فضیلت امیرالمؤمنین بر دیگران

مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوهُ فَقَدْ فَضَّلَهُ اللَّهُ، وَ اقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللَّهُ؛

ای مردم! او را از دیگران برتر بدانید که خداوند او را برتری داده، امامت او را بپذیرید که خداوند او را به این مقام منصوب فرموده است.

<< قبلی بعدی >>

در ذیل این فراز می‌توان به سه نکته اشاره نمود:

نکته اول: فضیلت حضرت علی علیه السلام بر دیگران

فضیلت و برتری هر انسانی بر انسان دیگر به خوردن و خوابیدن و شهوترانی و مال و ثروت و امثال آن نیست؛ بلکه ملاک برتری در اتصاف به کمالات معنوی است، مانند: علم، شجاعت، سخاوت، عدالت و امثال آن. و چون علی علیه السلام به اتفاق دوست و دشمن بعد از رسول خدا صلی الله علیه وآله از نظر کمالات انسانی فوق همه بود، پس افضل بود. و طبق همین قاعده خدا هم او را فضیلت داده است؛ بنابراین مقدم داشتن فاضل بر مفضول عقلاً مسلم است و حکم خدا هم مؤیّد حکم عقل است.

البته باید دانست که این حکم خدا از احکام تعبّدی نیست که فلسفهاش بر ما معلوم نباشد. پس چون چنین است، اشخاص عاقل باید از این حکم عقل که مؤید به بیان پیامبر صلی الله علیه وآله در خطبه غدیر است، تبعیت کنند.

نکته دوم: پذیرفتن امامت همچون نبوت توسط موحدین

موحّدین، یعنی کسانی که خدا را قبول دارند، و غیر موحدین، یعنی کفار و مشرکین. علامت شخص موحد آن است که از دستوارت خالق پیروی کند و توجه داشته باشد که خداوند بر اساس مصلحت حکم می‌کند. پس همچنانکه درباره رسول خدا صلی الله علیه وآله حق اعتراض بر خدا ندارد و نمی‌تواند بگوید چرا خداوند محمد صلی الله علیه وآله را به رسالت برانگیخت و نه دیگری را، درباره وصی و جانشین او هم حق اعتراض ساقط است؛ زیرا تفاوتی ندارد و در هر دو مورد نصب با خدا است. در نتیجه، چگونه می‌توان انسان یا انسانهایی را موحّد و خداشناس دانست که این حکم را از خدا در موردی قبول کرده و در مورد دیگر رد نمایند؟! و روی همین اصل، رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: وَ اقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللَّهُ یعنی من او را نصب نکردهام تا بگویند پسر عمش را بر ما امیر ساخت؛ بلکه خدای متعال او را به امامت نصب فرموده است. پس رد امامت او در حقیقت رد نبوت و حکم خدا است که با خداشناسی منافات دارد.

نکتهٔ سوم: انتصاب از طرف خداوند بالاترین فضیلت برای امیرالمؤمنین علیه السلام

پیامبر صلی الله علیه وآله در خطبهٔ غدیر به چندین فضیلت از فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام اشاره کرده و سفارش نمودند که ایشان را بر خود فضیلت و برتری دهید از جمله این فضائل می‌توان موارد ذیل اشاره کرد:

1. اخوت: انَّ عَلِیَّ بْنَ اَبی طالِبٍ اَخی؛ علی بن ابی طالب برادرِ من است.
2. اقامه نماز و اعطای انگشتری به فقیر: عَلِیُّ بْنُ ابی طالِبٍ الَّذی اَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّکاةَ وَ هُوَ راکِعٌ؛ علی بن ابی طالب است که نماز را به پا داشته و در حال رکوع زکات داده.
3. کثرت ملازمت با پیامبر صلی الله علیه وآله: اَنّی کَذلِکَ لِکَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ اِیّایَ وَ اِقْبالی عَلَیْهِ …؛ من چنین هستم به خاطر ملازمت بسیار علی با من و توجه من به او و تمایل او….
4. علم امیرالمؤمنین علیه السلام: ما مِنْ عِلْمٍ الّا وَ قَدْ احْصاهُ اللَّهُ فِیَّ، وَ کُلُّ عِلْمٍ عُلِّمْتُ فَقَدْ احْصَیْتُهُ فی اِمامِ الْمُتَّقینَ، وَ ما مِنْ عِلْمٍ اِلّا وَ قَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِیّاً، وَ هُوَ الْاِمامُ الْمُبینُ الَّذی ذَکَرَهُ اللَّهُ فی سُورَةِ یسوَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ. هیچ علمی نیست مگر آنکه خداوند آن را در من جمع کرده است و هر علمی را که آموخته‌ام در امام المتقین جمع نموده‌ام، و هیچ علمی نیست مگر آنکه آن را به علی علیه السلام آموخته‌ام. اوست «امام مبین» که خداوند در سوره یس ذکر کرده است: «و هر چیزی را در امام مبین جمع کردیم.
5. هدایت به حق و عمل به آن: فَهُوَ الَّذی یَهْدی اِلَی الْحَقِّ وَ یَعْمَلُ بِهِ؛ اوست که به حق هدایت نموده و به آن عمل می‌کند.
6. باز دارنده از باطل و نابود کنندهٔ آن: وَ یُزْهِقُ الْباطِلَ وَ یَنْهی عَنْهُ؛ و باطل را ابطال نموده و از آن نهی می‌نماید.
7. سرزنش سرزنش کنندگان، او را از حق بازنمی‌دارد: وَ لا تَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ؛ و در راه خدا سرزنش ملامت کننده‌ای او را مانع نمی‌شود.
8. اول ایمان آورنده: اوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ؛ امیرالمؤمنین علیه السلام اول کسی است که به خدا و رسولش ایمان آورد.
9. بالاترین رتبهٔ ایمان: لَمْ یَسْبِقْهُ الَی الْایمانِ بی‌احَدٌ؛ هیچ‌کس در ایمانِ به من بر او سبقت نگرفت.
10. قرار گرفتن در فراش پیامبر صلی الله علیه وآله در لیلة المبیت: اَمَرْتُهُ عَنِ اللَّهِ اَنْ یَنامَ فی مَضْجَعی، فَفَعَلَ فادِیاً لی بِنَفْسِهِ؛ از طرف خداوند به او امر کردم تا در خوابگاه من بخوابد؛ او هم در حالی که جانش را فدای من کرده بود در جای من خوابید.
11. جانفشانی برای رسول خدا صلی الله علیه وآله: وَ الَّذی فَدی رَسُولَ اللَّهِ بِنَفْسِهِ؛ اوست که با جان خود در راه رسول خدا فداکاری کرد.
12. مقام معیت با پیامبر صلی الله علیه وآله: وَ الَّذی کانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ؛ اوست که با پیامبر خدا بود.
13. اولین نمازگزار و عبادت کننده: اَوَّلُ النّاسِ صَلاةً وَ اَوَّلُ مَنْ عَبَدَ اللَّهَ مَعی؛ اولین مردم در نماز گزاردن، و اول کسی است که با من خدا را عبادت کرد.

پیامبر صلی الله علیه وآله تمامی این فضائل را مقدم داشتند برای بیان بالاترین فضیلت که همان انتصاب از طرف خداوند است، در این فراز از خطبه با بیان وَ اقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللَّهُ اشاره به مطلب مهمی دارند که در ذیل به آن اشاره می‌کنیم: هر کس دارای یک شخص است و یک شخصیت، شخص همان مشخصات فردی است که برای او ذکر می‌نمایند شاملِ نام و نام پدر و اجداد او شخصیت نوع تفکری است که در قالب رفتارها و عملکرد او را از دیگران ممتاز می‌گرداند در جهت رفتارهای مثبت باشد یا در عملکردهای منفی.

در مورد منتخبین خداوند در بحث شخصیت، اعتباری وجود دارد که خداوند به شخص معصوم علیه السلام عطا کرده و در بحث شخص نیز او از دیگران متمایز می‌گرداند.

در این قسمت از خطبه پیامبر صلی الله علیه وآله در سه جهت در اعلان جانشینی خود دقت کرده و به مرحلهٔ اجرا درآوردند.

جهت اول: شخص علی بن ابیطالب علیه السلام را با بالا بردن دست او نشان می‌دهند و با لفظ «هذا علیٌّ» دقیق اشاره به این شخص می‌نمایند.

جهت دوم: شخصی را معرفی می‌کنند که دارای فضائل است که به تعدادی از آنها اشاره نمودیم.

جهت سوم: که اصل واقعه غدیر و اعلان ولایت بر محور آن می‌باشد اعلان شخصیت منحصر به فرد امامی است که در جایگاه امامت از طرف خداوند تعیین شده است.

بنابراین با طرح حقیقت انتخاب و انتصاب الهی، اذهان را متوجه به این موضوع می‌نمایند که مردم بدانید: «شخص علی بن ابیطالب علیه السلام علاوه برداشتن فضائل منحصر به فرد دارای شخصیتی بس عظیم است که از طرف خداوند تعیین، و منصوب در جایگاه امامت شده است».