قاضی ابن براج طرابلسی
شیخ ابوالقاسم عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز بن براج طرابلسی (حدود ۴۰۰–۴۸۱ق)، فقیه و قاضی برجسته شیعی قرن پنجم هجری، متولد مصر و تربیتیافته بغداد بود که پس از تحصیل نزد سید مرتضی و شیخ طوسی، به مدت دو دهه منصب قضاوت طرابلس شام را عهدهدار بود و تألیفاتش همچون «المهذب» و «الجواهر الفقه» تا امروز مورد استناد فقیهان امامیه است.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز بن براج طرابلسی |
| سرشناسی | فقیه امامی، قاضی طرابلس، شاگرد سید مرتضی و شیخ طوسی |
| تولد | حدود ۴۰۰ هجری قمری، مصر |
| وفات | ۹ شعبان ۴۸۱ هجری قمری، طرابلس |
| نحوه درگذشت | طبیعی |
| محل دفن | طرابلس |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید مرتضی علمالهدی، شیخ طوسی |
| شاگردان | حسکا بن بابویه، عبدالجبار مفید رازی، عبدالرحمان نیشابوری خزاعی و دیگران |
| تحصیلات | فقه و علوم اسلامی در مصر و بغداد |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | فقه، قضاوت |
| علت شهرت | قضاوت در طرابلس، تألیفات فقهی و کلامی مهم چون المهذب و جواهر الفقه |
زندگینامه
شیخ ابوالقاسم عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز بن براج طرابلسی (م ۴۸۱ق) فقیه برجسته امامی قرن پنجم هجری بود که در مصر به دنیا آمد و در همانجا رشد کرد و سپس تحصیلات خود را در بغداد ادامه داد، جایی که نزد سید مرتضی علمالهدی[۱] و پس از وفات او نزد شیخ طوسی علم آموخت و از مهمترین شاگردان ایشان بود.[۲]
او پس از کسب مراتب علمی، به درخواست شیخ طوسی به شام رفت و از سال ۴۳۸ هجری به مدت حدود دو دهه منصب قضاوت طرابلس شام را عهدهدار شد[۳] و به دلیل همین مسئولیت با لقب «طرابلسی»[۴] و «قاضی»[۵] شناخته میشود.[۶] ابن براج در زمینه فقه و علوم اسلامی دارای تألیفات متعدد بود که از جمله برجستهترین آنها «المهذب» و «الجواهر الفقه» است؛ آثار او در قالب پرسش و پاسخ و شرح مسائل فقهی، تا قرون بعد محل استناد فقیهان شیعه قرار گرفتند.
درباره تاریخ تولد او روایات دقیقی وجود ندارد، اما با توجه به سن او هنگام وفات (۸۰ سال)، تولدش را حدود ۴۰۰ هجری قمری برآورد میکنند. ابن براج شب جمعه، ۹ شعبان سال ۴۸۱ هجری قمری در طرابلس درگذشت و همانجا دفن شد.[۷] دیدگاه فقهای امامیه درباره او بسیار مثبت بود و به عنوان وجه اصحاب، امام فقه و قاضی برجسته شیعه شهرت داشت؛ رجال و تراجمنویسان بزرگ به آرای فقهی او استناد کردهاند.[۸] نفوذ آراء و اندیشههای او در دورههای بعدی فقه، و نقش او در توسعه مدارس شیعه در بلاد شام موجب شد نام او تا امروز به عنوان یکی از مؤسسان و چهرههای محوری فقه امامیه شناخته شود.
تألیفات
بسیاری از آثار ابن براج در قلمرو فقه امامیه بوده و بخشهایی از آنها تاکنون در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است. تألیفات ابن براج طرابلسی عبارت است از:
- «المهذب»
- «جواهر الفقه»
- «شرح جمل العلم و العمل»
- «روضة النفس»
- «المقرّب»
- «المعالم»
- «المنهاج»
- «الکامل»
- «المعتمد»
- «الموجز»
- «عماد المحتاج فی مناسک الحاج»
مسجد غدیر در کلام ابن برّاج[۹]
از زمان وقوع واقعه غدیر آنجا به عنوان مکانی متبرک در تاریخ ثبت شد، و چون بر سر راه حجاج بود هیچگاه از خاطرهها محو نشد. آنجا را به نام مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله نام نهادند و به زیارت آنجا آمدند. در کنار احیای «مسجد غدیر» از سوی معصومین علیهم السلام و اصحاب و علما، از جمله قاضی ابن برّاج (م ۴۸۱ ق) تصریحاتی به همین صورت دارد که درباره نماز در مسجد غدیر در بخش «مسائل عملی غدیر» ذکر شده است.[۱۰]
پانویس
- ↑ معالم العلماء، ج۱، ص۸۰.
- ↑ ریاض العلماء، ج۳، ص۱۴۲–۱۴۳
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹۸
- ↑ الفهرست، ج۱، ص۱۰۷
- ↑ تأسیس الشیعة، ج۱، ص۳۰۴
- ↑ ریاض العلماء، ج۳، ص۱۴۳
- ↑ المهذب، ج۱، ص۳۶
- ↑ ریحانة الادب، ج۷، ص۴۰۸
- ↑ چهارده قرن با غدیر: ۲۱۲. غدیر کجاست؟: ص ۳۲.
- ↑ بحار الانوار: ج ۸ قدیم ص ۲۲۵ و ج ۳۷ ص ۲۰۱ و ج ۵۲ ص ۵ ح ۴ و ج ۱۰۰ ص ۲۲۵. اثبات الهداة: ج ۲ ص ۱۷ ح ۶۷، ص ۲۱ ح ۸۷، ص ۱۹۹ ح ۱۰۰۴. معجم البلدان: ج ۲ ص ۳۸۹. مصباح المتهجد: ص ۷۰۹. الوسیلة (ابن حمزه): ص ۱۹۶. الغیبة (شیخ طوسی): ص ۱۵۵. الدروس: ص ۱۵۶. مزارات اهل البیت علیهم السلام و تاریخها (سید جلالی): ص ۴۲. مفتاح الجنات (سید محسن امین): ج ۲ ص ۳۶. معالم مکة و المدینة بین الماضی و الحاضر (شیخ یوسف رغد العاملی): ص ۲۵۳.