مدیریت: تفاوت میان نسخه‌ها

پيامبر صلى الله عليه و آله براى اجراى شايسته اين مراسم اشخاصى را مسئول برپايى منبر، و گروهى را مسئول خبررسانى براى اعلام مراسم و تكرار فرمايشات ايشان به آن جمعيت، و گروهى را مسئول برقرارى آرامش و امنیت مراسم نموده است. رسول اكرم‏ صلى الله عليه و آله براى انتخاب هر كدام از اين گروه‏ ها معيارهايى را در نظر گرفته ‏اند؛ به گونه ‏اى كه آنها به نحو احسن از عهده آن كار برآيند. حضرت در پايان با بستن عمامه و گرفتن بيعت از آن جمعيت به فرمان الهى دين را كامل نمودند.

مديريت منابع انسانى به اين معنى است كه شخصى بتواند استعدادها، نيروها، و توانايى‏ هاى نهفته و بالقوه افراد را به فعليت در آورد. در اينجا بر آنيم كه «مديريت منابع انسانى پيامبر صلى الله عليه و آله در واقعه غدير» را بررسى كنيم؛ ببينيم پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير خم براى رسيدن به اهداف مورد نظر به چه صورت از نيروهاى در دسترس خويش استفاده نموده است. موضوعى كه تا كنون به طور مستقل و گسترده به آن پرداخته نشده است.

مديريت پيامبر صلى الله عليه و آله در آن روز از جهات مختلفى قابل ارزيابى است. اما سخن در مورد همه آنها در اين مختصر نمى‏ گنجد. لذا در اين گفتار فقط اين قسم از مديريت ايشان -  يعنى مديريت منابع انسانى -  مورد توجه قرار گرفته است. دستيابى به الگوى كاملى در مديريت منابع، خصوصاً منابع انسانى در كارهاى اجرايى مى ‏تواند از اهميت و فوايد بحث مذكور باشد.

مديريت به معناى قدرت برنامه‏ سازى، ساماندهى، هماهنگى، فرماندهى و كنترل است. مديريت منابع انسانى نيز به اين معنى است كه شخصى بتواند استعدادها، نيروها، و توانايى ‏هاى نهفته و بالقوه افراد را به فعليت در آورد.

موفقيت هر جامعه‏ اى نيازمند مدير آگاه و كارآمد و متخصص است، كه با نبود آن ضررها و زيان‏ هاى فراوانى بر مردم و جامعه وارد مى‏شود. غدير نيز نيازمند يک مدير آگاه و متخصص است، كه جز پيامبر اسلام ‏صلى الله عليه و آله از عهده اين مسئوليت مهم بر نمى ‏آمد. زيرا در پرتوى مديريت مناسب و آگاهانه است كه تمامى راهبردها و اهداف به سرانجام مى‏ رسد.

زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله از [[حجةالوداع]] بازگشت و به محل غدير رسيد، با آيه تبليغ از طرف خداوند مأموريت يافت كه امر ولايت على ‏عليه السلام را در اجتماع مردم ابلاغ كند. هنگامى كه پيامبرصلى الله عليه وآله اين دستور را شنيد، براى اجراى آن بى‏درنگ به مردم فرمود: شتر مرا بخوابانيد كه به خدا سوگند از اين مكان نمى‏ روم تا اينكه رسالت پروردگار خود را برسانم. پس امر فرمود براى وى از جهاز شتران منبرى بسازند.

جمع نمودن صد و بيست هزار نفر جمعيت در آن گرماى سوزان كارى نبوده كه هر كسى قادر به انجام آن باشد. بنابراين، رسول ‏خدا صلى الله عليه و آله مى ‏بايست شخص توانايى را براى انجام اين كار انتخاب نمايد كه از عهده اين مهم برآيد. پس پيامبر صلى الله عليه و آله حضرت على ‏عليه السلام را امر فرمود تا مردم را جمع نمايد.

از آنجايى كه واقعه غدير و اعلام [[ولایت]] حضرت على‏ عليه السلام خبر بزرگ و مهمى بود، پيامبر صلى الله عليه و آله بايد براى خبررسانى به مردم و مطلع ساختن همه حاضرين افرادى را انتخاب مى ‏نمود.

از ديگر افرادى كه پيامبر صلى الله عليه و آله براى اين امر مهم انتخاب نمود ربيعة بن امية بن خلف بود. براى اينكه صداى پيامبر صلى الله عليه و آله به همگان برسد، حضرت به وى -  كه صداى بلند و دلنشينى داشت -  فرمان داد كه سخنان آن حضرت را تكرار كند.

در هنگام سخنرانى و در حالى كه رسول اكرم‏ صلى الله عليه و آله بر فراز منبر بود، چينش مردم به گونه ‏اى بود كه خواص در رديف جلو قرار داشتند و عوام مردم در صف‏ هاى ديگر و با فاصله از منبر قرار داشتند.

علاوه بر اينها، برخى ديگر همچون عبداللَّه بن جعفر، [[عمر بن ابی‏ سلمه]]، [[اسامة بن زید کلبی|اسامة بن زید]]، [[سلمان فارسی]]، ابوذر، مقداد و زبير نيز در مقابل پيامبر صلى الله عليه و آله قرار داشتند. زنان نيز به گونه‏ اى قرار داشتند كه منبر را مى‏ ديدند.

هر اندازه مراسمى گسترده ‏تر و داراى اهداف بزرگ‏ترى باشد، نياز به تدابير امنيتى بيشترى است. مخصوصاً زمانى كه مردم حاضر در آن مراسم از اقشار مختلف با درجاتى متفاوت از ايمان، فرهنگ و با مليت‏ هاى مختلف باشند. در ميان اين افراد، گروهى توطئه‏ گر و منافق وجود داشته باشد و اكثر آنان از هر فرصتى براى به هم زدن مجلس استفاده نمايند.

از ديگر اقدامات امنيتى پيامبر صلى الله عليه و آله براى حفظ آرامش و امنيت اجراى مراسم، مطلع ساختن برخى از اصحاب از توطئه ‏هاى منافقين بود. پيامبر صلى الله عليه و آله به برخى همچون مقداد، سلمان، ابوذر، حذيفه و بریده اسلمی -  كه از افراد قابل اعتماد در بين مردم بودند -  دستور داد تا حركات منافقين را زير نظر داشته باشند و به وى گزارش كنند. علت انتخاب اين افراد از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله، علاوه بر ايمان و سابقه اسلام ايشان اين بود كه اينها از افراد مورد وثوق و اعتماد در بين مردم بودند.

از ديگر اقدامات رسول اكرم ‏صلى الله عليه و آله در غدير براى نشان دادن خلافت و رهبرى حضرت على ‏عليه السلام بستن عمامه بر سر اميرالمؤمنين‏ عليه السلام است. عمامه پيامبر صلى الله عليه و آله -  كه نشان و رمزى از سيادت و پيشوايى بود -  به امامان ديگر نيز به ارث رسيد. اين عمامه رمز تداوم رهبرى رسول‏ خدا صلى الله عليه و آله و [[خلافت]] حقه در نسل پاک آن حضرت بود.

اين امر خود نشان دهنده ذكاوت اجتماعى و ابتكار عمل پيامبر صلى الله عليه و آله است؛ كه در حضور ديدگان آن همه جمعيت عمامه خود را -  كه دليلى بر مقام جانشينى و خلافت ايشان است -  بر سر حضرت امير عليه السلام قرار مى‏ دهد، تا اين امر باعث تثبيت پيام مورد نظر ايشان در ذهن همگان گردد.

اولين قصيده‏اى كه راجع به غدير سروده شده، شعر [[حسان بن ثابت|حسّان بن ثابت]] است. حسّان در حضور بيش از ده ‏ها هزار نفر جمعيت -  كه در ميانشان سخنوران و شاعران به نامى بود -  و بزرگان قريش -  كه به دقائق سخن‏سرايى واقف بودند -  اولين غديريه را سرود و همان جا خواند. بعد از خواندن اين قصيده، پيامبر صلى الله عليه و آله به حسّان بن ثابت فرمود: همواره به وسيله روح ‏القدس مؤيد باشى، تا آنگاه كه ما را به زبان خود يارى مى ‏كنى.

اين امر بازگو كننده مديريت منابع انسانى توسط پيامبر صلى الله عليه و آله است؛ كه از وجود يک شاعر نيز در آن روز به نحو احسن و در بهترين زمان ممكن استفاده مى‏ نمايد، تا شعر او نيز گواهى بر حقانيت غدير براى آيندگان باشد.

پيامبر صلى الله عليه و آله پس از شرح مفصلى پيرامون حلال و حرام و تأكيد بر نماز و زكات فرمود: من مأموريت دارم از طرف خداوند براى [[علی بن ابی طالب علیه السلام|علی بن ابی ‏طالب]] و امامان پس از او عليهم السلام -  كه از من و اويند -  از شما [[بیعت]] بگيرم. آنان تا روز قيامت امام و پيشوايند، و مهدى امت من‏ عليه السلام -  كه به حق داورى مى‏ كند -  از آنان است. حتى پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت گرفتن خود را از مردم به دو صورت زبانى و بيعت با دست مطرح نمود.

بعد از آنها پيامبر صلى الله عليه و آله به حذيفه و ابن‏ مسعود و عمار و بريده اسلمى نيز همين دستور را داد. از ديگر افرادى كه به عنوان اولين بيعت كنندگان بودند مى‏ توان به [[عثمان بن عفّان|عثمان]] و طلحه و زبير و معاويه و مغيره و ابوموسى اشعرى اشاره كرد، كه پيامبر صلى الله عليه و آله تأكيد خاصى بر بيعت آنها داشت. پس از اين اشخاص، كل جمعيتى كه در آنجا حضور داشتند به ترتيب داخل خيمه حضرت على‏ عليه السلام شده و با ايشان بيعت نمودند.

زمانى كه بيعت مردان تمام شد، پيامبر صلى الله عليه و آله امر فرمود ظرف آبى بياورند و پارچه ‏اى روى آن بكشند. اميرالمؤمنين ‏عليه السلام دستش را درون ظرف قرار بدهند و زن‏ ها با بردن دست خود در آن آب با آن حضرت بيعت كردند.

اين امر خود گوياى توجه پيامبرصلى الله عليه وآله به حقوق بانوان و احترام به آنان است.

وجود مديريت و رياست براى حفظ و استوارى هر اجتماعى و جلوگيرى از هرج و مرج آن لازم و ضرورى است، تا بدان وسيله به نظم و انسجام آن كمک نمايد. پيامبر صلى الله عليه و آله در كوتاه ‏ترين زمان ممكن، يكى از عظيم ‏ترين وقايع تاريخى را سازماندهى نمودند. براى اجراى اين مراسم از افرادى شايسته و با ويژگى‏ هاى مرتبط با وظيفه ‏اى كه به آنها محول شده استفاده نموده ‏اند.