۲۱٬۹۷۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
پيامبر صلى الله عليه و آله در مكه تشريع حج تمتع را با قرائت آيه ۱۹۶ سوره بقره: | پيامبر صلى الله عليه و آله در مكه تشريع حج تمتع را با قرائت آيه ۱۹۶ سوره بقره: | ||
قبل از شروع حج در كنار كعبه پيامبر صلى الله عليه و آله فضيلتى از اميرالمؤمنين عليه السلام را بيان فرمود و پيرو آن آيه ۷ سوره بيّنه نازل شد: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» : «كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام داده اند بهترين مردم هستند». | «فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ ...»: «هر كس عمره را در كنار حج انجام دهد آنچه از قربانى ممكن باشد ذبح كند...» اعلام فرمود. | ||
قبل از شروع حج در كنار كعبه پيامبر صلى الله عليه و آله فضيلتى از اميرالمؤمنين عليه السلام را بيان فرمود و پيرو آن آيه ۷ سوره بيّنه نازل شد: | |||
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ»: «كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام داده اند بهترين مردم هستند». | |||
پيامبر صلى الله عليه و آله در حضور اصحاب فوراً آيه را تفسير كرد و با اشاره به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» آمد.<ref>امالى الطوسى: ص ۲۵۱. بحار الانوار: ج ۳۸ ص ۹،۵ و ج ۶۵ ص ۱۳۳. تاريخ مدينة دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۱. بشارة المصطفى صلى الله عليه و آله: ص ۱۹۲،۹۱. تفسير فرات: ص ۵۸۵ .</ref> | پيامبر صلى الله عليه و آله در حضور اصحاب فوراً آيه را تفسير كرد و با اشاره به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» آمد.<ref>امالى الطوسى: ص ۲۵۱. بحار الانوار: ج ۳۸ ص ۹،۵ و ج ۶۵ ص ۱۳۳. تاريخ مدينة دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۱. بشارة المصطفى صلى الله عليه و آله: ص ۱۹۲،۹۱. تفسير فرات: ص ۵۸۵ .</ref> | ||
| خط ۷: | خط ۱۱: | ||
مقارن شروع حج، با دو آيه قرآنى به پيامبر صلى الله عليه و آله اعلام شد كه با پايان اين آخرين واجب الهى، برنامه اعلان ولايت و منصوب نمودن على عليه السلام آغاز مى شود. اين دستور با آيه ۷ و ۸ سوره انشراح نازل شد: «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ؛ وَ إِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ»، و چنين تفسير شد كه «هر گاه از بيان همه واجبات - كه آخرين آنها حج است - فراغت يافتى على عليه السلام را منصوب كن و براى حركت به سوى پروردگارت آماده باش».<ref>بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۳. تفسير القمى: ج ۲ ص ۴۲۸. تفسير القرطبى: ج ۲۰ ص ۱۰۹. شواهد التنزيل: ج ۲ ص ۴۵۱. بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۸،۱۳۳ و ج ۳۸ ص ۱۴۲. مناقب ابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۲۲۶. شرح الاخبار: ج ۱ ص ۲۴۵. تأويل الآيات: ج ۲ ص ۸۱۲ .</ref> | مقارن شروع حج، با دو آيه قرآنى به پيامبر صلى الله عليه و آله اعلام شد كه با پايان اين آخرين واجب الهى، برنامه اعلان ولايت و منصوب نمودن على عليه السلام آغاز مى شود. اين دستور با آيه ۷ و ۸ سوره انشراح نازل شد: «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ؛ وَ إِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ»، و چنين تفسير شد كه «هر گاه از بيان همه واجبات - كه آخرين آنها حج است - فراغت يافتى على عليه السلام را منصوب كن و براى حركت به سوى پروردگارت آماده باش».<ref>بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۳. تفسير القمى: ج ۲ ص ۴۲۸. تفسير القرطبى: ج ۲۰ ص ۱۰۹. شواهد التنزيل: ج ۲ ص ۴۵۱. بحار الانوار: ج ۳۶ ص ۱۳۸،۱۳۳ و ج ۳۸ ص ۱۴۲. مناقب ابن شهرآشوب: ج ۲ ص ۲۲۶. شرح الاخبار: ج ۱ ص ۲۴۵. تأويل الآيات: ج ۲ ص ۸۱۲ .</ref> | ||
در عرفات جبرئيل نازل شد و با اشاره به آيه ۷ سوره مائده «وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ»: «نعمت خدا بر شما و پيمان او را به ياد آوريد كه با شما ميثاق بست» - كه در مدينه قبل از سفر نازل شده بود - پيامى دال بر منصوب كردن اميرالمؤمنين عليه السلام به مقام امامت در اين سفر آورد. | در عرفات جبرئيل نازل شد و با اشاره به آيه ۷ سوره مائده «وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّه عَلَيْكُمْ وَ مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ»: | ||
«نعمت خدا بر شما و پيمان او را به ياد آوريد كه با شما ميثاق بست» - كه در مدينه قبل از سفر نازل شده بود - پيامى دال بر منصوب كردن اميرالمؤمنين عليه السلام به مقام امامت در اين سفر آورد. | |||
آنگاه با اشاره به آيه ۳ سوره مائده (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ) كه هنوز نازل نشده بود، ارتباط كمال دين را با ولايت على عليه السلام بيان كرده در ادامه خطاب آمده بود: | |||
«من پيامبرى از پيامبرانم را از دنيا نمى برم مگر بعد از كمال دينم و حجتم و نعمتم با ولايت اوليائم و دشمنى دشمنانم، و اين است كمال توحيد و دين من و اتمام نعمتم بر خلقم كه با پيروى از وليم و اطاعت او تحقق مى يابد». | |||
سپس خطاب الهى بار ديگر به آيه ۷ سوره مائده اشاره فرموده بود كه «مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ» را خاطر نشان مى كرد. | سپس خطاب الهى بار ديگر به آيه ۷ سوره مائده اشاره فرموده بود كه «مِيثاقَهُ الَّذِى واثَقَكُمْ بِهِ» را خاطر نشان مى كرد. | ||
| خط ۱۵: | خط ۲۳: | ||
روز يازدهم ذى الحجة پيامبر صلى الله عليه و آله در مسجد خيف در مِنا خطبه غرّايى ايراد كرد كه ضمن آن به حديث ثقلين اشاره كرد و قرآن و اهل بيت را قرين قرار داد. | روز يازدهم ذى الحجة پيامبر صلى الله عليه و آله در مسجد خيف در مِنا خطبه غرّايى ايراد كرد كه ضمن آن به حديث ثقلين اشاره كرد و قرآن و اهل بيت را قرين قرار داد. | ||
بعد از خطابه حضرت در مسجد خيف هفت آيه قرآن يكى پس از ديگرى نازل شد كه هر يک پشتوانه يكى از ثقلين بود. آيه ۴۱ و ۴۲ سوره زخرف على عليه السلام را معرفى مى كرد: «فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ أَوْ نُرِيَنَّكَ الَّذِى وَعَدْناهُمْ فَإِنَّا عَلَيْهِمْ مُقْتَدِرُونَ»: «اگر تو را از اين جهان ببريم باز از آنان انتقام خواهيم گرفت، يا به تو نشان مى دهيم آنچه آنان را وعده كرده ايم كه ما بر آنان اقتدار و تسلط داريم». | بعد از خطابه حضرت در مسجد خيف هفت آيه قرآن يكى پس از ديگرى نازل شد كه هر يک پشتوانه يكى از ثقلين بود. آيه ۴۱ و ۴۲ سوره زخرف على عليه السلام را معرفى مى كرد: | ||
«فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ أَوْ نُرِيَنَّكَ الَّذِى وَعَدْناهُمْ فَإِنَّا عَلَيْهِمْ مُقْتَدِرُونَ»: «اگر تو را از اين جهان ببريم باز از آنان انتقام خواهيم گرفت، يا به تو نشان مى دهيم آنچه آنان را وعده كرده ايم كه ما بر آنان اقتدار و تسلط داريم». | |||
سپس اين آيات طبق خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله تفسير شد كه «فَانّا مُنْتَقِمُونَ بِعَلِىِّ بْنِ ابى طالِبٍ»، يعنى «اگر تو را از اين جهان ببريم به وسيله على بن ابى طالب عليه السلام انتقام مى گيريم». | سپس اين آيات طبق خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله تفسير شد كه «فَانّا مُنْتَقِمُونَ بِعَلِىِّ بْنِ ابى طالِبٍ»، يعنى «اگر تو را از اين جهان ببريم به وسيله على بن ابى طالب عليه السلام انتقام مى گيريم». | ||
آنگاه آيه ۹۳ و ۹۴ سوره مؤمنون نازل شد: «قُلْ رَبِّ إِمَّا تُرِيَنِّى ما توعدون، رَبِّ فَلا تَجْعَلْنِى فِى الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ»: «بگو پروردگارا، اگر آنچه آنان وعده داده مى شوند به من نشان دادى مرا در بين قوم ظالمين قرار مده»، و اين آيه اشاره به روزگار سياه بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه فتنه هاى تاريک آن بسيارى را گمراه كرد. | آنگاه آيه ۹۳ و ۹۴ سوره مؤمنون نازل شد: «قُلْ رَبِّ إِمَّا تُرِيَنِّى ما توعدون، رَبِّ فَلا تَجْعَلْنِى فِى الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ»: | ||
«بگو پروردگارا، اگر آنچه آنان وعده داده مى شوند به من نشان دادى مرا در بين قوم ظالمين قرار مده»، و اين آيه اشاره به روزگار سياه بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه فتنه هاى تاريک آن بسيارى را گمراه كرد. | |||
در پى آن آيه ۴۳ سوره زخرف در معرفى على عليه السلام نازل شد: | |||
«فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِى أُوحِىَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ»: «تمسک نما به آنچه بر تو وحى شده كه تو بر راه راست هستى»، و تفسير شد كه «آنچه وحى شده» درباره على عليه السلام است.<ref>سنن الترمذى: ج ۲ ص ۹۰.</ref> | |||
سپس براى معرفى على عليه السلام به عنوان تنها راه نجات، به آيه ۶۱ سوره زخرف اشاره شد كه: | سپس براى معرفى على عليه السلام به عنوان تنها راه نجات، به آيه ۶۱ سوره زخرف اشاره شد كه: | ||
آنگاه آيه ۴۴ سوره زخرف به عنوان مسئوليت مردم درباره ولايت على عليه السلام نازل شد: «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ لسوف تُسْئَلُونَ»: «و آن ذكرى براى تو و قومت است و به زودى سؤال خواهيد شد»، و تفسير شد كه درباره على عليه السلام مورد سؤال قرار خواهيد گرفت.<ref>بحار الانوار: ج ۳۲ ص ۱۹۳ ح ۱۴۱، ص ۲۹۱ ح ۲۴۴ و ج ۳۶ ص ۲۳ و ج ۳۷ ص ۱۸۳. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۶۹ ، ص ۱۶۹ - ۱۷۱. الطرائف: ص ۱۴۲ ح ۲۱۷. شواهد التنزيل: ج ۱ ص ۵۲۶ . تأويل الآيات: ج ۲ ص ۵۶۱ .</ref> | «وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ»: «و او نشانه و علمى براى قيامت است» و تفسير شد كه منظور از اين آيه على بن ابى طالب عليه السلام است. | ||
آنگاه آيه ۴۴ سوره زخرف به عنوان مسئوليت مردم درباره ولايت على عليه السلام نازل شد: | |||
«وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَ لِقَوْمِكَ وَ لسوف تُسْئَلُونَ»: «و آن ذكرى براى تو و قومت است و به زودى سؤال خواهيد شد»، و تفسير شد كه درباره على عليه السلام مورد سؤال قرار خواهيد گرفت.<ref>بحار الانوار: ج ۳۲ ص ۱۹۳ ح ۱۴۱، ص ۲۹۱ ح ۲۴۴ و ج ۳۶ ص ۲۳ و ج ۳۷ ص ۱۸۳. عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۶۹ ، ص ۱۶۹ - ۱۷۱. الطرائف: ص ۱۴۲ ح ۲۱۷. شواهد التنزيل: ج ۱ ص ۵۲۶ . تأويل الآيات: ج ۲ ص ۵۶۱ .</ref> | |||
در موقعيتى كه مراسم حج به ساعات پايانى خود نزديک مى شد بار ديگر وحى الهى تجلى كرد و آخرين سوره كاملى - كه در يک نزولِ جبرئيل فرود آمد - بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و آن سوره نصر بود: | در موقعيتى كه مراسم حج به ساعات پايانى خود نزديک مى شد بار ديگر وحى الهى تجلى كرد و آخرين سوره كاملى - كه در يک نزولِ جبرئيل فرود آمد - بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و آن سوره نصر بود: | ||
| خط ۳۱: | خط ۴۹: | ||
«بِسْمِ اللَّه الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّه وَ الْفَتْحُ؛ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِى دِينِ اللَّه أَفْواجاً؛ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً»: | «بِسْمِ اللَّه الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّه وَ الْفَتْحُ؛ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِى دِينِ اللَّه أَفْواجاً؛ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً»: | ||
«به نام خداى بخشنده مهربان. وقتى يارى خدا و پيروزى آمد، و مردم را ديدى كه گروه گروه در دين خدا داخل مى شوند با حمد پروردگارت تسبيح كن و از او طلب مغفرت نما كه او توبه پذير است».<ref>عُدة الداعى: ص ۲۷۹. تفسير نور الثقلين: ج ۵ ص ۶۸۹ ح ۱. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۱۳ ح ۶ . عوالم العلوم: ج | «به نام خداى بخشنده مهربان. وقتى يارى خدا و پيروزى آمد، و مردم را ديدى كه گروه گروه در دين خدا داخل مى شوند با حمد پروردگارت تسبيح كن و از او طلب مغفرت نما كه او توبه پذير است».<ref>عُدة الداعى: ص ۲۷۹. تفسير نور الثقلين: ج ۵ ص ۶۸۹ ح ۱. بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۱۳ ح ۶ . عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۹۸،۱۷۱. الاقبال: ص ۴۵۳ - ۴۵۹. تفسير القمى: ج ۱ ص ۸۵۹ .</ref> | ||
پيامبر صلى الله عليه و آله پس از نزول سوره نصر سخنرانى مفصلى ايراد كرد و در آن با ذكر آيه ۳۶ و ۳۷ سوره توبه به ابطال برخى مسائل جاهلى مانند رباى جاهليت و خونريزى هاى آن زمان اشاره فرمود. | پيامبر صلى الله عليه و آله پس از نزول سوره نصر سخنرانى مفصلى ايراد كرد و در آن با ذكر آيه ۳۶ و ۳۷ سوره توبه به ابطال برخى مسائل جاهلى مانند رباى جاهليت و خونريزى هاى آن زمان اشاره فرمود. | ||
| خط ۴۷: | خط ۶۵: | ||
خداوند اين اقدام آنان را كه قبل از پايان مراسم حج هنوز عملى نكرده بودند با دو آيه قرآن به پيامبرش خبر داد: | خداوند اين اقدام آنان را كه قبل از پايان مراسم حج هنوز عملى نكرده بودند با دو آيه قرآن به پيامبرش خبر داد: | ||
يكى آيه ۱۹ سوره زخرف كه فرمود: «سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ»: «به زودى شهادت آنان نوشته مى شود و مورد سؤال قرار مى گيرند». ديگرى آيه ۳۹ همين سوره كه فرمود: «وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِى الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ»: «بيزاى شما از يكديگر در روز قيامت فايده اى به حالتان ندارد چرا كه ظلم كرده ايد و در نتيجه در عذاب مشترک خواهيد بود».<ref>بحار الانوار: ج ۲۴ ص ۳۱۹ و ج ۳۱ ص ۶۱۰ و ج ۳۶ ص ۱۵۳.</ref> | يكى آيه ۱۹ سوره زخرف كه فرمود: «سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ»: «به زودى شهادت آنان نوشته مى شود و مورد سؤال قرار مى گيرند». | ||
ديگرى آيه ۳۹ همين سوره كه فرمود: «وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِى الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ»: | |||
«بيزاى شما از يكديگر در روز قيامت فايده اى به حالتان ندارد چرا كه ظلم كرده ايد و در نتيجه در عذاب مشترک خواهيد بود».<ref>بحار الانوار: ج ۲۴ ص ۳۱۹ و ج ۳۱ ص ۶۱۰ و ج ۳۶ ص ۱۵۳.</ref> | |||
با نزديكى غروب روز دوازدهم، طبق آيه ۲۰۳ سوره بقره: «فَمَنْ تَعَجَّلَ فِى يَوْمَيْنِ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقى»: | |||
«هر كس در روز عجله كند گناهى بر او نيست، و هر كس تأخير نمايد نيز اشكالى بر او نيست از كسانى كه تقوا پيشه كنند». | |||
كسانى كه مايل بودند مى توانستند توقف در منا را پايان دهند و به مكه باز گردند؛ و هر كس مايل بود شب سيزدهم را هم مى ماند و فردا پس از رمى جمرات سه گانه راهى مكه مى شد. | |||
پيامبر صلى الله عليه و آله همراه [[اکثریت]] مردم آن شب را ماندند تا فردا پس از رمى جمرات عازم مكه شوند. | |||
با | با پايان مراسم حج، منافقين خواستند نشان دهند كه بعد از حج هيچ واجبى از دستورات خدا باقى نمانده، و به اين صورت مسئله «ولايت» را منتفى كنند. | ||
آنان نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمدند و گفتند: آيا بعد از آنچه بر ما واجب كردى، براى پروردگارت چيزى باقى مانده كه بخواهد آن را بر ما واجب كند؟ | |||
پاسخ دندان شكن به آنان با آيه ۴۶ سوره سبأ داده شد و آيه چنين نازل شد: | |||
«قُلْ إِنَّما أَعِظُكُمْ بِواحِدَةٍ»: «بگو من شما را به يک چيز موعظه مى كنم» و پيامبر صلى الله عليه و آله آن را به «ولايت» تفسير كرد.<ref>بحار الانوار: ج ۹۰ ص ۱۲۲.</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||