۲۱٬۹۷۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
و اما تفصيل مطلب: | و اما تفصيل مطلب: | ||
'''مقدمه''' | === '''مقدمه''' === | ||
واقعه غدير يكى از وقايع مهم تاريخى اسلام است كه از نظر نقلى اثبات شده و از نظر عقلى هم نه تنها قابل پيش بينى بوده، بلكه جز اين نيز انتظار نمى رفت. زيرا براى حفظ و صيانت شريعتى چون دين اسلام - كه پيامبر خاتم صلى الله عليه و آله آن را آغاز نموده - بايد جانشينانى صالح انتخاب مى شدند، تا در طول تاريخ اين فرهنگ عظيم بماند و دست خوش تغيير نگردد. | واقعه غدير يكى از وقايع مهم تاريخى اسلام است كه از نظر نقلى اثبات شده و از نظر عقلى هم نه تنها قابل پيش بينى بوده، بلكه جز اين نيز انتظار نمى رفت. زيرا براى حفظ و صيانت شريعتى چون دين اسلام - كه پيامبر خاتم صلى الله عليه و آله آن را آغاز نموده - بايد جانشينانى صالح انتخاب مى شدند، تا در طول تاريخ اين فرهنگ عظيم بماند و دست خوش تغيير نگردد. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۷: | ||
شايد بتوان گفت خاستگاه پيوند ريشهدار مفهوم ولىّ و انسان كامل و امام، متن آيات و رواياتى از اين دست است. تا جايى كه نمود بيرونى اين هر سه مفهوم در هر زمانى در عالم واقع يكى است. نماياندن گوشه اى از محورهاى تجلى سيماى انسان كامل در خطبه غدير هدفى است كه اين نگارش به دنبال بررسى آن است. | شايد بتوان گفت خاستگاه پيوند ريشهدار مفهوم ولىّ و انسان كامل و امام، متن آيات و رواياتى از اين دست است. تا جايى كه نمود بيرونى اين هر سه مفهوم در هر زمانى در عالم واقع يكى است. نماياندن گوشه اى از محورهاى تجلى سيماى انسان كامل در خطبه غدير هدفى است كه اين نگارش به دنبال بررسى آن است. | ||
۱- بررسى رابطه مفاهيم توحيدى و مفهوم ولايت در خطبه غدير خطبه شريف پيامبرصلى الله عليه و آله در هجدهم ذىالحجه سال دهم هجرى نيز از مهمترين اسناد اثبات ولايت امام على عليه السلام در طول تاريخ است. متن خطبه به شيوه مرسوم در همه خطبه هاى موجود در روايات اسلامى، با حمد و ثناى پروردگار آغاز مى شود و در بردارنده يك مبحث جامع توحيدى است: الحمد للَّه الذى علا فى توحّده، و دنى فى تفرّده، و جلّ فى سلطانه، و عظم فى اركانه، و احاط بكل شى و هو فى مكانه، و قهر جميع الخلق بقدرته و برهانه. مجيداً لم يزل، محموداً... . | === ۱- بررسى رابطه مفاهيم توحيدى و مفهوم ولايت در خطبه غدير === | ||
خطبه شريف پيامبرصلى الله عليه و آله در هجدهم ذىالحجه سال دهم هجرى نيز از مهمترين اسناد اثبات ولايت امام على عليه السلام در طول تاريخ است. متن خطبه به شيوه مرسوم در همه خطبه هاى موجود در روايات اسلامى، با حمد و ثناى پروردگار آغاز مى شود و در بردارنده يك مبحث جامع توحيدى است: الحمد للَّه الذى علا فى توحّده، و دنى فى تفرّده، و جلّ فى سلطانه، و عظم فى اركانه، و احاط بكل شى و هو فى مكانه، و قهر جميع الخلق بقدرته و برهانه. مجيداً لم يزل، محموداً... . | |||
اما آنچه فراز توحيدى اين خطبه را از ساير خطبه ها متمايز مى كند، سير پيوند اين مضامين توحيدى با مفهوم ولايت است. چينش مضامين توحيدى خطبه به گونه اى است كه با ترسيم سيماى ولىّ و انسان كامل عجين مى شود، و در هماهنگى كامل محتوايى با مفهوم ولايت و امامت قرار دارد. تا جايى ظاهراً بخش توحيدى خطبه همچون يك براعت استهلال زيبا براى تنه اصلى خطبه به حساب مى آيد. | اما آنچه فراز توحيدى اين خطبه را از ساير خطبه ها متمايز مى كند، سير پيوند اين مضامين توحيدى با مفهوم ولايت است. چينش مضامين توحيدى خطبه به گونه اى است كه با ترسيم سيماى ولىّ و انسان كامل عجين مى شود، و در هماهنگى كامل محتوايى با مفهوم ولايت و امامت قرار دارد. تا جايى ظاهراً بخش توحيدى خطبه همچون يك براعت استهلال زيبا براى تنه اصلى خطبه به حساب مى آيد. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
حضرت رسول صلى الله عليه وآله در خطبه به دنبال آن است كه با بهره گيرى از پشتوانه هاى لزوم وجود انسان كامل، وجود مستمر امام در جهان هستى را اثبات كند. بحث انسان كامل همان نكته اى است كه در تلفيق بين فراز توحيدى خطبه و مبحث انتساب امامت به خوبى به چشم مى خورد. | حضرت رسول صلى الله عليه وآله در خطبه به دنبال آن است كه با بهره گيرى از پشتوانه هاى لزوم وجود انسان كامل، وجود مستمر امام در جهان هستى را اثبات كند. بحث انسان كامل همان نكته اى است كه در تلفيق بين فراز توحيدى خطبه و مبحث انتساب امامت به خوبى به چشم مى خورد. | ||
۲- تجلّى سيماى انسان كامل در آيات قرآنىِ خطبه | === ۲- تجلّى سيماى انسان كامل در آيات قرآنىِ خطبه غدير === | ||
قرآن مجيد و روايات امام را شخصيت جامع ويژگى هاى آسمانى و زمينى معرفى مى كند. تصويرى كه حضرت ختمى مرتبت صلى الله عليه وآله در خطبه غدير از انسان كامل ترسيم مى كند از پشتوانه بسيار محكم تأييدات قرآنى يرخوردار است. ظهور و بروز مفهوم ولىّ و انسان كامل در خطبه غدير، نمودى بسيار چشمگير دارد. تا جايى كه خطيب يگانه غدير در حدود ۲۲ بار در جاى جاى خطبه از آيات قرآنى در تأييد و انتساب ولىّ پس از خود بهره برده است. | |||
حضرت در ابتداى طرح مبحث ولايت به آيهاى استشهاد مىكند كه در جريان همان واقعه بر حضرتش نازل شده، و ظهور معنايى نسبتاً آشكارى در طرح يک مسئله بسيار كليدى دارد. چنانكه مى بينيم مفهوم آيه بيانگر وصول به مرحله نهايى معرفت الهى است، كه اگر نداى آن به گوش همه بشريت نرسد رسالت پيامبرصلى الله عليه وآله ناتمام مى ماند: | حضرت در ابتداى طرح مبحث ولايت به آيهاى استشهاد مىكند كه در جريان همان واقعه بر حضرتش نازل شده، و ظهور معنايى نسبتاً آشكارى در طرح يک مسئله بسيار كليدى دارد. چنانكه مى بينيم مفهوم آيه بيانگر وصول به مرحله نهايى معرفت الهى است، كه اگر نداى آن به گوش همه بشريت نرسد رسالت پيامبرصلى الله عليه وآله ناتمام مى ماند: | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۱: | ||
«اهدنا الصراط المستقيم . صراط الذين انعمت عليهم غير المغضوب عليهم و لا الضالين» . | «اهدنا الصراط المستقيم . صراط الذين انعمت عليهم غير المغضوب عليهم و لا الضالين» . | ||
'''۳- محورهاى انعكاس سيماى انسان كامل در خطبه''' | === '''۳- محورهاى انعكاس سيماى انسان كامل در خطبه''' === | ||
با نگاهى اجمالى به مضامين ناب و بلند خطبه حضرت رسول صلى الله عليه وآله، خطوط روشنى از شخصيت والا و نمادين رهبرى جاودانه را در مى يابيم، كه نه آنچنان دور و دست نيافتنى و كبريايى است كه انسانها در مواجهه با آن احساس كنند كه هيچ گونه مجالى براى پيروى از اين شخصيت بزرگوار ندارند و حتى امكان شبيه سازى و الگوبردارى از آن ميسر نيست، و نه آنچنان دست يافتنى و نزديک به شخصيتهاى عادى است كه رغبت پيروى و الگوبردارى را از انسانها بگيرد. | با نگاهى اجمالى به مضامين ناب و بلند خطبه حضرت رسول صلى الله عليه وآله، خطوط روشنى از شخصيت والا و نمادين رهبرى جاودانه را در مى يابيم، كه نه آنچنان دور و دست نيافتنى و كبريايى است كه انسانها در مواجهه با آن احساس كنند كه هيچ گونه مجالى براى پيروى از اين شخصيت بزرگوار ندارند و حتى امكان شبيه سازى و الگوبردارى از آن ميسر نيست، و نه آنچنان دست يافتنى و نزديک به شخصيتهاى عادى است كه رغبت پيروى و الگوبردارى را از انسانها بگيرد. | ||
تصويرى كه از انسان كامل در اين خطبه ارائه شده است در يك افق معرفتى وسيع و نورانى تجلى مى يابد؛ به گونه اى كه در هر زمان و مكانى و براى هر انسانى برخاسته از هر سطح فرهنگ، آگاهى، و نظام دينى، جذاب، لطيف و بزرگ و ستودنى است: | تصويرى كه از انسان كامل در اين خطبه ارائه شده است در يك افق معرفتى وسيع و نورانى تجلى مى يابد؛ به گونه اى كه در هر زمان و مكانى و براى هر انسانى برخاسته از هر سطح فرهنگ، آگاهى، و نظام دينى، جذاب، لطيف و بزرگ و ستودنى است: | ||
الف. تعيين و نصب ولىّ و انسان كامل از جانب پروردگار | ==== الف. تعيين و نصب ولىّ و انسان كامل از جانب پروردگار ==== | ||
اگر به ترتيب چيدمان مضامين خطبه دقت كنيم، در مى يابيم كه حضرت رسول صلى الله عليه وآله بلافاصله پس از طرح مباحث توحيدى، به نصب ولىّ و انسان كامل از جانب پروردگار اشاره كرده است، و آن در لفّافهاى از تأكيد و حتى تهديدات الهى بيان داشته است: | اگر به ترتيب چيدمان مضامين خطبه دقت كنيم، در مى يابيم كه حضرت رسول صلى الله عليه وآله بلافاصله پس از طرح مباحث توحيدى، به نصب ولىّ و انسان كامل از جانب پروردگار اشاره كرده است، و آن در لفّافهاى از تأكيد و حتى تهديدات الهى بيان داشته است: | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۵: | ||
انسان كامل واسطه اى است ميان عالم ملک و ملكوت، خاک و افلاک، تجرد و مالكيت، و اين واسطه بهترين مخلوقات است. | انسان كامل واسطه اى است ميان عالم ملک و ملكوت، خاک و افلاک، تجرد و مالكيت، و اين واسطه بهترين مخلوقات است. | ||
'''ب. دارا بودن ولايت تشريعى و تكوينى''' | ==== '''ب. دارا بودن ولايت تشريعى و تكوينى''' ==== | ||
ولايت بر دو قسم است: | ولايت بر دو قسم است: | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۰: | ||
و ثالثاً اصلا ولايت عام مؤمنين بر يكديگر نياز به مجتمع نمودن مردم و خطبه و خطابه ندارد، و به نص آيه قرآن براى همه مؤمنين ثابت است. | و ثالثاً اصلا ولايت عام مؤمنين بر يكديگر نياز به مجتمع نمودن مردم و خطبه و خطابه ندارد، و به نص آيه قرآن براى همه مؤمنين ثابت است. | ||
'''ج. دارا بودن علم لا يزال الهى''' | ==== '''ج. دارا بودن علم لا يزال الهى''' ==== | ||
از ويژگى هاى مهمى كه از چهره انسان در خطبه مى بينيم اين است رسول اللَّه صلى الله عليه وآله تنها يک بحث معرفتى و انتزاعى ننموده اند و جامعه بشرى را در دست يافتن به مصاديق ملموس اين چهره نورانى سردرگم رها نساخته اند. مانند آنچه در مباحث و كتاب هاى عرفانى مى بينيم، بلكه با تعيين مصاديق عينى و دست نيافتنى شخصيت هايى كه بر جامعه ولايت تام دارند، سعى در راهبرى متمسكين به ولايت دارند: | از ويژگى هاى مهمى كه از چهره انسان در خطبه مى بينيم اين است رسول اللَّه صلى الله عليه وآله تنها يک بحث معرفتى و انتزاعى ننموده اند و جامعه بشرى را در دست يافتن به مصاديق ملموس اين چهره نورانى سردرگم رها نساخته اند. مانند آنچه در مباحث و كتاب هاى عرفانى مى بينيم، بلكه با تعيين مصاديق عينى و دست نيافتنى شخصيت هايى كه بر جامعه ولايت تام دارند، سعى در راهبرى متمسكين به ولايت دارند: | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۱: | ||
انسان كامل حجت اللَّه است، زيرا روشن ترين دليل بر ذات و صفات حق تعالى است. امام صادق عليه السلام فرمود: ان صورة الانسانية اكبر حجت اللَّه، و هى الكتاب الذى كتب بيده. اين انسان كامل همان كتاب الهى است كه در قرآن آمده، و همه چيز در آن مسطور است؛ اصلى ترين كتاب وجود انسان كامل است. | انسان كامل حجت اللَّه است، زيرا روشن ترين دليل بر ذات و صفات حق تعالى است. امام صادق عليه السلام فرمود: ان صورة الانسانية اكبر حجت اللَّه، و هى الكتاب الذى كتب بيده. اين انسان كامل همان كتاب الهى است كه در قرآن آمده، و همه چيز در آن مسطور است؛ اصلى ترين كتاب وجود انسان كامل است. | ||
'''د. تعيين راه و مسير پس از نبوت از طريق تعيين شخصيت امامان عليهم السلام''' | ==== '''د. تعيين راه و مسير پس از نبوت از طريق تعيين شخصيت امامان عليهم السلام''' ==== | ||
از ديگر ويژگى هاى مهم خطبه اين است كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله به عنوان يک نتيجه گيرى قاطع و يک تعيين مسير روشن و به دور از هر گونه ابهام، امام پس از خود را راه مى خواند، و براى تثبيت اين ادعا به يكى از مهمترين سورههاى قرآن استشهاد مى كند: | از ديگر ويژگى هاى مهم خطبه اين است كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله به عنوان يک نتيجه گيرى قاطع و يک تعيين مسير روشن و به دور از هر گونه ابهام، امام پس از خود را راه مى خواند، و براى تثبيت اين ادعا به يكى از مهمترين سورههاى قرآن استشهاد مى كند: | ||