمعا علیا برحبة الکوفة، یقول: انشد باللّه من سمع رسول اللَّه صلی اللَّه علیه وآله وسلم یقول: «من کنت مولاه، فان علیا مولاه»، فقام عدة من اصحاب النبی صلی اللَّه علیه وآله وسلم، فشهدوا انهم سمعوا رسول اللَّه صلی اللَّه علیه وآله وسلم یقول ذلک.

ابو اسحاق گفت: سعید بن وهب و عبد خیر برایم نقل کردند که آن دو شنیدند علی علیه السلام در رحبه کوفه می‌فرمود: «به خدا سوگند، هر کس از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله شنیده است که فرمود: «هر که من مولای او هستم، پس علی مولای اوست»، برخیزد و شهادت دهد.» پس چند نفر از اصحاب پیامبر صلی‌الله علیه و آله برخاستند و گواهی دادند که شنیده‌اند رسول خدا صلی‌الله علیه و آله این سخن را فرموده است.

جایگاه راوی

عبد خیر بن یزید بن خیوانی همدانی، از شخصیت‌های برجسته تابعین و از قبیله همدان بود. برخی منابع او را اهل یمن و برخی دیگر اهل کوفه یا منطقه خیوان از همدان دانسته‌اند. او پیش از اسلام «عبدالشر» نام داشت و پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله نامش را به «عبد خیر» تغییر داد.

عبد خیر از افراد ثقه و مورد اعتماد در نقل حدیث بود و در منابع اهل سنت و شیعه به وثاقت او تصریح شده است.او از تابعین مُخَضْرَم به‌شمار می‌رفت، یعنی هم دوران جاهلیت و هم عصر اسلام را درک کرد.

وی از یاران امام علی علیه السلام بود و در سه جنگ جمل، صفین و نهروان حضور فعال داشت. ابن سعد نیز حضور او را در جنگ صفین و شهادتش در همان نبرد ذکر کرده است. ابن جوزی اما معتقد است او در نهروان کشته شد.

عبد خیر روایات متعددی از امام علی علیه السلام، ابن مسعود، زید بن ارقم و دیگر صحابه نقل کرده و از او نیز افرادی چون شعبی، ابو اسحاق سبیعی، اسماعیل سدی، حصین بن عبدالرحمان و سائب بن عطاء روایت کرده‌اند.عبد خیر بن یزید خیوانی همدانی عمر طولانی کرد و بنا به نقل منابع، ۱۲۰ سال زیست.