مقام ولایت امام زمان

اَلا وَ اِنَّهُ وَلِىُّ اللَّهِ فِى اَرْضِهِ

آگاه باشید! او ولىِ خدا در زمين است.

<< قبلی بعدی >>

«ولی» - به فتح واو و سکون لام و یا- در اصل لغت به معنای قرب و نزدیکی است. فی المثل گفته می‌شود: «جلست فی ما یلیه، ای یقاربه» یعنی نزدیک او نشستم. از اینجا است که در ذیل آیۀ شریفه إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهيم‏... گفتند: سزاوارترین و نزدیکترین انسان‌ها به حضرت ابراهیم علیه السلام کسی است که از آن حضرت متابعت کند و این همان قرب معنوی است.

اما کملۀ «وَلیّ» با یای مشدده به معنای متصدی امر یا مدبر امر است.

در کتاب مجمع البحرین آمده است: ولی به معنای والی و هر کسی است که متصدی او دیگری باشد. ولیّ، کسی است که نصرت و کمک برای او است. یعنی کمک می‌کند. ولی به معنای مدبر امر است یعنی تدبیر امر دیگران با اوست. و لذا گفته می‌شود: فلان شخص ولی زن است. یعنی امر ازدواج زن به دست او است. یا ولیِ دم یعنی کسی که مطالبه خون مقتول می‌کند. همچنان سلطان ولی امر رعیت است.

چنانکه کمیت شاعر، درباره ولایت حضرت علی علیه السلام در غدیر خم گفته است:

وَ نِعْمَ‏ وَلِيُ‏ الْأَمْرِ بَعْدَ وَلِيِّه‏                                    وَ مُنْتَجَعُ التَّقْوَى وَ نِعْمَ الْمُقَرَّب

چه خوب سرپرست و رهبر امر، پس از سرپرست و رهبر قبلی است. خداوند جایگاه تقوا و اطاعت را نیکو قرار داده است و نزدیکان و محرمانی که او را محترم می شمارند، نیز نیکو هستند.

انتقال ولايت از طرف خداوند به امام مان روحی فداه

بنابراين، از کلمات ارباب لغت چنین بر می‌آید که کلمه «ولیّ» به معنای مدبر و صاحب پیشتاز مردم است و چون به تدبیر امور عالم و مصالح عباد فقط در اختیار خالق است و از این جهت خداوند ولی مطلق است و ولایت او هم ذاتی است. اما ولایت معصوم و رسول و حتی رسول خدا صلی الله علیه وآله عرضی و تبعی است. به این معنا که از طرف حق تعالی به آنان آموخته شده است، چنانکه در قرآن مجید می‌فرماید:

إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون؛

ولىّ شما، تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آورده‏اند: همان كسانى كه نماز برپا مى‏دارند و در حال ركوع زكات مى‏دهند.

پس مُفتَرِضُ الطّاعَه بودن نبی اکرم صلی الله علیه وآله از جهت ولایتی است که خداوند به ایشان ارزانی داشته است و این مقامی است که خالق متعال به انبیا و اوصیا داده است.

این ولایت بعد از رسول گرامی به امیرالمؤمنین علیه السلام منتقل می‌گردد و مخصوص اوست. بعد از آن حضرت از آنِ ائمۀ طاهرین، بالأخص از آنِ خاتم الاوصیا حضرت مهدی موعود سلام الله علیه و علی آبائه الطاهرین است. لذا، رسول خدا صلی الله علیه وآله در این مقام فرمود: اَلا اِنَّهُ وَلیُّ اللِّه فِی اَرضه؛ آگاه باشید! او ولىِ خدا در زمين است.