آداب عید غدیر

انجام اعمال نيک و به كار بردن آداب مستحب هميشه پسنديده است. اما انجام آنها در روز غدير از ثواب بيشترى برخوردار است. از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، آداب روز غدير است. به علت اهميت اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ روزى برابرى نمى ‏كند و مختص به قشر خاص و سن معينى نيست، و داراى ابعاد اعتقادى و عبادى مختلفى است.

عيد غدير عيد اللَّه الاكبر است.در حديث وارد شده كه عمل روز غدير برابر با هشتاد ماه است.

معرفت و درک اهميت اين روز از اين حديث به خوبى معلوم مى ‏شود، كه اميرالمؤمنين‏ عليه السلام خطاب به مردم كوفه در روز غدير فرمودند: كسانى كه فضل غدير را بدانند از افرادى هستند كه قلب آنها براى ايمان امتحان شده است.

در قسمتى ديگر از كلامشان فرمودند: كسانى كه فضل امروز را بدانند و معرفت نسبت به آن پيدا كنند، ملائكه هر روز ده بار با آنها مصافحه مى‏ كنند. در ادامه مى ‏فرمايند: فضيلت اين روز در اعطاى خداوند متعال به عامل آن به عدد قابل شمارش نيست.

در اينجا مجموعه ‏اى از آداب عيد غدير را بيان مى‏ كنيم:

اول. پرهيز از گناه

حضرت امام رضاعليه السلام اين روز را روز ترک گناه ناميده است.

البته مؤمن واقعى كسى است كه هميشه پرهيز از گناه داشته باشد، نه فقط در يک روز خاص از گناه دورى كند.

اما در اين روز - كه روز ابلاغ ولايت اولياى خدا و متعلق به اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام است -  از جهت تجديد ميثاق با آن حضرت از خدا مى ‏خواهيم تا از هر گناهى كناره گرفته و در صدد جلب رضاى خداوند متعال و تأييدات امام‏ عليه السلام باشيم.

همچنان كه واقعه غدير موجب شكست و نااميدى شيطان شد، هر عيد غدير نيز روزى باشد كه شيطان بار ديگر تلخى شكست و روى گردانى مؤمنان را از خويش بچشد. آنچنان كه امام رضاعليه السلام اين روز را «ءيوم مرغمة الشيطان» يعنى روز شكست شيطان ناميدند.

دوم. آراستگى

آراستگى و خوشبويى موجب و زينت كردن مشروع رضاى خدا و از آداب ويژه مؤمنان است، كه از جانب پيشوايان معصوم‏ عليهم السلام مورد تأكيد قرار گرفته است. نظافت و پاكى از سنت‏هاى الهى است كه در هر حال توصيه به آن شده است. در رواياتى امر شده كه انسان با تميزترين لباس نماز بخواند، و يا هنگام خروج از منزل به آينه نگاه كند. احاديثى درباره شانه زدن، حمام كردن و بوى خوش استعمال كردن در كتب مختلف شيعه آمده، كه سفارش به تميز بودن و زينت ظاهرى شده است.

همچنين پوشيدن لباس‏هاى روشن كه در ايام شادى و عيد و سرور و وجد و فرح به چشم مى‏ خورد. نسبت به مردان در روايات اسلامى سفارش شده كه ظاهر بدن را طورى آرايش دهند كه موافق اخلاق همسر باشد، و به بانوان سفارش شده كه براى همسر خود در منزل زينت نمايند.

در متون روايى و تاريخى مى‏ بينيم در روزهاى عيد رسول‏ خداصلى الله عليه وآله و ائمه ‏عليهم السلام از لباس‏هايى استفاده مى‏ كردند كه داراى رنگ باز و روشن مانند لباس سفيد بود.

عن ابى ‏الحسن الليثى، عن ابى‏ عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه:

حضرت صادق‏ عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباس‏هايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.

حضرت امام رضاعليه السلام در اين باره فرموده است: ... و هو يوم الزينة. فمن تزيّن ليوم الغدير غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة و كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات و يرفعون له الدرجات، الى قابل مثل ذلك. فان مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً:

و آن روز آراستن است. هر كس براى روز غدير زينت كند، خداوند خطاهاى او را مى بخشد؛ كوچک باشد يا بزرگ، و فرشتگانى را به سويش مى ‏فرستد تا برايش ثواب بنويسند و درجات او را بالا ببرند، تا روز غدير سال بعد. اگر بميرد شهيد مرده است، و اگر زنده بماند به نيكبختى روزگار را سپرى خواهد كرد.

همچنين در بعضى روايات آمده است كه روز غدير روز بيرون آمدن از لباس مشكى يعنى لباس عزاست، كه ذيلاً به آن اشاره مى‏ شود.

سوم. در آوردن لباس سياه از تن

حضرت امام رضاعليه السلام در خصوص اين روز مى‏ فرمايد: يوم لبس الثياب و نزع السواد: روز پوشيدن لباس جشن و شادى و در آوردن لباس سياه است.

پوشيدن لباس سياه از آن جهت كه در فرهنگ ما علامت مصيبت است، براى اين روز كه بنا به فرموده امام صادق‏ عليه السلام: يوم عيد و فرح و سرور: روز عيد و شادى و شادمانى است، مناسب نيست.

چهارم. دوستى كردن با مؤمنين

در فرمايشات امام صادق‏ عليه السلام روز غدير «يوم صلة الاخوان» روز پيوند برادران است. البته صله با مؤمنين راه‏هاى مختلفى دارد كه ذيلاً به مواردى از آن اشاره شده، و يكى از آنها زيارت مؤمنين است.

پنجم. شاد كردن مؤمنين

از نام‏هاى روز غدير «يوم السرور» است. ايجاد فرح و سرور در برادر دينى ثواب بسيار دارد و وسعت روزى مى ‏آورد، و اثرات اخروى نيز دارد؛ مثل اينكه قبر او يكى از روضه ‏هاى بهشت قرار مى ‏گيرد.

اسباب شادى بسيار است؛ مثل هديه دادن، مشكلات شخصى را بر طرف كردن، مهمانى كردن، اشعار در مدح و منقبت اهل ‏بيت ‏عليهم السلام قرائت كردن و سرودن، و ذكر قضايايى كه واقعيت است و ديگران را در وقت شنيدن به فرح و سرور مى ‏كشاند. در روايت وارد شده كه اين روز روز نفى غم‏هاست، و مهربانى كردن رحمت الهى را به دنبال دارد.

البته شاد كردن مؤمنان بر خلاف آنچه تصور مى‏ كنند به معناى خنداندن به وسيله دلقک ‏بازى و... نيست. بلكه شاد كردن آنان با احسان و نيكى كردن و اعانت بر حفظ آبروى ايشان است.

حضرت رسول اكرم‏ صلى الله عليه وآله فرموده است: من سرّ مؤمناً فقد سرّنى، و من سرّنى فقد سرّ اللَّه:

هر كس مؤمنى را شاد كند مرا شاد كرده، و هر كس مرا شاد كند خدا را شاد كرده است.

حضرت اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام در خطبه مربوط به شأن روز غدير فرموده است: و من اسعف اخاه مبتدئاً و برّه راغباً فله كأجر من صام هذا اليوم و قام ليلته:

هر كس در اين روز در يارى كردن برادرانش پيش‏دستى كند و با ميل به او نيكى كند، ثواب كسى را دارد كه اين روز را روزه داشته و شبش را به نماز ايستاده باشد.

همچنين اميرالمؤمنين‏ عليه السلام فرمود: اظهروا البشر فيما بينكم، و السرور فى ملاقاتكم: خوشرو باشيد، و در ملاقات با يكديگر شادى كنيد.

حضرت امام رضاعليه السلام در آداب اين روز فرموده است: فأفضِل على اخوانك فى هذا اليوم و سرّ فيه كل مؤمن و مؤمنة:

در اين روز به برادرانت خوبى كن، و هر زن و مرد مؤمنى را شاد گردان.

عن احمد بن محمد بن ابى‏ نصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذاكروها يوم الغدير.

فقال الرضاعليه السلام: سر فيه كلّ مؤمن و مؤمنة:

احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس مملوّ از جمعيت بود، و درباره روز غدير گفتگو مى ‏كردند. پس حضرت رضاعليه السلام (به من) فرمود: در اين روز هر مرد و زن مؤمنى را شاد كن.

شيخ مفيد در «مسارّ الشيعة» در مورد روز غدير مى ‏نويسد: ادخال السرور فيه على اهل الايمان يحطّ الاوزار: شاد كردن مؤمنين در روز غدير گناهان را مى‏ ريزد.

ششم. تبسم كردن

تبسم عمل رسول‏ خداصلى الله عليه وآله و على مرتضى‏ عليه السلام است. پس يكى از آداب روز غدير خم تبسم به صورت برادر دينى است. يعنى دلالت مى‏ كند بر اينكه اين روز اسباب خرسندى و شادى ما را فراهم آورده، و از نعمت و بركت اين روز ما متبسم هستيم. اضافه بر اينكه اسباب الفت بين شيعيان و دوستان اميرالمؤمنين ‏عليه السلام است.

از جمله آداب روز غدير لبخند زدن به چهره مؤمنان است. امام رضاعليه السلام فرمود: ... و هو يوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الايمان. فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درّة بيضاء، و نضّر وجهه:

و آن، روز لبخند زدن به روى اهل ايمان است. پس هر كس در روز غدير به روى برادراش لبخند زند، خداوند در روز قيامت به ديده رحمت به او مى‏ نگرد، و هزار حاجت را برايش بر آورده مى‏ سازد، و در بهشت قصرى را برايش از مرواريد سفيد بنا مى ‏كند، و چهره‏اش را زيبا مى ‏سازد.

همچنين از نام‏هاى روز غدير «يوم التبسم» است. يكى از حالات خوشحالى تبسم است، كه در بعضى كلمات معصومين ‏عليهم السلام خوش برخوردى و متبسم بودن را يكى از اسباب زيادى رزق و روزى ذكر فرموده ‏اند.

در روايتى مى‏ فرمايند: ضحك المؤمن تبسم: خنده مؤمن تبسم است.

هفتم. تبريک گفتن

از جمله آداب روز غدير تبريك گويى و شادباش گفتن است. در همين باره از نام‏هاى روز غدير «يوم التهنئه» است؛ و منظور تهنيت به رسول‏ خداصلى الله عليه وآله و به اميرالمؤمنين ‏عليه السلام، و همچنين تبريک مؤمنين به يكديگر است:

الف: تبريک گفتن به رسول خداصلى الله عليه وآله:

حضرت رسول‏ خداصلى الله عليه وآله در روز غدير فرمودند: هنّئونى، هنّئونى: به من تهنيت بگوييد.

لذا در بعضى از زيارات و ادعيه در اين روز خطاب به رسول‏ خداصلى الله عليه وآله تبريک مى ‏گوييم. پس سزاوار است كه مؤمنين ادعيه و زيارات اين روز را -  كه زيارت رسول ‏خداصلى الله عليه وآله هم در آن است -  قرائت كنند.

ب. تبريک گفتن به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام:

در روز غدير خم و بعد از اتمام خطبه، حضرت رسول‏ خداصلى الله عليه وآله در خيمه‏ اى كه اختصاص به خود آن حضرت داشت نشستند و امر فرمودند اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در خيمه ديگرى بنشيند، و مردم را امر فرمودند كه به آن حضرت تهنيت و تبريک بگويند. بعد از بيعت مردها، امر فرمودند كه زن‏ها نيز تبريک بگويند و بيعت كنند.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام نيز در خطبه غدير فرمودند: پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: به يكديگر تبريک بگوييد، و امروز را عيد قرار دهيد.

سپس فرمودند: اين كلمات را رسول‏ خداصلى الله عليه وآله به من امر فرمودند تا بيان كنم.

ج. تبريک گفتن مؤمنين به يكديگر:

در اين روز شريف نوع برخورد ما شيعيان با يكديگر و كلماتى كه بايد گفته شود از ناحيه معصوم‏ صلى الله عليه وآله به ما رسيده است:

هنگامى كه مؤمنين يكديگر را ملاقات كردند، بعد از سلام و مصافحه اين تهنيت را بگويند: «الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسّكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام».

امام رضاعليه السلام در اين باره فرموده است: هو يوم التهنئة؛ يهنّى‏ء بعضكم بعضاً. فاذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام:

(روز غدير) روز تهنيت و تبريک گفتن است. هر كدامتان ديگرى را تهنيت گويد و چون مؤمن برادر مؤمنش را ديد بگويد: سپاس خدا را كه ما را از درآويختگان به ولايت اميرالمؤمنين و امامان (معصوم) -  سلام بر آنان باد -  قرار داد.

شاد باش گفتن با عبارت: اسعد اللَّه ايامكم:

خداوند روزگارتان را دوران نيكبختى قرار دهد، از شيوه ‏هاى معمول مؤمنان در روزهاى عيد است.

يا بگويند: الحمد للَّه الذى اكرمنا بهذا اليوم، و جعلنا من الموفين بعهده الينا، و ميثاقه الذى واثقنا به من ولاة امره، و القوّام بقسطه، و لم يجعلنا من الجاحدين و المكذّبين بيوم الدين.

هشتم. هديه دادن به مؤمنين

هديه فرستادن در ايجاد محبت ميان مؤمنان نقش به سزايى دارد.

از نام‏هاى روز غدير نيز «يوم الحباء و العطية» است. هديه باعث زيادى محبت و از بين رفتن كينه ‏ها و شدت الفت بين مؤمنين مى‏ شود.

قال على‏ عليه السلام: «وهبوا لإخوانكم و عيالكم من فضله: در اين روز از فضل خداوند به برادران و عيال خود ببخشيد. در هيچ روزى از سال به اندازه اين عيد اسلامى و شيعى تأكيد بر هديه دادن به برادران دينى و نزديكان، بالأخص اهل و عيال و فرزندان نشده است.

در اين روز نثار حضرت فاطمه‏ عليها السلام را كه در شب زفاف آن حضرت در سدرةالمنتهى از درخت طوبى نثار كردند، ملائكه براى يكديگر به هديه می ‏فرستند.

حضرت امام صادق‏ عليه السلام فرموده است: تهادوا تحابّوا. فان الهدية تذهب بالضعائن: به هم هديه دهيد تا همديگر را دوست داشته باشيد. همانا هديه كينه ‏ها را از بين مى ‏برد.

ارزشمندترين هديه در روز غدير، هديه ‏اى است كه براى پيشوايان معصوم‏ عليهم السلام و به خصوص حضرت بقيةاللَّه الاعظم‏ عليه السلام فرستاده شود. البته بايد دانست كه امام‏ عليه السلام هيچ گونه نيازى به آفريده ‏اى از آفريدگان ندارد، و تمام خلائق با تمام دارايى هايشان در پيشگاه امام‏ عليه السلام ناچيز اند.

حضرت امام صادق‏ عليه السلام فرموده است:

من زعم ان الامام يحتاج الى ما فى ايدى الناس فهو كافر. انما الناس يحتاجون ان يقبل منهم الامام..: هر كس گمان كند كه امام به آنچه در دست مردم است نيازمند مى‏ باشد كافر است، بلكه مردم محتاج آن هستند تا امام‏ عليه السلام چيزى از ايشان بپذيرد.

مؤمن مى ‏تواند هر روز به گونه‏ هاى مختلف به پيشگاه امام زمانش هديه بفرستد؛ مانند ثواب: ذكر صلوات، خواندن سوره ‏هايى از قرآن، نمازهاى مستحبى، زيارت‏ها و كارهاى مستحب فراوان ديگر، و همچنين دعاهاى فراوان براى سلامتى و تعجيل در فرج حضرتش.

قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسى الرضاعليه السلام فى يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه، قد احتبسهم عنده للافطار معه، و البسهم الصلاة و الكسوة حتى الخواتيم و النعال:

فياض نقل مى ‏كند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عده ‏اى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و به ايشان صله و لباس و انگشتر و كفش داد.

نهم. عيدى دادن

عيدى دادن در اين روز بزرگ نشانه آن است كه عطا كننده از واقعه روز غدير بسيار خرسند بوده، و حاضر است به شكرانه آن بخشى از مال خود را ميان مؤمنان تقسيم نمايد.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.

قال الصادق ‏عليه السلام: (فى هذا اليوم) و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.

حضرت امام جعفر صادق‏ عليه السلام فرموده است: الدرهم فيه بالف الف درهم: انفاق يک درهم در اين روز معادل يک ميليون درهم است.

دهم. عقد اخوّت(برادرى)

يكى از سنت‏هاى حسنه در شرع مقدس اسلام عقد اخوت بين مؤمنين است، كه خود پيامبرصلى الله عليه وآله هم با على بن ابى‏ طالب ‏عليه السلام عقد اخوت بستند. گر چه مؤمنان نسبت به امور يكديگر اهتمام داشته و خود را مسؤول مى ‏دانند، به گونه‏ اى كه تا سر حد برادرى به هم نزديک شده ‏اند، ولى خواندن صيغه برادرى حال و هواى ديگرى را ايجاد مى‏ كند و تعهد بيشترى به دنبال خواهد داشت.

در روز غدير به اين عمل حسنه تأكيد به سزايى شده است. تا آنجا اگر كسى خواست با ديگرى پيمان اخوت ببندد و امكان حضور با برادر دينى‏ اش را پيدا نكرد، به كسى وكالت دهد كه آن عقد را بخواند.

مؤلف كتاب «زاد الفردوس» مى‏ گويد: شايسته است در اين روز با برادران عقد برادرى بسته شود؛ به اين صورت كه مؤمن دست راستش را در دست برادر مؤمنش مى‏ گذارد و به عنوان طرف ايجاب مى‏ گويد:

واخيتك فى اللَّه، و صافيتك فى اللَّه، و صاحفتك فى اللَّه، و عاهدت اللَّه و ملائكته و كتبه و رسله و انبياؤه و الائمة المعصومين ‏عليهم السلام على انى ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اُذن لى بأن ادخل الجنة، لا ادخلها الا و انت معى:

در راه رضاى خدا با تو برادرى مى‏ كنم، و در راه رضاى خدا با تو رو راست و يكرنگ مى‏ شوم، و در راه رضاى خدا با تو دست مى‏ دهم، و با خدا و فرشتگان و كتاب‏ها و فرستادگان و پيامبرانش و امامان معصوم ‏عليهم السلام پيمان مى‏ بندم كه اگر من اهل بهشت و اهل شفاعت گردم و به من اجازه دهند كه به بهشت بروم، داخل بهشت نشوم مگر اينكه تو همراه من باشى.

و برادر مؤمن - كه مخاطب او است -  به عنوان طرف قبول مى ‏گويد:

قبلت: اين برادرى را پذيرفتم.

سپس طرف ايجاب مى ‏تواند به ملاحظه برادر خود -  كه ممكن است از عهده اداى تمام حقوق برادرى بر نيايد -  بگويد:

اسقطت عنك جميع حقوق الاخوّة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة: من همه حقوق برادرى را از عهده تو ساقط كردم. بجز شفاعت و دعا و زيارت.

محدث فيض نيز در «خلاصة الاذكار» صيغه اخوت را قريب به همين ذكر نموده، و آنگاه فرموده است:

پس قبول نمايد طرف مقابل از براى خود يا موكّل خود به لفظى كه دلالت بر قبول نمايد. پس از يكديگر جميع حقوق اخوت به جز دعا و زيارت را ساقط كنند.

يازدهم. كارهاى پسنديده

نشانه ايمان، انجام كارهاى خير در تمام عمر است. از دست و زبان مؤمن به هيچ كس شر و آسيبى نمى‏ رسد، بلكه از محبت و رفتار نيک او ديگران در آسايش به سر مى‏ برند.

چنانكه پيش از اين هم اشاره كرديم، روز عيد غدير به خاطر شرافت و بركتى كه دارد، هر عمل خير و مستحبى در آن داراى ثواب فراوان است، كه با روزهاى ديگر قابل مقايسه نيست. اين سفارشات براى يادآورى مؤمنان است؛ كه از عمل خير زياد در اين روز غافل نشوند، تا بيشترين بهره و ثواب را در اين روز كسب كنند.

به همين مناسبت، در اينجا برخى اعمال خير و مكارم اخلاق يادآورى مى‏ شود:

مطمئن بودن از مقدرات الهى، خشنود بودن از خواست خداوند، به ياد خدا بودن، انديشه كردن در كارها و رفتار خود، معترف بودن به تقصير در عبادت، توبه و بازگشت به سوى خداوند مهربان، خوش گمان بودن به پروردگار، پرهيز كردن از گناهان، پارسا بودن، پاكدامنى را پيشه خود ساختن، انجام دادن واجبات الهى، دورى كردن از حرام‏ها، شكيبايى ورزيدن در سختى‏ ها و گرفتارى‏ ها، شكر نعمت‏هاى خداوند منّان را به جا آوردن.

همچنين: نيكى كردن به پدر و مادر، ديدار كردن با خويشاوندان و رسيدگى به امور آنان، احترام گزاردن به بزرگ‏ترها، مهربانى و دلسوزى كردن با كوچك‏ترها، شرم كردن از خدا و فرشتگان و اولياى الهى، گشاده ‏رو بودن، بخشش كردن مال در راه خدا، گذشتن از خطاى ديگران، مدارا كردن با مردم، فروتن بودن با مؤمنان، به عدل و انصاف رفتار كردن، امانتدار بودن، پند و اندرز دادن برادران، ايجاد صلح و دوستى در ميان مؤمنان، بردبار بودن، نگه داشتن زبان از خطا و پيش دستى كردن در سلام.

دوازدهم. بيزارى جستن از دشمنان خدا

با توجه به اينكه دشمن خدا دشمن اولياء خدا و دشمن فرشتگان و فرستادگان خدا نيز مى ‏باشد، ما نبايد با دشمنان خدا دوست و با آنان به دوستى و مودت رفتار كنيم. نبايد با آنان هيچگونه رابطه عاطفى يا اجتماعى داشته باشيم، و نبايد اجازه بدهيم كه نامى و يا اثرى از آثار آنان حتى گوشه كوچكى از زندگى ما را به خودش اختصاص دهد.

كسانى كه با مولاى متقيان حضرت على بن ابى ‏طالب و يازده فرزند معصومش‏ عليهم السلام به دشمنى پرداخته و ولايت آن بزرگواران را انكار كرده ‏اند، در حقيقت به دشمنى با خدا قيام كرده ‏اند، و ما در همه شؤون زندگى بايد از آنها بيزارى بجوييم. اين بيزارى جستن از دشمنان خدا و دشمنان برگزيدگان الهى نشانه ايمان است، و خدا نكند كه اين خصلت را از دست بدهيم!

سيزدهم. توسعه بر عيال

يكى از سفارشات ائمه معصومين‏ عليهم السلام براى ايجاد محبت هر چه بيشتر در كانون خانواده، رفتار و كردار خوش با اهل خانه است. بخيل نبودن در خرج خانه و با روى باز برخورد كردن با اهل و عيال از نمونه‏ هاى آن است، كه خداوند به مال او پيش از پيش بركت عنايت مى‏ فرمايد. و گر نه اسباب فقر او بيشتر مى‏ شود.

از آداب روز غدير نيز توسعه بخشيدن به زندگى و توسعه بر خانواده و افراد تحت تكفل است. درباره توسعه به اهل و عيال در روز غدير خم در فرمايشات معصومين‏ عليهم السلام تأكيد شده كه براى همسر و فرزندان و در بعضى روايات برادران اسباب آسايش و راحتى به هر طريقى كه ميسر باشد فراهم آورد، كه ثواب آن نسبت به بقيه ايام مضاعف است.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعة على عيالكم: پس از پايان اجتماعتان، به سوى عيال خود بازگشته و در امور زندگى بر آنها توسعه دهيد.

عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّه‏ عليه السلام: ينبغى ان يوسّع الرجل فيه على عياله: شايسته است كه در روز غدير هر فردى بر افراد تحت تكلفش توسعه دهد.

حضرت امام رضاعليه السلام فرموده است: ... و هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و وسّع على عياله و نفسه و اخوانه، و يعتقه اللَّه من النار:

روز غدير آن روزى است كه خداوند بر حال عبادتِ كسى كه او را در آن روز پرستش كند مى‏افزايد، و رزق كسى او را كه در آن روز بر عيال و خود و برادرانش در هزينه خورد و خوراك گشايش داده افزون كند، و او را از آتش دوزخ نجات دهد.

چهاردهم. اطعام مؤمنين

از نام‏هاى روز غدير «يوم اطعام الطعام» است. در اين روز شريف اطعام مؤمنين و افطار دادن ثواب زيادى دارد. در سالى كه روز جمعه و غدير با هم مصادف بود، اميرالمؤمنين‏ عليه السلام بعد از خطبه‏ ها با فرزندان و شيعيانش به منزل حضرت مجتبى‏ عليه السلام تشريف بردند. براى صرف غذايى كه پيشتر براى آن بزرگواران تهيه شده بود.

در اين روز شريف سزاوار است دوستان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به حد وسع بهترين مجالس و پذيرايى‏ ها را انجام دهند، و به مؤمنينى كه اقدام به اين امر مى ‏نمايند مساعدت مالى و فكرى نمايند، تا در ثواب آنها شريك شوند و مجلس از ابهت شايسته ‏اى برخوردار شود.

حضرت امام باقرعليه السلام به نقل از رسول گرامى‏ صلى الله عليه وآله فرموده است:

من اطعم ثلاثة نفر من المسلمين اطعمه اللَّه من ثلاث جنان فى ملكوت السماوات: الفرودوس و جنة عدن و طوبى؛ شجرة تخرج من جنة عدن، غرسها ربنا بيده:

هر كس سه تن از مسلمانان را غذا دهد، خداوند او را از سه بهشت در ملكوت آسمان‏ها غذا خواهد داد: فردوس، بهشت عدن و طوبى؛ درختى كه از بهشت عدن بر آيد و پروردگار ما با دست قدرت خودش آن را كاشته است.

دعوت كردن برادران و خواهران ايمانى در روز غدير و اطعام آنان، نشانه‏اى براى جشن و شادى است، و حضرت امام رضاعليه السلام فرموده است:

و من اطعم مؤمناً كان كمن اطعم جميع الانبياءعليهم السلام و الصديقين:

هر كس مؤمنى را در آن (روز يعنى روز غدير) غذا دهد، مانند آن است كه همه پيامبران‏ عليهم السلام و صديقين را غذا داده است.

پانزدهم. سرور و شادمانى

حضرت امام صادق‏ عليه السلام اين روز را يوم عيد و فرح ناميدند، كه حكايت از اين دارد كه در اين روز آذين بستن، چراغانى كردن، پخش شربت و شيرينى، نقل و نبات و جشن و سرور و شادمانى باعث ثواب است.

عن فرات بن احنف عن ابى‏ عبداللَّه‏ عليه السلام، قال: هو يوم سرور، لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا:

حضرت صادق‏ عليه السلام فرمود: روز غدير روز شادى است، به خاطر منّتى كه خدا به وسيله ولايت ما بر شما گذراد.

عمارة بن جوين ابى‏ هارون عبدى مى‏ گويد: دخلت على ابى‏ عبداللَّه ‏عليه السلام فى اليوم الثامن‏ عشر من ذى‏ الحجه، فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور:

عماره مى‏ گويد: روز هجدهم ذى ‏الحجه نزد حضرت صادق ‏عليه السلام رفتم، فرمود: امروز، روز عيد و روز شادى و سرور است.

عن ابى ‏الحسن الليثى، عن ابى ‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: (فى يوم الغدير) كل و اشرب و اظهر السرور... ، خلافاً على من اظهر فيه الاغتمام و الحزن، ضاعف اللَّه حزنه و غمه:

حضرت صادق‏ عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: در روز عيد غدير و جهت بزرگداشت اين روز و مخالفت با آنان كه در اين روز اظهار غم و اندوه مى‏ كنند - كه خداوند غم و اندوه آنان را دو چندان گرداند -  بخور و بنوش و اظهار شادمانى كن.

شانزدهم. ديدار مؤمنين با يكديگر

از نام‏هاى روز غدير «يوم الجمع الشمهود» است.

همچنين اميرالمؤمنين‏ عليه السلام  در خطبه غدير در روز جمعه مصادف با غدير در كوفه فرمودند: و اجمعوا يجمع اللَّه شملكم:

(در روز غدير) اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.

مجالس دسته جمعى، مخصوصاً در چنين روزى كه اعلان ولايت و حقانيت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام است، بسيار ممدوح و نيكو و باعث تعظيم شعائر اللَّه و شادى اهل‏بيت‏ عليهم السلام و باعث تعظيم شيعه و عظمت فرقه ناجيه است.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام فرمود: و اجتمعوا يجمع اللَّه شملكم: (در روز غدير) اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.

همچنين امام رضاعليه السلام فرمود: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة:

هر كس در روز غدير به ديدار مؤمنى برود خداوند به قبر او هفتاد نور وارد مى‏كند، قبرش را وسعت مى‏بخشد، و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زيارت كرده و او را به بهشت بشارت مى‏ دهند.

هفدهم. احسان كردن به مؤمنين

از نام‏هاى روز غدير «يوم صلة الاخوان» است. از سنت‏هاى حسنه، احسان نمودن اعم از هديه دادن و انفاق كردن است، كه فرموده‏ اند: احسان و نيكى مال و عمر را زياد مى ‏كند.

گاهى با تبسم به صورت برادر دينى خود به او احسان شده، و گاهى عبور دادن شخصى از خيابان نوعى احسان است، و گاهى قرض دادن به برادر دينى احسان محسوب مى ‏شود. گاهى گوش دادن به مشكل برادر دينى احسان است، و گاهى قدم برداشتن براى رفع گرفتارى برادر دينى احسان به او است.

همچنين مواردى از احسان نمودن و نيكى كردن به مؤمنين در بالا گذشت.

در اين روز شريف كه بهترين زمان براى احسان است و ثواب آن مضاعف بر روزهاى ديگر است، ائمه معصومين‏ عليهم السلام ما را امر به احسان فرموده‏ اند.

يكى از موارد احسان، نيكى به برادر دينى در روز غدير است بدون آنكه او درخواستى داشته باشد. اگر قبل از درخواست برادر دينى به او احسان و اكرام و انفاق كند، مانند كسى است كه اين روز را روزه بگيرد و شب آن روز هم به عبادت مشغول باشد.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالبرّ باخوانكم... ، و تبارّوا يصل اللَّه الفتكم... ، و البرّ فيه يثمر المال و يزيد فى العمر:

پس از پايان اجتماعتان به برادران خود نيكى كنيد. در روز غدير به يكديگر نيكى كنيد، كه خداوند الفت و مهربانى بين شما ايجاد خواهد كرد. نيكى كردن در در اين روز موجب فزونى مال و افزايش عمر مى ‏شود.

عن احمد بن محمد بن ابى‏ نصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: فافضل على اخوانك فى هذا اليوم:

احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه مجلس پر بود از جمعيت و درباره روز غدير گفتگو مى‏ كردند. حضرت رضاعليه السلام (به من) فرمود:

در اين روز به برادران ايمانيت بخشش كن.

عن زياد بن محمد، عن ابى ‏عبداللَّه‏ عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالبرّ و صلة الاخوان، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به:

حضرت صادق ‏عليه السلام فرمود:

شايسته است كه در روز غدير با نيكى و صله دادن به برادران ايمانى خود به خداوند تقرب جوييد، زيرا پيامبران‏ عليهم السلام الهى وقتى اوصياء خود را معرفى مى ‏كردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مى‏ كردند.

عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادق‏ عليه السلام: ذلك يوم صلة الاخوان:

روز غدير روز بحشش به برادران ايمانى است.

عن ابى ‏الحسن الليثى، عن ابى ‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته:

(فى يوم الغدير) اكثر بِرّهم (اخوانك) ، و اقض حوائج اخوانك اعظاماً ليومك:

حضرت صادق‏ عليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير جهت بزرگداشت اين روز به برادران ايمانيت بسيار نيكى كن، و نيازهاى آنان را بر آورده ساز.

هجدهم. انفاق و صدقه

از نام‏هاى روز غدير «يوم الانفاق«»است. انفاق در هر حالى در زندگى انسان و سلامتى و عاقبت به خيرى در خود صدقه دهنده و نسل او و توفيق در انجام كارهاى خير تاثير دارد.

نمونه ‏هاى انفاق را مى‏ توان در مهمانى، آب دادن، تهيه لباس براى مستمندان، موعظه و نصيحت دلسوزانه و از مال و جان و آبرو براى ديگران مايه گذاشتن مشاهده كرد.

در روز عيد غدير - كه بهترين ايام براى انفاق است -  ثواب اين نيكى ‏ها مضاعف مى‏ شود. يك درهم انفاق در آن روز دويست هزار درهم محسوب مى‏ شود، و در روايتى يك درهم را به يك ميليون در هم برابر دانسته است.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ فرمايند: شيعتنا يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا، و يبذلون اموالهم و انفسهم لنا:

شيعيان ما در خوشحالى ما خوشحال و در حزن ما محزون مى ‏شوند، و مال و جانشان را براى ما بخشش مى‏ نمايند. شيعيان و دوستان اهل‏بيت‏ عليهم السلام اين كلام امام ‏عليه السلام را نصب ‏العين خود قرار دهند، تا مجالس ائمه‏ عليهم السلام با عظمت گردد، و در آن روزها از دادن صدقه و انفاق و خوشحال كردن فقراى شيعه كوتاهى ننمايد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: فالدرهم فيه بمائتى الف درهم، و المزيد من اللَّه عزوجل:

يك درهم انفاق در روز غدير برابر با انفاق دويست هزار درهم است، و زيادتر از اين مقدار نيز از جانب خداوند عزوجل امكان دارد.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام فرمود: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.

اميرالمؤمنين‏ عليهم السلام فرمود: هبوا لاخوانكم و عيالكم من فضله بالجهد من جودكم، و بما تناله القدرة من استطاعتكم:

در روز غدير از فضل الهى به برادران و خانواده خود به ميزان جود و توان خويش بخشش كنيد.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام فرمود: و تهانئوا نعمة اللَّه كما هنّأكم اللَّه بالثواب فيه على اضعاف الاعياد قبله و بعده الا فى مثله:

در روز غدير نعمت‏هاى الهى را بخشش كنيد، همانگونه كه خداوند در اين عيد ثوابى چندين برابر آنچه در اعياد گذشته و بعد از آن بخشيده به شما عنايت كرده است.

قال مولانا جعفر بن محمد الصادق‏ عليه السلام: و الدرهم ينفق بالف درهم:

يك درهم انفاق (در روز غدير) برابر با هزار درهم انفاق مى ‏باشد.

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق عليه السلام يقول: الدرهم فيه بمائة الف درهم:

يك درهم انفاق در روز غدير برابر با صد هزار درهم مى‏باشد.

عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه الصادق ‏عليه السلام يقول: الدرهم فيه بالف الف درهم:

يك درهم انفاق در آن (يعنى روز غدير) برابر با يك ميليون درهم است.

قال الصادق‏ عليه السلام: (فى هذا اليوم) و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك:

در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.

عن احمد بن محمد بن ابى‏ نصر، قال: كُنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصٌّ باهله. فتذاكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: و الدرهم فيه بالف درهم لاخوانك العارفين:

احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس پر از جمعيت بود. درباره روز غدير گفتگو كردند، حضرت رضاعليه السلام فرمود: يك درهم انفاق در روز غدير برابر هزار درهم است كه به برادرانت كه (به حق) عارف مى‏ باشند انفاق نمايى.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم الحباء و العطية:

حضرت رضاعليه السلام فرمود: روز غدير روز پاداش و عطاست.

پنوزدهم. صله رحم

صله رحم و ديد و بازديد ارحام آثار زيادى نظير زياد شدن روزى و طول عمر و عاقبت به خيرى دارد. از ما خواسته‏اند كه در ايام مخصوصى مثل بزرگ‏ترين عيد ائمه‏ عليهم السلام يعنى عيد كبير غدير، به ديدن پدر و مادر و برادر و خواهر برويم، و با سلام و تبريك و تهنيت گفتن هم اسباب خوشحالى ائمه‏ عليهم السلام را فراهم نماييم، و هم باعث سرور فاميل شويم.

عن زياد بن محمد، عن ابى‏ عبداللَّه‏ عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بصلة الرحم، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به:

شايسته است كه در روز غدير با پيوند با خويشاوندان به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران الهى‏ عليهم السلام وقتى اوصياء خود را اقامه مى‏ كردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مى‏ كردند.

بيستم. زيارت مؤمنين

در كلمات ائمه معصومين‏ عليهم السلام براى ديد و بازديد برادران دينى ثواب‏هاى بسيارى ذكر شده است. تا آنجا كه زائر خدا محسوب شده است. حتى اگر براى ديدن برادر دينى تا در منزل برود ولى او در منزل نباشد، باز ثواب براى او حساب مى‏ شود و در رفت و برگشت گناهان او آمرزيده مى‏ شود.

ديدار برادران مؤمن همراه با ذكر و ياد پيشوايان معصوم ‏عليهم السلام و نقل گفتار آنان از آداب بسيار پسنديده مى‏ باشد. زيرا نشانه دوستى با خاندان نبوت، و دوستى با دوستان آنان و دشمنى با دشمنان آنان است. يكى از مظاهر دوستى، به ديدار مؤمنان رفتن است، به ويژه در روز عيد غدير.

حضرت صادق‏ عليه السلام فرموده است: تزاوروا، فان فى زيارتكم احياءاً لقلوبكم و ذكراً لاحاديثنا، و احاديثنا تعطف بعضكم على بعض. فان اخذتم بها رشدتم و نجوتم، و ان تركتموها ضللتم و هلكتم. فخذوا بها و انا بنجاتكم زعيم:

به ديدار يكديگر برويد كه در ديدار شما زنده شدن دل‏هايتان و يادى براى گفتار ماست، و گفتار ما شما را به هم معطوف مى‏سازد. اگر به آنها عمل كنيد هدايت و نجات مى‏يابيد، و اگر آنها را ترك كنيد گمراه و هلاك خواهيد شد. به آنها عمل كنيد كه من ضامن نجات شما هستم.

در روز غدير نيز به خاطر اين نعمت عظيمى كه خداوند متعال بر برندگان خود عنايت فرموده و تعظيم اين روز -  كه تعظيم شعائر اللَّه است -  در احاديث و روايات و خطبه اميرالمؤمنين ‏عليه السلام ما را امر به زيارت مؤمنين نموده‏اند.

امام رضاعليه السلام مى ‏فرمايد: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزوره فى قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة:

هر كس مؤمنى را در اين روز زيارت كند، خداوند بر قبر او هفتاد نور وارد مى‏ كند، و قبر او را وسيع نمايد، و هر روز در قبرش او را هفتاد هزار ملك زيارت مى‏ كنند و او را به بهشت بشارت مى‏ دهند.

همچنين امام رضاعليه السلام نيز از اين روز به «يوم الوصول الى رحمة اللَّه» روز رسيدن به رحمت خدا و «يوم التودّد» روز دوستى كردن ياد فرموده است.

بيست و يكم. مصافحه كردن

يكى از سنن دينى مصافحه و دست دادن است. هنگام سلام مستحب است دست يكديگر را در دست بگيرند و فشار دهند.

اگر دو نفر براى رفع اختلاف با يكديگر مصافحه يا معانقه كنند، هنگامى كه دست از دست يكديگر مى‏ كشند گناهانشان ريخته مى‏ شود.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم هنگامى  كه در روز غدير يكديگر را ملاقات كرديد، همراه با سلام به يكديگر دست دهيد

درباره روز غدير، امام رضاعليه السلام مى ‏فرمايد: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم، و تهانوا النعمة فى هذا اليوم:

هر گاه در اين روز با يكديگر ملاقات كرديد سلام خود را با مصافحه همراه كنيد، و نعمت روز غدير را به يكديگر تبريك بگوييد.

بيست و دوم. ديدار با امام‏ عليه السلام يا علما

در روز غدير، شيعيان و بزرگان به ديدن امام خود مشرف مى ‏شدند.

راوى مى ‏گويد: قصدت مولانا على بن محمدعليه السلام -  و هو بالصريا -  و لم ابد ذلك لأحد من خلق اللَّه. فدخلت عليه، فلمّا بصر بى قال: يا ابااسحاق، جئت تسأل عن الايام التى يصام فيهنّ؟ و هى اربعة... ، و يوم الغدير، فيه اقام النبى‏صلى الله عليه وآله اخاه علياًعليه السلام علماً للناس و اماماً من بعده. قلت: صدقت جعلت فداك! لذلك قصدت. اشهد انك حجة اللَّه على خلقه.

سيره شيعه از قديم الايام چنين بوده كه بعد از غيبت حضرت صاحب ‏الامرعليه السلام، در ايام مخصوص به ديدن علما و به خصوص سادات بنى ‏الزهراعليها السلام و بنى على‏ عليه السلام مشرف مى‏ شدند. اين سنت حسنه تا زمان ما در اكثر شهرهاى شيعه‏ نشين ادامه دارد.

بيست و سوم. عطر زدن

عن ابى ‏الحسن الليثى، عن ابى ‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه:

حضرت صادق‏ عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباس‏ هايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.

بيست و چهارم. مهربانى به يكديگر

عن اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: و التعاطف فيه يقتضى رحمة اللَّه و عطفه:

مهربانى كردن به يكديگر در روز غدير باعث رحمت خدا و مهربانى او مى ‏گردد.

در خاتمه، به روايتى كه گوياى رفتار امامان معصوم‏ عليهم السلام در روز غدير است اشاره مى‏ كنيم:

فيّاض نقل مى‏ كند كه وى در روز غدير در محضر امام رضاعليه السلام بوده و در حضور ايشان جماعتى از اصحاب خاص بودند. امام‏ عليه السلام آنان را براى افطار نگه داشته و به منزل آنها غذا، آرد، لباس و حتى انگشترى و كفش فرستاد و حال و وضع آنها را تغيير داد.

در انتهاى همان خبر، امام رضاعليه السلام خطبه‏اى را از حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام نقل فرموده، كه وقتى حضرت على‏ عليه السلام در روز عيد غدير -  كه در آن زمان مصادف با روز جمعه بود -  آن خطبه را ايراد فرمود، سپس نماز جمعه و نماز عيد را اقامه كرد، و پس از آن همراه اولاد و شيعيانش به طرف منزل امام حسن‏ عليه السلام حركت كردند، كه آن حضرت براى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام غذا تدارك ديده بود، و سپس همه همراهان با هديه آن حضرت به خانه ‏هايشان بازگشتند.