۲۲٬۲۰۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== غدير و خاورشناسان<ref>زلال غدير (مجموعه مقالات) : ش ۱ ص ۱۳۷ - ۱۵۶. اين نوشتار مقالهاى است تحت عنوان «رويداد غدير از منظر خاورشناسان» كه به زبان انگيليسى توسط استاد سيد محمد رضوى در ژوئن سال ۱۹۹۰ دو بار در دو ماهنامه the light و در كتاب غدير چاپ تورنتو كانادا به چاپ رسيده است. در اينجا اين مقاله با ترجمه روان آورده مى شود.</ref> == | == غدير و خاورشناسان<ref>زلال غدير (مجموعه مقالات) : ش ۱ ص ۱۳۷ - ۱۵۶. اين نوشتار مقالهاى است تحت عنوان «رويداد غدير از منظر خاورشناسان» كه به زبان انگيليسى توسط استاد سيد محمد رضوى در ژوئن سال ۱۹۹۰ دو بار در دو ماهنامه the light و در كتاب غدير چاپ تورنتو كانادا به چاپ رسيده است. در اينجا اين مقاله با ترجمه روان آورده مى شود.</ref> == | ||
رخداد غدير خم | رخداد غدير خم [[اهمیت]] ويژه اى در جهان [[اسلام]] خصوصاً مذهب [[شیعه|تشیع]] دارد. | ||
رويكرد خاورشناسان - به طور عام - نسبت به تفكر شيعه - به طور خاص - در مورد رويداد غدير خم، نشان از آن دارد كه خاورشناسان نتوانسته اند حقيقت شيعه و رويداد غدير خم را در يابند، زيرا استنادشان بيشتر به منابع [[اهل سنت]] بوده تا منابع اهل تشيع. | |||
بنابراين، پژوهش آنها با تعصب ضد شيعى همراه شده، و تعهدشان به سنت يهودى - مسيحى غرب باعث شده تا هم حقيقت شيعه را نفهمند و هم از واقعه غدير خم گزارش تحريف آميزى ارائه نمايند. | بنابراين، پژوهش آنها با تعصب ضد شيعى همراه شده، و تعهدشان به سنت يهودى - مسيحى غرب باعث شده تا هم حقيقت شيعه را نفهمند و هم از واقعه غدير خم گزارش تحريف آميزى ارائه نمايند. | ||
| خط ۷: | خط ۹: | ||
=== مقدمه === | === مقدمه === | ||
هجدهم ذى الحجه در جهان تشيع به عنوان عيد غدير خم اعلام شده است. رويدادى كه در آن پيامبر ما حضرت محمد صلى الله عليه و آله درباره امام | هجدهم ذى الحجه در جهان تشيع به عنوان عيد غدير خم اعلام شده است. رويدادى كه در آن پيامبر ما [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد صلى الله عليه و آله]] درباره [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امام علی علیه السلام]] چنين فرمود: | ||
هر كس من مولايم اويم، اين على عليه السلام مولاى او است. | هر كس من مولايم اويم، اين على عليه السلام مولاى او است. | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۹: | ||
پيش از ادامه بحث، بيان روايت كوتاهى از رويداد غدير خم بيرون از اين مجال نيست. به ويژه براى كسانى كه چندان آشنايى با غدير ندارند مفيد خواهد بود. | پيش از ادامه بحث، بيان روايت كوتاهى از رويداد غدير خم بيرون از اين مجال نيست. به ويژه براى كسانى كه چندان آشنايى با غدير ندارند مفيد خواهد بود. | ||
زمانى كه پيامبر ما حضرت محمد صلى الله عليه و آله از حجةالوداع باز مى گشت، فرمان ذيل را از خداوند دريافت نمود: | زمانى كه پيامبر ما حضرت محمد صلى الله عليه و آله از [[حجةالوداع]] باز مى گشت، فرمان ذيل را از خداوند دريافت نمود: | ||
«اى پيامبر آنچه را كه از پروردگارت بر تو وحى شده ابلاغ كن كه اگر چنين نكنى پيامش را نرسانده اى. خداوند تو را از (آزار) مردم حفظ خواهد كرد». | «اى پيامبر آنچه را كه از پروردگارت بر تو وحى شده ابلاغ كن كه اگر چنين نكنى پيامش را نرسانده اى. خداوند تو را از (آزار) مردم حفظ خواهد كرد». | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۴: | ||
==== خاورشناسان و مطالعه تفكر شيعه ==== | ==== خاورشناسان و مطالعه تفكر شيعه ==== | ||
زمانى كه نويسنده مصرى محمد قطب كتاب خود را با عنوان «اسلام دين بد فهميده شده» نوشت، مؤدبانه احساس مسلمانان را نسبت به روش خاورشناسان در مواجهه با اسلام و مسلمانان، به طور كلى بيان كرد. عبارت «بد فهميده شده» اقتضاى آن را دارد كه دست كم يک تلاش واقعى براى فهم اسلام صورت گرفته است. با اين حال، بيشترين نقد بى پرده و صريح خاورشناسى - كه پيشينه مسلمانان در آن اتفاق نظر دارند - از سوى «ادوارد سعيد» صورت گرفته كه معتقد است: | زمانى كه نويسنده مصرى محمد قطب كتاب خود را با عنوان «اسلام دين بد فهميده شده» نوشت، مؤدبانه احساس مسلمانان را نسبت به روش خاورشناسان در مواجهه با اسلام و مسلمانان، به طور كلى بيان كرد. عبارت «بد فهميده شده» اقتضاى آن را دارد كه دست كم يک تلاش واقعى براى فهم اسلام صورت گرفته است. | ||
با اين حال، بيشترين نقد بى پرده و صريح خاورشناسى - كه پيشينه مسلمانان در آن اتفاق نظر دارند - از سوى «ادوارد سعيد» صورت گرفته كه معتقد است: | |||
سخت ترين كار درباره بيشترين كارشناسان دانشگاهى كه درباره اسلام مطالعه دارند، اعتراف به اين مسئله است كه آنچه به عنوان پژوهشگر مى گويند و مى نويسند به طور عميق در بخشى از روش ها داراى زمينه اى سياسى و كينه توزانه است. هر چيزى كه به مطالعه اسلام در غرب معاصر مربوط مى شود، به نوعى رويكرد سياسى آغشته شده است. | سخت ترين كار درباره بيشترين كارشناسان دانشگاهى كه درباره اسلام مطالعه دارند، اعتراف به اين مسئله است كه آنچه به عنوان پژوهشگر مى گويند و مى نويسند به طور عميق در بخشى از روش ها داراى زمينه اى سياسى و كينه توزانه است. هر چيزى كه به مطالعه اسلام در غرب معاصر مربوط مى شود، به نوعى رويكرد سياسى آغشته شده است. | ||
ولى نويسندگان كارشناس يا نويسندگان معمولى كه درباره اسلام مى نويسند، به سختى آن حقيقتى را كه خاورشناسان مى گويند مى پذيرند. فرض اين است كه واقع بينى در گفتمان علمى درباره جوامع ديگر، با وجود سابقه طولانى | ولى نويسندگان كارشناس يا نويسندگان معمولى كه درباره اسلام مى نويسند، به سختى آن حقيقتى را كه خاورشناسان مى گويند مى پذيرند. | ||
فرض اين است كه واقع بينى در گفتمان علمى درباره جوامع ديگر، با وجود سابقه طولانى نگرانى هاى سياسى، اخلاقى و مذهبى اى كه در تمام جوامع غربى يا اسلامى نسبت به غربى ها، بيگانگان و كلاً افراد مختلف احساس مى شده، امرى ذاتى است. | |||
ولى به عنوان نمونه، در اروپا خاورشناسان معمولاً به دفاتر استعمارى وابسته هستند. | ولى به عنوان نمونه، در اروپا خاورشناسان معمولاً به دفاتر استعمارى وابسته هستند. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۸: | ||
به جاى اين فرض كه واقع بينى امرى ذاتى در گفتمان علمى است، دانشمند غربى بايد بفهمد كه تعهد پيشين و تعصب نسبت به يک رويه سياسى يا مذهبى، در سطحى آگاهانه يا ناآگاهانه مى تواند به داورى مغرضانه منجر شود. همانطور كه «مارشال هاجسون» مى نويسد: | به جاى اين فرض كه واقع بينى امرى ذاتى در گفتمان علمى است، دانشمند غربى بايد بفهمد كه تعهد پيشين و تعصب نسبت به يک رويه سياسى يا مذهبى، در سطحى آگاهانه يا ناآگاهانه مى تواند به داورى مغرضانه منجر شود. همانطور كه «مارشال هاجسون» مى نويسد: | ||
چنين تعصبى به طور ويژه در پرسش هايى كه پژوهشگر مطرح مى كند و نوع مقوله اى كه از آن بهره مى گيرد هويداست. در واقع در اينجا پيگيرى ردّ پاى تعصب - به طور خاص - مشكل است، زيرا سخت است به بيشتر واژگان، جملات و مفاهيمى كه يک فرد از آن ها استفاده مى كند و ظاهرا پاک و بى طرفانه است، به ديده شک نگريسته شود. | چنين تعصبى به طور ويژه در پرسش هايى كه پژوهشگر مطرح مى كند و نوع مقوله اى كه از آن بهره مى گيرد هويداست. | ||
در واقع در اينجا پيگيرى ردّ پاى تعصب - به طور خاص - مشكل است، زيرا سخت است به بيشتر واژگان، جملات و مفاهيمى كه يک فرد از آن ها استفاده مى كند و ظاهرا پاک و بى طرفانه است، به ديده شک نگريسته شود. | |||
واكنش مسلمانان نسبت به تصويرى كه دانشمندان غربى از آنان ترسيم كرده اند، آغاز درخواست توجه مناسب و درست به تصوير واقعى مسلمانان است. | واكنش مسلمانان نسبت به تصويرى كه دانشمندان غربى از آنان ترسيم كرده اند، آغاز درخواست توجه مناسب و درست به تصوير واقعى مسلمانان است. | ||
| خط ۶۴: | خط ۷۲: | ||
اين مطالب گزيدهاى درباره رويارويى اسلام و مسلمانان با خاورشناسان بود. | اين مطالب گزيدهاى درباره رويارويى اسلام و مسلمانان با خاورشناسان بود. | ||
زمانى كه ما بر مطالعه تفكر شيعه از سوى خاورشناسان تمركز مى كنيم، عبارت «بد فهميده شده» به اندازه كافى رسا نيست، بلكه ناقص است. زيرا نه تنها تفكر شيعه بد فهميده شده، بلكه ناديده انگاشته شده و تحريف شده است، و بيشتر از طريق ادبيات شرح كفر و الحاد كه مخالفانش به كار مى برده اند مورد مطالعه قرار گرفته است! | زمانى كه ما بر مطالعه تفكر شيعه از سوى خاورشناسان تمركز مى كنيم، عبارت «بد فهميده شده» به اندازه كافى رسا نيست، بلكه ناقص است. | ||
زيرا نه تنها تفكر شيعه بد فهميده شده، بلكه ناديده انگاشته شده و تحريف شده است، و بيشتر از طريق ادبيات شرح كفر و الحاد كه مخالفانش به كار مى برده اند مورد مطالعه قرار گرفته است! | |||
از اين رو ظاهراً شيعيان نه دانشمندانى از خود داشته اند و نه ادبياتى. در اينجا بايد به يكى از سخنان «ماركس» استناد نمود؛ آنجا كه مى گويد: | از اين رو ظاهراً شيعيان نه دانشمندانى از خود داشته اند و نه ادبياتى. در اينجا بايد به يكى از سخنان «ماركس» استناد نمود؛ آنجا كه مى گويد: | ||
| خط ۷۰: | خط ۸۰: | ||
آنان نمى توانند خودشان را تفسير كنند، بلكه بايد تفسير شوند، حتى به وسيله مخالفانشان. | آنان نمى توانند خودشان را تفسير كنند، بلكه بايد تفسير شوند، حتى به وسيله مخالفانشان. | ||
دليل اين وضع در مسيرهاى نهفته است كه پژوهشگران غربى، يا مغرضانه و يا ناآگاهانه و بر اساس منابع غير شيعى وارد عرصه مطالعات اسلامى مى شوند. هاجسون در بازنگرى عالى اش نسبت به تحقيقات پژوهشگران غربى مى نويسد: | دليل اين وضع در مسيرهاى نهفته است كه پژوهشگران غربى، يا مغرضانه و يا ناآگاهانه و بر اساس منابع غير شيعى وارد عرصه مطالعات اسلامى مى شوند. | ||
هاجسون در بازنگرى عالى اش نسبت به تحقيقات پژوهشگران غربى مى نويسد: | |||
گروه اول افرادى هستند كه امپراطورى عثمانى را - كه نقش بسيار بزرگى در تحول اروپاى جديد ايفا كرد - مورد بررسى قرار دادند. | گروه اول افرادى هستند كه امپراطورى عثمانى را - كه نقش بسيار بزرگى در تحول اروپاى جديد ايفا كرد - مورد بررسى قرار دادند. | ||
آنان معمولاً براى بررسى اين مسئله، در وهله اول از منظر تاريخى ديپلماسى اروپا وارد شدند. چنين پژوهشگرانى قصد داشتند تا تمام سرزمين اسلام را از چشم انداز سياسى استامبول - پايتخت عثمانى - بنگرند. | آنان معمولاً براى بررسى اين مسئله، در وهله اول از منظر تاريخى ديپلماسى اروپا وارد شدند. | ||
چنين پژوهشگرانى قصد داشتند تا تمام سرزمين اسلام را از چشم انداز سياسى استامبول - پايتخت عثمانى - بنگرند. | |||
گروه دوم عموماً بريتانيايى بودند و وارد مطالعات اسلامى در هند شدند تا بر ايرانيان - كه كاركنان خوبى بودند - رياست كنند. يا دست كم مىتوان گفت كه اين گروه به نوعى از منافع هند الهام مى گرفتند. | |||
براى آنان گذار امپراطورى دهلى به سمت نقطه اوج تاريخ اسلام بوده است. | |||
گروه سوم يهوديانى بودند كه غالباً در درجه اول به مطالعات عبرى علاقه داشتند و سپس جذب مطالعات عربى شدند. | گروه سوم يهوديانى بودند كه غالباً در درجه اول به مطالعات عبرى علاقه داشتند و سپس جذب مطالعات عربى شدند. | ||
قاهره براى آنان، به عنوان مهم ترين و حياتى ترين شهر عربى زبان قرن ۱۹ ميلادى، مركز اصلى به شمار مى رفت. با اين وجود برخى به سوريه يا مراكش توجه نمودند و آن را مركز مطالعاتشان قرار دادند. اينان عموماً زبان شناس بودند تا مورخ، و ياد گرفته بودند فرهنگ اسلامى را از چشم انداز نويسندگان سنّى مصرى و سورى دوران معاصر - كه بيشتر در قاهره رايج بود - ببينند. | قاهره براى آنان، به عنوان مهم ترين و حياتى ترين شهر عربى زبان قرن ۱۹ ميلادى، مركز اصلى به شمار مى رفت. با اين وجود برخى به سوريه يا مراكش توجه نمودند و آن را مركز مطالعاتشان قرار دادند. | ||
اينان عموماً زبان شناس بودند تا مورخ، و ياد گرفته بودند فرهنگ اسلامى را از چشم انداز نويسندگان سنّى مصرى و سورى دوران معاصر - كه بيشتر در قاهره رايج بود - ببينند. | |||
جريان هاى ديگر خاورشناسى، مانند اسپانيايى ها و برخى فرانسوى ها كه بر روى مسلمانان اسپانياى قرون وسطى متمركز شدند و نيز روس هايى كه بر مسلمانان مناطق شمالى متمركز شدند، عموماً كمتر اهميت داشتند. | جريان هاى ديگر خاورشناسى، مانند اسپانيايى ها و برخى فرانسوى ها كه بر روى مسلمانان اسپانياى قرون وسطى متمركز شدند و نيز روس هايى كه بر مسلمانان مناطق شمالى متمركز شدند، عموماً كمتر اهميت داشتند. | ||
| خط ۸۸: | خط ۱۰۶: | ||
هاجسون به خاطر توجهش به اين نكته شايسته ستايش است. وى مى گويد: | هاجسون به خاطر توجهش به اين نكته شايسته ستايش است. وى مى گويد: | ||
همه اين جريان ها به طور نسبى، با وجود اينكه به مطالعه تفكر شيعه تمايل داشتند، در كم توجهى به مناطق مركزى «هلال حاصل خير»<ref>هلال حاصل خيز، به عربى: هلال خصيب، يعنى داسه بارور، نام بخش تاريخى از خاورميانه و در برگيرنده بخش هاى خاورى درياى مديترانه، ميانرودان و مصر باستان مى باشد. اين نام نخستين بار از سوى جيمز هنرى بريستد باستان شناس دانشگاه شيكاگو بر اين بخش از جهان گذارده شد. داسه بارور با رودهاى نيل، دجله، فرات و رود اردن سيرات مى شود. اين منطقه از باختر به درياى مديترانه، از شمال به بيابان سوريه، و از ديگر سوى ها به شبه جزيره عربستان و خليج فارس و ديگر بخش هاى مديترانه محدود مى شود. داسه بارور امروز كشورهاى مصر، اسرائيل، لبنان و نيز كرانه باخترى رود اردن و نوار غزّه و بخش هايى از اردن، سوريه، عراق، جنوب شرقى تركيه، غرب و جنوب غربى ايران را در بر مى گيرد. جمعيت داسه بارور را امروز نزديک به ۱۲۰ ميليون يا دست كم يک چهارم جمعيت كل خاورميانه تخمين مى زنند.</ref> و ايران مشترک بودند. يعنى همان مناطقى كه تمايل بر آن بود كه بيشتر دور از نفوذ غرب باشد. | همه اين جريان ها به طور نسبى، با وجود اينكه به مطالعه تفكر شيعه تمايل داشتند، در كم توجهى به مناطق مركزى «هلال حاصل خير»<ref>هلال حاصل خيز، به عربى: هلال خصيب، يعنى داسه بارور، نام بخش تاريخى از خاورميانه و در برگيرنده بخش هاى خاورى درياى مديترانه، ميانرودان و مصر باستان مى باشد. اين نام نخستين بار از سوى جيمز هنرى بريستد باستان شناس دانشگاه شيكاگو بر اين بخش از جهان گذارده شد. داسه بارور با رودهاى نيل، دجله، فرات و رود اردن سيرات مى شود. اين منطقه از باختر به درياى مديترانه، از شمال به بيابان سوريه، و از ديگر سوى ها به شبه جزيره عربستان و خليج فارس و ديگر بخش هاى مديترانه محدود مى شود. داسه بارور امروز كشورهاى مصر، اسرائيل، لبنان و نيز كرانه باخترى رود اردن و نوار غزّه و بخش هايى از اردن، سوريه، عراق، جنوب شرقى تركيه، غرب و جنوب غربى ايران را در بر مى گيرد. جمعيت داسه بارور را امروز نزديک به ۱۲۰ ميليون يا دست كم يک چهارم جمعيت كل خاورميانه تخمين مى زنند.</ref> و ايران مشترک بودند. | ||
يعنى همان مناطقى كه تمايل بر آن بود كه بيشتر دور از نفوذ غرب باشد. | |||
پس از جنگ اول جهانى «جريان قاهره اى مطالعات اسلامى» به تمام معنى جريان اسلام گرايان شد. در حالى كه به نظر مى رسد جريان هاى ديگر مطالعات اسلامى بيشتر داراى اهميت محلى شدند. | پس از جنگ اول جهانى «جريان قاهره اى مطالعات اسلامى» به تمام معنى جريان اسلام گرايان شد. در حالى كه به نظر مى رسد جريان هاى ديگر مطالعات اسلامى بيشتر داراى اهميت محلى شدند. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۲۰: | ||
به اين ترتيب ما مى بينيم كه تا همين اواخر، پژوهشگران غربى به راحتى تفكر اهل سنت را به عنوان «اسلام ارتودوكس»<ref>كنايه از اسلام واقعى و اصيل، مانند مسيحيان ارتودوكسى كه مذهبشان را مذهب حقيقى در جهان مسيحيت مى دانند.</ref> و تفكر شيعه را به عنوان تفكر فرقه ضالّه معرفى مى كردند! | به اين ترتيب ما مى بينيم كه تا همين اواخر، پژوهشگران غربى به راحتى تفكر اهل سنت را به عنوان «اسلام ارتودوكس»<ref>كنايه از اسلام واقعى و اصيل، مانند مسيحيان ارتودوكسى كه مذهبشان را مذهب حقيقى در جهان مسيحيت مى دانند.</ref> و تفكر شيعه را به عنوان تفكر فرقه ضالّه معرفى مى كردند! | ||
پس از طبقه بندى تفكر شيعه به عنوان تفكر فرقه ضالّه اسلامى، براى پژوهشگران غربى كاملاً طبيعى مى نمود تا تشكيک اهل سنت در ادبيات آغازين و كهن شيعه را اقتباس كنند. | پس از طبقه بندى تفكر شيعه به عنوان تفكر فرقه ضالّه اسلامى، براى پژوهشگران غربى كاملاً طبيعى مى نمود تا تشكيک اهل سنت در ادبيات آغازين و كهن شيعه را اقتباس كنند. | ||
در نتيجه، هر گاه يک خاورشناس تفكر شيعه را مطالعه مى كرد، تعهد پيشينش به سنت يهودى - مسيحىِ غرب، با دشمنى اهل سنت ضد شيعه تركيب مى شد، زيرا از ادبيات اهل سنت بهره مى گرفت. يكى از بهترين نمونه هاى اين تعصب مركب، در روشى ديده مى شود كه خاورشناسان براى مطالعه واقعه غدير خم از آن بهره گرفته اند. | آنان حتى مفهوم تقيه - يعنى دوروئى در زمانى كه زندگى شخص در خطر است - را به عنوان بزرگترين نماد نسبى گرايى در شيعه تلقّى مى كردند، و فرض اين بود كه هر عبارتى از يک دانشمند شيعه، يک مفهوم پنهان نيز دارد! | ||
در نتيجه، هر گاه يک خاورشناس تفكر شيعه را مطالعه مى كرد، تعهد پيشينش به سنت يهودى - مسيحىِ غرب، با دشمنى اهل سنت ضد شيعه تركيب مى شد، زيرا از ادبيات [[اهل سنت]] بهره مى گرفت. | |||
يكى از بهترين نمونه هاى اين تعصب مركب، در روشى ديده مى شود كه خاورشناسان براى مطالعه واقعه غدير خم از آن بهره گرفته اند. | |||
اين همان موضوعى است كه هدف اصلى اين گفتار را شكل مى دهد. | اين همان موضوعى است كه هدف اصلى اين گفتار را شكل مى دهد. | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۳۵: | ||
كسانى كه به خوبى با نگاشته هاى جدلى و كلامى اهل سنت آشنايند، مى دانند كه هر گاه شيعيان يک حديث يا يک سند تاريخى براى حمايت از عقيده شان ارائه كنند، يک متكلم اهل سنت به شكل زير پاسخ خواهد داد: | كسانى كه به خوبى با نگاشته هاى جدلى و كلامى اهل سنت آشنايند، مى دانند كه هر گاه شيعيان يک حديث يا يک سند تاريخى براى حمايت از عقيده شان ارائه كنند، يک متكلم اهل سنت به شكل زير پاسخ خواهد داد: | ||
در مرحله اول او قاطعانه وجود چنين حديث يا رخداد | در مرحله اول او قاطعانه وجود چنين حديث يا رخداد تاريخی اى را انكار مى كند. | ||
در مرحله دوم، زمانى كه با سند محكمى از منابع خودش روبرو مى شود، در وثاقت راويان آن | در مرحله دوم، زمانى كه با سند محكمى از منابع خودش روبرو مى شود، در وثاقت راويان آن [[احاديث مرتبط با غدير|حدیث]] يا واقعه تشكيک مى نمايد. | ||
در مرحله سوم، زمانى كه به او ثابت مى شود تمام راويان روايت، حتى طبق ظوابط و معيارهاى علم حديث اهل تسنن قابل اعتماد اند، او تفسيرى از اين حديث يا واقعه اراده مى دهد كه كاملاً با آنچه شيعه مى گويد متفاوت است. | در مرحله سوم، زمانى كه به او ثابت مى شود تمام راويان روايت، حتى طبق ظوابط و معيارهاى علم حديث اهل تسنن قابل اعتماد اند، او تفسيرى از اين حديث يا واقعه اراده مى دهد كه كاملاً با آنچه شيعه مى گويد متفاوت است. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۴۳: | ||
اين سه مرحله، پاسخ سنتى و مرسوم متكلمان اهل سنت را در مواجهه با برهان هاى شيعيان تشكيل مى دهد. | اين سه مرحله، پاسخ سنتى و مرسوم متكلمان اهل سنت را در مواجهه با برهان هاى شيعيان تشكيل مى دهد. | ||
نقل عبارتى از ترجمه اى كه «روزنتال» از «مقدمه ابن خلدون» انجام داده، كافى است تا ديدگاه ما را ثابت كند ابن خلدون بخش زير را از كتاب «الملل و النحل» شهرستانى - كه كتابى براى شرح فرقه هاى مرتد اسلامى است - نقل مى كند؛ طبق نظر ابن خلدون شيعيان معتقد اند على عليه السلام كسى است كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله او را براى خلافت پس از خود منصوب كرده است. | نقل عبارتى از ترجمه اى كه «روزنتال» از «مقدمه ابن خلدون» انجام داده، كافى است تا ديدگاه ما را ثابت كند ابن خلدون بخش زير را از كتاب «الملل و النحل» شهرستانى - كه كتابى براى شرح فرقه هاى مرتد اسلامى است - نقل مى كند؛ طبق نظر ابن خلدون شيعيان معتقد اند على عليه السلام كسى است كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله او را براى [[جانشین|خلافت]] پس از خود منصوب كرده است. | ||
شيعه بخشى از متون روايى را در حمايت از اين عقيده نقل مى كند. از آنجا كه رهبران اهل سنت و راويان احكام دينى با اين متون آشنايى ندارند مى گويند: | شيعه بخشى از متون روايى را در حمايت از اين عقيده نقل مى كند. از آنجا كه رهبران اهل سنت و راويان احكام دينى با اين متون آشنايى ندارند مى گويند: | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۵۳: | ||
تفسير درست آن روايات، بسيار متفاوت از تفسير غيرمنصفانه اى است كه شيعيان از آن روايات ارائه مى دهند. | تفسير درست آن روايات، بسيار متفاوت از تفسير غيرمنصفانه اى است كه شيعيان از آن روايات ارائه مى دهند. | ||
جالب توجه است كه واقعه غدير خم از سرنوشت مشابهى نيز كه درست خاورشناسان داشته آسيب ديده است. با اين زمان محدود و منابعى كه اكنون در دست ماست، با كمال تعجب مى بينيم بيشتر آثار آنان درباره اسلام، واقعه غدير خم را ناديده انگاشته است. دليل نبود آن اين است كه خاورشناسان معتقدند اين واقعه نوعى «خرافه» و يكى از بدعت هاى شيعيان است! | جالب توجه است كه واقعه غدير خم از سرنوشت مشابهى نيز كه درست خاورشناسان داشته آسيب ديده است. با اين زمان محدود و منابعى كه اكنون در دست ماست، با كمال تعجب مى بينيم بيشتر آثار آنان درباره اسلام، واقعه غدير خم را ناديده انگاشته است. | ||
دليل نبود آن اين است كه خاورشناسان معتقدند اين واقعه نوعى «خرافه» و يكى از بدعت هاى شيعيان است! | |||
كتاب «محمد و ظهور اسلام» اثر مارگليوث (۱۹۰۵ م)، كتاب «تاريخ ملت هاى اسلامى» اثر بروكلمان (۱۹۳۹ م)، كتاب «ميراث اسلام» اثر آرنولد و گيوم (۱۹۳۱ م)، كتاب «اسلام» اثر گيوم (۱۹۴۵ م)، كتاب «اسلام سنتى» اثر ون گرونبام (۱۹۶۳ م) ، كتاب «خلافت» اثر آرنولد (۱۹۶۵ م)، و كتاب «اسلام» اثر مؤسسه كمبريج (۱۹۷۰ م)، همگى به كلى رخداد غدير خم را ناديده انگاشته اند!! | كتاب «محمد و ظهور اسلام» اثر مارگليوث (۱۹۰۵ م)، كتاب «تاريخ ملت هاى اسلامى» اثر بروكلمان (۱۹۳۹ م)، كتاب «ميراث اسلام» اثر آرنولد و گيوم (۱۹۳۱ م)، كتاب «اسلام» اثر گيوم (۱۹۴۵ م)، كتاب «اسلام سنتى» اثر ون گرونبام (۱۹۶۳ م) ، كتاب «خلافت» اثر آرنولد (۱۹۶۵ م)، و كتاب «اسلام» اثر مؤسسه كمبريج (۱۹۷۰ م)، همگى به كلى رخداد غدير خم را ناديده انگاشته اند!! | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۶۷: | ||
اگر هم آن را بيان نمايند، درباره گفتار حضرت محمد صلى الله عليه و آله چيزى نمى گويند، زيرا نويسندگان اين منابع آشكارا مى ترسيدند كه ناخواسته با ارائه اطلاعات مورد نياز متكلمان شيعه، خشم اهل سنتى را كه در قدرت بودند برانگيزند، زيرا متكلمان شيعه از اين كلمات و سخنان براى حمايت از فرضيه حق خلافت على عليه السلام بهره مى بردند و استدلال مى كردند. | اگر هم آن را بيان نمايند، درباره گفتار حضرت محمد صلى الله عليه و آله چيزى نمى گويند، زيرا نويسندگان اين منابع آشكارا مى ترسيدند كه ناخواسته با ارائه اطلاعات مورد نياز متكلمان شيعه، خشم اهل سنتى را كه در قدرت بودند برانگيزند، زيرا متكلمان شيعه از اين كلمات و سخنان براى حمايت از فرضيه حق خلافت على عليه السلام بهره مى بردند و استدلال مى كردند. | ||
در نتيجه، شرح حال نگاران غربى اى كه زندگى نامه حضرت محمد صلى الله عليه | در نتيجه، شرح حال نگاران غربى اى كه زندگى نامه حضرت محمد صلى الله عليه و آله را نوشته اند و كارشان بر اساس اين منابع بوده، به همان ترتيب به آنچه در غدير خم اتفاق افتاد هيچ اشاره اى نمى كنند! | ||
در اينجا به افراد معدودى از دانشمندان غربى مى رسيم كه حديث يا واقعه غدير خم را ذكر كرده اند. | در اينجا به افراد معدودى از دانشمندان غربى مى رسيم كه حديث يا واقعه غدير خم را ذكر كرده اند. | ||
ولى آنها نيز درباره اصالت اين واقعه تشكيک كرده اند؛ يعنى همان مرحله دوم پاسخ مرسوم متكلمان اهل تسنن. | ولى آنها نيز درباره اصالت اين واقعه تشكيک كرده اند؛ يعنى همان مرحله دوم پاسخ مرسوم متكلمان [[اهل سنت|اهل تسنن]]. | ||
نخستين نمونه از چنين دانشمندان و خاورشناسان »ايگناز گلدزيهر« ، خارشناس آلمانى بسيار مورد احترام قرن نوزدهم ميلادى است. او حديث غدير خم را در كتابش با عنوان آلمانى « Muhlammendnische studien » (مطالعات محمدى، ۱۸۸۹ - ۱۸۹۰ م) كه با عنوان « Muslim studies » (مطالعات اسلامى، ۱۹۶۶ - ۱۹۷۱ م) به انگليسى ترجمه شده، ذيل فصلى با عنوان «حديث غدير خم و ارتباط آن با منازعات مذاهب اسلامى» مورد بحث قرار داده است. | نخستين نمونه از چنين دانشمندان و خاورشناسان »ايگناز گلدزيهر« ، خارشناس آلمانى بسيار مورد احترام قرن نوزدهم ميلادى است. | ||
او حديث غدير خم را در كتابش با عنوان آلمانى « Muhlammendnische studien » (مطالعات محمدى، ۱۸۸۹ - ۱۸۹۰ م) كه با عنوان « Muslim studies » (مطالعات اسلامى، ۱۹۶۶ - ۱۹۷۱ م) به انگليسى ترجمه شده، ذيل فصلى با عنوان «حديث غدير خم و ارتباط آن با منازعات مذاهب اسلامى» مورد بحث قرار داده است. | |||
زمانى كه «گلدزيهر» در كتابش به شيعيان مى رسد مى نويسد: | زمانى كه «گلدزيهر» در كتابش به شيعيان مى رسد مى نويسد: | ||
قوى ترين استدلالى كه مطلوب آنان (شيعيان) بوده، اعتقاد راسخ آنان به اين مسئله است كه پيامبر صلى الله عليه و آله به طور آشكار على عليه السلام را پيش از وفات خود به عنوان جانشينش تعيين نموده و منصوب كرده است... . | قوى ترين استدلالى كه مطلوب آنان (شيعيان) بوده، [[اعتقاد]] راسخ آنان به اين مسئله است كه پيامبر صلى الله عليه و آله به طور آشكار على عليه السلام را پيش از وفات خود به عنوان جانشينش تعيين نموده و منصوب كرده است... . | ||
بنابراين، پيروان حضرت على عليه السلام به روايت بدعت آميز و صريحى اهميت مى دادند كه اثبات مى كند انتصاب على عليه السلام به دستور مستقيم پيامبر صلی الله علیه و آله بوده است. | بنابراين، پيروان حضرت على عليه السلام به روايت بدعت آميز و صريحى اهميت مى دادند كه اثبات مى كند انتصاب على عليه السلام به دستور مستقيم پيامبر صلی الله علیه و آله بوده است. | ||
| خط ۱۵۹: | خط ۱۸۷: | ||
شهرت آن به گونه اى است كه حتى توسط مقامات ارتودوكس<ref>مترجم: شايد منظور بزرگان اهل سنت باشد، كه به اعتقاد پژوهشگران غربى از اسلام ارتودوكسى يا همان اسلام واقعى و اصيل برخوردارند.</ref> انكار نشد. گر چه آنها آن روايت را با تفسيرى متفاوت و البته نادرست از هدف اصلى اش تهى كردند. | شهرت آن به گونه اى است كه حتى توسط مقامات ارتودوكس<ref>مترجم: شايد منظور بزرگان اهل سنت باشد، كه به اعتقاد پژوهشگران غربى از اسلام ارتودوكسى يا همان اسلام واقعى و اصيل برخوردارند.</ref> انكار نشد. گر چه آنها آن روايت را با تفسيرى متفاوت و البته نادرست از هدف اصلى اش تهى كردند. | ||
از يک چنين دانشمند مشهورى انتظار مىرفت كه ثابت مى كرد چگونه و كجا شيعيان براى حمايت از نظريه خودشان به روايات | از يک چنين دانشمند مشهورى انتظار مىرفت كه ثابت مى كرد چگونه و كجا شيعيان براى حمايت از نظريه خودشان به روايات بدعت آميز [[اهمیت]] مى دادند!؟ | ||
با اين حال «گلدزيهر» در هيچ جا سندى ارائه نكرده است. | |||
نسائى - آن طور كه مشهور است - گرايشات علوى داشته، و ترمذى نيز در مجموعه خود احاديثى را كه به نفع على عليه السلام بوده گردآورى نموده است. به عنوان نمونه | گلدزيهر پس از اشاره [[محمد بن عیسی تِرمِذی (ابوعیسی)|ترمذی]] و [[نسایی|نسائی]]، در پانوشت كتاب خود به عنوان منابع حديث غدير خم، مى گويد: | ||
نسائى - آن طور كه مشهور است - گرايشات علوى داشته، و ترمذى نيز در مجموعه خود احاديثى را كه به نفع على عليه السلام بوده گردآورى نموده است. به عنوان نمونه [[حدیث طیر]].<ref>مترجم: يكى از دلايل تقدم و افضليت على عليه السلام بر صحابه رسول الله صلى الله عليه و آله و كافّه افراد خلق حديثى است صحيح و متواتر به نام حديث طير (مرغ)، كه انس بن مالک روايت كرده، و محدثين شيعه و سنى آن را از طرق گوناگون و به اسناد معتبر نقل كرده اند. ابوعبدالرحمن احمد بن شعيب نسائى صاحب صحيح نسائى در «خصائص اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام» متن حديث طير را چنين آورده است: اخبرنا زكريا بن يحيى، قال: اخبرنا مشهر بن عبدالملک، عن عيسى بن عمر، عن السدى، عن انس بن مالک: ان النبى صلى الله عليه وآله كان عنده طائر، فقال: اللهم ائتنى بأحبّ خلقك اليك، يأكل معى من هذا الطير. فجاء ابوبكر فردّه. ثم جاء عمر فردّه. ثم جاء على عليه السلام فأذن له: | |||
براى پيامبر صلى الله عليه و آله مرغى آورده بودند. آن حضرت فرمود: خدايا محبوبترين خلق خود را نزد من بفرست تا از اين مرغ بخورد. ابوبكر آمد ولى پيامبرصلى الله عليه وآله او را نپذيرفت. سپس عمر آمد، او را هم نپذيرفت. ولى وقتى علىعليه السلام آمد اجازه فرمود داخل شود.</ref> | براى پيامبر صلى الله عليه و آله مرغى آورده بودند. آن حضرت فرمود: خدايا محبوبترين خلق خود را نزد من بفرست تا از اين مرغ بخورد. ابوبكر آمد ولى پيامبرصلى الله عليه وآله او را نپذيرفت. سپس عمر آمد، او را هم نپذيرفت. ولى وقتى علىعليه السلام آمد اجازه فرمود داخل شود.</ref> | ||
درباره اين هم پاسخ قديمى و مرسوم مشابهى است، كه طبق آن متكلمان اهل سنت با اعلام عدم وثاقت راويان چنين احاديثى آنان را غير قابل اعتماد معرفى مى كنند، يا به شدت شيعيان را به جعل روايات متهم مى كنند. | درباره اين هم پاسخ قديمى و مرسوم مشابهى است، كه طبق آن متكلمان [[اهل سنت]] با اعلام عدم وثاقت راويان چنين احاديثى آنان را غير قابل اعتماد معرفى مى كنند، يا به شدت شيعيان را به جعل روايات متهم مى كنند. | ||
نمونه ديگر، در چاپ اول «دائرة المعارف الاسلامى» (۱۹۱۱ - ۱۹۳۸ م) است كه مدخل كوتاهى را با عنوان »غدير خم« در خود دارد كه نگاشته «اف. بول» است. | نمونه ديگر، در چاپ اول «دائرة المعارف الاسلامى» (۱۹۱۱ - ۱۹۳۸ م) است كه مدخل كوتاهى را با عنوان »غدير خم« در خود دارد كه نگاشته «اف. بول» است. | ||
| خط ۱۷۵: | خط ۲۰۵: | ||
مكان غدير خم از طريق يک حديث - كه ميان شيعيان اصالت داشته و معتبر بوده - مشهور شده است. با اين وجود، اين حديث در ميان منابع اهل سنت نيز ديده مى شود. | مكان غدير خم از طريق يک حديث - كه ميان شيعيان اصالت داشته و معتبر بوده - مشهور شده است. با اين وجود، اين حديث در ميان منابع اهل سنت نيز ديده مى شود. | ||
اين صورت كه پيامبر صلى الله عليه و آله در سفر بازگشت از حديبيه - بر اساس نظر عده اى ديگر هم در بازگشت از حجةالوداع - در اين مكان درباره على عليه السلام فرمود: هر كس من مولاى اويم، على عليه السلام نيز مولاى او است. | اين صورت كه پيامبر صلى الله عليه و آله در سفر بازگشت از حديبيه - بر اساس نظر عده اى ديگر هم در بازگشت از [[حجةالوداع]] - در اين مكان درباره على عليه السلام فرمود: هر كس من مولاى اويم، على عليه السلام نيز مولاى او است. | ||
«بول» با اطمينان تأكيد مى كند كه حديث غدير ريشه اش ميان شيعيان است! | «بول» با اطمينان تأكيد مى كند كه حديث غدير ريشه اش ميان شيعيان است! | ||
| خط ۱۸۱: | خط ۲۱۱: | ||
نمونه آشكار ديگرى از بى توجهى خاورشناسان به تفكر شيعه در «دائرة المعارف اسلام» توماس هاكس (۱۹۶۵ م) است. او ذيل مدخل »غدير« مىنويسد: | نمونه آشكار ديگرى از بى توجهى خاورشناسان به تفكر شيعه در «دائرة المعارف اسلام» توماس هاكس (۱۹۶۵ م) است. او ذيل مدخل »غدير« مىنويسد: | ||
غدير جشن شيعيان در هجدهم ماه ذى الحجه است، كه در آن زمان سه تصوير از جنس خمير و پر شده با عسل به عنوان نماد | غدير جشن شيعيان در هجدهم ماه ذى الحجه است، كه در آن زمان سه تصوير از جنس خمير و پر شده با عسل به عنوان نماد [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]]، [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[عثمان بن عفّان|عثمان]] ساخته مى شود، كه با چاقو بريده مى شود و عسل آن به عنوان نماد خون خلفاى غاصب نوشيده مى شود. | ||
اسم آن جشن غدير است، و گفته شده كه اين جشن يادبود اين مسئله است كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله در غدير خم - كه چشمه اى بين راهى ميان راه | اسم آن جشن غدير است، و گفته شده كه اين جشن يادبود اين مسئله است كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله در غدير خم - كه چشمه اى بين راهى ميان راه [[مکّه]] و [[مدینه]] است - حضرت على عليه السلام را به عنوان جانشين خود معرفى كرده است. | ||
من به عنوان فردى از خاندان شيعه كه تبارش به شخص پيامبر صلى الله عليه و آله مى رسد و ده سال در ايران مطالعه كرده و در ميان شيعيان | من به عنوان فردى از خاندان شيعه كه تبارش به شخص پيامبر صلى الله عليه و آله مى رسد و ده سال در ايران مطالعه كرده و در ميان شيعيان [[آفریقا]] و آمريكاى شمالى زندگى كرده، هنوز هم مطالبى درباره مراسم خمير و عسل در غدير مى بينم و مى شنوم و يا مى خوانم! | ||
من زمانى بيشتر متعجب شدم كه ديدم حتى «واگليرى» در چاپ دوم «دائرة المعارف اسلام» متأسفانه اين ادعاى سخيف را در مقاله واقعاً عالىاش درباره غدير خم گنجانده است! او در پايان بيان آن ادعا مى افزايد: | من زمانى بيشتر متعجب شدم كه ديدم حتى «واگليرى» در چاپ دوم «دائرة المعارف اسلام» متأسفانه اين ادعاى سخيف را در مقاله واقعاً عالىاش درباره غدير خم گنجانده است! او در پايان بيان آن ادعا مى افزايد: | ||
| خط ۲۰۹: | خط ۲۳۹: | ||
حديث غدير منشأ شيعى دارد؛ يعنى بدعت و ساخته و پرداخته شيعه است. من اينجا مايلم فقط كلام «واگليرى» در «دائرة المعارف اسلام» درباره غدير خم را بازگويم: | حديث غدير منشأ شيعى دارد؛ يعنى بدعت و ساخته و پرداخته شيعه است. من اينجا مايلم فقط كلام «واگليرى» در «دائرة المعارف اسلام» درباره غدير خم را بازگويم: | ||
با اين حال، قطعاً محمد صلى الله عليه و آله در اين مكان صحبت كرده و آن جمله معروف را به مناسبت اين واقعه مطرح كرده است. اين حديث به صورت مجمل يا مفصل حفظ شده و نقل گشته است. بنابراين، نه تنها توسط يعقوبى كه | با اين حال، قطعاً محمد صلى الله عليه و آله در اين مكان صحبت كرده و آن جمله معروف را به مناسبت اين واقعه مطرح كرده است. اين حديث به صورت مجمل يا مفصل حفظ شده و نقل گشته است. | ||
بنابراين، نه تنها توسط يعقوبى كه همراهى اش با قضيه انتصاب على عليه السلام مشهور است، بلكه در مجموعه اى از روايات كه معتبر شمرده مى شوند و به خصوص در «مسند ابن حنبل» و نيز در احاديثى كه بسيار فراوان اند، اين حديث فراوان و به خوبى با سندهاى گوناگون مورد تصديق قرار گرفته است. از اين رو ظاهراً غير قابل انكار است. | |||
واگليرى ادامه مى دهد: | واگليرى ادامه مى دهد: | ||
| خط ۲۱۹: | خط ۲۵۱: | ||
براى اينكه بدانيم چرا اين احاديث بسيار فراوان اند، كافى است تا به صفحاتى نگاه بيندازيم كه در آن ابن كثير تعداد زيادى از آنها (احاديث) را به همراه اسنادشان جمع آورى كرده است. | براى اينكه بدانيم چرا اين احاديث بسيار فراوان اند، كافى است تا به صفحاتى نگاه بيندازيم كه در آن ابن كثير تعداد زيادى از آنها (احاديث) را به همراه اسنادشان جمع آورى كرده است. | ||
اكنون زمان آن فرا رسيده كه پژوهش غربى، خود را با ادبيات شيعه صدر اسلام و گذشته از ادبيات دوران معاصر آشنا كند. دانشمندان شيعه آثار بزرگى در موضوع غدير خم نوشته اند. در اينجا من تنها دو مورد از آنها را نام مى برم: | اكنون زمان آن فرا رسيده كه پژوهش غربى، خود را با ادبيات شيعه صدر اسلام و گذشته از ادبيات دوران معاصر آشنا كند. دانشمندان شيعه آثار بزرگى در موضوع غدير خم نوشته اند. | ||
در اينجا من تنها دو مورد از آنها را نام مى برم: | |||
الف) «عبقات الانوار» اثر علامه | الف) «عبقات الانوار» اثر [[علامه میر حامد حسین هندی|علامه میر حامدحسین موسوی هندی]] (م ۱۳۰۶ ق) در يازده جلد بزرگ است و به زبان فارسى نوشته شده است. | ||
علامه ميرحامد، سه جلد بزرگ اين كتاب مشتمل بر حدود ۱۰۸۰ صفحه را به اِسناد، تواتر و معناى حديث غدير اختصاص داده است. | |||
علامه امينى به نام ۱۱۰ تن از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله و نيز ۸۴ نفر از تابعان (پيروان صحابه) كه حديث غدير را | نسخه مختصرى از اين كتاب با [[ترجمه]] [[عربی]] با عنوان «نفحات الازهار فى خلاصة عبقات الانوار» توسط سيد على ميلانى در ۲۰ جلد منتشر شده است. چهار جلد از اين مجلدات - با حروفچينى و چاپ جديد - به حديث غدير اختصاص داده شده است. | ||
ب) دومى كتاب «الغدیر» در ۱۱ جلد به زبان عربى است، كه توسط [[علامه امینی|علامه عبدالحسين امينى]] (م ۱۹۷۰ م) نوشته شده است. | |||
علامه امينى به نام ۱۱۰ تن از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله و نيز ۸۴ نفر از تابعان (پيروان صحابه) كه حديث غدير را [[فرهنگ غدیر در تاریخ|روایت]] نموده اند، با ارجاعات كامل اشاره مى كند. | |||
او همچنين به ترتيب تاريخى، نام مورخان، محدثان، مفسران، و شاعرانى را كه از صدر اسلام تا قرن ۱۴ اسلامى به حديث غدير اشاره كردهاند را مىآورد. | او همچنين به ترتيب تاريخى، نام مورخان، محدثان، مفسران، و شاعرانى را كه از صدر اسلام تا قرن ۱۴ اسلامى به حديث غدير اشاره كردهاند را مىآورد. | ||
اخيراً علامه سيد عبدالعزيز طباطبايى بيان كرده كه شايد هيچ حديثى نباشد كه مانند | اخيراً علامه سيد عبدالعزيز طباطبايى بيان كرده كه شايد هيچ حديثى نباشد كه مانند [[حدیث غدیر]] توسط اين تعداد زياد از [[صحابه]] - كه مى بينيم شمارشان به ۱۲۰ نفر مى رسد - نقل شده باشد. | ||
با اين وجود، او با مقايسه اين تعداد افراد با مجموع افرادى كه در غدير خم حاضر بوده اند، بيان مى دارد كه اين ۱۲۰ نفر تنها ۱۰ درصد از جمعيت حاضرين هستند. و از اين رو به حق، عنوان «حديث الغدير، رواته كثيرون للغاية، قليلون للغاية»<ref>راويان حديث غدير، بسيار زياد و بسيار كم. | با اين وجود، او با مقايسه اين تعداد افراد با مجموع افرادى كه در غدير خم حاضر بوده اند، بيان مى دارد كه اين ۱۲۰ نفر تنها ۱۰ درصد از جمعيت حاضرين هستند. و از اين رو به حق، عنوان «حديث الغدير، رواته كثيرون للغاية، قليلون للغاية»<ref>راويان حديث غدير، بسيار زياد و بسيار كم. | ||
| خط ۲۳۸: | خط ۲۷۶: | ||
در ميان آثار اخير دانشمندان غرب درباره تاريخ اسلام، كتاب «تاريخ اسلام ۶۰۰ - ۷۵۰ پس از ميلاد» نوشته ام. اى. شعبان با عنوان فرعى «يک تفسير جديد» قابل توجه است. | در ميان آثار اخير دانشمندان غرب درباره تاريخ اسلام، كتاب «تاريخ اسلام ۶۰۰ - ۷۵۰ پس از ميلاد» نوشته ام. اى. شعبان با عنوان فرعى «يک تفسير جديد» قابل توجه است. | ||
نويسنده در آن ادعا مى كند نه تنها اسنادى نو يافته و استفاده كرده، بلكه اسنادى را كه چندين دهه معروف و مورد استفاده بوده را مورد بازنگرى قرار داده است. شعبان، مدرس ادبيات عرب در دانشكده مطالعات شرقى و آفريقايى در دانشگاه لندن است، كه حتى حاضر نشده واقعه غدير خم را مورد توجه قرار دهد! او مى نويسد: | نويسنده در آن ادعا مى كند نه تنها اسنادى نو يافته و استفاده كرده، بلكه اسنادى را كه چندين دهه معروف و مورد استفاده بوده را مورد بازنگرى قرار داده است. | ||
شعبان، مدرس ادبيات عرب در دانشكده مطالعات شرقى و آفريقايى در دانشگاه لندن است، كه حتى حاضر نشده واقعه غدير خم را مورد توجه قرار دهد! او مى نويسد: | |||
حديث معروف شيعه كه طبق آن پيامبر صلی الله علیه و آله، على عليه السلام را به عنوان جانشين خود در غدير خم منصوب نموده، نبايد جدى گرفته شود. | حديث معروف شيعه كه طبق آن پيامبر صلی الله علیه و آله، على عليه السلام را به عنوان جانشين خود در غدير خم منصوب نموده، نبايد جدى گرفته شود. | ||
| خط ۲۵۱: | خط ۲۹۱: | ||
===== الف) اكراه مرسوم اعراب در سپردن مسئوليت بزرگ به جوانان ===== | ===== الف) اكراه مرسوم اعراب در سپردن مسئوليت بزرگ به جوانان ===== | ||
پيش از همه بايد گفت كه آيا | پيش از همه بايد گفت كه آيا [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] بسيارى از چيزها را مطرح نكرد كه اعراب معمولاً نسبت به آنها اكراه داشتند؟ | ||
آيا مردم مكه، خود اسلام را با اكراه بسيار نپذيرفتند؟ | آيا مردم مكه، خود [[اسلام]] را با اكراه بسيار نپذيرفتند؟ | ||
آيا موضوع ازدواج با همسر مطلقه پسر، به عنوان يک تابو و كار زشت و حرام ميان عرب ها پذيرفته نشده بود؟ | آيا موضوع ازدواج با همسر مطلقه پسر، به عنوان يک تابو و كار زشت و حرام ميان عرب ها پذيرفته نشده بود؟ | ||
اين اكراه سنتى به جاى اينكه استدلالى ضد انتصاب امام | اين اكراه سنتى به جاى اينكه استدلالى ضد انتصاب [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امام علی علیه السلام]] باشد، در حقيقت بخشى از استدلال شيعيان است. | ||
اهل سنت تأييد مى كنند كه اعراب و به ويژه قريش در پذيرش امام على عليه السلام به عنوان جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله اكراه داشتند. اين نه تنها به دليل جوانى او، بلكه به اين دليل نيز بود كه على عليه السلام رهبران آنها را در جنگ هاى صدر اسلام كشته بود. | [[اهل سنت]] تأييد مى كنند كه اعراب و به ويژه قريش در پذيرش امام على عليه السلام به عنوان جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله اكراه داشتند. اين نه تنها به دليل جوانى او، بلكه به اين دليل نيز بود كه على عليه السلام رهبران آنها را در جنگ هاى صدر اسلام كشته بود. | ||
طبق نظر شيعيان خداوند نيز به اين اكراه علم داشت، و به همين دليل با آيه تبليغ به پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داد تا حضرت على عليه السلام را به عنوان جانشينش معرفى كند، و به پيامبرش اطمينان خاطر مى داد. | طبق نظر شيعيان خداوند نيز به اين اكراه علم داشت، و به همين دليل با آيه تبليغ به پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داد تا حضرت على عليه السلام را به عنوان جانشينش معرفى كند، و به پيامبرش اطمينان خاطر مى داد. | ||
| خط ۲۶۵: | خط ۳۰۵: | ||
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله مأموريت داشت تا پيام خداوند را ابلاغ نمايد، مهم نبود اعراب آن را دوست داشتند يا نداشتند، يا مى پذيرند و يا نمى پذيرند. | پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله مأموريت داشت تا پيام خداوند را ابلاغ نمايد، مهم نبود اعراب آن را دوست داشتند يا نداشتند، يا مى پذيرند و يا نمى پذيرند. | ||
افزون بر اين و به عنوان مورد دوم بايد گفت كه اين اكراه مرسوم و سنتى، رسم غير قابل بطلان در جامعه عرب نبوده كه شعبان از ما مى خواهد آن را تصديق كنيم. جعفرى در كتاب خود با عنوان ريشه و گسترش اوليه اسلام شيعى مى گويد: | افزون بر اين و به عنوان مورد دوم بايد گفت كه اين اكراه مرسوم و سنتى، رسم غير قابل بطلان در جامعه عرب نبوده كه شعبان از ما مى خواهد آن را تصديق كنيم. | ||
جعفرى در كتاب خود با عنوان ريشه و گسترش اوليه اسلام شيعى مى گويد: | |||
منابع ما مى توانند به اين اشاره كنند كه گر چه پيش از اسلام، شوراى مجلس سنا - كه همان مجلس بزرگان است - يا همان «ندوه» در مكه، معمولاً يک شوراى ويژه بزرگان بوده است. | منابع ما مى توانند به اين اشاره كنند كه گر چه پيش از اسلام، شوراى مجلس سنا - كه همان مجلس بزرگان است - يا همان «ندوه» در مكه، معمولاً يک شوراى ويژه بزرگان بوده است. | ||
| خط ۲۷۱: | خط ۳۱۳: | ||
اما پسران رئيس قبيله «قصى» اين امتياز را داشتند كه از اين محدوديت سنى معاف باشند و با وجود جوانيشان در اين شورى پذيرفته شوند. | اما پسران رئيس قبيله «قصى» اين امتياز را داشتند كه از اين محدوديت سنى معاف باشند و با وجود جوانيشان در اين شورى پذيرفته شوند. | ||
به نظر | به نظر مى رسد كه در زمان هاى بعدى، پذيرش آزادانه ترى نسبت به جوانان رايج بوده است. مثلاً ابوجهل با وجود جوانى اش در اين شورى پذيرفته شد، و حكيم بن حزم زمانى كه بيش از ۱۵ يا ۲۰ سال بيشتر نداشت به عضويت اين شورى در آمد. | ||
سپس جعفرى به نقل از ابن عبدربه مى نويسد: | سپس جعفرى به نقل از ابن عبدربه مى نويسد: | ||
در دوران جاهليت، هيچ پادشاهى كه حكومت سلطنتى داشته باشد در ميان اعراب مكه وجود نداشت | در دوران جاهليت، هيچ پادشاهى كه حكومت سلطنتى داشته باشد در ميان اعراب مكه وجود نداشت. | ||
سومين دليل آن است كه ما نمونه اى از تصميمات خود پيامبر صلى الله عليه و آله را در دوران آخر زندگيش داريم؛ آنگاه كه فرماندهى ارتش را به اسامة بن زيد - كه مرد جوانى بود و كمتر از بيست سال سن داشت - واگذار نمود. اسامه به فرماندهى اعضاى سالخورده مهاجرينِ قريش و انصار منصوب شد، و بسيارى از اين بزرگان از اين تصميم پيامبر صلى الله عليه و آله ناراحت شدند.<ref>مراجعه شود به طبقات ابن سعد و آثار مهم ديگر درباره سيره.</ref> | از اين رو، هر گاه جنگى پيش آمد آنان ميان رؤساى قبائل قرعه كشى مى كردند و يكى از آنان را به عنوان پادشاه انتخاب مى كردند. اين فرد يا كم سن و سال بود يا مردى سالخورده. | ||
از اين رو در جنگ «فجار»<ref>جنگ فجار و به عربى «حرب الفجار» به معنى «جنگ گناهکاران»، جنگى است كه در ماه هاى حرام در دوران قبل از ظهور اسلام و در انتهاى قرن ششم ميلادى صورت پذيرفت. قبيله «كنانه» و «قريش» در يک طرف و «قيس عيلان» در طرف ديگر جنگ بودند. منابع تاريخى شرح وقايع هشت روزى را كه در آنها جنگ صورت گرفت ذكر كرده اند.</ref>، نوبت بنى هاشم بود و نتيجه قرعه كشى اين بود كه عباس بن عبدالمطلب - كه طفلى بيش نبود - انتخاب شد، و آنان به حمايت از او برخاستند. | |||
سومين دليل آن است كه ما نمونه اى از تصميمات خود پيامبر صلى الله عليه و آله را در دوران آخر زندگيش داريم؛ آنگاه كه فرماندهى ارتش را به اسامة بن زيد - كه مرد جوانى بود و كمتر از بيست سال سن داشت - واگذار نمود. | |||
اسامه به فرماندهى اعضاى سالخورده مهاجرينِ قريش و انصار منصوب شد، و بسيارى از اين بزرگان از اين تصميم پيامبر صلى الله عليه و آله ناراحت شدند.<ref>مراجعه شود به طبقات ابن سعد و آثار مهم ديگر درباره سيره.</ref> | |||
پس اگر پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله توانسته اسامة بن زيدِ جوان و كمتجربه را به فرماندهى بزرگان قريش و مهاجرين و انصار برگزيند، چگونه اين احتمال ذاتاً وجود نداشته باشد كه پيامبر صلى الله عليه و آله، امام على عليه السلام را به عنوان جانشينش منصوب نموده باشد؟! | پس اگر پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله توانسته اسامة بن زيدِ جوان و كمتجربه را به فرماندهى بزرگان قريش و مهاجرين و انصار برگزيند، چگونه اين احتمال ذاتاً وجود نداشته باشد كه پيامبر صلى الله عليه و آله، امام على عليه السلام را به عنوان جانشينش منصوب نموده باشد؟! | ||
===== ب) اكراه مرسوم نسبت به واگذارى مسئوليت بزرگ به مردان كم تجربه ===== | ===== ب) اكراه مرسوم نسبت به واگذارى مسئوليت بزرگ به مردان كم تجربه ===== | ||
صرف نظر از جوانى امام علىعليه السلام، شعبان به اكراه اعراب در واگذارى مسئوليت بزرگ به مردان كم تجربه نيز اشاره مى كند؛ يعنى اعراب | صرف نظر از جوانى امام علىعليه السلام، شعبان به اكراه اعراب در واگذارى مسئوليت بزرگ به مردان كم تجربه نيز اشاره مى كند؛ يعنى اعراب [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] را بدين دليل برگزيدند كه مسئوليت هاى بزرگى را تجربه كرده بود. | ||
من شک دارم كه آيا آقاى شعبان مى تواند برداشت مورد ادعايش را از تاريخ اسلام ثابت نمايد؟! افراد مى توانند با مطالعه نمونه ها و موارد بيشترى بيابند، كه طبق آنها اين امام على عليه السلام بوده كه از طرف پيامبر صلى الله عليه و آله مسئوليت هاى بزرگ به او واگذار مى شده، نه ابوبكر. | |||
به عنوان نمونه: | به عنوان نمونه: | ||
| خط ۲۹۲: | خط ۳۴۲: | ||
'''دو.''' امام على عليه السلام در طول نبردهاى صدر اسلام با مسئوليت هاى بزرگترى آزموده شده بود. | '''دو.''' امام على عليه السلام در طول نبردهاى صدر اسلام با مسئوليت هاى بزرگترى آزموده شده بود. | ||
به طورى كه هميشه موفق بود. هنگامى كه اتمام حجت به منظور برائت از اعراب مشرک و بت پرست | به طورى كه هميشه موفق بود. هنگامى كه اتمام حجت به منظور برائت از اعراب مشرک و بت پرست [[مکّه]] به پيامبر صلى الله عليه و آله ابلاغ شد، ابتدا ابوبكر براى ابلاغ آن به مردم مكه انتخاب شد. | ||
ولى بعد اين مسئوليت بزرگ از او گرفته شد و به امام على عليه السلام سپرده شد. | ولى بعد اين مسئوليت بزرگ از او گرفته شد و به امام على عليه السلام سپرده شد. | ||
'''سه.''' زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله به غزوه تبوک رفته بود، حفاظت از شهر | '''سه.''' زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله به غزوه تبوک رفته بود، حفاظت از شهر [[مدینه]] و شهروندان آن به امام على عليه السلام سپرده شده بود. | ||
'''چهار.''' امام على عليه السلام به عنوان فرمانده سپاه اعزامى به يمن منصوب شد. | '''چهار.''' امام على عليه السلام به عنوان فرمانده سپاه اعزامى به يمن منصوب شد. | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۳۵۹: | ||
اين اكراه سنتى، افزون بر عوامل ديگرى كه فراتر از اين نگارش است<ref>براى مشاهده جزئيات بيشتر مراجعه شود به : Rizvi S.S.A. imamate, p. 121-021 .</ref>، مى تواند براى توضيح رفتار جامعه مدينه مورد استفاده قرار گيرد. | اين اكراه سنتى، افزون بر عوامل ديگرى كه فراتر از اين نگارش است<ref>براى مشاهده جزئيات بيشتر مراجعه شود به : Rizvi S.S.A. imamate, p. 121-021 .</ref>، مى تواند براى توضيح رفتار جامعه مدينه مورد استفاده قرار گيرد. | ||
'''ثالثاً:''' گر چه جامعه مدينه طى حوادثى كه امام على عليه السلام را از خلافت كنار گذاشت<ref>مترجم: منظور نويسنده حادثه سقيفه بنى ساعده و غصب حق خلافت اميرالمؤمنين على عليه السلام، و نيز به پيرو آن آتش زدن درب خانه حضرت زهرا عليها السلام براى گرفتن بيعت از ساكنان آن است.</ref> ساكت بودند، اما در ميان آنان افراد زيادى بودند كه به اعلام و انتصاب امام على عليه السلام در غدير خم شهادت دادند. در چندين مناسبت، امام على عليه السلام به سراغ صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله رفت تا آنان را به شهادت به نفع واقعه غدير متقاعد كند. در اينجا من تنها يک نمونه كه در كوفه و در دوران خلافت امام على عليه السلام و حدود ۲۵ سال پيش از شهادت پيامبر صلى الله عليه و آله اتفاق افتاده را ذكر مى كنم: | '''ثالثاً:''' گر چه جامعه مدينه طى حوادثى كه امام على عليه السلام را از خلافت كنار گذاشت<ref>مترجم: منظور نويسنده حادثه سقيفه بنى ساعده و غصب حق خلافت اميرالمؤمنين على عليه السلام، و نيز به پيرو آن آتش زدن درب خانه حضرت زهرا عليها السلام براى گرفتن بيعت از ساكنان آن است.</ref> ساكت بودند، اما در ميان آنان افراد زيادى بودند كه به اعلام و انتصاب امام على عليه السلام در غدير خم شهادت دادند. | ||
در چندين مناسبت، امام على عليه السلام به سراغ صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله رفت تا آنان را به شهادت به نفع واقعه غدير متقاعد كند. | |||
در اينجا من تنها يک نمونه كه در كوفه و در دوران خلافت امام على عليه السلام و حدود ۲۵ سال پيش از شهادت پيامبر صلى الله عليه و آله اتفاق افتاده را ذكر مى كنم: | |||
امام على عليه السلام شنيد كه برخى از مردم به ادعاى او درباره اولويت داشتنش براى خلافت نسبت به خلفاى پيشين شک دارند. | امام على عليه السلام شنيد كه برخى از مردم به ادعاى او درباره اولويت داشتنش براى خلافت نسبت به خلفاى پيشين شک دارند. | ||
| خط ۳۱۹: | خط ۳۷۳: | ||
همچنين بايد در نظر داشت كه اين حادثه ۲۵ سال بعد از رويداد غدير خم اتفاق افتاده، و در طول اين مدت صدها شاهد عينى به مرگ طبيعى يا در نبردهايى كه طى دوران حكومت دو خليفه اول اتفاق افتاد در گذشتند. | همچنين بايد در نظر داشت كه اين حادثه ۲۵ سال بعد از رويداد غدير خم اتفاق افتاده، و در طول اين مدت صدها شاهد عينى به مرگ طبيعى يا در نبردهايى كه طى دوران حكومت دو خليفه اول اتفاق افتاد در گذشتند. | ||
اين حقيقت را نيز بر اين قضيه بيفزاييد كه اين حادثه در كوفه اى رخ داد كه از مركز تجمع اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله - يعنى مدينه - خيلى دور بود. خود اين اتفاق كه در | اين حقيقت را نيز بر اين قضيه بيفزاييد كه اين حادثه در كوفه اى رخ داد كه از مركز تجمع اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله - يعنى مدينه - خيلى دور بود. خود اين اتفاق كه در [[کوفه]] و در سال ۳۵ هجرى روى داد، توسط ۴ تن از صحابه و ۱۴ تن از تابعان نقل شده و در بيشتر كتب تاريخى و روايى ثبت شده است.<ref>براى ارجاع كامل مراجعه شود به: الغدير: ج ۱ ص ۱۶۶ - ۱۸۶.</ref> | ||
'''در نتيجه'''، به طور طبيعى، رفتار جامعه مدينه پس از شهادت پيامبر صلى الله عليه و آله، اعلام انتصاب امام على عليه السلام در غدير خم را غير محتمل و بى اعتبار نمى نمايد. من فكر مى كنم اين كافى است تا آقاى شعبان متوجه شود كه تفسير او جديد نيست، بلكه به نظر من نمونه همان مرحله اول پاسخ مرسوم متكلمان اهل سنت است؛ كه انكار صريح رخداد يا حديثى است كه ديدگاه شيعه را تأييد مى كند. همان روشى كه توسط پژوهشگران غربى اى كه درباره اسلام پژوهش مى كنند مورد اقتباس قرار گرفته است. | '''در نتيجه'''، به طور طبيعى، رفتار جامعه مدينه پس از شهادت پيامبر صلى الله عليه و آله، اعلام انتصاب امام على عليه السلام در غدير خم را غير محتمل و بى اعتبار نمى نمايد. من فكر مى كنم اين كافى است تا آقاى شعبان متوجه شود كه تفسير او جديد نيست، بلكه به نظر من نمونه همان مرحله اول پاسخ مرسوم متكلمان اهل سنت است؛ كه انكار صريح رخداد يا حديثى است كه ديدگاه شيعه را تأييد مى كند. همان روشى كه توسط پژوهشگران غربى اى كه درباره اسلام پژوهش مى كنند مورد اقتباس قرار گرفته است. | ||
| خط ۳۲۸: | خط ۳۸۲: | ||
در نتيجه بايد گفت كه بيشتر پژوهشگران غربى رويداد غدير خم را ناديده انگاشته اند، و در اينجا با استفاده از بحث ما، اين رويداد از فراموشى صرف خارج شد و طبق كلام مخالفان مورد تشكيک و باز تفسيرى قرار گرفت. | در نتيجه بايد گفت كه بيشتر پژوهشگران غربى رويداد غدير خم را ناديده انگاشته اند، و در اينجا با استفاده از بحث ما، اين رويداد از فراموشى صرف خارج شد و طبق كلام مخالفان مورد تشكيک و باز تفسيرى قرار گرفت. | ||
من اميدوارم اين يک نمونه، دست كم پارهاى از دانشمندان غرب را متقاعد كند تا در روششناسى خود در مطالعه تفكر شيعه بازبينى كنند، و به جاى اينكه به طور عمده از منظر آثار افراد ظاهراً آشنا با «فرقه هاى مرتد» مانند شهرستانى، ابن حزم، مقريزى و بغدادى - كه فرقه شيعه را خارج شده از اسلام معرفى مى كنند - به شيعه بنگرند، بايد به آثارى از شيعه و اهل سنت رجوع كنند كه | من اميدوارم اين يک نمونه، دست كم پارهاى از دانشمندان غرب را متقاعد كند تا در روششناسى خود در مطالعه تفكر شيعه بازبينى كنند، و به جاى اينكه به طور عمده از منظر آثار افراد ظاهراً آشنا با «فرقه هاى مرتد» مانند شهرستانى، ابن حزم، مقريزى و بغدادى - كه فرقه شيعه را خارج شده از اسلام معرفى مى كنند - به شيعه بنگرند، بايد به آثارى از شيعه و اهل سنت رجوع كنند كه عينى تر و واقع بينانه تر اند. | ||
شيعيان به حق از اينكه به عنوان يک فرقه مرتد - كه به دليل شرايط سياسى دوران صدر اسلام به منصه ظهور رسيده - معرفى شوند، خسته شده اند. آنها مى خواهند به جاى معرفى شدن توسط دشمنانشان، توسط خودشان معرفى و شناسانده شوند. | شيعيان به حق از اينكه به عنوان يک فرقه مرتد - كه به دليل شرايط سياسى دوران صدر اسلام به منصه ظهور رسيده - معرفى شوند، خسته شده اند. آنها مى خواهند به جاى معرفى شدن توسط دشمنانشان، توسط خودشان معرفى و شناسانده شوند. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||