آداب عید غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «آداب عيد غدير انجام اعمال نيك و به كار بردن آداب مستحب هميشه پسنديده است. اما انجام آنها در روز غدير از ثواب بيشترى برخوردار است. از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، آداب روز غدير است. به علت اهميت اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ ر...» ایجاد کرد) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۱۵
آداب عيد غدير
انجام اعمال نيك و به كار بردن آداب مستحب هميشه پسنديده است. اما انجام آنها در روز غدير از ثواب بيشترى برخوردار است. از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، آداب روز غدير است. به علت اهميت اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ روزى برابرى نمىكند و مختص به قشر خاص و سن معينى نيست، و داراى ابعاد اعتقادى و عبادى مختلفى است.
عيد غدير عيد اللَّه الاكبر است.××× 1 وسائل: ج 7 ب 14 ح 4. ××× در حديث وارد شده كه عمل روز غدير برابر با هشتاد ماه است.××× 2 وسائل: ج 7 ب 14 ح 6 . ××× معرفت و درك اهميت اين روز از اين حديث به خوبى معلوم مىشود، كه اميرالمؤمنينعليه السلام خطاب به مردم كوفه در روز غدير فرمودند: كسانى كه فضل غدير را بدانند از افرادى هستند كه قلب آنها براى ايمان امتحان شده است.××× 3 الاقبال: ص 468. ×××
در قسمتى ديگر از كلامشان فرمودند: كسانى كه فضل امروز را بدانند و معرفت نسبت به آن پيدا كنند، ملائكه هر روز ده بار با آنها مصافحه مىكنند. در ادامه مىفرمايند: فضيلت اين روز در اعطاى خداوند متعال به عامل آن به عدد قابل شمارش نيست.××× 4 الاقبال: ص 468. ×××
در اينجا مجموعهاى از آداب عيد غدير را بيان مىكنيم:
اول. پرهيز از گناه××× 5 اقبال الاعمال: ج 2 ص 260: يوم ترك الكبائر و الذنوب. ×××
حضرت امام رضاعليه السلام اين روز را روز ترك گناه ناميده است. البته مؤمن واقعى كسى است كه هميشه پرهيز از گناه داشته باشد، نه فقط در يك روز خاص از گناه دورى كند. اما در اين روز - كه روز ابلاغ ولايت اولياى خدا و متعلق به اميرالمؤمنين علىعليه السلام است - از جهت تجديد ميثاق با آن حضرت از خدا مىخواهيم تا از هر گناهى كناره گرفته و در صدد جلب رضاى خداوند متعال و تأييدات امامعليه السلام باشيم.
همچنان كه واقعه غدير موجب شكست و نااميدى شيطان شد، هر عيد غدير نيز روزى باشد كه شيطان بار ديگر تلخى شكست و روى گردانى مؤمنان را از خويش بچشد. آنچنان كه امام رضاعليه السلام اين روز را »يوم مرغمة الشيطان« يعنى روز شكست شيطان ناميدند.
دوم. آراستگى××× 1 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطىّ. بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××
آراستگى و خوشبويى موجب و زينت كردن مشروع رضاى خدا و از آداب ويژه مؤمنان است، كه از جانب پيشوايان معصومعليهم السلام مورد تأكيد قرار گرفته است. نظافت و پاكى از سنتهاى الهى است كه در هر حال توصيه به آن شده است. در رواياتى امر شده كه انسان با تميزترين لباس نماز بخواند، و يا هنگام خروج از منزل به آينه نگاه كند. احاديثى درباره شانه زدن، حمام كردن و بوى خوش استعمال كردن در كتب مختلف شيعه آمده، كه سفارش به تميز بودن و زينت ظاهرى شده است.
همچنين پوشيدن لباسهاى روشن كه در ايام شادى و عيد و سرور و وجد و فرح به چشم مىخورد. نسبت به مردان در روايات اسلامى سفارش شده كه ظاهر بدن را طورى آرايش دهند كه موافق اخلاق همسر باشد، و به بانوان سفارش شده كه براى همسر خود در منزل زينت نمايند. در متون روايى و تاريخى مىبينيم در روزهاى عيد رسولخداصلى الله عليه وآله و ائمهعليهم السلام از لباسهايى استفاده مىكردند كه داراى رنگ باز و روشن مانند لباس سفيد بود.
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه: حضرت صادقعليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباسهايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.
حضرت امام رضاعليه السلام در اين باره فرموده است: ... و هو يوم الزينة. فمن تزيّن ليوم الغدير غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة و كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات و يرفعون له الدرجات، الى قابل مثل ذلك. فان مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً:
و آن روز آراستن است. هر كس براى روز غدير زينت كند، خداوند خطاهاى او را مىبخشد؛ كوچك باشد يا بزرگ، و فرشتگانى را به سويش مىفرستد تا برايش ثواب بنويسند و درجات او را بالا ببرند، تا روز غدير سال بعد. اگر بميرد شهيد مرده است، و اگر زنده بماند به نيكبختى روزگار را سپرى خواهد كرد.
همچنين در بعضى روايات آمده است كه روز غدير روز بيرون آمدن از لباس مشكى يعنى لباس عزاست، كه ذيلاً به آن اشاره مىشود.
سوم. در آوردن لباس سياه از تن××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××
حضرت امام رضاعليه السلام در خصوص اين روز مىفرمايد: يوم لبس الثياب و نزع السواد: روز پوشيدن لباس جشن و شادى و در آوردن لباس سياه است.
پوشيدن لباس سياه از آن جهت كه در فرهنگ ما علامت مصيبت است، براى اين روز كه بنا به فرموده امام صادقعليه السلام: يوم عيد و فرح و سرور: روز عيد و شادى و شادمانى است، مناسب نيست.
چهارم. دوستى كردن با مؤمنين××× 2 وسائل الشيعة: ج 7 ص 328. ×××
در فرمايشات امام صادقعليه السلام روز غدير »يوم صلة الاخوان« روز پيوند برادران است. البته صله با مؤمنين راههاى مختلفى دارد كه ذيلاً به مواردى از آن اشاره شده، و يكى از آنها زيارت مؤمنين است.
پنجم. شاد كردن مؤمنين××× 1 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. الاقبال: ص 463. ×××
از نامهاى روز غدير »يوم السرور« است. ايجاد فرح و سرور در برادر دينى ثواب بسيار دارد و وسعت روزى مىآورد، و اثرات اخروى نيز دارد؛ مثل اينكه قبر او يكى از روضههاى بهشت قرار مىگيرد.
اسباب شادى بسيار است؛ مثل هديه دادن، مشكلات شخصى را بر طرف كردن، مهمانى كردن، اشعار در مدح و منقبت اهلبيتعليهم السلام قرائت كردن و سرودن، و ذكر قضايايى كه واقعيت است و ديگران را در وقت شنيدن به فرح و سرور مىكشاند. در روايت وارد شده كه اين روز روز نفى غمهاست، و مهربانى كردن رحمت الهى را به دنبال دارد.
البته شاد كردن مؤمنان بر خلاف آنچه تصور مىكنند به معناى خنداندن به وسيله دلقكبازى و... نيست. بلكه شاد كردن آنان با احسان و نيكى كردن و اعانت بر حفظ آبروى ايشان است.
حضرت رسول اكرمصلى الله عليه وآله فرموده است: من سرّ مؤمناً فقد سرّنى، و من سرّنى فقد سرّ اللَّه××× 2 الكافى: ج 2 ص 188 ح 1. ×××: هر كس مؤمنى را شاد كند مرا شاد كرده، و هر كس مرا شاد كند خدا را شاد كرده است.
حضرت اميرالمؤمنين علىعليه السلام در خطبه مربوط به شأن روز غدير فرموده است: و من اسعف اخاه مبتدئاً و برّه راغباً فله كأجر من صام هذا اليوم و قام ليلته××× 3 وسائل الشيعة: ج 7 ص 327. ×××: هر كس در اين روز در يارى كردن برادرانش پيشدستى كند و با ميل به او نيكى كند، ثواب كسى را دارد كه اين روز را روزه داشته و شبش را به نماز ايستاده باشد.
همچنين اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: اظهروا البشر فيما بينكم، و السرور فى ملاقاتكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: خوشرو باشيد، و در ملاقات با يكديگر شادى كنيد.
حضرت امام رضاعليه السلام در آداب اين روز فرموده است: فأفضِل على اخوانك فى هذا اليوم و سرّ فيه كل مؤمن و مؤمنة××× 2 التهذيب: ج 6 ص 24 ح 24. ×××: در اين روز به برادرانت خوبى كن، و هر زن و مرد مؤمنى را شاد گردان.
عن احمد بن محمد بن ابىنصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذاكروها يوم الغدير. فقال الرضاعليه السلام: سر فيه كلّ مؤمن و مؤمنة××× 3 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس مملوّ از جمعيت بود، و درباره روز غدير گفتگو مىكردند. پس حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز هر مرد و زن مؤمنى را شاد كن.
شيخ مفيد در »مسارّ الشيعة« در مورد روز غدير مىنويسد: ادخال السرور فيه على اهل الايمان يحطّ الاوزار××× 4 مسارّ الشيعه: ص 40. ×××: شاد كردن مؤمنين در روز غدير گناهان را مىريزد.
ششم. تبسم كردن××× 5 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. الاقبال: ص 464. ×××
تبسم عمل رسولخداصلى الله عليه وآله و على مرتضىعليه السلام است. پس يكى از آداب روز غدير خم تبسم به صورت برادر دينى است. يعنى دلالت مىكند بر اينكه اين روز اسباب خرسندى و شادى ما را فراهم آورده، و از نعمت و بركت اين روز ما متبسم هستيم. اضافه بر اينكه اسباب الفت بين شيعيان و دوستان اميرالمؤمنينعليه السلام است.
از جمله آداب روز غدير لبخند زدن به چهره مؤمنان است. امام رضاعليه السلام فرمود: ... و هو يوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الايمان. فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درّة بيضاء، و نضّر وجهه××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××:
و آن، روز لبخند زدن به روى اهل ايمان است. پس هر كس در روز غدير به روى برادراش لبخند زند، خداوند در روز قيامت به ديده رحمت به او مىنگرد، و هزار حاجت را برايش بر آورده مىسازد، و در بهشت قصرى را برايش از مرواريد سفيد بنا مىكند، و چهرهاش را زيبا مىسازد.
همچنين از نامهاى روز غدير »يوم التبسم« است. يكى از حالات خوشحالى تبسم است، كه در بعضى كلمات معصومينعليهم السلام خوش برخوردى و متبسم بودن را يكى از اسباب زيادى رزق و روزى ذكر فرمودهاند. در روايتى مىفرمايند: ضحك المؤمن تبسم: خنده مؤمن تبسم است.
هفتم. تبريك گفتن××× 2 خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام در روز عيد غدير در كوفه. ×××
از جمله آداب روز غدير تبريك گويى و شادباش گفتن است. در همين باره از نامهاى روز غدير »يوم التهنئه« است××× 3 الاقبال: ص 464. ×××؛ و منظور تهنيت به رسولخداصلى الله عليه وآله و به اميرالمؤمنينعليه السلام، و همچنين تبريك مؤمنين به يكديگر است:
الف: تبريك گفتن به رسول خداصلى الله عليه وآله: حضرت رسولخداصلى الله عليه وآله در روز غدير فرمودند××× 4 الغدير: ج 1 ص 274. ×××: هنّئونى، هنّئونى: به من تهنيت بگوييد. لذا در بعضى از زيارات و ادعيه در اين روز خطاب به رسولخداصلى الله عليه وآله تبريك مىگوييم. پس سزاوار است كه مؤمنين ادعيه و زيارات اين روز را - كه زيارت رسولخداصلى الله عليه وآله هم در آن است - قرائت كنند.
ب. تبريك گفتن به اميرالمؤمنينعليه السلام: در روز غدير خم و بعد از اتمام خطبه، حضرت رسولخداصلى الله عليه وآله در خيمهاى كه اختصاص به خود آن حضرت داشت نشستند و امر فرمودند اميرالمؤمنينعليه السلام در خيمه ديگرى بنشيند، و مردم را امر فرمودند كه به آن حضرت تهنيت و تبريك بگويند. بعد از بيعت مردها، امر فرمودند كه زنها نيز تبريك بگويند و بيعت كنند.
اميرالمؤمنينعليه السلام نيز در خطبه غدير فرمودند: پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: به يكديگر تبريك بگوييد، و امروز را عيد قرار دهيد. سپس فرمودند: اين كلمات را رسولخداصلى الله عليه وآله به من امر فرمودند تا بيان كنم.
ج. تبريك گفتن مؤمنين به يكديگر: در اين روز شريف نوع برخورد ما شيعيان با يكديگر و كلماتى كه بايد گفته شود از ناحيه معصومصلى الله عليه وآله به ما رسيده است××× 1 الاقبال: ص 463 461. ×××: هنگامى كه مؤمنين يكديگر را ملاقات كردند، بعد از سلام و مصافحه اين تهنيت را بگويند: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسّكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام.
امام رضاعليه السلام در اين باره فرموده است: هو يوم التهنئة؛ يهنّىء بعضكم بعضاً. فاذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام××× 2 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: )روز غدير( روز تهنيت و تبريك گفتن است. هر كدامتان ديگرى را تهنيت گويد و چون مؤمن برادر مؤمنش را ديد بگويد: سپاس خدا را كه ما را از درآويختگان به ولايت اميرالمؤمنين و امامان )معصوم( - سلام بر آنان باد - قرار داد.
شاد باش گفتن با عبارت: اسعد اللَّه ايامكم××× 3 عباراتى را كه پيشوايان معصومعليهم السلام سفارش فرمودهاند داراى خواص و بركاتى است و بايد آنها را با همان الفاظ خواند و از به كاربردن ترجمه آنها خوددارى كرد. ×××: خداوند روزگارتان را دوران نيكبختى قرار دهد، از شيوههاى معمول مؤمنان در روزهاى عيد است. يا بگويند: الحمد للَّه الذى اكرمنا بهذا اليوم، و جعلنا من الموفين بعهده الينا، و ميثاقه الذى واثقنا به من ولاة امره، و القوّام بقسطه، و لم يجعلنا من الجاحدين و المكذّبين بيوم الدين.××× 4 الاقبال: ص 476. مفاتيح الجنان: اعمال غدير. زاد المعاد: اعمال غدير. ×××
هشتم. هديه دادن به مؤمنين××× 1 خطبه حضرت علىعليه السلام در كوفه روز عيد غدير. وسائل: ج 7 باب 14. ×××
هديه فرستادن در ايجاد محبت ميان مؤمنان نقش به سزايى دارد. از نامهاى روز غدير نيز »يوم الحباء و العطية« است. هديه باعث زيادى محبت و از بين رفتن كينهها و شدت الفت بين مؤمنين مىشود. قال علىعليه السلام: »وهبوا لإخوانكم و عيالكم من فضله××× 2 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. ×××: در اين روز از فضل خداوند به برادران و عيال خود ببخشيد. در هيچ روزى از سال به اندازه اين عيد اسلامى و شيعى تأكيد بر هديه دادن به برادران دينى و نزديكان، بالأخص اهل و عيال و فرزندان نشده است.
در اين روز نثار حضرت فاطمهعليها السلام را كه در شب زفاف آن حضرت در سدرةالمنتهى از درخت طوبى نثار كردند، ملائكه براى يكديگر به هديه مىفرستند.
حضرت امام صادقعليه السلام فرموده است: تهادوا تحابّوا. فان الهدية تذهب بالضعائن××× 3 بحار الانوار: ج 75 ص 44 ح 1، باب الهدية. ×××: به هم هديه دهيد تا همديگر را دوست داشته باشيد. همانا هديه كينهها را از بين مىبرد.
ارزشمندترين هديه در روز غدير، هديهاى است كه براى پيشوايان معصومعليهم السلام و به خصوص حضرت بقيةاللَّه الاعظمعليه السلام فرستاده شود. البته بايد دانست كه امامعليه السلام هيچ گونه نيازى به آفريدهاى از آفريدگان ندارد، و تمام خلائق با تمام دارايى هايشان در پيشگاه امامعليه السلام ناچيز اند.
حضرت امام صادقعليه السلام فرموده است: من زعم ان الامام يحتاج الى ما فى ايدى الناس فهو كافر. انما الناس يحتاجون ان يقبل منهم الامام...××× 4 الكافى: ج 1 ص 537 ح 2. ×××: هر كس گمان كند كه امام به آنچه در دست مردم است نيازمند مىباشد كافر است، بلكه مردم محتاج آن هستند تا امامعليه السلام چيزى از ايشان بپذيرد.
مؤمن مىتواند هر روز به گونههاى مختلف به پيشگاه امام زمانش هديه بفرستد؛ مانند ثواب: ذكر صلوات، خواندن سورههايى از قرآن، نمازهاى مستحبى، زيارتها و كارهاى مستحب فراوان ديگر، و همچنين دعاهاى فراوان براى سلامتى و تعجيل در فرج حضرتش.
قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسى الرضاعليه السلام فى يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه، قد احتبسهم عنده للافطار معه، و البسهم الصلاة و الكسوة حتى الخواتيم و النعال××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. ×××: فياض نقل مىكند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عدهاى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و به ايشان صله و لباس و انگشتر و كفش داد.
نهم. عيدى دادن
عيدى دادن در اين روز بزرگ نشانه آن است كه عطا كننده از واقعه روز غدير بسيار خرسند بوده، و حاضر است به شكرانه آن بخشى از مال خود را ميان مؤمنان تقسيم نمايد.
اميرالمؤمنينعليه السلام: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.
قال الصادقعليه السلام: )فى هذا اليوم( و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك××× 3 بحار الانوار: ج 98 ص 307، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.
حضرت امام جعفر صادقعليه السلام فرموده است: الدرهم فيه بالف الف درهم××× 4 التهذيب: ج 3 ص 144 ح 317. ×××: انفاق يك درهم در اين روز معادل يك ميليون درهم است.
دهم. عقد اخوّت )برادرى(
يكى از سنتهاى حسنه در شرع مقدس اسلام عقد اخوت بين مؤمنين است، كه خود پيامبرصلى الله عليه وآله هم با على بن ابىطالبعليه السلام عقد اخوت بستند. گر چه مؤمنان نسبت به امور يكديگر اهتمام داشته و خود را مسؤول مىدانند، به گونهاى كه تا سر حد برادرى به هم نزديك شدهاند، ولى خواندن صيغه برادرى حال و هواى ديگرى را ايجاد مىكند و تعهد بيشترى به دنبال خواهد داشت.
در روز غدير به اين عمل حسنه تأكيد به سزايى شده است. تا آنجا اگر كسى خواست با ديگرى پيمان اخوت ببندد و امكان حضور با برادر دينىاش را پيدا نكرد، به كسى وكالت دهد كه آن عقد را بخواند.
مؤلف كتاب »زاد الفردوس« مىگويد: شايسته است در اين روز با برادران عقد برادرى بسته شود؛ به اين صورت كه مؤمن دست راستش را در دست برادر مؤمنش مىگذارد و به عنوان طرف ايجاب مىگويد: واخيتك فى اللَّه، و صافيتك فى اللَّه، و صاحفتك فى اللَّه، و عاهدت اللَّه و ملائكته و كتبه و رسله و انبياؤه و الائمة المعصومينعليهم السلام على انى ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اُذن لى بأن ادخل الجنة، لا ادخلها الا و انت معى:
در راه رضاى خدا با تو برادرى مىكنم، و در راه رضاى خدا با تو رو راست و يكرنگ مىشوم، و در راه رضاى خدا با تو دست مىدهم، و با خدا و فرشتگان و كتابها و فرستادگان و پيامبرانش و امامان معصومعليهم السلام پيمان مىبندم كه اگر من اهل بهشت و اهل شفاعت گردم و به من اجازه دهند كه به بهشت بروم، داخل بهشت نشوم مگر اينكه تو همراه من باشى.
و برادر مؤمن - كه مخاطب او است - به عنوان طرف قبول مىگويد: قبلت: اين برادرى را پذيرفتم. سپس طرف ايجاب مىتواند به ملاحظه برادر خود - كه ممكن است از عهده اداى تمام حقوق برادرى بر نيايد - بگويد: اسقطت عنك جميع حقوق الاخوّة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة××× 1 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 279 ح 6843 . ×××: من همه حقوق برادرى را از عهده تو ساقط كردم. بجز شفاعت و دعا و زيارت.
محدث فيض نيز در »خلاصة الاذكار« صيغه اخوت را قريب به همين ذكر نموده، و آنگاه فرموده است: پس قبول نمايد طرف مقابل از براى خود يا موكّل خود به لفظى كه دلالت بر قبول نمايد. پس از يكديگر جميع حقوق اخوت به جز دعا و زيارت را ساقط كنند.××× 2 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 278. ×××
يازدهم. كارهاى پسنديده
نشانه ايمان، انجام كارهاى خير در تمام عمر است. از دست و زبان مؤمن به هيچ كس شر و آسيبى نمىرسد، بلكه از محبت و رفتار نيك او ديگران در آسايش به سر مىبرند.
چنانكه پيش از اين هم اشاره كرديم، روز عيد غدير به خاطر شرافت و بركتى كه دارد، هر عمل خير و مستحبى در آن داراى ثواب فراوان است، كه با روزهاى ديگر قابل مقايسه نيست. اين سفارشات براى يادآورى مؤمنان است؛ كه از عمل خير زياد در اين روز غافل نشوند، تا بيشترين بهره و ثواب را در اين روز كسب كنند.
به همين مناسبت، در اينجا برخى اعمال خير و مكارم اخلاق يادآورى مىشود:
مطمئن بودن از مقدرات الهى، خشنود بودن از خواست خداوند، به ياد خدا بودن، انديشه كردن در كارها و رفتار خود، معترف بودن به تقصير در عبادت، توبه و بازگشت به سوى خداوند مهربان، خوش گمان بودن به پروردگار، پرهيز كردن از گناهان، پارسا بودن، پاكدامنى را پيشه خود ساختن، انجام دادن واجبات الهى، دورى كردن از حرامها، شكيبايى ورزيدن در سختىها و گرفتارىها، شكر نعمتهاى خداوند منّان را به جا آوردن.
همچنين: نيكى كردن به پدر و مادر، ديدار كردن با خويشاوندان و رسيدگى به امور آنان، احترام گزاردن به بزرگترها، مهربانى و دلسوزى كردن با كوچكترها، شرم كردن از خدا و فرشتگان و اولياى الهى، گشادهرو بودن، بخشش كردن مال در راه خدا، گذشتن از خطاى ديگران، مدارا كردن با مردم، فروتن بودن با مؤمنان، به عدل و انصاف رفتار كردن، امانتدار بودن، پند و اندرز دادن برادران، ايجاد صلح و دوستى در ميان مؤمنان، بردبار بودن، نگه داشتن زبان از خطا و پيش دستى كردن در سلام.
دوازدهم. بيزارى جستن از دشمنان خدا
با توجه به اينكه دشمن خدا دشمن اولياء خدا و دشمن فرشتگان و فرستادگان خدا نيز مىباشد، ما نبايد با دشمنان خدا دوست و با آنان به دوستى و مودت رفتار كنيم. نبايد با آنان هيچگونه رابطه عاطفى يا اجتماعى داشته باشيم، و نبايد اجازه بدهيم كه نامى و يا اثرى از آثار آنان حتى گوشه كوچكى از زندگى ما را به خودش اختصاص دهد.
كسانى كه با مولاى متقيان حضرت على بن ابىطالب و يازده فرزند معصومشعليهم السلام به دشمنى پرداخته و ولايت آن بزرگواران را انكار كردهاند، در حقيقت به دشمنى با خدا قيام كردهاند، و ما در همه شؤون زندگى بايد از آنها بيزارى بجوييم. اين بيزارى جستن از دشمنان خدا و دشمنان برگزيدگان الهى نشانه ايمان است، و خدا نكند كه اين خصلت را از دست بدهيم!
سيزدهم. توسعه بر عيال××× 1 خطبه حضرت علىعليه السلام روز غدير. وسائل: ج 7 باب 14. ×××
يكى از سفارشات ائمه معصومينعليهم السلام براى ايجاد محبت هر چه بيشتر در كانون خانواده، رفتار و كردار خوش با اهل خانه است. بخيل نبودن در خرج خانه و با روى باز برخورد كردن با اهل و عيال از نمونههاى آن است، كه خداوند به مال او پيش از پيش بركت عنايت مىفرمايد. و گر نه اسباب فقر او بيشتر مىشود.
از آداب روز غدير نيز توسعه بخشيدن به زندگى و توسعه بر خانواده و افراد تحت تكفل است. درباره توسعه به اهل و عيال در روز غدير خم در فرمايشات معصومينعليهم السلام تأكيد شده كه براى همسر و فرزندان و در بعضى روايات برادران اسباب آسايش و راحتى به هر طريقى كه ميسر باشد فراهم آورد، كه ثواب آن نسبت به بقيه ايام مضاعف است.
اميرالمؤمنينعليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعة على عيالكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان، به سوى عيال خود بازگشته و در امور زندگى بر آنها توسعه دهيد.
عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّهعليه السلام: ينبغى ان يوسّع الرجل فيه على عياله××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443 442، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: شايسته است كه در روز غدير هر فردى بر افراد تحت تكلفش توسعه دهد.
حضرت امام رضاعليه السلام فرموده است: ... و هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و وسّع على عياله و نفسه و اخوانه، و يعتقه اللَّه من النار××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، و در چاپ ديگر: ج 2 ص 260، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير آن روزى است كه خداوند بر حال عبادتِ كسى كه او را در آن روز پرستش كند مىافزايد، و رزق كسى او را كه در آن روز بر عيال و خود و برادرانش در هزينه خورد و خوراك گشايش داده افزون كند، و او را از آتش دوزخ نجات دهد.
چهاردهم. اطعام مؤمنين××× 4 خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام در غدير. الاقبال: ص 475 - 465. مصباح الزائر: فصل هفتم. ×××
از نامهاى روز غدير »يوم اطعام الطعام« است. در اين روز شريف اطعام مؤمنين و افطار دادن ثواب زيادى دارد. در سالى كه روز جمعه و غدير با هم مصادف بود، اميرالمؤمنينعليه السلام بعد از خطبهها با فرزندان و شيعيانش به منزل حضرت مجتبىعليه السلام تشريف بردند. براى صرف غذايى كه پيشتر براى آن بزرگواران تهيه شده بود.
در اين روز شريف سزاوار است دوستان اميرالمؤمنينعليه السلام به حد وسع بهترين مجالس و پذيرايىها را انجام دهند، و به مؤمنينى كه اقدام به اين امر مىنمايند مساعدت مالى و فكرى نمايند، تا در ثواب آنها شريك شوند و مجلس از ابهت شايستهاى برخوردار شود.
حضرت امام باقرعليه السلام به نقل از رسول گرامىصلى الله عليه وآله فرموده است: من اطعم ثلاثة نفر من المسلمين اطعمه اللَّه من ثلاث جنان فى ملكوت السماوات: الفرودوس و جنة عدن و طوبى؛ شجرة تخرج من جنة عدن، غرسها ربنا بيده××× 1 الكافى: ج 2 ص 200 ح 3. ×××: هر كس سه تن از مسلمانان را غذا دهد، خداوند او را از سه بهشت در ملكوت آسمانها غذا خواهد داد: فردوس، بهشت عدن و طوبى؛ درختى كه از بهشت عدن بر آيد و پروردگار ما با دست قدرت خودش آن را كاشته است.
دعوت كردن برادران و خواهران ايمانى در روز غدير و اطعام آنان، نشانهاى براى جشن و شادى است، و حضرت امام رضاعليه السلام فرموده است: و من اطعم مؤمناً كان كمن اطعم جميع الانبياءعليهم السلام و الصديقين××× 2 وسائل الشيعة: ج 7 ص 326 ح 11. الاقبال: ص 464، از كتاب النشر و الطىّ. ×××: هر كس مؤمنى را در آن )روز يعنى روز غدير( غذا دهد، مانند آن است كه همه پيامبرانعليهم السلام و صديقين را غذا داده است.
پانزدهم. سرور و شادمانى
حضرت امام صادقعليه السلام اين روز را يوم عيد و فرح ناميدند، كه حكايت از اين دارد كه در اين روز آذين بستن، چراغانى كردن، پخش شربت و شيرينى، نقل و نبات و جشن و سرور و شادمانى باعث ثواب است.
عن فرات بن احنف عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: هو يوم سرور، لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا××× 3 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: حضرت صادقعليه السلام فرمود: روز غدير روز شادى است، به خاطر منّتى كه خدا به وسيله ولايت ما بر شما گذراد.
عمارة بن جوين ابىهارون عبدى مىگويد: دخلت على ابىعبداللَّهعليه السلام فى اليوم الثامنعشر من ذىالحجه، فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: عماره مىگويد: روز هجدهم ذىالحجه نزد حضرت صادقعليه السلام رفتم، فرمود: امروز، روز عيد و روز شادى و سرور است.
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فى يوم الغدير( كل و اشرب و اظهر السرور... ، خلافاً على من اظهر فيه الاغتمام و الحزن، ضاعف اللَّه حزنه و غمه××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: در روز عيد غدير و جهت بزرگداشت اين روز و مخالفت با آنان كه در اين روز اظهار غم و اندوه مىكنند - كه خداوند غم و اندوه آنان را دو چندان گرداند - بخور و بنوش و اظهار شادمانى كن.
شانزدهم. ديدار مؤمنين با يكديگر
از نامهاى روز غدير »يوم الجمع الشمهود« است.××× 3 خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام در روز عيد غدير در كوفه. ××× همچنين اميرالمؤمنينعليه السلام در خطبه غدير در روز جمعه مصادف با غدير در كوفه فرمودند: و اجمعوا يجمع اللَّه شملكم××× 4 خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام در روز عيد غدير در كوفه. بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: )در روز غدير( اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.
مجالس دسته جمعى، مخصوصاً در چنين روزى كه اعلان ولايت و حقانيت اميرالمؤمنينعليه السلام است، بسيار ممدوح و نيكو و باعث تعظيم شعائر اللَّه و شادى اهلبيتعليهم السلام و باعث تعظيم شيعه و عظمت فرقه ناجيه است.
اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: و اجتمعوا يجمع اللَّه شملكم××× 5 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: )در روز غدير( اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.
همچنين امام رضاعليه السلام فرمود: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: هر كس در روز غدير به ديدار مؤمنى برود خداوند به قبر او هفتاد نور وارد مىكند، قبرش را وسعت مىبخشد، و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زيارت كرده و او را به بهشت بشارت مىدهند.
هفدهم. احسان كردن به مؤمنين××× 2 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. وسائل: ج 7 ب 14. ×××
از نامهاى روز غدير »يوم صلة الاخوان« است. از سنتهاى حسنه، احسان نمودن اعم از هديه دادن و انفاق كردن است، كه فرمودهاند: احسان و نيكى مال و عمر را زياد مىكند.××× 3 الاقبال: ص 463. ×××
گاهى با تبسم به صورت برادر دينى خود به او احسان شده، و گاهى عبور دادن شخصى از خيابان نوعى احسان است، و گاهى قرض دادن به برادر دينى احسان محسوب مىشود. گاهى گوش دادن به مشكل برادر دينى احسان است، و گاهى قدم برداشتن براى رفع گرفتارى برادر دينى احسان به او است.
همچنين مواردى از احسان نمودن و نيكى كردن به مؤمنين در بالا گذشت.
در اين روز شريف كه بهترين زمان براى احسان است و ثواب آن مضاعف بر روزهاى ديگر است، ائمه معصومينعليهم السلام ما را امر به احسان فرمودهاند.
يكى از موارد احسان، نيكى به برادر دينى در روز غدير است بدون آنكه او درخواستى داشته باشد. اگر قبل از درخواست برادر دينى به او احسان و اكرام و انفاق كند، مانند كسى است كه اين روز را روزه بگيرد و شب آن روز هم به عبادت مشغول باشد.
اميرالمؤمنينعليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالبرّ باخوانكم... ، و تبارّوا يصل اللَّه الفتكم... ، و البرّ فيه يثمر المال و يزيد فى العمر××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان به برادران خود نيكى كنيد. در روز غدير به يكديگر نيكى كنيد، كه خداوند الفت و مهربانى بين شما ايجاد خواهد كرد. نيكى كردن در در اين روز موجب فزونى مال و افزايش عمر مىشود.
عن احمد بن محمد بن ابىنصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: فافضل على اخوانك فى هذا اليوم××× 2 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه مجلس پر بود از جمعيت و درباره روز غدير گفتگو مىكردند. حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز به برادران ايمانيت بخشش كن.
عن زياد بن محمد، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالبرّ و صلة الاخوان، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: حضرت صادقعليه السلام فرمود: شايسته است كه در روز غدير با نيكى و صله دادن به برادران ايمانى خود به خداوند تقرب جوييد، زيرا پيامبرانعليهم السلام الهى وقتى اوصياء خود را معرفى مىكردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مىكردند.
عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادقعليه السلام: ذلك يوم صلة الاخوان××× 4 بحار الانوار: ج 98 ص 323، به نقل از العدد القوية. ×××: روز غدير روز بحشش به برادران ايمانى است.
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: )فى يوم الغدير( اكثر بِرّهم )اخوانك( ، و اقض حوائج اخوانك اعظاماً ليومك××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير جهت بزرگداشت اين روز به برادران ايمانيت بسيار نيكى كن، و نيازهاى آنان را بر آورده ساز.
هجدهم. انفاق و صدقه××× 2 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. تهذيب: ج 3 ص 144. غرر الحكم: ج 2 ص 668 - 549 . ×××
از نامهاى روز غدير »يوم الانفاق« است. انفاق در هر حالى در زندگى انسان و سلامتى و عاقبت به خيرى در خود صدقه دهنده و نسل او و توفيق در انجام كارهاى خير تاثير دارد.
نمونههاى انفاق را مىتوان در مهمانى، آب دادن، تهيه لباس براى مستمندان، موعظه و نصيحت دلسوزانه و از مال و جان و آبرو براى ديگران مايه گذاشتن مشاهده كرد. در روز عيد غدير - كه بهترين ايام براى انفاق است - ثواب اين نيكىها مضاعف مىشود. يك درهم انفاق در آن روز دويست هزار درهم محسوب مىشود، و در روايتى يك درهم را به يك ميليون در هم برابر دانسته است.
اميرالمؤمنينعليه السلام مىفرمايند: شيعتنا يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا، و يبذلون اموالهم و انفسهم لنا: شيعيان ما در خوشحالى ما خوشحال و در حزن ما محزون مىشوند، و مال و جانشان را براى ما بخشش مىنمايند. شيعيان و دوستان اهلبيتعليهم السلام اين كلام امامعليه السلام را نصبالعين خود قرار دهند، تا مجالس ائمهعليهم السلام با عظمت گردد، و در آن روزها از دادن صدقه و انفاق و خوشحال كردن فقراى شيعه كوتاهى ننمايد.
اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: فالدرهم فيه بمائتى الف درهم، و المزيد من اللَّه عزوجل××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با انفاق دويست هزار درهم است، و زيادتر از اين مقدار نيز از جانب خداوند عزوجل امكان دارد.
اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.
اميرالمؤمنينعليهم السلام فرمود: هبوا لاخوانكم و عيالكم من فضله بالجهد من جودكم، و بما تناله القدرة من استطاعتكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير از فضل الهى به برادران و خانواده خود به ميزان جود و توان خويش بخشش كنيد.
اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: و تهانئوا نعمة اللَّه كما هنّأكم اللَّه بالثواب فيه على اضعاف الاعياد قبله و بعده الا فى مثله××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير نعمتهاى الهى را بخشش كنيد، همانگونه كه خداوند در اين عيد ثوابى چندين برابر آنچه در اعياد گذشته و بعد از آن بخشيده به شما عنايت كرده است.
قال مولانا جعفر بن محمد الصادقعليه السلام: و الدرهم ينفق بالف درهم××× 4 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. ×××: يك درهم انفاق )در روز غدير( برابر با هزار درهم انفاق مىباشد.
عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادقعليه السلام يقول: الدرهم فيه بمائة الف درهم××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با صد هزار درهم مىباشد.
عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه الصادقعليه السلام يقول: الدرهم فيه بالف الف درهم××× 6 وسائل الشيعة: ج 8 ص 89 ، به نقل از: تهذيب الاحكام: ج 3 ص 144 143 ح 317. ×××: يك درهم انفاق در آن )يعنى روز غدير( برابر با يك ميليون درهم است.
قال الصادقعليه السلام: )فى هذا اليوم( و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 307، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.
عن احمد بن محمد بن ابىنصر، قال: كُنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصٌّ باهله. فتذاكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: و الدرهم فيه بالف درهم لاخوانك العارفين××× 2 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس پر از جمعيت بود. درباره روز غدير گفتگو كردند، حضرت رضاعليه السلام فرمود: يك درهم انفاق در روز غدير برابر هزار درهم است كه به برادرانت كه )به حق( عارف مىباشند انفاق نمايى.
قال الرضاعليه السلام: هو يوم الحباء و العطية××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: حضرت رضاعليه السلام فرمود: روز غدير روز پاداش و عطاست.
نوزدهم. صله رحم××× 4 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. مصباح المتهجد: ص 736. وسائل الشيعة: ج 7 ب 14 و ج 10 ص 444. ×××
صله رحم و ديد و بازديد ارحام آثار زيادى نظير زياد شدن روزى و طول عمر و عاقبت به خيرى دارد. از ما خواستهاند كه در ايام مخصوصى مثل بزرگترين عيد ائمهعليهم السلام يعنى عيد كبير غدير، به ديدن پدر و مادر و برادر و خواهر برويم، و با سلام و تبريك و تهنيت گفتن هم اسباب خوشحالى ائمهعليهم السلام را فراهم نماييم، و هم باعث سرور فاميل شويم.
عن زياد بن محمد، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بصلة الرحم، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به: شايسته است كه در روز غدير با پيوند با خويشاوندان به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران الهىعليهم السلام وقتى اوصياء خود را اقامه مىكردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مىكردند.
بيستم. زيارت مؤمنين××× 1 خطبه حضرت علىعليه السلام در روز غدير. الكافى: ج 2 ص 186 ح 2. الاقبال: ص 465، و در چاپ ديگر: ج 2 ص 260. ×××
در كلمات ائمه معصومينعليهم السلام براى ديد و بازديد برادران دينى ثوابهاى بسيارى ذكر شده است. تا آنجا كه زائر خدا محسوب شده است. حتى اگر براى ديدن برادر دينى تا در منزل برود ولى او در منزل نباشد، باز ثواب براى او حساب مىشود و در رفت و برگشت گناهان او آمرزيده مىشود.
ديدار برادران مؤمن همراه با ذكر و ياد پيشوايان معصومعليهم السلام و نقل گفتار آنان از آداب بسيار پسنديده مىباشد. زيرا نشانه دوستى با خاندان نبوت، و دوستى با دوستان آنان و دشمنى با دشمنان آنان است. يكى از مظاهر دوستى، به ديدار مؤمنان رفتن است، به ويژه در روز عيد غدير.
حضرت صادقعليه السلام فرموده است: تزاوروا، فان فى زيارتكم احياءاً لقلوبكم و ذكراً لاحاديثنا، و احاديثنا تعطف بعضكم على بعض. فان اخذتم بها رشدتم و نجوتم، و ان تركتموها ضللتم و هلكتم. فخذوا بها و انا بنجاتكم زعيم: به ديدار يكديگر برويد كه در ديدار شما زنده شدن دلهايتان و يادى براى گفتار ماست، و گفتار ما شما را به هم معطوف مىسازد. اگر به آنها عمل كنيد هدايت و نجات مىيابيد، و اگر آنها را ترك كنيد گمراه و هلاك خواهيد شد. به آنها عمل كنيد كه من ضامن نجات شما هستم.
در روز غدير نيز به خاطر اين نعمت عظيمى كه خداوند متعال بر برندگان خود عنايت فرموده و تعظيم اين روز - كه تعظيم شعائر اللَّه است - در احاديث و روايات و خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام ما را امر به زيارت مؤمنين نمودهاند.
امام رضاعليه السلام مىفرمايد: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزوره فى قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة: هر كس مؤمنى را در اين روز زيارت كند، خداوند بر قبر او هفتاد نور وارد مىكند، و قبر او را وسيع نمايد، و هر روز در قبرش او را هفتاد هزار ملك زيارت مىكنند و او را به بهشت بشارت مىدهند.
همچنين امام رضاعليه السلام نيز از اين روز به »يوم الوصول الى رحمة اللَّه« روز رسيدن به رحمت خدا و »يوم التودّد« روز دوستى كردن ياد فرموده است.
بيست و يكم. مصافحه كردن××× 1 خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام در روز غدير. وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××
يكى از سنن دينى مصافحه و دست دادن است. هنگام سلام مستحب است دست يكديگر را در دست بگيرند و فشار دهند.××× 2 وسائل: ج 7 ب 14 ح 11. ××× اگر دو نفر براى رفع اختلاف با يكديگر مصافحه يا معانقه كنند، هنگامى كه دست از دست يكديگر مىكشند گناهانشان ريخته مىشود.
اميرالمؤمنينعليه السلام: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم هنگامى كه در روز غدير يكديگر را ملاقات كرديد، همراه با سلام به يكديگر دست دهيد
درباره روز غدير، امام رضاعليه السلام مىفرمايد: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم، و تهانوا النعمة فى هذا اليوم: هر گاه در اين روز با يكديگر ملاقات كرديد سلام خود را با مصافحه همراه كنيد، و نعمت روز غدير را به يكديگر تبريك بگوييد.
بيست و دوم. ديدار با امامعليه السلام يا علما××× 3 خطبه اميرالمؤمنينعليه السلام در روز غدير. وسائل: ج 7 ب 14 ح 3. ×××
در روز غدير، شيعيان و بزرگان به ديدن امام خود مشرف مىشدند. راوى مىگويد: قصدت مولانا على بن محمدعليه السلام - و هو بالصريا - و لم ابد ذلك لأحد من خلق اللَّه. فدخلت عليه، فلمّا بصر بى قال: يا ابااسحاق، جئت تسأل عن الايام التى يصام فيهنّ؟ و هى اربعة... ، و يوم الغدير، فيه اقام النبىصلى الله عليه وآله اخاه علياًعليه السلام علماً للناس و اماماً من بعده. قلت: صدقت جعلت فداك! لذلك قصدت. اشهد انك حجة اللَّه على خلقه.
سيره شيعه از قديم الايام چنين بوده كه بعد از غيبت حضرت صاحبالامرعليه السلام، در ايام مخصوص به ديدن علما و به خصوص سادات بنىالزهراعليها السلام و بنى علىعليه السلام مشرف مىشدند. اين سنت حسنه تا زمان ما در اكثر شهرهاى شيعهنشين ادامه دارد.
بيست و سوم. عطر زدن××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه: حضرت صادقعليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباسهايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.
بيست و چهارم. مهربانى به يكديگر××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××
عن اميرالمؤمنينعليه السلام: و التعاطف فيه يقتضى رحمة اللَّه و عطفه: مهربانى كردن به يكديگر در روز غدير باعث رحمت خدا و مهربانى او مىگردد.
در خاتمه، به روايتى كه گوياى رفتار امامان معصومعليهم السلام در روز غدير است اشاره مىكنيم:
فيّاض نقل مىكند كه وى در روز غدير در محضر امام رضاعليه السلام بوده و در حضور ايشان جماعتى از اصحاب خاص بودند. امامعليه السلام آنان را براى افطار نگه داشته و به منزل آنها غذا، آرد، لباس و حتى انگشترى و كفش فرستاد و حال و وضع آنها را تغيير داد.
در انتهاى همان خبر، امام رضاعليه السلام خطبهاى را از حضرت اميرالمؤمنينعليه السلام نقل فرموده، كه وقتى حضرت علىعليه السلام در روز عيد غدير - كه در آن زمان مصادف با روز جمعه بود - آن خطبه را ايراد فرمود××× 3 در خبر است كه اين خطبه پنج ساعت به طول انجاميد، و تماماً در وصف روز غدير بوده است. ×××، سپس نماز جمعه و نماز عيد را اقامه كرد، و پس از آن همراه اولاد و شيعيانش به طرف منزل امام حسنعليه السلام حركت كردند، كه آن حضرت براى اميرالمؤمنينعليه السلام غذا تدارك ديده بود، و سپس همه همراهان با هديه آن حضرت به خانههايشان بازگشتند.
اعمال و آدابِ شب و روز عيد غدير را مىتوان به بيان ديگر و به طور ممزوج نيز بيان كرد××× 1 بخشى از اين سفارشات و اعمال مربوط به روز غدير در خطبهاى كه اميرالمؤمنينعليه السلام در روز غدير ايراد فرمودند آمده است. اين خطبه را حضرت رضاعليه السلام از پدران گرامى خويشعليهم السلام نقل فرموده است. آنچه ذيلاً از قول اميرالمؤمنينعليه السلام آمده مربوط به همين خطبه است. وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××:
1- روز غدير، روز اجتماع شيعيان
اميرالمؤمنينعليه السلام: و اجتمعوا يجمع اللَّه شملكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: )در روز غدير( اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.
2- روز غدير، روز ديدار مؤمنين با يكديگر
قال الرضاعليه السلام: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: هر كس در روز غدير به ديدار مؤمنى برود خداوند به قبر او هفتاد نور وارد مىكند، قبرش را وسعت مىبخشد، و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زيارت كرده و او را به بهشت بشارت مىدهند.
3- روز غدير، روز دست دادن و تبريك شيعيان به يكديگر
اميرالمؤمنينعليه السلام: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم و تهانوا النعمة فى هذا اليوم××× 4 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: هنگامى كه در روز غدير يكديگر را ملاقات كرديد، همراه با سلام به يكديگر دست دهيد و نعمت روز غدير را به يكديگر تبريك بگوييد.
قال الرضاعليه السلام: هو يوم التهنئة؛ يهنّئ بعضكم بعضاً××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روز تهنيت و تبريك گفتن شما به يكديگر است.
4- روز غدير، روز زينت كردن، عطر زدن و پوشيدن لباسهاى نو و تميز
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباسهايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.
قال الرضاعليه السلام: و هو يوم الزينة. فمن تزيّن ليوم الغدير، غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة او كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات، و يرفعون له الدرجات الى قابل مثل ذلك اليوم. فإن مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطىّ. ×××: روز غدير روز زينت كردن است. پس هر كس به خاطر روز غدير خود را بيارايد، خداوند همه خطاهاى وى؛ از كوچك و بزرگ را مىآمرزد، و فرشتگانى را به سوى او مىفرستد كه تا غدير سال آينده اعمال نيك براى او نوشته، و درجه او را بالا برند. پس اگر در اين فاصله بميرد شهيد مرده، و اگر زنده بماند سعيد خواهد بود.
قال الرضاعليه السلام: هو يوم لبس الثياب و نزع السواد××× 4 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روز پوشيدن لباسهاى نو، و كندن جامههاى سياه است.
5 - روز غدير، روز شادى و سرور
عن عمارة بن جوين ابىهارون العبدى، قال: دخلت على ابىعبداللَّهعليه السلام فى اليوم الثامنعشر من ذىالحجه، فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: عماره مىگويد: روز هجدهم ذىالحجه نزد حضرت صادقعليه السلام رفتم، فرمود: امروز، روز عيد و روز شادى و سرور است.
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فى يوم الغدير( كل و اشرب و اظهر السرور... ، خلافاً على من اظهر فيه الاغتمام و الحزن، ضاعف اللَّه حزنه و غمه××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: در روز عيد غدير و جهت بزرگداشت اين روز و مخالفت با آنان كه در اين روز اظهار غم و اندوه مىكنند - كه خداوند غم و اندوه آنان را دو چندان گرداند - بخور و بنوش و اظهار شادمانى كن.
عن احمد بن محمد بن ابىنصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذاكروها يوم الغدير. فقال الرضاعليه السلام: سر فيه كلّ مؤمن و مؤمنة××× 3 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس مملوّ از جمعيت بود، و درباره روز غدير گفتگو مىكردند. پس حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز هر مرد و زن مؤمنى را شاد كن.
عن فرات بن احنف عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: هو يوم سرور، لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا××× 4 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: حضرت صادقعليه السلام فرمود: روز غدير روز شادى است، به خاطر منّتى كه خدا به وسيله ولايت ما بر شما گذراد.
اميرالمؤمنينعليه السلام: اظهروا البشر فيما بينكم، و السرور فى ملاقاتكم××× 5 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: خوشرو باشيد، و در ملاقات با يكديگر شادى كنيد.
قال الرضاعليه السلام: و هو يوم التبسّم فى وجوه الناس من اهل الايمان. فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درة بيضاء و نضر وجهه××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز تبسم در چهره اهل ايمان است. پس هر كس در روز غدير هنگام برخورد با برادر مؤمن خود به روى او تبسم كند، خداوند در روز قيامت با نظر رحت به وى مىنگرد، و هزار حاجت او را بر آورده مىسازد، و در بهشت براى وى قصرى از مرواريد سفيد بنا مىكند، و روى او را شاداب و زيبا مىسازد.
مرحوم شيخ مفيد در »مسارّ الشيعة« در مورد روز عيد غدير مىنويسد: ادخال السرور فيه على اهل الايمان يحطّ الاوزار××× 2 مسارّ الشيعه: ص 40. ×××: شاد كردن مؤمنين در روز غدير گناهان را مىريزد.
6 - روز غدير، روز صله ارحام
عن زياد بن محمد، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بصلة الرحم، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: شايسته است كه در روز غدير با پيوند با خويشاوندان به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران الهىعليهم السلام وقتى اوصياء خود را اقامه مىكردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مىكردند.
7- روز غدير، روز توسعه بر خانواده و افراد تحت تكفل
عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّهعليه السلام: ينبغى ان يوسّع الرجل فيه على عياله××× 4 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443 442، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: شايسته است كه در روز غدير هر فردى بر افراد تحت تكلفش توسعه دهد.
قال الرضاعليه السلام: هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من وسّع على عياله و نفسه و اخوانه، و يعتقه اللَّه من النار××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روزى است كه خداوند منزلت هر كس را كه در اين روز بر اهل خانواده و خويشتن و برادرانش توسعه دهد بالا برده، و او را از آتش جهنم نجات مىبخشد.
اميرالمؤمنينعليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعة على عيالكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان، به سوى عيال خود بازگشته و در امور زندگى بر آنها توسعه دهيد.
8 - روز غدير، روز مهربانى به يكديگر
عن اميرالمؤمنينعليه السلام: و التعاطف فيه يقتضى رحمة اللَّه و عطفه××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: مهربانى كردن به يكديگر در روز غدير باعث رحمت خدا و مهربانى او مىگردد.
9- روز غدير، روز صدقه و انفاق
عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه الصادقعليه السلام يقول: الدرهم فيه بالف الف درهم××× 4 وسائل الشيعة: ج 8 ص 89 ، به نقل از: تهذيب الاحكام: ج 3 ص 144 143. ×××: يك درهم انفاق در آن )يعنى روز غدير( برابر با يك ميليون درهم است.
اميرالمؤمنينعليه السلام: فالدرهم فيه بمائتى الف درهم، و المزيد من اللَّه عزوجل××× 5 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با انفاق دويست هزار درهم است، و زيادتر از اين مقدار نيز از جانب خداوند عزوجل امكان دارد.
عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادقعليه السلام يقول: الدرهم فيه بمائة الف درهم××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با صد هزار درهم مىباشد.
قال مولانا جعفر بن محمد الصادقعليه السلام: و الدرهم ينفق بالف درهم××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با هزار درهم انفاق مىباشد.
عن احمد بن محمد بن ابىنصر، قال: كُنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصٌّ باهله. فتذاكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: و الدرهم فيه بالف درهم لاخوانك العارفين××× 3 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس پر از جمعيت بود. درباره روز غدير گفتگو كردند، حضرت رضاعليه السلام فرمود: يك درهم انفاق در روز غدير برابر هزار درهم است كه به برادرانت كه )به حق( عارف مىباشند انفاق نمايى.
10- روز غدير، روز خيرات
اميرالمؤمنينعليه السلام: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم××× 4 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.
قال الصادقعليه السلام: )فى هذا اليوم( و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 307، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.
11- روز غدير، روز بخشش نعمات الهى
اميرالمؤمنينعليه السلام: و تهانئوا نعمة اللَّه كما هنّأكم اللَّه بالثواب فيه على اضعاف الاعياد قبله و بعده الا فى مثله××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير نعمتهاى الهى را بخشش كنيد، همانگونه كه خداوند در اين عيد ثوابى چندين برابر آنچه در اعياد گذشته و بعد از آن بخشيده به شما عنايت كرده است.
اميرالمؤمنينعليهم السلام: هبوا لاخوانكم و عيالكم من فضله بالجهد من جودكم، و بما تناله القدرة من استطاعتكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير از فضل الهى به برادران و خانواده خود به ميزان جود و توان خويش بخشش كنيد.
قال الرضاعليه السلام: هو يوم الحباء و العطية××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: حضرت رضاعليه السلام فرمود: روز غدير روز پاداش و عطاست.
12- روز غدير، روز هديه و نيكى به برادران ايمانى
عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادقعليه السلام: ذلك يوم صلة الاخوان××× 4 بحار الانوار: ج 98 ص 323، به نقل از العدد القوية. ×××: روز غدير روز بحشش به برادران ايمانى است.
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: )فى يوم الغدير( اكثر بِرّهم )اخوانك( ، و اقض حوائج اخوانك اعظاماً ليومك××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير جهت بزرگداشت اين روز به برادران ايمانيت بسيار نيكى كن، و نيازهاى آنان را بر آورده ساز.
قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسىالرضاعليه السلام فى يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه، قد احتبسهم عنده للافطار معه، و البسهم الصلاة و الكسوة حتى الخواتيم و النعال××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. ×××: فياض نقل مىكند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عدهاى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و به ايشان صله و لباس و انگشتر و كفش داد.
عن احمد بن محمد بن ابىنصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: فافضل على اخوانك فى هذا اليوم××× 2 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه مجلس پر بود از جمعيت و درباره روز غدير گفتگو مىكردند. حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز به برادران ايمانيت بخشش كن.
عن زياد بن محمد، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالبرّ و صلة الاخوان، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: حضرت صادقعليه السلام فرمود: شايسته است كه در روز غدير با نيكى و صله دادن به برادران ايمانى خود به خداوند تقرب جوييد، زيرا پيامبرانعليهم السلام الهى وقتى اوصياء خود را معرفى مىكردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مىكردند.
اميرالمؤمنينعليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالبرّ باخوانكم... ، و تبارّوا يصل اللَّه الفتكم... ، و البرّ فيه يثمر المال و يزيد فى العمر××× 4 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان به برادران خود نيكى كنيد. در روز غدير به يكديگر نيكى كنيد، كه خداوند الفت و مهربانى بين شما ايجاد خواهد كرد. نيكى كردن در در اين روز موجب فزونى مال و افزايش عمر مىشود.
13- روز غدير، روز بر آورده ساختن نياز شيعيان
اميرالمؤمنينعليه السلام: من اسعف اخاه مبتدئاً و برّه راغباً فله كأجر من صام هذا اليوم و قام ليلته××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: كسى كه در روز غدير بدون درخواست به برآورده ساختن حاجت برادر ايمانى خويش اقدام نمايد و با كمال ميل به وى نيكى كند براى او ثواب و مزد كسى است كه اين روز را روزه گرفته و شب آن را به عبادت پرداخته باشد.
14- روز غدير، روز كفالت شيعيان
اميرالمؤمنينعليه السلام: كيف بمن تكفل عدداً من المؤمنين و المؤمنات! و انا ضمينه على اللَّه تعالى الامان من الكفر و الفقر. و ان مات فى ليلته او يومه او بعده الى مثله من غير ارتكاب كبيرة فاجرة على اللَّه××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: چگونه خواهد بود كسى كه روز غدير عدهاى از مؤمنين و مؤمنات را كفالت نمايد! من از جانب خداوند براى او ضامنم كه از كفر و فقر در امان است. اگر در روز اين عيد يا شب آن يا بعد از اين عيد تا عيد ديگر بميرد و گناه كبيرهاى مرتكب نشده باشد، اجر و مزدش بر عهده خدا خواهد بود.
15- روز غدير، روز قرض به شيعيان
اميرالمؤمنينعليه السلام: من استدان لاخوانه و اعانكم فانا الضامن على اللَّه ان بقّاه قضاه و ان قبضه قبل تاديته له حمله عنه××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: هر كس در روز غدير براى برادرانش از ديگران قرض بگيرد و آنان را يارى نمايد، من از جانب خداوند ضامنم كه اگر زنده بماند آن دين ادا شود. اما اگر قبل از اداى دين بميرد خداوند قرضش را ادا نمايد.
16- روز غدير، روز رسيدگى به فقرا و ناتوانان
اميرالمؤمنينعليه السلام: و ليعد الغنى على الفقير و القوى على الضعيف. امرنى رسولاللَّه بذلك××× 4 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: در روز غدير بايد افراد ثروتمند بر فقيران و توانمندان بر ناتوانان رسيدگى كنند. رسولخداصلى الله عليه وآله مرا به اين عمل دستور داده است.
17- روز غدير، روز اطعام مؤمنين
اميرالمؤمنينعليه السلام: و ساووا بكم ضعفاءكم فى مأكلكم و ما تناله القدرة من استطاعتكم على حسب امكانكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير، در خوردنىها به قدر توانايى و استطاعت خود ضعفايتان را با خود همسان سازيد.
عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادقعليه السلام: ذلك يوم اطعام الطعام××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 323، به نقل از العدد القويه. ×××: روز غدير، روز اطعام كردن است.
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: )فى يوم الغدير( اطعم اخوانك××× 3 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير برادران ايمانيت را اطعام كن.
قال الرضاعليه السلام: من اطعم مؤمناً كان كمن اطعم جميع الانبياءعليهم السلام و الصديقين××× 4 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و العطى. ×××: هر كس در روز غدير مؤمنى را اطعام كند گويا همه انبياعليهم السلام و صديقين را اطعام داده است.
18- روز غدير، روز افطار دادن به روزهداران
عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادقعليه السلام يقول: من فطّر مؤمناً كان له ثواب من اطعم فئاماً و فئاماً. فلم يزل يعد حتى عقد عشرة. ثم قال: اتدرى ما الفئام؟ قلت: لا. قال: مائة الف، و كان له ثواب من اطعم بعددهم من النبيينعليهم السلام و الصديقين و الشهداء و الصالحين فى حرم اللَّه عزوجل، و سقاهم فى يوم ذى مسغبة××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. روايت مشابه: بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. وسائل الشيعة: ج 8 ص 89 ، به نقل از: تهذيب الاحكام: ج 3 ص 144 143. ×××:
هر كس در روز غدير به روزهدار مؤمنى افطار دهد، پاداش كسى را خواهد داشت كه به فئام فئام طعام داده باشد. حضرت تا ده فئام شمردند. سپس فرمودند: آيا مىدانى مقصود از هر فئام چيست؟ عرض كردم: خير. فرمود: يعنى صدهزار نفر.
سپس حضرت در ادامه بيان پاداش اين عمل )افطار دادن به روزهدار مؤمن( چنين فرمود: همچنين پاداش كسى را خواهد داشت كه به همين تعداد )ده فئام( پيامبرانعليهم السلام و صديقان و شهدا و صالحين را در حرم خداوند عزوجل در روز گرسنگى و تشنگى اطعام كرده و آب داده باشد.
اميرالمؤمنينعليه السلام: من افطر مؤمناً فى ليلته فكأنما فطّر فئاماً و فئاماً. يعدها بيده عشرة. فنهض ناهض فقال: يا اميرالمؤمنين! ما الفئام؟ قال مائة الف نبى و صديق و شهيد××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: كسى كه در روز غدير به مؤمن روزهدارى افطار دهد، گويا مانند كسى است كه فئامى را افطار داده است. و با دست خود تا ده فئام شمرد. يك نفر از جاى برخاست و پرسيد: اى اميرالمؤمنين! منظور از فئام چيست؟ حضرت فرمود: فئام معادل است با صد هزار پيامبر و صديق و شهيد.
قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسى الرضاعليه السلام فى يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه قد احتبسهم عنده للافطار معه، قد قدم الى منازلهم الطعام و البر××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. ×××: فياض نقل مى كند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عدهاى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و براى اهل منزل ايشان غذا و گندم نيز فرستاد.
قال الرضاعليه السلام: هو يوم تفطير الصائمين××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز افطار دادن به روزهداران است.
19- روز غدير، روز نشر دانش
قال الرضاعليه السلام: هم يوم نشر العلم××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز نشر علم است.
20- روز غدير، روز درخواست زياد از خداوند
قال الرضاعليه السلام: هو يوم طلب الزيادة××× 2 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز زيادهخواهى از خداوند است.
21- روز غدير، روز عبادت، نماز، روزه و شكر الهى
قال الرضاعليه السلام: هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و يعتقه اللَّه من النار... . هو يوم العبادة××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روزى است كه خداوند منزلت هر كس را كه در آن به عبادت بپردازد بالا برده و او را از آتش جهنم نجات مىبخشد... . روز غدير، روز عبادت است.
عن فرات بن احنف، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: قلت: جعلت فداك، فما ينبغى لنا ان نعمل فى ذلك اليوم؟ قال: هو يوم عبادة و صلاة و شكر للَّه و حمد له و سرور لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا××× 4 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: فرات به حضرت صادقعليه السلام عرض كرد: فدايت شوم، شايسته است كه در روز غدير چه كارى انجام دهيم؟ حضرت فرمود: روز غدير، به جهت آن كه خداوند ولايت ما را بر شما ارزانى داشت روز عبادت، نماز، شكر و ستايش خداوند و روز شادى است.
عن عبدالرحمن بن سالم، عن ابيه، قال: سألت اباعبداللَّهعليه السلام: و ما ينبغى لنا ان نفعل فى ذلك اليوم؟ قال: تذكرون اللَّه عزّ ذكره فيه بالصيام و العبادة، و الذكر لمحمد و آلمحمدعليهم السلام××× 5 بحار الانوار: ج 37 ص 172، به نقل از كافى. ×××:
عبدالرحمن گفت: از حضرت صادقعليه السلام سؤال كردم: شايسته است كه در روز غدير چه كارى انجام دهيم؟ حضرت فرمود: با روزه، عبادت، و ياد محمد و آلمحمدعليهم السلام خداوند را ياد نماييد.
عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّهعليه السلام: ينبغى ان يكثر فيه ذكر اللَّه عزوجل××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443 442، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: شايسته است كه در روز غدير به مقدار زياد خداوند عزوجل ياد شود.
اميرالمؤمنينعليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالشكر للَّه عزوجل على ما منحكم... . اظهروا الحمد للَّه على ما منحكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان براى آنچه خداوند به شما بخشيده است شكر به جا آوريد... . در روز غدير شكر الهى را بر نعمتهايى كه به شما داده است اظهار نماييد.
22- روز غدير، روز تزكيه نفس
قال الرضاعليه السلام: هو يوم التزكية××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز تزكيه )نفس( مىباشد.
23- روز غدير، روز ترك گناهان
قال الرضاعليه السلام: هو يوم ترك الكبائر و الذنوب××× 4 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز ترك گناهان و به ويژه گناهان كبيره است.
24- روزه روز غدير
عن ابىاسحاق بن عبداللَّه العلوى العريضى، قال: و حكّ فى صدرى ما الايام التى تصام؟ فقصدت مولانا اباالحسن على بن محمدعليه السلام، و هو بصرياً. و لم ابد ذلك لاحد من خلق اللَّه، فدخلت عليه.
فلما بصر بى قال: يا ابااسحاق، جئت تسألنى عن الايام التى يصام فيهنّ؟ و هى اربعة: اولهنّ يوم السابع و العشرين من رجب يوم؛ بعث اللَّه تعالى محمداًصلى الله عليه وآله الى خلقه رحمة للعالمين، ويوم مولدهصلى الله عليه وآله؛ و هو السابععشر من شهر ربيعالاول، و يوم الخامس و العشرين من ذىالقعدة؛ فيه دُحيت الكعبة، و يوم الغدير؛ فيه اقام رسولاللَّهصلى الله عليه وآله اخاه علياًعليه السلام علماً للناس و اماماً من بعده. قلت: صدقت جعلت فداك، لذلك قصدت. اشهد انك حجة اللَّه على خلقه××× 1 تهذيب الاحكام: ج 4 ص 306 305. روايت مشابه: وسائل الشيعة: ج 10 ص 455، به نقل از خرائج. ×××:
ابواسحاق عريضى مىگويد: در قلبم افتاد كه چه ايامى از سال روزه گرفته شود. لذا قصد كردم نزد حضرت هادىعليه السلام روم، و حضرت در منطقه بصريا بودند. اين امر را به هيچ كس نگفتم، و نزد حضرت رفتم.
وقتى مرا ديد فرمود: اى ابواسحاق، آمدى از من از ايامى سؤال كنى كه در آن ايام روزه گرفته مىشود؟ آنها چهار روز مىباشند: روز بيست و هفتم رجب؛ كه خداوند رسولشصلى الله عليه وآله را بر خلقش مبعوث نمود. روز ميلاد رسولخداصلى الله عليه وآله؛ كه هفدهم ربيعالاول است. روز بيست و پنجم ذىالقعده؛ كه روز گسترده شدن زمين از زير كعبه است. روز غدير كه رسولخداصلى الله عليه وآله برادرش علىعليه السلام را به عنوان پرچم هدايت براى مردم و امام بعد از خودش اقامه كرد. عرض كردم: فدايت شوم، راست فرمودى. من به همين منظور آمده بودم. شهادت مىدهم كه تو حجت خدا بر خلقش مىباشى.
قال الشيخ الطوسى: قد ورد الخبر عن الصادقينعليهما السلام بفضل صيام اربعة ايام فى السنة... ، الى ان قال: يوم السابععشر من ربيعالاول؛ و هو اليوم الذى وُلد فيه رسولاللَّهصلى الله عليه وآله. فمن صامه كتب اللَّه له صيام ستّين سنة. و يوم السابع و العشرين من رجب؛ و هو اليوم الذى بُعث فيه رسولاللَّهصلى الله عليه وآله، و من صامه كان صيامه كفّارة ستّين شهراً. و يوم الخامس و العشرين من ذىالقعدة؛ فيه دُحيَت الارض. و يوم الغدير فيه نصب رسولاللَّهصلى الله عليه وآله اميرالمؤمنينعليه السلام اماماً××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 456، به نقل از المقنعه. ×××:
شيخ طوسى گويد: از امام باقر و امام صادقعليهما السلام در فضيلت روزه چهار روز از ايام سال روايت وارد شده كه آن چهار روز عبارتند از: روز هفدهم ربيعالاول؛ كه روز ولادت رسولخداصلى الله عليه وآله است. هر كس اين روز را روزه بگيرد، خداوند روزه شصت سال را براى وى مىنويسد.
و روز بيست و هفتم رجب؛ كه روزى است كه رسولخداصلى الله عليه وآله در آن روز مبعوث شد. هر كس اين روز را روزه بگيرد، روزهاش معادل كفاره شصت ماه خواهد بود. و روز بيست و پنجم ماه ذىالقعده؛ كه در آن زمين گسترده شده است. و روز غدير؛ كه رسولخداصلى الله عليه وآله حضرت اميرالمؤمنينعليه السلام را به امامت نصب كرد.
عن المفضل بن عمر، قال: قلت للصادقعليه السلام: يا سيدى، تأمرنى بصيامه؟ قال: اى و اللَّه، اى و اللَّه، اى و اللَّه. انه اليوم الذى تاب اللَّه فيه على آدمعليه السلام. فصام شكراً للَّه تعالى ذلك اليوم. و انه اليوم الذى نجى اللَّه تعالى فيه ابراهيمعليه السلام من النار، فصام شكراً للَّه تعالى على ذلك. و انه اليوم الذى اقام موسى هارونعليهما السلام علماً، فصام شكراً للَّه تعالى ذلك اليوم. و انه اليوم الذى اظهر عيسىعليه السلام وصيه شمعون الصفا، فصام شكراً للَّه عزوجل ذلك اليوم. و انه اليوم الذى اقام رسولاللَّهصلى الله عليه وآله علياًعليه السلام للناس علماً و ابان فيه فضله و وصيه، فصام شكراً للَّه عزوجل ذلك اليوم. و انه ليوم صيام و قيام××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 446 445، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:
مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادقعليه السلام عرض كردم: اى آقاى من، آيا به من امر مىكنيد كه روز غدير را روزه بگيرم؟
فرمود: به خدا سوگند بله، به خدا سوگند بله، به خدا سوگند بله. اين روز همان روزى است كه خداوند توبه حضرت آدمعليه السلام را پذيرفت، و حضرت آدمعليه السلام به پاس خداوند اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه خداوند حضرت ابراهيمعليه السلام را از آتش نجات داد، و حضرت ابراهيمعليه السلام به پاس خداوند اين روز را روزه گرفت.
اين روز روزى است كه حضرت موسى حضرت هارونعليهما السلام را به عنوان پرچم هدايت اقامه كرد، لذا وى به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه حضرت عيسىعليه السلام وصى خود شمعون الصفا را معرفى نمود، و وى به پاس الهى اين روز را روزه گرفت.
اين روز همان روزى است كه رسولخداصلى الله عليه وآله على بن ابىطالبعليه السلام را به عنوان پرچم هدايت اقامه نمود و فضيلت و وصايت او را آشكار ساخت، و حضرتش به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز، روز روزه و قيام به عبادت الهى است.
عن زياد بن محمد، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالصوم. فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: شايسته است كه در روز غدير با روزه به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبرانعليهم السلام هنگامى كه اوصياى خود را اقامه مىكردند، اين عمل را انجام داده و به آن امر مىكردند.
عن فرات بن احنف، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: انى احبّ لكم ان تصوموه××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: همانا من دوست دارم كه شما روز غدير روزه بگيريد.
عن الحسن بن راشد، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: جعلت فداك، ما ينبغى لنا ان نصنع فيه؟ قال: تصومه يا حسن. قال: قلت: فما لمن صامه؟ قال: صيام ستين شهراً××× 3 بحار الانوار: ج 37 ص 172 171، به نقل از الكافى. بحار الانوار: ج 97 ص 111، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: حسن بن راشد گفت: به حضرت صادقعليه السلام عرض كردم: فدايت شوم، شايسته است كه ما در روز غدير چه عملى انجام دهيم؟
حضرت فرمود: اى حسن، آن روز را روزه گير. عرض كردم: ثواب روزه آن چيست؟ فرمود: روزه اين روز معادل روزه شصت ماه است.
عن عمارة بن جوين ابىهارون العبدى، قال: دخلت على ابىعبداللَّهعليه السلام فى اليوم الثامنعشر من ذىالحجه فوجدته صائماً. فقلت له: جعلت فداك، فما صواب صوم هذا اليوم؟ فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور و صوم شكراً للَّه عزوجل. فان صومه يعدل ستين شهرا من الاشهر الحرم××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:
عماره گفت: روز هجدهم ذىالحجه نزد حضرت صادقعليه السلام رفتم و حضرتش را روزهدار يافتم. عرض كردم: فدايت شوم، پاداش روزه اين روز چيست؟ فرمود: اين روز به جهت شكر الهى روز عيد و سرور و شادى و روز روزه است. روزه اين روز معادل شصت ماه از ماههاى حرام مىباشد.
عن المفضل، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: صوم يوم غدير خم كفارة ستين سنة××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 112، به نقل از ثواب الاعمال. وسائل الشيعة: ج 10 ص 443، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: روزه روز غدير خم كفاره شصت سال است.
عن المفضل، قال: قلت لابىعبداللَّهعليه السلام: قلت: ما يجب علينا فى ذلك اليوم؟ قال: يجب عليكم صيامه شكراً للَّه و حمداً له، مع انه اهل ان يشكر كل ساعة. و كذلك امرت الانبياءعليهم السلام اوصياءها ان يصوموا اليوم الذى يقام فيه الوصى، يتخذونه عيداً. و من صامه كان افضل من عمل ستين سنه××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 111، به نقل از خصال. وسائل الشيعة: ج 10 ص 443، به نقل از خصال. ×××:
مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادقعليه السلام عرض كردم: در روز غدير چه عملى بر ما واجب است؟ فرمود: با آنكه هر زمانى شايسته است شكر الهى به جا آورده شود، اما بر شما لازم است كه روز غدير را به شكرانه و ستايش الهى روزه بگيريد، چنانچه همه پيامبرانعليهم السلام به جانشينان خود دستور دادند روزى را كه جانشين شان رسماً معرفى شده است روزه بدارند و عيد بگيرند. هر كس اين روز را روزه بگيرد، ثوابش از عبادت شصت سال برتر است.
شيخ حرّ عاملى در ذيل اين حديث مىنويسد: الوجوب هنا محمول على الاستحباب الموكّد××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443. ×××: وجوب در اين حديث بر استحباب موكد حمل مىشود.
عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق عليه الصلاة و السلام و على آبائه و ابنائه يقول: صوم يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا، لو عاش انسان عمر الدنيا. ثم لو صام ما عمرت الدنيا لكان له ثواب ذلك، و صيامه يعدل عند اللَّه عزوجل مائة حجة و مائة عمره××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 303 302، به نقل از اقبال الاعمال. مستدرك الوسائل: ج 6 ص 274، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:
روزه روز غدير خم معادل روزه عمر دنياست. اگر كسى به ميزان عمر دنيا زندگى كند و در تمام اين مدت روزه بگيرد، ثواب روزه روز غدير با آن برابرى مىكند. روزه روز غدير نزد خداوند معادل صد حج و صد عمره مىباشد.××× 3 بخش انتهاى اين روايت در كتاب »العدد القويه« به اين گونه نقل شده است: و صيامه يعدل عند اللَّه مائة حِجة و مائة عمرة فى كل مبرورات متقبلات: روزه روز غدير نزد خداوند معادل صد حج و صد عمره نيكو )صحيح( و مقبول در هر سال مىباشد. بحار الانوار: ج 98 ص 321، به نقل از العدد القوية. ×××
عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّهعليه السلام يقول: صيام يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا، و عدلت عند اللَّه مائة الف حجة و مائة الف عمرة××× 4 وسائل الشيعة: ج 3 ص 338. ×××: روزه روز غدير خم با روزه عمر دنيا برابرى مىكند، و نزد خداوند معادل صد هزار حج و صد هزار عمره مىباشد.
عن الفيّاض بن محمد بن عمر الطوسى انه شهد اباالحسن على بن موسى الرضاعليه السلام فى يوم الغدير و بحضرته جماعة من خاصته، و هو يذكر فضل اليوم و قدمه. فكان من قولهعليه السلام: حدثنى الهادى ابى، عن آبائه، عن اميرالمؤمنينعليهم السلام انه اتفق فى زمانه الجمعة و الغدير. فصعد المنبر و قال:
صوم هذا اليوم مما ندب اللَّه اليه، و جعل الجزاء العظيم كفالة عنه، حتى لو تعبّد له عبد من العبيد فى الشيبة الشبيبة من ابتداء الدنيا الى انقضائها؛ صائماً نهارها قائماً ليلها. اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت اليه ايام الدنيا عن كفايته××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:
فيّاض حضرت رضاعليه السلام را به همراه جماعتى از ياران خاص ايشان در روز غدير ديد، در حالى كه حضرتش فضيلت و پيشينه اين روز را بيان مىفرمود. حضرت در بخشى از بياناتش فرمود: پدرم از پدران گرامى خويشعليهم السلام نقل فرمود كه در زمان اميرالمؤمنينعليه السلام دو روز جمعه و غدير با هم مصادف شدند. اميرالمؤمنينعليه السلام به منبر رفت و خطبهاى خواند و در ضمن آن فرمود:
روزه روز غدير از مواردى است كه خداوند به آن فرا خوانده است، و پاداش بزرگى را در قبال آن بر عهده گرفته است؛ به گونهاى كه اگر بندهاى از بندگان الهى از آغاز دنيا تا پايان آن، روزها را روزه گرفته و شبها را به عبادت بپردازد و در روزهدارى خويش اخلاص ورزد، باز به پاداش روزه روز غدير نخواهد رسيد.
روى عن الائمهعليهم السلام انهم قالوا: من صام يوم غدير خم و لم يستبدل به، كتب اللَّه له صيام الدهر××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 446، به نقل از روضة الواعظين. ×××: از ائمهعليهم السلام نقل شده است كه فرمودند: هر كس روز غدير خم روزه گيرد و روز ديگرى را )از لحاظ برترى( جايگزين آن نسازد، خداوند براى او ثواب روزه دهر را مىنويسد.
اميرالمؤمنينعليه السلام: صوم هذا اليوم مما ندب اللَّه تعالى اليه، و جعل الجزاء العظيم كفاءاً له عنه. حتى لو تعبد له عبد من العبيد فى الشبيبة من ابتداء الدنيا الى تقضّيها صائماً نهارها قائماً ليلها، اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت اليه ايام الدنيا عن كفائه××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××:
روزه روز غدير از مواردى است كه خداوند متعال به آن فراخوانده است و اجر بزرگى براى روزهدار اين روز قرار داده است؛ تا آن اندازه كه اگر بندهاى از بندگان خدا در دوران جوانى از آغاز دنيا تا پايان آن، روزها را روزه گرفته و شبها را به عبادت به پا ايستد، ثوابش برابرى با روزه اين روز نمىكند، و اگر در اين روزهدارى اخلاص ورزد، عبادت تمام ايام دنيا براى جبران اين روزه كفايت نمىكند.
25- غسل روز غدير
قال الرضاعليه السلام: الغسل ثلاثة و عشرون: غسل يوم غدير خم××× 1 بحار الانوار: ج 81 ص 13، به نقل از فقه الرضاعليه السلام. ×××: بيست و سه غسل وجود دارد، كه يكى از آنها غسل روز غدير خم است.
عن ابنسنان، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: غسل يوم الغدير سنة××× 2 تهذيب الاحكام: ج 1 ص 114. ×××: غسل روز غدير سنت است.
شيخ طوسى در تهذيب الاحكام مىنويسد: و نحن نذكر فيما بعد عند ذكرنا صلاة يوم الغدير ما يدلّ على ان الغسل فى هذا اليوم مستحب مندوب اليه، و عليه ايضاً اجماع الفرقة المحقّة، لا يختلفون فى ذلك××× 3 تهذيب الاحكام: ج 1 ص 114. ×××: در آنجا كه نماز روز غدير را آوردهايم، آنچه دلالت دارد كه غسل روز غدير مستحب است مؤكد است بيان شده است، و اجماع فرقه محقّه )يعنى شيعه( بر اين امر است و در مورد آن اختلافى نيست.
علامه محمدتقى مجلسى نيز در »لوامع صاحبقرانى« مىنويسد: غسل عيد غدير مجمع عليه است.××× 4 لوامع صاحبقرانى: ج 1 س 572 . ×××
عن ابىالحسن الليثى، عن ابىعبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب الغسل فى صدر نهاره××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادقعليه السلام در جمع دوستان و شيعيان خويش فرمود: در صبح روز غدير، غسل در آغاز روز واجب است.××× 1 وجوب در اين روايت به معناى استحباب مؤكد است. ×××
علامه مجلسى در »زاد المعاد« مىنويسد: بدان كه غسل در اول اين روز سنت موكد است.××× 2 زاد المعاد: ص 334. ×××
شيخ مفيد در »المقنعة« مىنويسد: فاذا ارتفع النهار من اليوم الثامنعشر من ذىالحجه فاغتسل فيه××× 3 المقنعة: ص 204. ×××: روز هجدهم ذىالحجه، وقتى روز بالا آمد غسل كن.
عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّهعليه السلام يقول: من صلّى فيه ركعتين، يغتسل عند زوال الشمس من قبل ان تزول مقدار نصف ساعة××× 4 وسائل الشيعة: ج 3 ص 338. ×××: هر كس مىخواهد نماز دو ركعتى وارده در روز عيد غدير را بخواند، نيم ساعت قبل از ظهر غسل كند.××× 5 عن عمارة بن جوين ابىهارون العبدى، عن ابىعبداللَّهعليه السلام، قال: قرب الزوال هى الساعة التى اقيم فيها اميرالمؤمنينعليه السلام بغدير خم علماً للناس: حضرت صادقعليه السلام فرمود: روز هجدهم ذىالحجه نزديك ظهر زمانى است كه اميرالمؤمنينعليه السلام در غدير خم به عنوان پرچم هدايت براى مردم اقامه شد. بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××
شيخ حرّ عاملى در »وسائل الشيعة« زمان غسل در روز غدير را چنين بيان مىكند: باب استحباب غسل يوم الغدير قبل الزوال بنصف ساعة××× 6 وسائل الشيعة: ج 3 ص 338. مستدرك الوسائل: ج 2 ص 520 . ×××: باب استحباب غسل روز غدير در نيم ساعت قبل از ظهر.
بر حسب روايات و بيانات فوق الذكر، در روز عيد غدير بايد غسل در آغاز روز انجام شود، و براى نماز روز غدير كه پيش از ظهر خوانده مىشود نيز غسل وارد شده است. روايت ذيل صراحتاً حاكى از آن است كه غسل نزديك ظهر براى نمازى مىباشد، كه در روز غدير هنگام ظهر خوانده مىشود:
قال مولانا جعفر بن محمد الصادقعليه السلام: من صلّى فيه ركعتين، يغتسل لهما قبل الزوال بنصف ساعة، ثم يصلّيهما... ××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 322 321، به نقل از العدد القوية. ×××: هر كس در روز غدير دو رگعت نماز مىخواند، نيم ساعت قبل از ظهر غسل كند، و سپس دو ركعت نماز بخواند... .
26- نماز و دعاهاى روز غدير
نماز روز غدير با كيفيت و ادعيه آن و نيز دعاهاى روز غدير در متن قبل در همين عنوان گذشت. به جهت پرهيز از تكرار و تطويل به بالا مراجعه شود.
27- اذكار روز غدير
در روز غدير اذكارى نيز وارد شده است:
الف. حمد بر ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام
روى عن النبىصلى الله عليه وآله انّ من السنن أن يقول المؤمن فى يوم الغدير مائة مرة: الحمد للَّه الذى جعل كمال دينه و تمام نعمته بولاية اميرالمؤمنين على بن ابىطالبعليه السلام: از رسولخداصلى الله عليه وآله نقل شده است كه فرمود: از جمله سنتها آن است كه مؤمن در روز غدير 100 مرتبه بگويد: ستايش از آنِ خدايى است كه كمال دينش و تمام نعمتش را با ولايت اميرالمؤمنين على بن ابىطالبعليه السلام قرار داده است.××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 321، به نقل از نسخه خطى شهيد اول. ×××
ب. ذكر مؤمنين در ديدار يكديگر در روز غدير
عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق عليه الصلاة و السلام و على آبائه و ابنائه يقول: و ليكن من قولك إذا لقيت اخاك المؤمن: الحمد للَّه الذى اكرمنا بهذا اليوم، و جعلنا من المؤمنين، و جعلنا من الموفين بعهده الذى عهد إلينا و ميثاقه الذى واثقنا به من ولاية ولاة امره و القوّام بقسطه، و لم يجعلنا من الجاحدين و المكذّبين بيوم الدين××× 3 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. روايت مشابه: بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. ×××:
وقتى روز غدير برادر ايمانيت را مىبينى، بايد چنين بگويى: ستايش از آنِ خدايى است كه ما ار به اين روز كرامت بخشيد،. ما را از مؤمنين قرار داد، و ما را از از وفا كنندگان به عهدى كه با ما عهد بست و ميثاقى كه در مورد ولايت واليان امرش و به پا دارندگان عدلش از ما گرفت قرار داد، و ما را از انكاركنندگان و تكذيب كنندگان روز قيامت قرار نداد.
قال الرضاعليه السلام: اذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين و الأئمة عليهم السلام××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطىّ. ×××: هر گاه در روز غدير يكى از مؤمنين برادر ايمانى خويش را ملاقات مىكند، چنين بگويد: ستايش ار آن خدايى است كه ما را از چنكزنندگان به ولايت اميرالمؤمنين و ائمه معصومين - سلام بر ايشان باد - قرار داد.
ج. صلوات بر محمد و آلمحمدعليهم السلام، و لعن بر ظلمكنندگان به ايشان
قال الحسن بن راشد: قلت لمولانا ابىعبداللَّهعليه السلام: جعلت فداك، و ما ينبغى ان نصنع فيه؟ قال: تصومه و تكثر الصلاة على محمد و اهلبيته، و تبرأ إلى اللَّه عزوجل ممّن ظلمهم حقهم××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. بحار الانوار: ج 37 ص 172 171، به نقل از الكافى. ×××: حسن بن راشد گفت: به مولايم حضرت صادقعليه السلام عرض كردم: فدايت شوم، شايسته است كه در روز غدير چه عملى انجام دهيم؟ فرمود: روز غدير را روزه بگير، و بر محمد و اهلبيتعليهم السلام او صلوات فرستاده و از كسانى كه در حق ايشان ظلم كردند برائت بجوى.
قال الرضاعليه السلام: هو يوم إكثار الصلاة على محمد و آلمحمد××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روزى است كه بايد بر محمد و آلمحمد بسيار صلوات فرستاد.
28- تعويذ رسولخداصلى الله عليه وآله در روز غدير
مرحوم سيد بن طاووس در »اقبال الاعمال« مىنويسد: رسولخداصلى الله عليه وآله اين تعويذ را در روز غدير خوانده و به آن پناه برده است. لذا شايسته است كه روز غدير اين تعويذ خوانده شود: بسم اللَّه الرحمن الرحيم. بسم اللَّه خير الاسماء. بسم اللَّه ربّ الآخرة و الاولى، و ربّ الارض و السماء، الذى لا يضرّ مع اسمه كيد الاعداء، و بها تدفع كل الاسواء، و بالقسم بها يكفى من استكفى.
اللهم انت ربّ كل شىء و خالقه، و بارئ كل مخلوق و رازقه، و محصى كل شىء و عالمه، و كافى كل جبار و قاصمه، و معين كل متوكل عليه و عاصمه، و بِرُّ كل مخلوق و راحمه. ليس لك ضدٌّ فيعاندك، و لا نِدٌّ فيقاومك، و لا شبيه فيعادلك. تعاليت عن ذلك علوّاً كبيراً.
اللهم بك اعتصمت و استقمت، و اليك توجّهت و عليك اعتمدت. يا خير عاصم و اكرم راحم و احكم حاكم و اعلم عالم. من اعتصم بك عصمته، و من استرحمك رحمته، و من استكاف كفيته، و من توكّل عليك امنته و هديته. سمعاً لقولك يا رب و طاعة لامرك.
اللهم اقول، و بتوفيقك اقول، و على كفايتك اعول، و بقدرتك اطول، و بك استكفى و اصول. فاكفنى اللهم و انقذنى و تولّنى و اعتصمنى و عافنى، و امنع منّى و خذ و كن لى بعينك و لا تكن علىّ.
اللهم انت ربى، عليك توكّلت و اليك انبت و اليك المصير، و انت على كل شىء قدير.××× 1 اقبال الاعمال: ص 788. ×××
29- روز غدير، روز عقد اخوت
روز هجدهم ذىالحجه، روزى است كه رسولخداصلى الله عليه وآله بين اصحابش عقد اخوت بست.××× 2 المصباح )كفعمى( : ص 515 . ×××
مرحوم ميرزا عبداللَّه افندى در كتاب »رياض العلماء« در بيان شرح حال سيد ابومكارم مدنى، اجازه شيخ نعمةاللَّه عاملى را براى آن بزرگوار نقل مىكند. در متن آن اجازه آمده است: نص از جانب رسولخداصلى الله عليه وآله در خصوص عقد اخوت در روز هجدهم ذىالحجه موجود است.××× 1 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 278. ×××
مرحوم محدث نورى در »مستدرك الوسائل« پس از نقل عبارت فوق از كتاب »رياض العلماء« مىنويسد: من نصّى كه به عقد اخوت و كيفيت اين عقد در روز غدير اشاره كند نيافتم، مگر در كتاب »زاد الفردوس« كه در ضمن اعمال اين روز مبارك مىنويسد:
شايسته است كه در اين روز عقد اخوت با برادران ايمانى انجام شود. براى اين امر بايد فرد دست راست خود را در دست راست برادر ايمانى خويش بگذارد و بگويد: واخيتك فى اللَّه و صافيتك فى اللَّه و صافحتك فى اللَّه، و عاهدت اللَّه و ملائكته و كتبه و رسله و الانبياء و الائمة المعصومين عليهم السلام، على انّى ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اُذن لى بان ادخل الجنة لا ادخلها الا و انت معى. پس برادر مؤمن وى بگويد: قبلتُ. سپس بگويد: اسقطت عنك جميع حقوق الاخوة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة.××× 2 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 279، به نقل از زاد الفردوس. ×××
مرحوم محدث قمى در »مفاتيح الجنان« مىنويسد: محدث فيض نيز در »خلاصة الاذكار« صيغه اخوت را قريب به همين نحو ذكر نموده است.××× 3 مفاتيح الجنان: اعمال روز غدير. ×××
30- زيارت اميرالمؤمنينعليه السلام در روز غدير
زيارتهاى اميرالمؤمنينعليه السلام در روز غدير در متن قبل در همين عنوان گذشت. به جهت پرهيز از تكرار و تطويل به بالا مراجعه شود.
در احاديث اهلبيتعليهم السلام مراسم و برنامههاى عامى براى همه اعياد وارد شده كه در كتب ادعيه مذكور است. گذشته از آنها براى عيد و جشن غدير دستورات خاصى از ائمهعليهم السلام وارد شده كه آنها را به طور اشاره در دو قسمت بيان مىنماييم:
1- امور اجتماعى در عيد غدير
الف. اظهار سرور قلبى و زبانى
- اميرالمؤمنينعليه السلام مىفرمايد: در اين روز، روى خوش با يكديگر داشته باشيد، و در ملاقاتهايتان اظهار سرور و شادى نمائيد.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: روز غدير روزى است كه به عنوان اظهار سرور از نعمت ولايت كه خداوند بر شما منت گذارده، بايد شكر و حمد خدا نمائيد.××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 170. ×××
- امام رضاعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ تبسم بر روى مؤمنين است. هر كس در اين روز بر روى برادر مؤمن خود تبسم كند خداوند در روز قيامت نظر رحمت به او مىنمايد و هزار حاجت او را بر مىآورد، و قصرى از دُرّ سفيد در بهشت برايش بنا مىكند.××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 223. ×××
ب. تبريك و تهنيت گفتن
سنتى ديرينه در غدير تبريك خاص آن است كه حاوى مفاهيم والاى غدير است:
- امام صادقعليه السلام فرمود: هرگاه در اين روز برادر مؤمن خود را ملاقات كردى بگو: الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى أَكْرَمَنا بِهذَا الْيَوْمِ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُؤْمِنينَ، وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُوفينَ بِعَهْدِهِ الَّذى عَهِدَهُ إِلَيْنا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِنْ وِلايَةِ وُلاةِ أَمْرِهِ وَالْقُوَّامِ بِقِسْطِهِ وَ لَمْ يَجْعَلْنا مِنَ الْجاحِدينَ وَ الْمُكَذِّبينَ بِيَوْمِ الدّينِ:
شكر خداى را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از مؤمنان و از وفاداران به پيمانى كه با ما بسته و عهدى كه درباره واليان امرمان و بر پا دارندگان عدالت از ما گرفته قرار داده است، و ما را از منكران و تكذيب كنندگان روز قيامت قرار نداده است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 215. ×××
- امام رضاعليه السلام فرمود: در اين روز به يكديگر تهنيت و تبريك بگوئيد، و هر گاه برادر مؤمن خود را ملاقات كرديد چنين بگوئيد: الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى جَعَلَنا مِنَ الْمُتَمَسِّكينَ بِوِلايَةِ أَميرِالْمُؤْمنينَ عليه السلام: سپاس خدايى را كه ما را از تمسك كنندگان به ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام قرار داده است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 223. ×××
- در بخش دوم ذكر شد كه پيامبرصلى الله عليه وآله در غدير خم به مردم دستور دادند كه به خود ايشان و به اميرالمؤمنينعليه السلام تبريك و تهنيت بگويند، و مىفرمود: هَنِّئُونى، هَنِّئونى.××× 3 الغدير: ج 1 ص 274 271. در اين باره مراجعه شود به كتاب: اسرار غدير: قسمت سوم از بخش دوم. ×××
ج. جشن گرفتن عمومى
- جشن گرفتن به معناى اجتماع عدهاى به مناسبتى شادىآور و مسرور كننده است. به عبارت ديگر »جشن« بمعنى عيد گرفتنِ دستجمعى و نمونه بارز آن است.
- اميرالمؤمنينعليه السلام روز غديرى را كه با جمعه مقارن شده بود جشن گرفتند و در خطبهاى به همين مناسبت، مطالب مفصلى درباره غدير و عيد گرفتن آن فرمودند. پس از نماز، حضرت به اتفاق اصحابشان به منزل امام مجتبىعليه السلام كه جشنى در آن برپا كرده بود رفتند و پذيرايى مفصلى انجام شد.××× 4 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
- امام رضاعليه السلام در روز غديرى روزه گرفتند و براى افطار عدهاى را دعوت نمودند، و براى آنان سخنان مفصلى درباره غدير فرمودند، و به منازل آنان هدايايى فرستادند.××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 221. ×××
- اميرالمؤمنينعليه السلام درباره عيد غدير فرمود: در اين روز كنار يكديگر جمع شويد تا خداوند امور شما را جمع و درست نمايد.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
- سرودن و خواندن اشعار نيز تناسب تامى با جشن عمومى غدير دارد كه در واقع نوعى يادبود و يادگار است و با شيرينى خاصى كه در شعر نهفته است طراوتِ جشن بيشتر مىشود.
شعر گفتنِ حسّان بن ثابت به مناسبت مراسم غدير كه با اجازه شخص پيامبرصلى الله عليه وآله در اولين جشن غدير صورت گرفت مؤيد اين مطلب است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 41. همچنين مراجعه شود به كتاب: اسرار غدير: قسمت سوم از بخش دوم. ×××
د. لباس نو پوشيدن
- امام رضاعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ زينت كردن است. هر كس خود را براى روز عيد غدير زينت كند خداوند گناهان او را مىآمرزد، و ملائكهاى به سوى او مىفرستد كه براى او حسنات بنويسند و تا سال آينده درجات او را بالا ببرند.××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 224. ×××
- امام رضاعليه السلام در روز عيد غديرى به منازل عدهاى از خواص اصحابشان البسه نو حتى انگشتر و كفش فرستادند، و احوال ظاهرى آنان و اطرافيان خود را تغيير دادند، و لباسهاى عادى روزانه را به لباسهاى مناسب عيد تغيير دادند.××× 4 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 221. ×××
ه . هديه دادن
- اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: در اين روز نعمتهاى خداوند را به يكديگر هديه دهيد همانطور كه خداوند بر شما منت نهاده است.××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
ز. ديدار مؤمنان
- امام رضاعليه السلام فرمود: هر كس در اين روز مؤمنان را زيارت كند و به ديدار آنان رود خداوند بر قبر او هفتاد نور وارد مىكند و قبر او را وسيع مىنمايد، و هر روز هفتاد هزار ملائكه در قبرش او را زيارت مىكنند و او را به بهشت بشارت مىدهند.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 224. ×××
ح. توسعه بر خانواده و برادران
- اميرالمؤمنينعليه السلام در روز عيد غديرى فرمود: وقتى از اين اجتماعتان برگشتيد بر عيال خود توسعه دهيد و با برادران خود نيكى كنيد... . به يكديگر نيكى كنيد تا خداوند الفت و انس شما را بر قرار فرمايد.××× 2 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
- اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: احسان در اين روز موجب رشد مال و زياد شدن آن مىگردد.××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
- امام رضاعليه السلام فرمود: هر كس در اين روز بر عيالش و بر خودش وسعت دهد خداوند مالش را زياد مىكند.××× 4 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 223. ×××
و. عقد اخوت و برادرى
يكى از مراسمى كه براى عيد غدير ذكر شده و بسيار به جا و زيباست، برنامه »عقد اُخُوّت« است، به اين معنى كه برادران دينى - طى يك سنت اسلامى - برادرى خود را مستحكم مىنمايند و با يكديگر پيمان مىبندند كه در آخرت نيز به ياد يكديگر باشند.
در ضمن درباره حقوق برادرى در اسلام از يكديگر حليت مىگيرند. حقوقى كه بسيار زياد است و مراعات آنها احتياج به مواظبت دائمى و مراقبت دقيق دارد. در ضمن هر شخص با همين حلاليت گرفتن، بار ديگر خود را متوجه لزوم مراعات آنها مىنمايند.
كيفيت اجراى عقد اُخُوّت چنين است××× 1 مستدرك الوسائل )محدث نورى، چاپ قديم( : ج 1 ص 456 باب 3، از كتاب زاد الفردوس نقل كرده است. همچنين از شيخ نعمةاللَّه بن خاتون عاملى نقل كرده كه بر اين مطلب از پيامبرصلى الله عليه وآله نصّ وارد شده است. همچنين مرحوم فيض كاشانى در كتاب خلاصه الأذكار: باب دهم ص 99، برنامه »عقد اُخُوّت« را ذكر نموده است. ×××:
دست راست خود را در دست راست برادر مؤمن مىگذارى و مىگويى:
واخَيْتُكَ فِى اللَّهِ وَ صافَيْتُكَ فِى اللَّهِ وَ صافَحْتُكَ فِى اللَّهِ، وَ عاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيائَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومينَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ عَلى أَنّى إِنْ كُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفاعَةِ وَ أُذِنَ لى بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لا أَدْخُلُها إِلاَّ وَ أَنْتَ مَعى:
با تو در راه خدا برادرى و يك روئى )با صفائى( مىنمايم و دست مىدهم، و با خدا و ملائكهاش و رسولان و انبيائش و امامان معصومعليهم السلام پيمان مىبندم كه اگر من از اهل بهشت و اهل شفاعت بودم و به من اجازه ورود به بهشت داده شد، وارد آن نشوم مگر آنكه تو نيز همراه من باشى.
آنگاه برادر دينى در جواب او بگويد: قَبِلْتُ: قبول كردم. سپس بگويد: أَسْقَطْتُ عَنْكَ جَميعَ حُقُوقِ الاُخُوَّةِ ما خَلاَ الشَّفاعَةَ و الدُّعاءَ وَ الزِّيارَةَ: همه حقوق برادرى را از تو ساقط كردم )و بر تو بخشيدم( مگر شفاعت و دعا و زيارت را.
2- امور عبادى در عيد غدير
الف. صلوات و لعن و برائت
- امام صادقعليه السلام فرمود: در اين روز بر محمد و آل محمدعليهم السلام بسيار صلوات بفرست، و از ظالمان بر آنان برائت بجوى.××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 171. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: در اين روز بسيار بگو: اللَّهُمَّ الْعَنِ الْجاحِدِيْنَ وَ النّاكِثينَ وَ الْمُغَيِّرينَ وَ الْمُبْدِلينَ وَ الْمُكَذِّبينَ الَّذينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدّينِ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ الْآخِرينَ: خداوندا، منكران و عهدشكنان و تغييردهندگان و تبديلكنندگان )بدعتگذاران( و تكذيب كنندگانِ روز قيامت، از اولين و آخرين را لعنت فرما.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 217. ×××
- امام رضاعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ بسيار صلوات فرستادن بر محمد و آل محمدعليهم السلام است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 223. ×××
ب. شكر و حمد الهى
- اميرالمؤمنينعليه السلام فرمود: در اين روز خداوند را بر اين نعمت )ولايت( كه بر شما ارزانى داشته شكر كنيد.××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ شكر خداوند و حمد اوست بر آنچه خداوند از امر ولايت بر شما ارزانى داشته است.××× 4 بحار الانوار: ج 37 ص 170. ×××
- ادعيه مفصلى درباره چگونگى شكرگزارى در اين روز وارد شده است كه مضمون يكى از آنها چنين است: شكر خدا را كه فضيلتِ اين روز را به ما شناسانيد و حرمت آن را به ما فهمانيد، و با معرفت آن به ما شرافت داد.××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 220 - 215. ×××
ج. زيارت اميرالمؤمنينعليه السلام
يكى از مراسم خاص روز غدير، زيارت بارگاه مطهر و حريم ملائك پاسبانِ صاحب اين روز يعنى اميرالمؤمنينعليه السلام است. چه بسا بتوان اين معنى را در زيارتش در نظر گرفت كه چون ما موفق نشدهايم در صحراى غدير حضور يابيم تا به حضرتش تبريك و تهنيت بگوئيم، اينك در چنين روزى - پس از قرنها - به زيارت قبر او مىرويم.
پس با اين اعتقاد كه امام معصومعليه السلام هميشه زنده است و صداى ما را مىشنود، به ساحت اقدس او تبريك و تهنيت مىگوئيم و با او تجديد بيعت مىنمائيم.
- امام صادقعليه السلام مىفرمايد: اگر در روز عيد غدير در مشهد اميرالمؤمنينعليه السلام )يعنى نجف( بودى كنار قبر آن حضرت برو و نماز و دعا بخوان، و اگر در شهرهاى دور دست بودى به سوى او اشاره كن و اين دعا را بخوان... .××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 220. ×××
- امام رضاعليه السلام فرمود: هر جا كه باشى در روز غدير خود را كنار قبر اميرالمؤمنينعليه السلام برسان، كه خداوند در اين روز گناهان شصت ساله را از مؤمنان مىآمرزد، و دو برابر ماه رمضان و شب قدر و شب فطر از آتش جهنم آزاد مىكند.××× 2 مفاتيح الجنان: باب زيارات اميرالمؤمنينعليه السلام، زيارت غدير. ×××
- امام على النقىعليه السلام زيارت مفصلى مخصوص روز غدير دستور فرمودهاند كه از نظر مضامين و محتوا، دوره كامل عقايد مربوط به ولايت و فضائل و سوابق و محنتهاى اميرالمؤمنينعليه السلام را بيان مىكند.××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 360. ×××
د. نماز و عبادت و احياء
- امام صادقعليه السلام فرمود: اين روز، روز عبادت و نماز است.××× 4 بحار الانوار: ص 37 ص 170. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: نيم ساعت قبل از ظهر - به عنوان شكر خداوند - دو ركعت نماز بخوان. در هر ركعت سوره حمد ده مرتبه، سوره توحيد ده مرتبه، سوره قدر ده مرتبه، آيةالكرسى ده مرتبه.
هر كس اين نماز را بخواند نزد خداوند معادل صد هزار حج و صد هزار عمره است و هر حاجتى از حوائج دنيا و آخرت را از خدا بخواهد به آسانى و عافيت بر مىآورد.××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 215 214. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: مستحب است نماز در مسجد غدير××× 1 درباره سابقه و محل كنونى »مسجد غدير« مراجعه شود به كتاب: اسرار غدير: قسمت ششم از بخش دهم. ×××، چرا كه پيامبرصلى الله عليه وآله در آن مكان اميرالمؤمنينعليه السلام را منصوب فرموده و خداوند حق را در اين روز ظاهر نموده است.××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 173. ×××
ه . روزه گرفتن
- امام صادقعليه السلام فرمود: اين روز، روزى است كه اميرالمؤمنينعليه السلام به عنوان شكر خداوند روزه گرفت.××× 3 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 213. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: روزه اين روز معادل روزه شصت ماه است××× 4 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 211. ×××، و در حديثى فرمود: كفاره شصت سال است××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 213. ×××، و در حديثى فرمود: افضل از روزه شصت سال است.××× 6 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 213. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: روزه اين روز معادل صد حج و صد عمره مقبول است.××× 7 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 211. ×××
- امام صادقعليه السلام فرمود: روزه گرفتن در روز غدير خم معادل روزه گرفتن به قدر عمر دنياست.××× 8 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 211. ××× )يعنى: اگر انسانى به قدر عمر دنيا زنده بماند و همه را روزه بگيرد، چنين ثوابى به روزه گيرنده روز غدير داده مىشود( .
و. دعا )تجديد عهد و پيمان و بيعت(
دعاهاى مختصر و مفصلى براى روز غدير وارد شده است كه خواندن آنها نوعى تجديد عهد و پيمان با خدا و رسول و ائمهعليهم السلام به شمار مىآيد و مىتوان به عنوان »تجديد بيعت« از آن ياد كرد.
مضامين والاى اين دعاها، در قالب شكرگزارى و اظهار عقايد يك شيعه در ولايت و برائت و دعا براى آينده عقايد اوست كه مىتوان آنها را تحت سه عنوان »ولايت« ، »برائت« و »مباركى روز غدير« خلاصه كرد.
ذيلاً به مضامين بعضى از دعاهاى روز غدير اشاره مىشود××× 1 اين مضامين از دعاهايى كه در كتاب »الاقبال« سيد ابن طاووس: ص 460 به بعد مذكور است انتخاب شده است. در عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 220 - 215 نيز ذكر شده است. ×××:
- خدايا، همانگونه كه در ابتداى خلقت من )در عالم ذرّ( مرا از اجابت كنندگان »بلى« گويان قرار دادى، و پس از آن كرم ديگرى نمودى كه همان عهد را در غدير تجديد نمودى و مرا به امامان هدايت فرمودى، خدايا اين نعمت را كامل فرما و تا هنگام مرگ آن را از من مگير، و مرا طورى بميران كه از من راضى باشى.
- خداوندا، ما نداى منادى ايمان را اجابت كرديم، كه آن منادى پيامبرصلى الله عليه وآله بود و نداى او ولايت بود.
- خدايا، تو را شكر كه بعد از پيامبرصلى الله عليه وآله ما را به امامانعليهم السلام هدايت كردى كه آنان كمال دين و تمام نعمت بودند، و با اين هدايت بود كه اسلام را به عنوان دين ما پسنديدى.
- خدايا، ما تابع پيامبر و اميرالمؤمنين صلوات اللَّه عليهما و آلهما هستيم، و به جبت و طاغوت و بتهاى چهارگانه و تابعين آنها كفر مىورزيم، و از هر كس كه آنان را دوست بدارد از اول تا آخر روزگار بيزاريم. خدايا، ما را با امامانمان محشور فرما.
- خدايا، ما بريئ و بيزار هستيم از هر كس كه با امامان روى جنگ داشته باشد، از جن و انس از اولين و آخرين.
- خدايا، تو را شكر مىكنيم بر ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام و بر اتمام نعمت و تجديد عهد و پيمان بر ولايت او، و اينكه ما را از اتباع تغيير دهندگان دين و تحريف كنندگان قرار ندادى.
- خدايا، در اين روز )غدير( چشم ما را روشن گردان، و پراكندگى ما را جمعگردان، و بعد از هدايت گمراهمان مگردان، و ما را از شكرگزاران نعمتت قرار ده.
- شكر خدا را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از وفاداران به عهد و پيمانش درباره واليان امرمان قرار داده است.
- خدايا، اين روزى كه ما را به آن گرامى داشتهاى مبارك فرما، و ما را در ولايت ثابت قدم فرما، و ايمان ما را مستودع و عاريه قرار مده، و ما را از برائت جويندگان از دعوت كنندگان به دوزخ قرار بده.
- خدايا، ما را توفيق همراهى با حضرت مهدىعليه السلام و حضور در تحت لوايش عنايت فرما.