غدير در آئينه كتاب(كتاب)
كتابشناسىِ مستقل غدير[۱]
از جمله كتاب هايى كه به طور مستقل به معرفى كتاب هاى غدير پرداخته «غدير در آئينه كتاب» ، فاضل دانشمند محمد انصارى است، كه در زمينه كتاب شناسى غدير آخرين و كامل ترين كتاب است و بالاترين رقم از كتب مستقل غدير را ارائه داده است.
اين كتاب ابتدا در سال ۱۴۱۶ ق با معرفى ۲۶۷ عنوان مستقل درباره غدير در قم به چاپ رسيد. مقدمه مفصلى در آغاز آن تنظيم شده كه با ترسيم تاريخچه كاملى از «كتاب و غدير» آمارهاى علمى مفيدى در آن ارائه شده است. ترجمه ملخصى از مقدمه كتاب به زبانهاى عربى و اردو و انگليسى در آغاز و انجام آن آمده است.
بار دوم پس از تكميل آن با معرفى ۴۱۴ عنوان مستقل در سال ۱۴۲۰ ق در قم در دست انتشار است كه آمارهاى جديدى به آن افزوده شده است. كتاب هاى معرفى شده در اين كتابنامه در چهار مرحله شناسايى شده اند:
۱. تعريف كلى كتاب و بيان روش كار مؤلف، تفصيل مطالب و موضوعات و نكات خاص مربوط به كتاب.
۲. تعريف كيفيت محتواى كتاب: شامل بودن كتاب بر همه مطالب مربوط به غدير يا جنبه خاصى از آن، جهت تاريخى يا حديثى يا ادبى در كتاب، نقل مطالب يا تحقيقى و تحليلى بودن كتاب، تقسيم بندى كتاب، كيفيت قلم مؤلف، نكات خاص در هر كتاب از قبيل توضيح مدارک آن.
۳. خصوصيات فنى كتاب: نام كتاب، زبان، چاپى يا خطى، مؤلف و تاريخ وفات او، مترجم يا محقق، ناشر، محل چاپ، نوبت چاپ، سال چاپ، قطع كتاب، تعدادصفحات، مدرک معرفى كتاب.
۴. نمونه عكسى از جلد كتاب هاى موجود، به عنوان شاهدى زنده از آن.
كتابشناسىِ كامل غدير[۲]
كتاب «غدير در آئينه كتاب» ، اثر دانشمند محترم محمد انصارى زنجانى، به عنوان گامى ديگر و در شكلى جديد و با معرفى تعداد كامل ترى از كتابهاى مستقل درباره غدير به فرهنگ شيعه تقديم شده است. از آنجا كه اين اثر كامل ترين كتابنامه و كتابشناسى غدير است. كتاب «غدير در آئينه كتاب» ، شامل مقدمه اى در پنج بخش،و نيز خلاصه آن به عربى و اردو و ترجمه آن به انگليسى در پايان كتاب است. پس از مقدمه شمارش كتا بها به صورت الفبايى شروع شده؛ كه شرح آن چنين است:
در چاپ اول ۲۶۷ كتاب به ۴ زبان فارسى، عربى، اردو و انگليسى، و در چاپ دوم ۴۱۴ كتاب به ۸ زبان كه زبانهاى تركى استانبولى، تركى آذرى، بنگالى و نروژى اضافه شده، و در چاپ سوم ۵۱۱ كتاب به ۹ زبان كه زبان سواحلى اضافه شده، و در چاپ چهارم است ۶۷۳ كتاب به ۱۸ زبان معرفى شده كه زبانهاى آلمانى، روسى، اسپانيايى،ايتاليايى، فرانسوى، تايلندى، مالايو، كردى و تاجيكى نيز اضافه شده است، و در چاپ پنجم ۱۰۸۰ كتاب به ۲۰ زبان معرفى شده، كه زبانهاى تاميلى و گرجستانى اضافه شده است.
۱- برنامه تدوين «غدير در آئينه كتاب» اين كتابنامه در دو مرحله به انجام رسيده است:
الف. به دست آوردن نام كتابها براى اين منظور از زحمات استاد فقيد در كتاب «الغدير فى التراث الإسلامى» استفاده كامل شده است. همچنين كتاب «الذريعة» و كتاب نامه هاى ديگر غدير مورد استفاده قرار گرفته است. همچنين جستجوى گسترده اى در فهرستهاى عمومى و نيز نمايه هاى ناشران مختلف براى يافتن كتابهاى مربوط به غدير انجام شده است. آنچه در اين كتاب جمع آورى شده نتيجه پيگيرى درباره كتابهاى مربوط به غدير از سال ۱۳۷۴ ش تا كنون است.
ب. به دست آوردن كتابها براى كتابشناسى و تصوير جلد براى به دست آوردن اصل كتابها، كتابخانه آستان قدس در مشهد و كتابخانه آيةاللَّه مرعشى در قم و بعضى كتابخانه هاى ديگر مورد مراجعه قرار گرفت. همچنين به برخى كتابخانه هاى خطى و نمايشگاههاى كتاب و كتابفروشى ها مراجعه شد.
۲- خصوصيات «غدير در آئينه كتاب» در قالب ريزى كتاب «غدير در آئينه كتاب» شكل خاصى از تأليف در نظر گرفته شده تا براى همگان قابل استفاده باشد، كه شرح آن چنين است:
الف. هر كتابى در دو مرحله شناسايى شده است: ۱. تعريف كلى كتاب و بيان روش كار مؤلف. ۲. تفصيل مطالب و موضوعات و نكات خاص مربوط به كتاب.
ب. تعريف محتواى كتاب كه شامل مطالب زير است: ۱. شامل بودن كتاب بر همه مطالب مربوط به غدير و جوانب مختلف آن يا جنبه خاصى از آن.
۲. جهت تاريخى يا حديثى يا ادبى در كتاب.
۳. كتاب فقط نقل مطالب است يا تحقيق و تحليل نيز هست.
۴. تقسيم بندى كتاب.
۵ . كيفيت قلم مؤلف.
۶ . نكات خاص در هر كتاب از قبيل توضيح مدارک آن.
ج. نمونه عكسى از جلد كتاب هاى موجود، به عنوان شاهدى زنده از آن.
د. مراعات ترتيب الفبايى در نام كتابها.
ه . فهرستهاى آخر كتاب از جهت زبان كتاب ها و چاپى و خطى بودن و نظاير اينها. و. حذف نام بعضى كتاب ها كه در نگاه اول از نامشان به نظر مى رسد درباره غدير باشند ولى هنگام مراجعه خلاف آن ثابت شده است، و يا مستقل بودن آنها در غدير ثابت نمى شود و يا كتاب هايى كه موضوع غدير بخشى از آن كتاب هاست و كتاب مستقلى در موضوع غدير به شمار نمى آيند. فهرستى از اينگونه كتاب ها همراه با نام مؤلف و مشخصات مختصر آنها تدوين شده كه پس از معرفى كتابهاى غدير و پيش از فهرستها در ص ۷۷۷ -۸۰۱ آورده شده است.
ز. كتاب هايى كه دو يا چند نام دارند تحت همه عنوان هاى اصلى و فرعى نوشته شده و تعريف كتاب در عنوان اصلى آورده مى شود و عنوان هاى فرعى بدون شماره ثبت مى گردد و به نام اصلى ارجاع مى شود.
ح. كتاب هاى مذكور در اين فهرست فقط كتاب هاى مستقل درباره غدير است. بنابراين كتابهايى كه ارتباط با غدير داشته باشند و حتى اگر بخشى از آنها درباره غدير باشد در اينجا ذكر نمى شود، اگر چه از كتاب هاى مستقل بزرگتر باشند. از اينگونه كتاب ها مى توان «بحارالأنوار» علامه مجلسى را نام برد كه حدود ۱۵۰ صفحه از جلد ۲۷ آن درباره غدير است. البته در نظر است فهرستى جداگانه براى اين كتاب تدوين شود.
ى. اصلاحات و رفع غلط هايى كه در بعضى فهارس رخ داده است.
ک. خلاصه اى از مقدمه حاضر به زبانهاى عربى، اردو و انگليسى ترجمه شده تا روشكار براى مراجعه كنندگان مختلف روشن باشد.
۳- روش فهرست نگارى در «غدير در آئينه كتاب» در معرفى هر كتاب مطالب زير به ترتيب آمده است:
- شماره مسلسل.
- نام دقيق و كامل كتاب.
- زبان كتاب: فارسى، عربى، اردو و غيره.
- چاپى يا خطى بودن كتاب. -
نام مؤلف و تاريخ وفات او.
- نام مترجم يا محقق يا همكارى كننده.
- نام ناشر. - محل چاپ. - نوبت چاپ.
- سال چاپ: قمرى، شمسى، و يا ميلادى.
- قطع كتاب: رحلى، وزيرى، رقعى، جيبى، خشتى، پالتويى و نيم جيبى.
- تعداد صفحات.
- منبعى كه معرفى كتاب از آن استخراج شده كه اكثراً در كتابهاى خطى است.
- كتابشناسى و معرفى كامل محتواى كتاب.
- مطالب جنبى در هر كتاب كه جداگانه پس از پايان كتابشناسى آورده شده است.
هر اندازه از مطالب فوق موجود باشد نوشته شده و نبودن هر مطلب دليل بر نيافتن آن است. لذا از بكار بردن رمزهايى از قبيل «بى تا، بى نا، بى جا» خوددارى شده است. در بعضى كتاب ها كه در دسترس نبوده كتاب شناسى نيز ذكر نشده است.
۴- كتابخانه غدير براى آماده سازى فهرستى كامل از كتاب هاى مستقل تأليف شده درباره غدير، مؤلف كتاب «غدير در آئينه كتاب» جستجوى گسترده اى انجام داد كه يكى از نتايج آن تشكيل كتابخانه تخصصى غدير است.
از سال ۱۳۷۴ شمسى كتابه اى مربوط به غدير از چاپ هاى قديم گرفته تا كتاب هاى چاپ جديد را خريدارى كرده است. همچنين نمونه عكسى از برخى كتابهاى خطى در دسترس و نيز دستنويس مؤلفان كه به چاپ نرسيده تهيه نموده است.
بدين ترتيب اولين مجموعه كتاب هاى مستقل غدير با بيش از ۷۰۰ عنوان كتاب مستقل جمع آورى و به عنوان «كتابخانه غدير» نگهدارى مى شود.
اين كتابخانه در چندين نمايشگاه مورد بازديد عموم قرار گرفته و دائماً در حال تكميل است، و به مناسبتهاى مختلفى مورد بازديد قرار خواهد گرفت.
۳. كتاب هاى شعر غدير[۳]
در طول تاريخ خادمان غدير مكرر خطبه غدير را به نظم در آورده اند، و حتى كتاب هايى براى معرفى و جمع آورى غديريه ها تأليف شده است.
براى اطلاع بيشتر در مورد اين كتاب ها و نيز غديريه ها به دو كتاب «الغدير فى التراث الاسلامى» و «غدير در آئينه كتاب» رجوع شود.