جانشین: تفاوت میان نسخه‌ها

 

 

 

خداى سبحان -  كه مهربان و حكيم است -  نقشه هدايت انسان را بسيار زيبا طراحى نموده است. در اين نقشه هدايت، انبياعليهم السلام هاديان امت هستند، و پس از ايشان اوصيائشان عهده‏دار هدايت امت اند. پس هر نبى وصى پس از خود را معرفى مى‏كند، و پيامبر خاتم‏صلى الله عليه وآله نيز در غدير چنين نموده است.

 

 

 

 

پاسخ: در ضمن حجةالوداع و قبل از غدير خم پيامبرصلى الله عليه وآله دستور دادند تا طى مراسمى يكايك اصحاب بر حضرت على‏عليه السلام وارد شوند و با عبارت »السلام عليك يا اميرالمؤمنين« به حضرت سلام دهند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

»قومى را كه ضعيف شمرده مى‏شدند وارث مشرق و مغرب زمين نموديم كه آن را مبارك گردانيديم؛ و وعده نيك خدا براى بنى‏اسرائيل به انجام رسيد به خاطر صبرى كه كردند و آنچه فرعون و قومش ساخته بودند و بناهايى را كه بالا برده بودند در هم كوبيديم« .

اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است:

فَأَنْزَلَ اللَّه عَلى نَبِيِّهِ يَوْمَ الدَّوْحِ ما بَيَّنَ عَنْ ارادَتِهِ فى خُلَصائِهِ وَ ذَوِى اجْتِبائِهِ وَ امَرَهُ بِالْبَلاغِ ... . فَكَمَّلَ اللَّه دينَهُ وَ اقَرَّ عَيْنَ نَبِيِّهِ وَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُتابِعينَ وَ كانَ ما قَدْ شَهِدَهُ بَعْضُكُمْ وَ بَلَغَ بَعْضُكُمْ وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ اللَّه الْحُسْنى عَلَى الصّابِرينَ وَ دَمَّرَ اللَّه ما صَنَعَ فِرْعَوْنُ وَ هامانُ وَ قارُونُ وَ جُنُودُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ:

خداوند در روز غدير بر پيامبرش نازل كرد آنچه از اراده‏اش درباره بندگان خالص و انتخاب شدگانش پرده برداشت و به او دستور ابلاغ داد ... . پس خداوند دين خود را كامل كرد و چشم پيامبرش و مؤمنين و تابعين را روشن نمود، )واقعه غدير( اتفاق افتاد كه بعضى از شما در آن حاضر بوديد و براى بعضى از شما خبر آن رسيد، و وعده نيك خدا براى صابران به انجام رسيد؛ و آنچه فرعون و هامان و قارون و لشكريانش ساخته بودند و بناهايى را كه بالا برده بودند درهم كوبيد.××× ۱ بحار الانوار: ج ۹۴ ص ۱۱۵ ح ۸ . الاقبال: ص ۴۶۲. مصباح المتهجد: ص ۷۵۵. مصباح كفعمى: ص ۶۹۸ . ×××

حدود سى سال پس از واقعه غدير، در روز جمعه‏اى كه عيد غدير بود، اميرالمؤمنين‏عليه السلام در كوفه جشن غدير را بر پا كرد و به همين مناسبت شخصاً سخنرانى مفصلى ايراد نمود و در آن مطالب بسيار مهمى درباره غدير بيان فرمود. در قسمتى از اين خطابه، حضرت با اشاره‏اى به گذشته خلافت مغصوب و سردمداران آن اجمالى از نزول آيه »بَلِّغْ« و آيه »اكْمال« را ذكر فرمود و براى بيان چگونگى اتمام حجت الهى آيه ۱۳۷ سوره اعراف را به صورت اقتباس در كلام خويش آورد.

در قرآن »كَلِمَتُ رَبِّكَ« آمده كه حضرت »كَلِمَةُ اللَّه« تعبير كرد، و نيز در قرآن »بِما صَبَرُوا« آمده كه حضرت »عَلَى الصّابِرينَ« فرمود و سپس بقيه آيه را كه »دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ ...« است از صيغه متكلم به صورت غايب آورد. آنگاه به جاى »فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ« فرعون و هامان و قارون و لشكريان آنان را ذكر كرد و فرمود: »وَ دَمَّرَ اللَّه ما صَنَعَ فِرْعَوْنُ وَ هامانُ وَ قارُونُ وَ جُنُودُهُ« ، و سپس آخر آيه را عيناً آورد كه »وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ« است.

۳-  موقعيت قرآنى

اين آيه در قرآن در زمينه داستان حضرت موسى‏عليه السلام و فرعون است كه از آيه ۱۰۳ در سوره اعراف آغاز شده و از ابتداى ظهور و بعثت آن حضرت و سخنانش با فرعون تا داستان ساحران و منتهى شدن ماجرا به پيگيرى شديد فرعون درباره حضرت موسى‏عليه السلام و اصحابش ذكر شده، و سپس به گرفتارى ياران فرعون به قحطى و طوفان و ملخ و شپش و قورباغه و خون و درخواست آنان كه در صورت از ميان رفتن اين بلاها ايمان بياورند و ايمان نياوردن آنان پس از رفع بلا اشاره شده تا مى‏رسد به آنجا كه فرعون و يارانش در دريا غرق شدند، و خداوند مشرق و مغرب زمين را در اختيار مستضعفين قرار داد.

الف. »تَمَّتْ كَلِمَةُ اللَّه« يعنى واقعه غدير

پيامبرصلى الله عليه وآله صبر در برابر مشركين را پيشه كرده بود تا آنكه نام خداوند تعالى را به زبان آورده و ذات اقدس او را تكذيب كردند. آن حضرت به خداوند عرضه داشت: »درباره جانم و خاندانم و آبرويم صبر كردم ولى در برابر سخن زشت نسبت به خدايم صبر و تحمل ندارم« . خداوند اين آيه را نازل كرد: »... فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ« : »بر آنچه مى‏گويند صبر كن« ، اين بود كه پيامبرصلى الله عليه وآله بر همه ناراحتى‏ها صبر كرد.

سپس خداوند او را به امامان از خاندانش بشارت داد و آنان را موصوف به صبر نمود و گفت: »وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ« : »ما آنان را امامانى قرار داديم كه به امر ما هدايت مى‏كنند آنگاه كه صبر كردند و به آيات ما يقين داشتند« . ... خداوند هم اين صبر پيامبرصلى الله عليه وآله را مورد تشكر قرار داد و اين آيه را نازل كرد: »وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى بَنِى‏إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ« : »كلمه نيك پروردگارِ تو بر بنى‏اسرائيل كامل شد به خاطر صبرى كه نمودند و آنچه فرعون و قومش ساختند و بناهايى كه بالا بردند در هم كوبيديم« . پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: اين آيه بشارت و انتقام است.××× ۱ بحار الانوار: ج ۹ ص ۲۰۳. ×××

اكنون اين كلام امام صادق‏عليه السلام را ضميمه كلام اميرالمؤمنين‏عليه السلام در جشن غدير -  كه در آغاز اين بحث ذكر شد -  مى‏نماييم آنجا كه حضرت با ذكر واقعه غدير آيه »تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى« را معنى كرد.

نتيجه اين دو كلام آن است كه با آن همه تلاش كفار در آغاز راه اسلام و همه توطئه‏هاى منافقين در سال‏هاى اخير اسلام، به خصوص توطئه‏گران صحيفه و سقيفه كه در سال آخر عمر پيامبرصلى الله عليه وآله و به خصوص همزمان با غدير نقشه‏هاى بسيارى را طراحى كردند و حتى نقشه قتل حضرت را ريختند، اما با همه اينها خداوند صبر عظيم رسولش را به ثمر نشاند و وعده خود را با معرفى على بن ابى‏طالب و يازده امام‏عليهم السلام بعد از او در غدير به مقام عمل رساند، و تلاش‏هاى مذبوحانه فرعون و هامان و قارون امت و دار و دسته آنان را در ايجاد مانع از چنين مراسمى بى‏ثمر قرار داد.

ب. »تَمَّتْ كَلِمَةُ اللَّه« يعنى دوران خلافت ظاهرى اميرالمؤمنين‏عليه السلام

اين تفسير باز مى‏گردد به معناى »صابرين« و »فرعون و هامان و قارون« در اين آيه، كه از كلام اميرالمؤمنين‏عليه السلام استفاده مى‏شود. حضرت در بخش اولِ كلامى كه نقل شد داستان غدير را بيان مى‏فرمايد تا آنجا كه مى‏فرمايد: در آن ماجرا بعضى از شما حاضر بوديد و به بعضى از شما خبر آن رسيد.