محقق کرکی

محقق کرکی

اطلاعات فردی
نام کامل	نورالدین ابوالحسن علی بن حسین بن عبدالعالی کرکی جبل عاملی
سرشناسی	فقیه و مرجع تقلید شیعه در عصر صفوی، مشهور به محقق ثانی
تولد	حدود ۸۶۵ یا ۸۷۰ قمری در کرک، جبل عامل، لبنان
وفات	۱۸ ذی‌الحجه ۹۴۰ قمری (عید غدیر) در نجف اشرف
نحوه درگذشت	مسمومیت توسط مخالفان اهل سنت
محل دفن	حرم امام علی علیه السلام در نجف اشرف
اطلاعات علمی
استادان	علی بن هلال جزایری، سید حیدر عاملی و دیگران
شاگردان	شهید ثانی، سید نعمت‌الله جزایری، حسین بن عبدالصمد حارثی (پدر شیخ بهایی) و دیگران
تحصیلات	تحصیل در حوزه‌های علمیه کرک، جبل عامل، دمشق، بیت‌المقدس، الخلیل، مصر، نجف و ایران
مذهب	شیعه
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	فقه، اصول، ترویج تشیع، تربیت طلاب، اصلاح اجتماعات دینی در عصر صفوی
علت شهرت	شیخ الاسلام ایران، تألیف کتاب جامع المقاصد

محقق کرکی، علی بن حسین بن عبدالعالی (حدود ۸۶۵ یا ۸۷۰–۹۴۰ قمری) از فقها و علمای برجسته شیعه در عصر صفوی، مولف کتاب فقهی استدلالی جامع المقاصد، اهل جبل عامل لبنان بود که به ایران مهاجرت کرد و با حمایت شاهان صفوی در گسترش تشیع و حوزه‌های علمیه نقش مهمی داشت. او به عنوان شیخ الاسلام، اختیارات گستردهٔ دینی و حکومتی داشت و از شاگردان برجسته‌اش می‌توان به شهید ثانی و سید نعمت‌الله جزایری اشاره کرد.

زندگی‌نامه

متولد حدود سال‌های ۸۶۵ یا ۸۷۰ قمری در لبنان، ابتدا آموزش‌های ابتدایی را در حوزه علمیه کرک جبل عامل گذراند و سپس به روستاهای میس و جبع لبنان رفت تا از اساتید این حوزه بهره‌مند شود. سپس راهی دمشق شد و پس از آن به بیت‌المقدس و الخلیل سفر کرد تا بیشتر به تحقیق و مطالعه بپردازد. در ادامه به مصر، مرکز شاخص حوزه‌های اهل سنت، رفت و از محضر علمای بزرگ این منطقه بهره فراوان برد. پس از این سفرها به نجف اشرف در عراق، پایگاه اصلی حوزه علمیه شیعیان، قدم گذاشت و به حلقه‌های علمی اساتید بزرگی مانند علی بن هلال جزایری، محمد بن داود جزینی، سید حیدر عاملی، و دیگران پیوست. او همچنین از اساتید اهل سنت چون ابی یحیی زکریا انصاری بهره برد. این گستردگی تجربه‌های علمی و فرهنگی باعث شد به یکی از دانشمندان برجسته و متفکران بزرگ مکتب شیعه تبدیل شود و به عنوان «محقق ثانی» شناخته شود.

محقق ثانی نقش مهمی در تربیت شاگردان برجسته داشت که هر کدام در جامعه اسلامی مسئولیت‌هایی بر عهده گرفتند. شاگردان برجسته او شامل شیخ علی منشار عاملی، شهید ثانی، سید نعمت‌الله جزایری و دیگران بودند. فعالیت‌های اصلی محقق کرکی در ایران با حمایت صفویان، به تبلیغ و گسترش مکتب تشیع اختصاص یافت و او به اصلاح روش‌های صوفیانه در دربار صفوی نیز اهتمام ورزید. او شرح‌های متعددی بر کتب فقهی نگاشت و در غنای علوم دینی حوزه‌ها نقش مؤثری داشت.

محقق ثانی در دوران صفوی مورد احترام حکام و مردم بود و به واسطه دانش، تقوا و تدبیر، به مسئولیت‌های مهم حکومتی و دینی گمارده شد. شاه طهماسب صفوی سالانه مبلغ قابل توجهی را به او اختصاص می‌داد تا در رشد و اعتلای حوزه‌های علمیه و تربیت طلاب علوم دینی بکوشد. او همچنین دستورالعمل‌هایی در زمینه اداره امور مردم، مالیات، برپایی نماز جمعه و تشکیل جماعت صادر می‌کرد و به اصلاح امور دینی و اجتماعی اهتمام داشت.

• شهید ثانی او را پیشوای دانشمندان عصر خود و نماینده امام زمان علیه‌السلام می‌دانست.
• سید نعمت‌الله جزایری نیز نوشته‌های او را در زمینه اخلاق، فقه و اداره امور ستوده است.
• ملا عبدالله افندی درباره او اظهار داشت که او فقیه بزرگ و حامی دین اهل بیت علیهم السلام است و سلطنت صفوی تابع او بود.
• شیخ حر عاملی اورا مورد توصیف و تحسین قرار داده و به فضل، علم و وثاقت او اشاره کرده است.
• مدرس تبریزی در ریحانة الادب او را دقیق، صاحب جلالت علمی و عملی می‌داند و ذکر می‌کند که تفویض امور دینی از سوی حکومت صفوی به او داده شده بود.

محقق ثانی در سال ۹۴۰ قمری در ایام دهه غدیریه در نجف اشرف در اثر مسموم شدن به زهر به شهادت رسید.

تألیفات

آثار و تألیفات متعددی از محقق ثانی بر جای مانده که از آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «جامع المقاصد (شرح قواعد الاحکام)»
• «منهج السداد (شرح ارشاد الاذهان علامه حلی)»
• «رساله جعفریّه»
• «نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت»
• «شرح الفیّه»
• «رساله‌ای در تقیه»
• «حدیث‌شناسی»
• «المطاعن المحرمیّه»

شعر عربی در غدیر

در طول چهارده قرن، غدیر در قالب اشعار عربی، فارسی، اردو، ترکی و غیر آن به نظم کشیده شده است. در این بین عده ای از علمای بزرگ نیز که قریحه شعری داشته‌اند اشعار رسایی درباره غدیر سروده‌اند که از جمله آنان محقق کَرَکی است.