نمایش مبدأ برای حَجّ

== آيه «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما...»<ref>بقره /  ۱۵۸. غدير در قرآن: ج ۲ ص ۴۵۷  - ۴۵۴.</ref>==
در غدير، ارتباط اعتقاد و عمل چنين به ما تفهيم شده كه احكام الهى در كنار [[ولایت]] [[معصومین علیهم السلام|اهل‏ بیت‏ علیهم السلام]] نه تنها مورد تأكيد است، كه تا ابد دو حلقه ناگسستنى خواهند بود. 

اين اهل‏ بیت ‏علیهم السلام هستند كه جزئيات احكام الهى را براى مردم بيان خواهند كرد، و اين احكام الهى‏ اند كه با عمل بدان‏ها تسليم در برابر فرامين خدا را تجربه خواهيم كرد، و اين تسليم با اطاعت از فرستادگان پروردگار جلوه ‏گر مى ‏شود. 

در اين راستا، اواخر [[خطبه غدیر]] شاهد تأكيدات پيامبر صلى الله عليه و آله بر [[نماز جماعت در صحرای غدیر|نماز]] و [[زکات]] و حج و [[معروف|امر به معروف]] و [[نهی از منکر]] و اجتناب از محرمات و [[تقوی]] است، و در پى آن سخن از [[مرگ]] و [[معاد]] و حساب روز قيامت و ثواب و عقاب به ميان آمده است، كما اينكه در اوائل خطبه امر به تدبّر در قرآن به چشم مى‏ خورد. 

اين موارد اگر چه ارتباط مستقيم با غدير ندارد و موارد آن نيز بسيار كم است، ولى در حاشيه غدير يادآور ارتباطى است كه [[احکام|احکام الهی]] بايد با اهل‏ بيت‏ عليهم السلام داشته باشند.

در بين اين تأكيدات، پيامبر صلى الله عليه و آله حلال و حرام را به طور كلى مطرح مى‏ كنند، و اينكه درباره جزئيات آنها بايد به امامان‏ عليهم السلام مراجعه شود.

اين آيات تضمين شده در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله ۷ آيه است، كه از جمله اين آيات آيه ۱۵۸ سوره بقره است:

«إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّه شاكِرٌ عَلِيمٌ» : 

«صفا و مروه از شعائر الهى هستند، هر كس به عنوان حج يا عمره به خانه خدا بيايد براى او اشكالى نيست كه بر صفا و مروه بسيار طواف كند و هر كس كار نيک افزون بر واجب انجام دهد خداوند تشكر كننده داناست» .

اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است:

=== متن روايت ===
«مَعاشِرَ النّاسِ، انَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعائِرِ الله، «فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ الله شاكِرٌ عَلِيمٌ» : 

اى مردم، حج و عمره از شعائر الهى هستند، هر كس به عنوان حج يا عمره به خانه خدا بيايد براى او اشكالى نيست كه بر صفا و مروه بسيار طواف كند.<ref>اسرار غدير: ص ۱۵۵ بخش ۱.</ref>

=== موقعيت تاريخى ===
در اواخر خطبه غدير، قسمت خاصى در زمينه حج ديده مى ‏شود كه بدون شک بازگشت از اولين سفر حج پيامبر صلى الله عليه و آله چنين اقتضايى را داشته است. در آغاز اين فرازها حضرت با تضمين بخش دوم آيه سوره بقره و اشاره ‏اى به كلمه «شَعائِرِ اللَّه» در كلام خود به آن آيه استناد كرده اند.

البته در آيه قرآن «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه» است، ولى در كلام پيامبر صلى الله عليه وآله «انَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه» آمده است.

=== موقعيت قرآنى ===
آيه مزبور در قرآن موقعيّتى دارد كه ارتباطى بين آن با آيه‏ هاى قبل و بعد احساس نمى‏ شود، ولى گويا تأكيد خاصى بر شعار بودن جزئيات مراسم حج وجود دارد. مثلاً در آيه ۲ سوره مائده مى ‏فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّه وَ لا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لا الْهَدْىَ وَ لا الْقَلائِدَ وَ لا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ ...» ، و در آيه ۳۶ سوره حج مى‏ فرمايد: «وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَكُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّه ...».

=== تحليل اعتقادى ===
آنچه از مجموع كلمات پيامبر صلى الله عليه وآله درباره حج در اين بخش خطابه مى‏ توان استفاده كرد با توجه به آيه مزبور چند نكته است:

'''الف)''' در آيه قرآن «صفا و مروه» به عنوان شعائر نامبرده شده ‏اند. اينكه پيامبر صلى الله عليه وآله همان آيه را در كلام خود تضمين مى ‏فرمايند و «حج و عمره» را به جاى «صفا و مروه» قرار مى ‏دهند، به احتمال قوى از جهت موضوع كلامى است كه حضرت در آغاز آن هستند و آن حج است.

'''ب)''' معنى «شعار» بودن حج و ارزش آن را از اين حديث و آيه مى‏ توانيم استفاده كنيم:

'''يكى''' اينكه فرمودند: انَّما سُمِّيَتِ الشَّعائِرُ لِتَشْعَرَ النّاسُ بِها فَيَعْرِفُوها: شعائر را به اين نام نهاده ‏اند كه مردم به وسيله آن احساس و درك نمايند و در نتيجه بدان معرفت پيدا كنند. <ref>تفسير القمى: ج ۱ ص ۱۶۰.</ref> 

'''دوم''' اينكه خداوند در قرآن مى‏فرمايد: «ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّه فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»<ref>حج /  ۳۲.</ref> : «هر كس شعائر الهى را بزرگ بدارد اين نشانه تقواى دل‏هاست».

'''ج)''' در اين قسمت از خطبه، پيامبر صلى الله عليه وآله با مطرح كردن حج به عنوان يک شعار الهى سه مطلب درباره آن فرموده است: مستغنى شدن حجاج و فقر تاركين حج، آمرزش گناهان حجاج، درخواست حج كامل و تمام عيار از مردم.

'''د)''' نقطه ربط حج با ولايت و [[امامت]] كه ارتباط حج با غدير را نيز روشن مى‏ كند، اين كلام پيامبر صلى الله عليه و آله است كه در همين بخش خطبه مى‏ فرمايند: مَعاشِرَ النّاسِ، حِجُّوا الْبَيْتَ بِكَمالِ الدّينِ وَ التَّفَقُّهِ: اى مردم حج خانه خدا را با كمال دين و فهم و تفَقُّه بجاى آوريد.

با توجه به اينكه «كمال دين» در متن خطبه غدير معنى شده و منظور از آن روشن است، در اين عبارت هم معناى حج با كمال دين واضح خواهد بود. در متن خطبه پس از معرفى و بلند كردن و نصب اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به مقام خلافت مى‏ فرمايند:

اللّهمَّ انَّكَ انْزَلْتَ الْآيَةَ فى عَلِىٍّ وَلِيِّكَ عِنْدَ تَبْيينِ ذلِكَ وَ نَصْبِكَ ايّاهُ لِهذَا الْيَوْمِ: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً»...<ref>اسرار غدير: ص ۱۴۵ بخش ۴.</ref>. مَعاشِرَ النّاسِ، انَّما اكْمَلَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ دينَكُمْ بِامامَتِهِ<ref>اسرار غدير: ص ۱۴۶ بخش ۵ .</ref>: 

خدايا، تو درباره على وليت، هنگامى كه ولايت او تبيين شد و امروز او را نصب كردى، اين آيه را نازل فرمودى:

«امروز دين شما را كامل كردم و نعمت را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دين شما راضى شدم» ... .

اى مردم، خدا دين شما را با امامت او كامل نمود. بنا بر اين حج با كمال دين يعنى با اعتقاد به [[امامت]] دوازده امام‏ عليهم السلام و صاحب اختيارى مطلق آنان پس از پيامبر صلى الله عليه وآله، و اين حجى است كه نزد پروردگار مورد قبول است.

== اولين حج كامل<ref>اسرار غدير: ص ۳۵.</ref>==
در سفر [[حجةالوداع]] دو مقصد اساسى در نظر بود، وآن عبارت بود از بيان دو حكم مهم از قوانين اسلام كه هنوز براى مردم به طور كامل و رسمى تبيين نشده بود: يكى حج، و ديگرى مسئله [[خلافت]] و ولايت و جانشينى بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله.

== بيان وجوب حج در غدير<ref>اولين ميراث مكتوب درباره غدير: ص ۱۹.</ref>==
اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در زمان عثمان اتمام حجتى در مسجد داشتند و در ضمن استناد به غدير وجوب حج را بيان فرمودند.

در آنجا [[زید بن ارقم انصاری|زید بن ارقم]] و [[براء بن عازب انصاری|براء بن عازب]] و ابوذر و مقداد و عمار گفتند:

ما شهادت مى‏ دهيم كه سخن پيامبر صلى الله عليه و آله را به ياد داريم كه بر [[سخنرانی|منبر]] ايستاده بودند و شما در كنار ایشان بودید و مى‏ فرمودند:

... اى مردم، خداوند در كتابش شما را به نماز امر كرده و من آن را برايتان بيان نمودم، و به [[زکات]] و [[روزه]] و حج دستور داده كه آن را هم براى شما بيان و تفسير نمودم، و به ولايت دستور داده و من شما را شاهد مى‏ گيرم كه ولايت مخصوص اين شخص است -  و حضرت دست مبارک را بر امیرالمؤمنین على بن ابى ‏طالب ‏عليه السلام قرار دادند -  و سپس براى دو پسرشان بعد از ایشان ، و سپس براى اوصياء از فرزندانشان بعد از آنهاست. آنان از قرآن جدا نمى ‏شوند و قرآن از آنان جدا نمى ‏شود تا بر سر حوضم بر من وارد شوند... .<ref>كتاب سليم: ح ۱۱.</ref>

== تبليغ غدير در اجتماعات حج<ref>سخنرانى استثنائى غدير: ص ۱۱۱، ۱۰۷.</ref>==
عظمت غدير اقتضا مى ‏كند به بلنداى آن برنامه ‏ريزى داشته باشيم، و گمان نكنيم پيامى با آن عظمت را در گونه ‏هاى كم ابهت تبليغ مى‏ توان جلوه ‏گر ساخت.

احترام به مقام با عظمت غدير به ما فرمان مى‏ دهد كه آن را در جذاب‏ ترين و ارزشمندترين گونه‏ هاى رسانه‏ اى جلوه‏ گر سازيم، و هر گونه تبليغى در رابطه با غدير را لايق شأن آن و به عظمت ساحت اولين مبلِّغ آن يعنى پيامبر صلى الله عليه و آله به انجام رسانيم.

يكى از اين راهكارهاى تبليغ غدير استفاده از سفر حج و مشاهد مشرفه و مجالس دينى است:

اگر در غدير مراسم حج باعث اجتماع آن جمع عظيم بود، ما نيز بايد موقعيّت‏ هايى را كه مردم با پاى خود و به طور منسجم در آنها جمع مى‏ شوند شناسايى كنيم و از آن فرصت‏ها براى تبليغ غدير حداكثر استفاده را بنماييم.

در همين روزگار نيز ايام حج بهترين موقعيّت زمانى و مكانى براى تبليغ غدير است. از كنار كعبه تا حرم [[حضرت محمّد صلی الله علیه و آله|پیامبر صلی الله علیه و آله]] با حضور ميليونى حُجاج، فرصت ‏هاى طلايى براى ابلاغ پيام غدير وجود دارد كه با در نظر گرفتن عرفات و مشعر و مِنا و جمرات سه گانه و صفا و مروه و زيارتگاه‏ هاى مختلف [[مکّه]] و [[مدینه]] ضريب تبليغى غدير چند برابر مى‏ شود، و ما نبايد هيچ يک از آنها را از دست بدهيم.

== تبليغ غدير در حجّ توسط امام حسين ‏عليه السلام<ref>تبليغ غدير در سيره معصومين‏ عليهم السلام: ص  ۲۹ ،۳۰  ، ۷۸ ، ۷۹.</ref>==
يكى از شاخص‏ هاى زندگى معصومين‏ عليهم السلام تبليغ غدير به شكل‏ هاى مختلف است. از جمله تبلیغ غدیر توسط [[امام حسین ‏علیه السلام]] در مِنا در مراسم حج است كه ذيلاً به بيان آن مى‏ پردازيم:

شرايط شديد تقيه در زمان معاويه بر كسى پوشيده نيست، و هر چه به آخر دوران او نزديك‏ تر مى ‏شويم جوّ حاكم سخت‏ تر مى‏ شود.

اما امام حسين‏ عليه السلام همين موقعيّت را براى [[تبلیغ|تبلیغ غدیر]] در جمع شخصيت‏ هاى اسلامى آن زمان انتخاب فرموده اند.

با گذشت پنجاه سال از غدير و در زمانى كه صاحب غدير را علناً بر فراز منبرها مورد سب و لعن قرار مى ‏دادند، باز هم غدير است و شهرت آن!! [[تاریخ]] نويسان متحيّر مانده‏ اند كه غدير چقدر مشهور بوده كه وقتى سومين امام غدير يعنى سيدالشهداء عليه السلام در مراسم حجّى كه به دستور معاويه اداره مى ‏شود، مردم را درباره آن قسم مى‏ دهند ۲۰۰ نفر صحابى و ۵۰۰ نفر از تابعين به آن اقرار مى ‏كنند.

يک سال قبل از مرگ [[معاویة بن ابی سفیان|معاویه]] كه مطابق است با يک سال قبل از واقعه [[عاشورا]]، امام حسين ‏عليه السلام در ايام حج در مِنا با حضور ۷۰۰ نفر اجتماع بزرگى در خيمه خود تشكيل دادند، كه دويست نفر آنان اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله بودند.

حضرت در آن مجلس براى خطابه بپاخاستند و پس از حمد و ثناى الهى، از اقدامات معاويه بر ضد اميرالمؤمنين ‏عليه السلام اظهار ناراحتى شديد كردند و سپس شروع به شمردن مناقب آن حضرت نمودند. امام ‏عليه السلام در همه موارد مردم را بر صدق گفتار خود قسم مى‏ دادند و همه اقرار مى‏ كردند. از جمله مسئله غدير را مطرح كرده و فرمودند:

شما را به خدا قسم مى‏ دهم، آيا مى‏ دانيد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام را منصوب كردند و ولايت را براى ایشان اعلام نمودند و فرمودند: بايد حاضران به غايبان خبر دهند؟ جمعيت حاضر گفتند: آرى به خدا قسم.<ref>كتاب سليم: حديث ۲۶.</ref>  

و اين به معناى اشتهار غدير در اوج خفقان اموى بود.

== تقارن سفر مهم با حج ==
پيامبر صلى الله عليه وآله پس از هجرت، يک بار در صلح حديبيه -  طبق قرارداد -  فقط چند ساعت به مكه آمدند و بازگشتند؛ و بار ديگر در فتح مكه كه به عنوان جنگ آمدند و پس از برچيدن بساط كفر و بت ‏پرستى به طائف رفتند، و در بازگشت عمره انجام داد و به مدينه بازگشتند.

اكنون پس از ده سال از هجرت -  در حالى كه مكه يک شهر اسلامى شده بود -  در كمال قدرت وارد اين شهر مى‏ شدند. جلوه اين عظمت در آن زمان به قدرى بود كه به محض اعلام سفر حضرت، بيش از يكصد و بيست هزار نفر همراه حضرت حركت كردند كه در آن زمان بسيار غير عادى بود.<ref>الغدير: ج ۱ ص ۹.</ref> 

اينكه سفر مهم پيامبر صلى الله عليه و آله به مكه براى اهدافى مهم و مقدمه بودن براى غدير با ايام حج كه از زمان حضرت ابراهيم‏ عليه السلام سابقه داشت و همه ساله مردم از اطراف و اكناف بدين منظور به مكه مى‏ آمدند تقارن پيدا كرد بسيار جالب توجه بود.

به خصوص آنكه آداب و احكام اسلامى حج براى اولين بار توسط حضرت بازگو مى‏ شد، و اين يک پديده قابل توجه در برنامه ‏اى بود كه سابقه هزاران ساله داشت. در پايان چنين شرايطى مراسم غدير انجام شد كه از نظر زمانى از تقدسى خاص و سابقه ‏اى طولانى برخوردار بود.

== حج در خطبه غدير<ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۱۰۴. اسرار غدير: ص ۱۰۰ و ۲۲۴ . سخنرانى استثنائى غدير: ص  ۲۲۳ - ۲۳۱ .</ref>==
يكى از مسائلى كه در خطبه غدير به آن اشاره شده حج است. پيش از آنكه سخن پيامبر صلى الله عليه و آله به آخرين بخش خود برسد، بخش دهم خطابه اختصاص به حلال و حرام و واجبات و محرمات يافت، و مقصود حضرت معرفى كسانى بود كه مردم بايد در آينده ‏هاى نزديک و دور در احكامشان به آنان مراجعه كنند.

قبل از همه، پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش دهم [[خطبه غدیر]]، به حج با كمال دين اشاره نمودند و مطالبى درباره حج را با استناد به آيه ۱۵۸ سوره بقره «اِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيهِ اَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَاِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليمٌ» فرمودند و از ترك حج بر حذر داشتند.

از سوى ديگر به حجاج وعده استغناء و مغفرت دادند، و در پايان از آنان خواستند كه حج خانه خدا را با كمال دين كه ولايت است و نيز تفكر در اعمال آن انجام دهند، و نيز آن را جايگاه [[توبه]] بدانند. 

گر چه محوريت خطبه غدير امر [[امامت]] و ولايت بود، ولى پيامبر صلى الله عليه وآله در خطبه غدير جملاتى هم در مورد حج بيان داشتند. از جمله فرمودند:

حج و عمره از شعائر الهى هستند.

به حج خانه خدا برويد. هيچ اهل‏ بيتى وارد بر خانه خدا نمى ‏شوند مگر آنكه مستغنى مى‏ شوند، و هيچ اهل‏ بيتى (در صورت امكان) از رفتن به خانه خدا تخلف نمى‏ كنند مگر آنكه فقير مى‏ شوند.

با دين كامل و معرفت، به حج خانه خدا برويد. و جز با توبه و فاصله گرفتن از معاصى، از مشاهد مشرفه باز نگرديد.

حاجيان كمک مى‏ شوند، و آنچه خرج مى‏ كنند دوباره به آنان باز مى‏ گردد، و خداوند اجر احسان كنندگان را ضايع نمى ‏كند.

هيچ مؤمنى در موقف توقف نمى ‏كند مگر آنكه خداوند گناهان او را تا آن موقع مى ‏بخشد، و آنگاه كه حج او پايان يافت اعمال را از سر مى ‏گيرد.

اين تعابير حضرت را اين گونه نيز مى‏ توان بيان كرد:

حضرت درباره حج و عمره چهار جنبه مهم را در خطبه غدير مورد تأكيد قرار دادند:

حج و عمره از شعائر الهى است كه «وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»، و احياى  آن احياى دين خداست.

براى حاجيان از طرف خداوند نفع دنيوى و اُخروى در نظر گرفته شده است:

الف) نفع دنيوى: هر كس به حج رود خداوند او را مستغنى مى‏ نمايد. خداوند حاجيان را كمک مى‏ نمايد. آنچه حاجيان خرج كنند خداوند جاى آن را در اموالشان پُر مى ‏كند.

ب) نفع اُخروى: گناهان ايشان آمرزيده مى‏ شود و به آنان گفته مى‏ شود اعمال را از سرگيريد و به آنان بشارت داده مى‏ شود.

ترک عمدى حج نزد خداوند بسيار مهم است و گذشته از عذاب اُخروى، ضرر دنيوى هم دارد و آن اينكه باعث كوتاهى عمر، قطع شدن نسل و نيز باعث فقر مى‏ شود.

از كسى كه به حج مى‏ رود سه مطلب مهم خواسته شده است:

الف) حج رفتن او با كمال دين باشد كه مراد ولايت اهل ‏بيت ‏عليهم السلام است.

ب) مفاهيم و مقاصد حج مورد تفقّه و فهم قرار گيرد و با درك صحيح از حج به اعمال آن بپردازد.

ج) در حج توبه ‏اى پابرجا نمايد كه هرگز پس از بازگشت از خانه الهى گناهان را از سر نگيرد.

متن خطبه غدير در اين باره چنين است: 

مَعاشِرَ النّاسِ، اِنَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ، «فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَاِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليمٌ» .

مَعاشِرَ النّاسِ، حِجُّوا الْبَيْتَ، فَما وَرَدَهُ اَهْلُ بَيْتٍ اِلاّ اسْتَغْنَوْا وَ اُبْشِرُوا، وَ لا تَخَلَّفُوا عَنْهُ اِلاّ بُتِرُوا وَ افْتَقَرُوا.

مَعاشِرَ النّاسِ، ما وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ اِلاّ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ما سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ اِلى وَقْتِهِ ذلِكَ، فَإِذَا انْقَضَتْ حَجَّتُهُ اسْتَأْنَفَ عَمَلَهُ.

مَعاشِرَ النّاسِ، الْحُجّاجُ مُعانُونَ وَ نَفَقاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ عَلَيْهِمْ وَ اللَّهُ لا يُضيعُ اَجْرَ الْمُحْسِنينَ.

مَعاشِرَ النّاسِ، حِجُّوا الْبَيْتَ بِكَمالِ الدّينِ وَ التَّفَقُّهِ، وَ لاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشاهِدِ اِلاّ بِتَوْبَةٍ وَ اِقْلاعٍ:

اى مردم، حج و عمره از شعائر الهى هستند، «فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ اَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما ...»:

«هر كس به خانه خدا به عنوان حج يا عمره بيايد براى او اشكالى نيست كه بر صفا و مروه بسيار طواف كند، و هر كس كار خيرى را بدون چشم داشتى انجام دهد خداوند سپاسگزار داناست» .

اى مردم، به حج خانه خدا برويد. هيچ خاندانى به خانه خدا وارد نمى‏ شوند مگر آنكه مستغنى مى‏ گردند و شاد مى ‏شوند، و هيچ خاندانى آن را ترک نمى‏ كنند مگر آنكه منقطع مى‏ شوند و فقير مى گردند.

اى مردم، هيچ مؤمنى در موقف ([[روز عرفه|عرفات]]، مشعر، [[مِنی|مِنا]]) وقوف نمى ‏كند مگر آنكه خداوند گناهان گذشته او را تا آن وقت مى ‏آمرزد، و هر گاه كه حجش پايان يافت اعمالش را از سر مى‏ گيرد.

اى مردم، حاجيان كمك مى‏ شوند و آنچه خرج مى‏ كنند به آنان باز مى‏ گردد، و خداوند جزاى محسنين را ضايع نمى ‏نمايد.

اى مردم، با دين كامل و با تَفَقُّه و فهم به حج خانه خدا برويد و از آن مشاهد مشرّفه جز با توبه و دست كشيدن از گناه بر مگرديد.

== خطبه مناسک حج<ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۱۸.</ref>==
در سفر [[حجةالوداع]]، پس از توقف و انجام اعمال حج در مكه ، حضرت متوجه آموزش مناسک حج به مردم بودند. اين بود كه بعد از ظهر روز هفتم ذى ‏الحجة -  يعنى يک روز قبل از ترويه -  در مكه براى مردم خطابه ‏اى ايراد كردند و مناسک و اعمال حج را براى مردم بيان فرمودند.<ref>المغازى (واقدى) : ج ۲ ص ۱۱۰۰. المستدرك على الصحيحين: ج ۱ ص ۶۳۲ . السيرة النبوية: ج ۴ ص ۳۳۷. امتاع الاسماع (مقريزى): ج ۲ ص ۱۱۷. نيل الاوطار: ج ۳ ص ۳۰۷. البداية و النهاية: ج ۵ ص ۹۳.</ref>

== روزه روز غدير معادل صد حج<ref>اسرار غدير: ص ۲۵۶  - ۲۵۴ ۲۴۶. چهارده قرن با غدير: ص ۲۳۴ ۲۳۳.</ref>==
در احاديث اهل ‏بيت عصمت و طهارت‏ عليهم السلام مراسم و برنامه‏ هاى عامى براى همه اعياد وارد شده كه در كتب ادعيه مذكور است. گذشته از آنها براى عيد و جشن غدير دستورات خاصى از ائمه‏ عليهم السلام وارد شده كه از جمله آنها [[روزه]] گرفتن در روز غدير است:

[[امام صادق ‏علیه السلام]] فرمودند : روزه اين روز معادل صد حج و صد عمره مقبول است. <ref>عوالم العلوم: ج ۳  / ۱۵ ص ۲۱۱.</ref>

== پانویس ==
[[رده:خلافت و ولایت]]
[[رده:امامت و ولایت]]
[[رده:کمال دین]]
[[رده:ولایت و حج]]
[[رده:حجّة الوداع]]
[[رده:دوازده امام علیهم السلام]]
[[رده:امیرالمؤمنین صلی الله علیه و آله و سلم]]