سفرنامه غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۵۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ نوامبر ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۱: خط ۱۱:
پیامبرصلی الله علیه وآله  شب در متعشى بود و نماز صبح روز بعد را در ((اثابه)) خواند و روز سه شنبه را در ((عرج)) بود. کاروان روز چهارشنبه در ((اسقیإ)), روز پنجشنبه در ((ابوإ)), روز جمعه در ((جحفه)), روز شنبه در ((قدید)), روز یکشنبه در ((عسفان)), روز دو شنبه در ((مرالظهران)) (بطن مر) بود و نماز مغرب را در ((ثنیتین)) (نزدیک مکه) خواند و شب را همان جا ماند و روز سه شنبه وارد مکه شد.<ref>الغدیر, ج ۱, ص ۹ و ۱۰.</ref>  (مسیر بازگشت آن حضرت نیز همین بود.)
پیامبرصلی الله علیه وآله  شب در متعشى بود و نماز صبح روز بعد را در ((اثابه)) خواند و روز سه شنبه را در ((عرج)) بود. کاروان روز چهارشنبه در ((اسقیإ)), روز پنجشنبه در ((ابوإ)), روز جمعه در ((جحفه)), روز شنبه در ((قدید)), روز یکشنبه در ((عسفان)), روز دو شنبه در ((مرالظهران)) (بطن مر) بود و نماز مغرب را در ((ثنیتین)) (نزدیک مکه) خواند و شب را همان جا ماند و روز سه شنبه وارد مکه شد.<ref>الغدیر, ج ۱, ص ۹ و ۱۰.</ref>  (مسیر بازگشت آن حضرت نیز همین بود.)


رسول خدا صلی الله علیه و آله  پس از ۹ روز مسافرت, در چهارم ذى الحجه به حومه مکه رسید, اما چون شب فرا رسید, در بیرون مکه اطراق کرد و صبح روز بعد, از ((عقبه مدنیین)) وارد مکه شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله  در مدت اقامت در مکه (تا قبل از شروع مراسم حج) در ((بطحإ)) مکه سکونت گزید.(3) در آغاز این سفر, امیرالمومنین(ع) همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله  نبود; زیرا در مإموریت یمن به سر مى برد. حضرت على(ع) وقتى که خبر سفر پیامبراسلام صلی الله علیه و آله را شنید, به سرعت, به مکه رفت وقبل از آغاز مراسم حج, خود را به مکه رساند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله  پس از ۹ روز مسافرت, در چهارم ذى الحجه به حومه مکه رسید, اما چون شب فرا رسید, در بیرون مکه اطراق کرد و صبح روز بعد, از ((عقبه مدنیین)) وارد مکه شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله  در مدت اقامت در مکه (تا قبل از شروع مراسم حج) در ((بطحإ)) مکه سکونت گزید.<ref>۳ـ بحار الانوار,ج ۲۱, ص ۳۹۲.</ref> در آغاز این سفر, امیرالمومنین(ع) همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله  نبود; زیرا در مإموریت یمن به سر مى برد. حضرت على(ع) وقتى که خبر سفر پیامبراسلام صلی الله علیه و آله را شنید, به سرعت, به مکه رفت وقبل از آغاز مراسم حج, خود را به مکه رساند.


رسول خدا صلی الله علیه و آله  پس از عمره, فرمود: من نیت حج افراد نموده ام, چون قربانى ام را با خود آورده ام, اما هرکس همانند من نیست, حج او تمتع است و باید از احرام عمره خارج شود, تا زمان حج فرا رسد. این دستور الهى چنان خشم عده اى مسلمان نما را ـ که بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله  بر مسند خلافت نشستند و حج تمتع و متعه را حرام اعلام کردند.ـ برانگیخت که علنا آن را انکار نمودند.(4)
رسول خدا صلی الله علیه و آله  پس از عمره, فرمود: من نیت حج افراد نموده ام, چون قربانى ام را با خود آورده ام, اما هرکس همانند من نیست, حج او تمتع است و باید از احرام عمره خارج شود, تا زمان حج فرا رسد. این دستور الهى چنان خشم عده اى مسلمان نما را ـ که بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله  بر مسند خلافت نشستند و حج تمتع و متعه را حرام اعلام کردند.ـ برانگیخت که علنا آن را انکار نمودند.<ref>۴ - همان, ص ۳۸۶.</ref>


مخالفین تمتع در حج و برنامه هاى امیرالمومنین(ع) در سفر یمن گروهى از سران منافقین مدینه و عمدتا از گروه مهاجرین بودند; زیرا منافقین انصار شناخته شده و پس از مرگ عبدالله بن ابى پراکنده شده بودند و هیچ پیوند قبیله اى یا تاریخى با مکیان نداشتند. مطرود بودند. و طلقاى مکه (تازه مسلمانان قریش در مکه). عمق اذیت ها و آزارهاىشان در این سفر به رسول خدا صلی الله علیه وآله  طورى بود که هرگاه پیامبر صلی الله علیه وآله  در حجه الوداع حج الهى و ابراهیمى را تعلیم مى نمودند ـ که با انحرافات و بدعت هاى جاهلى مشرکین قریش در تضاد بود.ـ باعث اعتراضات علنى و گستاخانه آنان و یا ظهور غیظ و سنگینى در رفتار و کردار شان مى شد. در آیه 200 سوره بقره به گوشه اى از رفتار آن ها پرداخته شده و این رفتار زشت آن ها مورد توبیخ قرار گرفته است.
مخالفین تمتع در حج و برنامه هاى امیرالمومنین(ع) در سفر یمن گروهى از سران منافقین مدینه و عمدتا از گروه مهاجرین بودند; زیرا منافقین انصار شناخته شده و پس از مرگ عبدالله بن ابى پراکنده شده بودند و هیچ پیوند قبیله اى یا تاریخى با مکیان نداشتند. مطرود بودند. و طلقاى مکه (تازه مسلمانان قریش در مکه). عمق اذیت ها و آزارهاىشان در این سفر به رسول خدا صلی الله علیه وآله  طورى بود که هرگاه پیامبر صلی الله علیه وآله  در حجه الوداع حج الهى و ابراهیمى را تعلیم مى نمودند ـ که با انحرافات و بدعت هاى جاهلى مشرکین قریش در تضاد بود.ـ باعث اعتراضات علنى و گستاخانه آنان و یا ظهور غیظ و سنگینى در رفتار و کردار شان مى شد. در آیه 200 سوره بقره به گوشه اى از رفتار آن ها پرداخته شده و این رفتار زشت آن ها مورد توبیخ قرار گرفته است.
خط ۱۹: خط ۱۹:
امام رضا(ع) به نکته اى بسیار عجیب اشاره مى نماید که: مردى از آن حضرت پرسید: آیا رسول خدا صلی الله علیه وآله  در ایام رحلت خود و قبل از آن در تقیه بود؟!
امام رضا(ع) به نکته اى بسیار عجیب اشاره مى نماید که: مردى از آن حضرت پرسید: آیا رسول خدا صلی الله علیه وآله  در ایام رحلت خود و قبل از آن در تقیه بود؟!


حضرت فرمود: با نزول آیه تبلیغ (۶۷ مائده) خداوند هرچه تقیه و خوف بود را از رسول خدا(ص) برداشت.(5)
حضرت فرمود: با نزول آیه تبلیغ (۶۷ مائده) خداوند هرچه تقیه و خوف بود را از رسول خدا(ص) برداشت.<ref>۵ـ همان,ج ۳۷, ص ۱۲۳.</ref>


در مدت اقامت رسول خدا(ص) در مکه, نه تنها شخص ایشان مورد مخالفت و اذیت قرار گرفت بلکه امیرالمومنین(ع) نیز در این زمان به طور علنى مورد تهمت و عیب تراشى منافقین و تازه مسلمانان مکه قرار داشت.
در مدت اقامت رسول خدا(ص) در مکه, نه تنها شخص ایشان مورد مخالفت و اذیت قرار گرفت بلکه امیرالمومنین(ع) نیز در این زمان به طور علنى مورد تهمت و عیب تراشى منافقین و تازه مسلمانان مکه قرار داشت.
خط ۲۵: خط ۲۵:
در این اوضاع آرام و مرتب که جمعیت علاقمند و (به قول اهل سنت صحابه در این سفر آن چنان بودند که براى تبرک به قطرات آب وضوى پیامبر صلی الله علیه وآله  با یک دیگر مسابقه گذاشته و ازدحام عجیبى ایجاد مى کردند! مراسم حج در روز نهم (عرفه) آغاز گردید.
در این اوضاع آرام و مرتب که جمعیت علاقمند و (به قول اهل سنت صحابه در این سفر آن چنان بودند که براى تبرک به قطرات آب وضوى پیامبر صلی الله علیه وآله  با یک دیگر مسابقه گذاشته و ازدحام عجیبى ایجاد مى کردند! مراسم حج در روز نهم (عرفه) آغاز گردید.


شبانگاه یا روز عرفه اولین مرتبه اى است که فرشته وحى به محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله  آمد. (6) و از طرف خداوند امر به تبلیغ عمومى وصایت و ولایت امیرالمومنین(ع) مى نماید که باید در همین مراسم حج انجام گردد و چه ازدحامى بهتر از ایام و صحراى عرفه یا منى; اما در روایتى است که چون براى اولین مرتبه جبرئیل بر رسول خدا صلی الله علیه وآله  نازل شد, آن حضرت چنان گریست که از محاسن مبارکش اشک جارى شد و به جبرئیل فرمود:
شبانگاه یا روز عرفه اولین مرتبه اى است که فرشته وحى به محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله  آمد. <ref>۶ ـ همان, ص ۱۵۲.</ref> و از طرف خداوند امر به تبلیغ عمومى وصایت و ولایت امیرالمومنین(ع) مى نماید که باید در همین مراسم حج انجام گردد و چه ازدحامى بهتر از ایام و صحراى عرفه یا منى; اما در روایتى است که چون براى اولین مرتبه جبرئیل بر رسول خدا صلی الله علیه وآله  نازل شد, آن حضرت چنان گریست که از محاسن مبارکش اشک جارى شد و به جبرئیل فرمود:


اى جبرئیل! این قوم من, قریب العهد به جاهلیت هستند; این دین را سالیان سال با تشویق و اکراه به آن ها عرضه کردم تا من را پذیرفتند. حال چگونه مى توانم (در یک مراسم کوتاه) دیگرى را براى رهبرى و اطاعت از او معرفى کنم.(7)
اى جبرئیل! این قوم من, قریب العهد به جاهلیت هستند; این دین را سالیان سال با تشویق و اکراه به آن ها عرضه کردم تا من را پذیرفتند. حال چگونه مى توانم (در یک مراسم کوتاه) دیگرى را براى رهبرى و اطاعت از او معرفى کنم.<ref>۷ ـ همان, ص 127.</ref>


طبق روایات, اولین نزول جبرئیل یا در شب عرفه یا به هنگام وقوف به عرفات بوده است. اما آنچه مهم است, این که رسول خدا صلی الله علیه وآله  از قبل اعلان کرده بود که این حج, ((حجه الوداع)) است و ضمنا و یا حتى صریحا خبر از رحلت قریب الوقوع خود داده بود. بنابراین قصد داشت امر ولایت را تدریجا و با زمینه سازى هاى قبلى مطرح کند و با شواهد و قرائنى که وجود دارد, قطعا رسول خدا صلی الله علیه وآله  تصمیم داشته ولایت امیرالمومنین(ع) را در مدینه پس از حجه الوداع مطرح کند(8); از جمله:
طبق روایات, اولین نزول جبرئیل یا در شب عرفه یا به هنگام وقوف به عرفات بوده است. اما آنچه مهم است, این که رسول خدا صلی الله علیه وآله  از قبل اعلان کرده بود که این حج, ((حجه الوداع)) است و ضمنا و یا حتى صریحا خبر از رحلت قریب الوقوع خود داده بود. بنابراین قصد داشت امر ولایت را تدریجا و با زمینه سازى هاى قبلى مطرح کند و با شواهد و قرائنى که وجود دارد, قطعا رسول خدا صلی الله علیه وآله  تصمیم داشته ولایت امیرالمومنین(ع) را در مدینه پس از حجه الوداع مطرح کند<ref>۸ـ همان, ج 28, ص 98.</ref>، از جمله:


1 ـ عجله زیاد براى ورود به مکه و خروج سریع از آن جا.(9)
1 ـ عجله زیاد براى ورود به مکه و خروج سریع از آن جا.<ref>۹ ـ ترجمه تاریخ یعقوبى, ج ۱, ص ۵۰۸.</ref>


2 ـ قصد آن حضرت براى اعلان و اجراى ولایت در فضائى با ثبات و مستحکم از نظر موقعیت اجتماعى و سیاسى و نظامى; که این جز در مدینه آن هم پس از دور کردن قسمت اعظم جمعیت مسلمانان سست عقیده یا منافق ازآن شهر نمى شد, (امرى که رسول خدا صلی الله علیه وآله  با طراحى اعزام سپاه و لشکر اسامه بن زید در آخرین ماه زندگى, قصد اجراى آن را داشت.)
2 ـ قصد آن حضرت براى اعلان و اجراى ولایت در فضائى با ثبات و مستحکم از نظر موقعیت اجتماعى و سیاسى و نظامى; که این جز در مدینه آن هم پس از دور کردن قسمت اعظم جمعیت مسلمانان سست عقیده یا منافق ازآن شهر نمى شد, (امرى که رسول خدا صلی الله علیه وآله  با طراحى اعزام سپاه و لشکر اسامه بن زید در آخرین ماه زندگى, قصد اجراى آن را داشت.)
خط ۳۷: خط ۳۷:
3 ـ روایات و حتى آیاتى که تصریح دارد رسول خدا صلی الله علیه وآله  از اعلان این امر به طور کلى بویژه در مکه خوف شدید داشت. لذا با دقت و برنامه ریزى منتظر فرصت مناسب و آماده کردن مردم بود که مکه اصلا آن شرایط را نداشت.
3 ـ روایات و حتى آیاتى که تصریح دارد رسول خدا صلی الله علیه وآله  از اعلان این امر به طور کلى بویژه در مکه خوف شدید داشت. لذا با دقت و برنامه ریزى منتظر فرصت مناسب و آماده کردن مردم بود که مکه اصلا آن شرایط را نداشت.


4 ـ جمعیت بسیار پراکنده و ناهمگون مکه در مراسم حج; بویژه که میعادگاه منافقین (از قشر مهاجرین مدینه) با مشرکین تازه مسلمان (حزب طلقا) شده بود که از لحظه ورود آن حضرت به مکه (با پیش کشیدن اعتراض به برنامه هاى امیرالمومنین ۸ در سفر یمن توسط کسى همچون خالد بن ولید(10) و یا اعتراض به برنامه حج تمتع) تا لحظه خروج از مکه (با نقشه بسیار خطرناک ترور آن حضرت در مسیربازگشت.) دائم فتنه انگیزى مى نمودند.
4 ـ جمعیت بسیار پراکنده و ناهمگون مکه در مراسم حج; بویژه که میعادگاه منافقین (از قشر مهاجرین مدینه) با مشرکین تازه مسلمان (حزب طلقا) شده بود که از لحظه ورود آن حضرت به مکه (با پیش کشیدن اعتراض به برنامه هاى امیرالمومنین ۸ در سفر یمن توسط کسى همچون خالد بن ولید<ref>۱۰ ـ بحارالانوار, ج ۳۷, ص ۲۲۰.</ref> و یا اعتراض به برنامه حج تمتع) تا لحظه خروج از مکه (با نقشه بسیار خطرناک ترور آن حضرت در مسیربازگشت.) دائم فتنه انگیزى مى نمودند.


بنابراین رسول خدا صلی الله علیه وآله  در مکه نمى توانست ولایت خاصه را صریحا اعلام نماید; اما به علت نزول وحى الهى, تصمیم به زمینه سازى این امر گرفت; لذا در روز عرفه در اجتماع حجاج خطبه اى تاریخى و مفصل ایراد مى نماید (خطبه اى که بسیار مورد توجه عامه است و در برابر خطبه غدیر آن را مهم ترین خطبه آن حضرت در این سفر مى دانند. ) دراین باره جابربن سمره مى گوید: رسول خدا صلی الله علیه وآله  در عرفات خطبه اى خواند در ضمن آن شنیدم که فرمود:
بنابراین رسول خدا صلی الله علیه وآله  در مکه نمى توانست ولایت خاصه را صریحا اعلام نماید; اما به علت نزول وحى الهى, تصمیم به زمینه سازى این امر گرفت; لذا در روز عرفه در اجتماع حجاج خطبه اى تاریخى و مفصل ایراد مى نماید (خطبه اى که بسیار مورد توجه عامه است و در برابر خطبه غدیر آن را مهم ترین خطبه آن حضرت در این سفر مى دانند. ) دراین باره جابربن سمره مى گوید: رسول خدا صلی الله علیه وآله  در عرفات خطبه اى خواند در ضمن آن شنیدم که فرمود:
۵۰۷

ویرایش