زیارت غدیریه امام هادی علیه السلام؛ سند دفاع از ولایت امیر المومنین علی علیه السلام: تفاوت میان نسخهها
(اصلاح فاصلهٔ مجازی) |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
امام هادی علیه السلام درشرایطی قرارداشتند که نمیتوانستند به صورت سخنرانی و یا احادیث، وقایع غدیر و اهمیت ولایت و امامت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را برای جامعه آن روز و آیندگان بیان فرمایند، لذا درقالب زیارت و با استفاده از آیات و روایات و مستندات تاریخی، ولایت و امامت علی علیه السلامرا اثبات کردند وصدور زیارت را به خاطر باورهای غلط جامعه لازم وضروری دانستند. ولی متاسفانه تاکنون ما از آن غافل | امام هادی علیه السلام درشرایطی قرارداشتند که نمیتوانستند به صورت سخنرانی و یا احادیث، وقایع غدیر و اهمیت ولایت و امامت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را برای جامعه آن روز و آیندگان بیان فرمایند، لذا درقالب زیارت و با استفاده از آیات و روایات و مستندات تاریخی، ولایت و امامت علی علیه السلامرا اثبات کردند وصدور زیارت را به خاطر باورهای غلط جامعه لازم وضروری دانستند. ولی متاسفانه تاکنون ما از آن غافل بودهایم. | ||
امام استفاده از آیات قرآن و احادیث نبوی برای اثبات ولایت و خلافت آن حضرت را به دلیل اجماع همه مسلمانان و پذیرش کتاب و سنت امری بجا | امام استفاده از آیات قرآن و احادیث نبوی برای اثبات ولایت و خلافت آن حضرت را به دلیل اجماع همه مسلمانان و پذیرش کتاب و سنت امری بجا میدانند. آنچه میتواند ما را در شناسایی سبب صدور زیارت غدیریه یاری کند آگاهی از چگونگی نگاه غالب جامعه درباره آن چیزی است که این زیارت بدان پرداخته است. | ||
امام هادی علیه السلام در این زیارت از حدود ۸۰ آیه و ۱۸ حدیث نبوی بهره | امام هادی علیه السلام در این زیارت از حدود ۸۰ آیه و ۱۸ حدیث نبوی بهره بردهاند و وقایعی که در تاریخ اسلام به آن اذعان دارند را به عنوان سندی محکم برای اثبات ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام بیان میکنند. | ||
این زیارت که در میان ما شیعیان ناشناخته است در مفاتیح الجنان در بخش اعمال عید غدیر ذکر شده است. | این زیارت که در میان ما شیعیان ناشناخته است در مفاتیح الجنان در بخش اعمال عید غدیر ذکر شده است. | ||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
در نوشتار حاضر با استفاده ازبرخی منابع تفسیری، روایی و تاریخیِ شیعه و اهل سنّت، پاره ای از استنادات قرآنی، روایی و تاریخیِ امام هادی علیه السلام در اثبات خلافت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فضایل و مناقب ایشان مورد بررسی قرار گرفته است.<ref>زهره آقاخانی</ref> | در نوشتار حاضر با استفاده ازبرخی منابع تفسیری، روایی و تاریخیِ شیعه و اهل سنّت، پاره ای از استنادات قرآنی، روایی و تاریخیِ امام هادی علیه السلام در اثبات خلافت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فضایل و مناقب ایشان مورد بررسی قرار گرفته است.<ref>زهره آقاخانی</ref> | ||
== | == سند زیارت غدیریه == | ||
حجت الاسلام والمسلمین شیخ نجم الدین طبسی ، از محققین معاصر درباره این زیارت شریف | حجت الاسلام والمسلمین شیخ نجم الدین طبسی ، از محققین معاصر درباره این زیارت شریف گفتهاند: بند بند و کلمه به کلمه زیارت غدیریه امام هادی علیه السلام را مطالعه کنید که به سندهای معتبر رسیده است. امام هادی علیه السلام در شرایط سختی بسر میبردند که این زیارت را بیان فرمودند و بسیاری از فضایل مولا در آن آمده است. مثل {{متن عربی|دين الله القويم و صراطه المستقيم}} تا میرسد به اینکه فرمودند{{متن عربی|انّ الشّاك فيك}} نه تنها اگر کسی،حضرت را قبول نداشته باشد؛ بلکه تنها شک هم در مورد حضرت بکند: {{متن عربی|ما آمن بالرّسول الامين}} به رسول امین ایمان نیاورده است. | ||
جناب شیخ عبّاس قمی در مفاتیح در مورد زیارت شریف غدیریّه | جناب شیخ عبّاس قمی در مفاتیح در مورد زیارت شریف غدیریّه مینویسد: در تمامی زیارات مأثوره، زیارتی به این درجه از صحّت و اعتبار و قوّت سند پیدا نمیشود. بلکه از اعلام درجه اوّل شیعه در هر عصر میباشند و سلسله سند آن از طریق نایب خاصّ اوّل و سوّم حضرت ولیّ عصر عج الله تعالی فرجه الشریف به حضرت امام حسن عسکری علیه السلام رسیده است . | ||
روات این زیارت بزرگوارانی مانند ابن المشهدی، شاذّان بن جبرئیل قمی، عماد الدّین طبری، ابوعلی(مفید ثانی)، شیخ الطّائفه طوسی، شیخ مفید، ابن قولویه، مرحوم کلینی، علیّ بن ابراهیم، ابراهیم بن هاشم، حسین بن روح و عثمان بن سعید، نواب خاص اول و سوم حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف هستند. | روات این زیارت بزرگوارانی مانند ابن المشهدی، شاذّان بن جبرئیل قمی، عماد الدّین طبری، ابوعلی(مفید ثانی)، شیخ الطّائفه طوسی، شیخ مفید، ابن قولویه، مرحوم کلینی، علیّ بن ابراهیم، ابراهیم بن هاشم، حسین بن روح و عثمان بن سعید، نواب خاص اول و سوم حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف هستند. | ||
در زیارت غدیریه، به بخشی از فضایل فراوان حضرت امیرالمؤمنین علیّ بن ابی طالب علیه السلام اشاره شده است. به نظر | در زیارت غدیریه، به بخشی از فضایل فراوان حضرت امیرالمؤمنین علیّ بن ابی طالب علیه السلام اشاره شده است. به نظر میرسد همان طور که علمای اعلام تأکید کردهاند، خطبه غدیر و زیارت شریف غدیریه، از بهترین مواردی است که هم سلسله سند بی نظیر شیعی دارد و هم بزرگان شیعه، از ناقلان آن بوده و در عصرهای بعد بر آن تأکید کردهاند و نیز اسناد بسیار در کتب عامه دارد. | ||
== | == محتوای زیارت غدیر == | ||
میتوان با یک نگاه اجمالی، این زیارت را بر سه محور تقسیم کرد که به آن اشاره میشود: | |||
۱- آیات قرآن کریم در زیارت غدیریه | ۱- آیات قرآن کریم در زیارت غدیریه | ||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
این فضایل، سندهای بسیاری در روایات عامّه و خاصه دارند. | این فضایل، سندهای بسیاری در روایات عامّه و خاصه دارند. | ||
۳- | ۳- بخشهایی از تاریخ در زیارت غدیریّه | ||
این زیارت، حاوی مطالبی از تاریخ ولایت است؛ از جمله: حدیث غدیر، غصب فدک، جنگهای بدر، احزاب، اُحد، نزولِ {{متن عربی|لاسيف الّا ذوالفقار و لا فتي الّا علي}}، و | این زیارت، حاوی مطالبی از تاریخ ولایت است؛ از جمله: حدیث غدیر، غصب فدک، جنگهای بدر، احزاب، اُحد، نزولِ {{متن عربی|لاسيف الّا ذوالفقار و لا فتي الّا علي}}، و جنگهای حُنین، صفّین، جمل، نهروان، شهادت جناب عمّار، شهادت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، بیزاری از دشمنان ولایت و قاتلان حضرت سیّدالشّهدا علیه السلام و در آخر زیارت، بیزاری از منکران ولایت و قاتلان حضرت سیّد الشّهدا علیه السلام. | ||
== | == برخی استنادات قرآنی در زیارت غدیریه == | ||
استنادات قرآنی در زیارت غدیریه فراوان است. این استنادات گاه به طور مستقیم است، عین آیه آمده و گاه به طور غیرمستقیم به مضمون آیه اشاره شده است. | استنادات قرآنی در زیارت غدیریه فراوان است. این استنادات گاه به طور مستقیم است، عین آیه آمده و گاه به طور غیرمستقیم به مضمون آیه اشاره شده است. | ||
به لحاظ موضوع، آیات قرآنیِ موجود در زیارت غدیریه را | به لحاظ موضوع، آیات قرآنیِ موجود در زیارت غدیریه را میتوان از چند منظر مورد بررسی قرار داد: | ||
الف- آیاتی که امام هادی علیه السلام شأن نزول آن را امیرالمؤمنین علی علیه السلام | الف- آیاتی که امام هادی علیه السلام شأن نزول آن را امیرالمؤمنین علی علیه السلام میداند. | ||
ب- آیاتی که به بیان فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام اشاره دارد. | ب- آیاتی که به بیان فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام اشاره دارد. | ||
ج- آیاتی که سرنوشت شوم منکران ولایت را بیان | ج- آیاتی که سرنوشت شوم منکران ولایت را بیان میکند. | ||
=== الف)نبأ عظیم چیست؟ === | === الف)نبأ عظیم چیست؟ === | ||
امام هادی علیه السلام در فرازی از این زیارت به آیات ابتدایی سوره نبأ اشاره کرده و | امام هادی علیه السلام در فرازی از این زیارت به آیات ابتدایی سوره نبأ اشاره کرده و میفرمایند:{{متن عربی|اَلسَّلامُ عَلَيكَ اَيُّهَا النَّبَأُ الْعَظيمُ، اَلَّذى هُمْ فيهِ مُخْتَلِفُونَ}} در روایاتی که از پیشوایان معصوم رسیده است، «نبأ عظیم» به مسئلة ولایت و امامت امیر مؤمنان علی علیه السلام تفسیر شده که در روز قیامت از آن سؤال خواهد شد. | ||
پس علّت اینکه از امامت حضرت علی علیه السلام سؤال | پس علّت اینکه از امامت حضرت علی علیه السلام سؤال میشود این است که ایشان امام هستند.امام صادق علیه السلام درتعیین مصداق نبأعظیم فرمودند:{{متن عربی|النَبَأُالْعَظِيمُ «الْوَلَاية}} خبر بزرگ، ولایت است. بدین ترتیب مفهوم نبأ عظیم، هم بر موضوع قیامت و هم بر امر ولایت قابل صدق است و میتوان گفت هر دو مقوله، مصداق (نبأ عظیم) میباشد.<ref>فروع کافی، ج۷، ص۷۳.</ref> | ||
=== | === ب)صراط مستقیم کیست؟ === | ||
امام هادی علیه السلام با اشاره به آیه ۷۸ سوره انعام ، صراط مستقیم را پیروی از امیرالمؤمنین دانسته و | امام هادی علیه السلام با اشاره به آیه ۷۸ سوره انعام ، صراط مستقیم را پیروی از امیرالمؤمنین دانسته و میفرمایند: {{متن عربی|وَاَشْهَدُ اَنَك الْمَعْني بِقَوْلِي الْعَزيزِالرَحيم}}: {{متن قرآن|وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ۚ}} | ||
کلمة صراط در قرآن با صفت مستقیم و به معنای راه روشن و به صورت مفرد آمده و تثنیه و جمع ندارد و این قرینه است بر اینکه صراط مستقیم، یک راه بیشتر نیست، بر خلاف سبیل که راههای متعدّد داشته و گاه با شرک و ضلالت | کلمة صراط در قرآن با صفت مستقیم و به معنای راه روشن و به صورت مفرد آمده و تثنیه و جمع ندارد و این قرینه است بر اینکه صراط مستقیم، یک راه بیشتر نیست، بر خلاف سبیل که راههای متعدّد داشته و گاه با شرک و ضلالت درمیآمیزد.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص۵۱.</ref> لذا معانی صراط در قرآن عبارتند از: | ||
آیین خداپرستی و دین حق ، پایبند بودن به دستورات خداوند و توکّل بر خدا و در روایات به دین اسلام، کتاب خدا، قرآن، پیامبر، حضرت علی و ائمّه معصومین تفسیر شده است.<ref>انعام / ۱۶۱؛ یس / ۶۱؛ آل عمران ۱۰۱.</ref> | آیین خداپرستی و دین حق ، پایبند بودن به دستورات خداوند و توکّل بر خدا و در روایات به دین اسلام، کتاب خدا، قرآن، پیامبر، حضرت علی و ائمّه معصومین تفسیر شده است.<ref>انعام / ۱۶۱؛ یس / ۶۱؛ آل عمران ۱۰۱.</ref> | ||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
پیامبر اکرم به حضرت علی علیه السلام فرمودند: {{متن عربی|وَ أَنْتَ الطريقُ الْوَاضِحُ أَنْتَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ وَ أَنْتَ يعْسُوبُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام}}؛ تو راه روشن خداوند و صراط مستقیم و رهبر دین هستی. بنابراین در روایات منظور از صراط مستقیم، حضرت علی علیه السلام است.<ref>بحارالأنوار، ج۳۶، ص۴، باب ۲۵.</ref> | پیامبر اکرم به حضرت علی علیه السلام فرمودند: {{متن عربی|وَ أَنْتَ الطريقُ الْوَاضِحُ أَنْتَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ وَ أَنْتَ يعْسُوبُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام}}؛ تو راه روشن خداوند و صراط مستقیم و رهبر دین هستی. بنابراین در روایات منظور از صراط مستقیم، حضرت علی علیه السلام است.<ref>بحارالأنوار، ج۳۶، ص۴، باب ۲۵.</ref> | ||
=== | === ج) آیه {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ...}} === | ||
یکی دیگر از آیاتی که در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده و در این زیارت هم آمده، آیه ۷۷سورة مائده است:{{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}. | یکی دیگر از آیاتی که در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده و در این زیارت هم آمده، آیه ۷۷سورة مائده است:{{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}. | ||
با توجّه به روایاتی که از طریق شیعه نقل شده است، مراد از{{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ...}} علی بن ابیطالب است. چرا که آیه شریفه دربارة ایشان است و هنگامی نازل شد که او انگشتر خود را در حال رکوع به سائل بخشید. | با توجّه به روایاتی که از طریق شیعه نقل شده است، مراد از{{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ...}} علی بن ابیطالب است. چرا که آیه شریفه دربارة ایشان است و هنگامی نازل شد که او انگشتر خود را در حال رکوع به سائل بخشید. | ||
بسياري از مفسّران و محدثان در شأن نزول اين آيه نقل كرده | بسياري از مفسّران و محدثان در شأن نزول اين آيه نقل كرده اند كه اين آيه در شأن علي علیه السلام نازل شده است. «سيوطي» در {{متن عربی|الدّرالمنثور}} در ذيل اين آيه از «ابن عباس» نقل ميكند كه علي علیه السلام در حال ركوع نماز بود كه سائلي تقاضای كمك كرد و آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد و پيامبر صلی الله علیه و آله از او پرسيد: «چه كسي اين انگشتر را به تو صدقه داد؟»، که آن سائل اشاره به امیرالمومنین كرد و گفت: «آن مرد كه در حال ركوع است»، در اين هنگام آيه {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ...}} نازل شد.<ref>تفسير الدر المنثور، ج۲ ص۲۹۳.</ref> | ||
=== | === د)آیة تبلیغ === | ||
آیة تبلیغ ( سورة مائده آیة ۶۱ ) در واقعة غدیرخم بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد که از اشارات امام هادی علیه السلام در زیارت غدیریه است. شأن نزول آیة شریفه را بسیاری از مفسّران شیعه، امیرالمؤمنین علی علیه السلام به عنوان خلیفة پیامبر | آیة تبلیغ ( سورة مائده آیة ۶۱ ) در واقعة غدیرخم بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد که از اشارات امام هادی علیه السلام در زیارت غدیریه است. شأن نزول آیة شریفه را بسیاری از مفسّران شیعه، امیرالمؤمنین علی علیه السلام به عنوان خلیفة پیامبر دانستهاند. | ||
آیة تبلیغ از آخرین آیاتی است که بر پیامبر نازل شده و ایشان مأمور به ابلاغ امر الهی شدند تا با انتخاب شخصی شایسته، بقای اسلام را تضمین کنند، لذا جمعیت عظیم حاجیان را موردخطاب قرارداده و حضرت علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود معرّفی کردند.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۶ ، ص۶۲.</ref> | آیة تبلیغ از آخرین آیاتی است که بر پیامبر نازل شده و ایشان مأمور به ابلاغ امر الهی شدند تا با انتخاب شخصی شایسته، بقای اسلام را تضمین کنند، لذا جمعیت عظیم حاجیان را موردخطاب قرارداده و حضرت علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود معرّفی کردند.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۶ ، ص۶۲.</ref> | ||
=== | === ه)لیله المبیت === | ||
امام هادی علیه السلام در زیارتنامه خود، خوابیدن حضرت علی علیه السلام در بستر پیامبراکرم صلی الله علیه و آله را مطرح کرده و این را فضیلتی برای امیرالمؤمنین علیه السلام | امام هادی علیه السلام در زیارتنامه خود، خوابیدن حضرت علی علیه السلام در بستر پیامبراکرم صلی الله علیه و آله را مطرح کرده و این را فضیلتی برای امیرالمؤمنین علیه السلام میداند و عمل اورا همانند عمل حضرت اسماعیل، درهنگام دستور الهی به حضرت ابراهیم برای ذبح او میشمارد که با جان خود و فداکاری خویش، آن بزرگوار را حفظ کرد موقعی که قریش اجتماع کرده بودند تا او را بکشند، پس امام علیه السلام نخستین فدایی در اسلام است. | ||
ابن ابی الحدید معتزلی که از اهل سنت است - درباره تفسیر این آیه معتقد است که حماسه علی علیه السلام در لیلهًْ المبیت - شب خوابیدن به جای رسول الله - مورد تایید همه است جز کسانی که مسلمان نیستند و افراد سبک مغز...، آن را انکار | ابن ابی الحدید معتزلی که از اهل سنت است - درباره تفسیر این آیه معتقد است که حماسه علی علیه السلام در لیلهًْ المبیت - شب خوابیدن به جای رسول الله - مورد تایید همه است جز کسانی که مسلمان نیستند و افراد سبک مغز...، آن را انکار نمیکنند.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۷۰؛ احیاء العلوم، ج۳، ص۲۳۸؛ ترجمه تفسير الميزان، ج۶، ص ۶۱.</ref> | ||
=== | === و) آیة تطهیر === | ||
آیة تطهیر(سورة احزاب آیة ۸۸) یکی دیگر از آیاتی است که به اثبات ولایت و عصمت برای اهلبیت | آیة تطهیر(سورة احزاب آیة ۸۸) یکی دیگر از آیاتی است که به اثبات ولایت و عصمت برای اهلبیت میپردازد و امام هادی علیه السلام این ویژگی را فضیلتی برای اهلبیت برمیشمارند و میفرمایند: {{متن عربی|وَقَدْاَعْلَي اللهُ تَعالي الاْمَّة دَرَجَتَكُمْ وَرَفَعَ مَنْزِلَتَكُمْ وَاَبانَ فَضْلَكُمْ وَشَرَّفَكُمْ عَلَي الْعالَمينَ فَاَذْهَبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطْهِيرًا}} | ||
بر اساس روایاتی که درکتب معتبر و دست اوّل شیعه و اهل سنّت آمده و به حدّ تواتر رسیده است، مراد از «اهلبیت»؛ پنج تن آل عبا (حضرت محمّد، امیرمؤمنان علی ، حضرت فاطمه زهرا و حسنین علیهم السلام هستند.<ref>مجمع البیان، ج۲۰، ص۱۰۸.</ref> | بر اساس روایاتی که درکتب معتبر و دست اوّل شیعه و اهل سنّت آمده و به حدّ تواتر رسیده است، مراد از «اهلبیت»؛ پنج تن آل عبا (حضرت محمّد، امیرمؤمنان علی ، حضرت فاطمه زهرا و حسنین علیهم السلام هستند.<ref>مجمع البیان، ج۲۰، ص۱۰۸.</ref> | ||
خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
== برخی از فضایل امیر المؤمنین علیه السلام == | == برخی از فضایل امیر المؤمنین علیه السلام == | ||
=== | === پیشتاز در اسلام و ایمان === | ||
امام هادی علیه السلام در فرازهایی به پیشتازی امام علی علیه السلام در ایمان به خداوند و تصدیق رسول خدا اشاره | امام هادی علیه السلام در فرازهایی به پیشتازی امام علی علیه السلام در ایمان به خداوند و تصدیق رسول خدا اشاره میکند: | ||
{{متن عربی|اَنْتَ اَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللهِ، وَصَلّي لَهُ وَجاهَدَ}}؛ و در جاي ديگرمی فرمايد:{{متن عربی|آمَنْتَ بِاللهِ وَهُمْ مُشْرِكُونَ، وَصَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَهُمْ مُكَذِّبُونَ}} | {{متن عربی|اَنْتَ اَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللهِ، وَصَلّي لَهُ وَجاهَدَ}}؛ و در جاي ديگرمی فرمايد:{{متن عربی|آمَنْتَ بِاللهِ وَهُمْ مُشْرِكُونَ، وَصَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَهُمْ مُكَذِّبُونَ}} | ||
خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
=== اخوّت و برادری میان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام === | === اخوّت و برادری میان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام === | ||
از دیگر فضایل امیرالمؤمنین که در زیارت غدیریه به آن اشاره شده است برادری و اخوّت میان ایشان و پیامبر اکرم است. آنجا که امام هادی | از دیگر فضایل امیرالمؤمنین که در زیارت غدیریه به آن اشاره شده است برادری و اخوّت میان ایشان و پیامبر اکرم است. آنجا که امام هادی میفرمایند: {{متن عربی|اَشْهَدُ اَنَكَ اَخُو رَسُولِ اللِه وَ وَصِيُهُ}} روایاتی که دلالت بر اخوّت میان پیامبر و حضرت علی دارد درحدّ تواتر است. | ||
== | == لعن منکر ولایت == | ||
امام هادی در فرازهای متعدّدی از زیارت غدیریه، منکران ولایت را لعن | امام هادی در فرازهای متعدّدی از زیارت غدیریه، منکران ولایت را لعن کردهاند: {{متن عربی|فلَعَنَ الله جاحِدَ وِلايَتِكَ بَعْدَ الاقْرارِ، وَناكثَ عَهْدِك بَعْدَ الْميثاَق}}؛ پس خدا منکر ولایت و فرمانروایى تو را پس از اقرار و شکننده پیمانت را پس از بستن پیمان لعنت کند. | ||
در روایتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام اشاره کرده و فرمودند: {{متن عربی|هَذَاأَسَدُاللَهِ وسَيفُه في ُأَرْضِه ِعلي أَعْدَائِهِ عَلَي مبْغِضِيهِ لَعْنَهًْ اللَهِ وَ لَعْنَهًْ اللَّعِانِين}}؛ این رادمرد، شیر خدا در زمین و شمشیر خدا بر دشمنان اوست. پس دوری از رحمت خدا و لعنت همه لعن کنندگان بر کسی باد که با وی دشمنی ورزد.<ref>نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۸۷.</ref> | در روایتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام اشاره کرده و فرمودند: {{متن عربی|هَذَاأَسَدُاللَهِ وسَيفُه في ُأَرْضِه ِعلي أَعْدَائِهِ عَلَي مبْغِضِيهِ لَعْنَهًْ اللَهِ وَ لَعْنَهًْ اللَّعِانِين}}؛ این رادمرد، شیر خدا در زمین و شمشیر خدا بر دشمنان اوست. پس دوری از رحمت خدا و لعنت همه لعن کنندگان بر کسی باد که با وی دشمنی ورزد.<ref>نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۸۷.</ref> | ||
== | == استنادات تاریخی در زیارت غدیریه == | ||
در یک بررسی اجمالی، | در یک بررسی اجمالی، میتوان استنادات تاریخی امام هادی علیه السلام را در چند مورد عنوان کرد: | ||
الف. حضور چشمگیر حضرت علی علیه السلام در | الف. حضور چشمگیر حضرت علی علیه السلام در جنگهای صدر اسلام و رشادتها و دلاوریهایی که برای حفاظت از جان پیامبر و پیشبرد اسلام از خود نشان دادند. | ||
ب. اوضاع بعد از رحلت پیامبر و | ب. اوضاع بعد از رحلت پیامبر و شکلگیری جریان سقیفه و غصب خلافت و سرزمین فدک. | ||
ج. جنگهایی که سه گروه ناکثین، قاسطین و مارقین به حضرت علی علیه السلام تحمیل کردند. | ج. جنگهایی که سه گروه ناکثین، قاسطین و مارقین به حضرت علی علیه السلام تحمیل کردند. | ||
خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
د. شهادت حضرت علی علیه السلام. | د. شهادت حضرت علی علیه السلام. | ||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} |
نسخهٔ ۲۳ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۸
امام هادی علیه السلام درشرایطی قرارداشتند که نمیتوانستند به صورت سخنرانی و یا احادیث، وقایع غدیر و اهمیت ولایت و امامت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را برای جامعه آن روز و آیندگان بیان فرمایند، لذا درقالب زیارت و با استفاده از آیات و روایات و مستندات تاریخی، ولایت و امامت علی علیه السلامرا اثبات کردند وصدور زیارت را به خاطر باورهای غلط جامعه لازم وضروری دانستند. ولی متاسفانه تاکنون ما از آن غافل بودهایم.
امام استفاده از آیات قرآن و احادیث نبوی برای اثبات ولایت و خلافت آن حضرت را به دلیل اجماع همه مسلمانان و پذیرش کتاب و سنت امری بجا میدانند. آنچه میتواند ما را در شناسایی سبب صدور زیارت غدیریه یاری کند آگاهی از چگونگی نگاه غالب جامعه درباره آن چیزی است که این زیارت بدان پرداخته است.
امام هادی علیه السلام در این زیارت از حدود ۸۰ آیه و ۱۸ حدیث نبوی بهره بردهاند و وقایعی که در تاریخ اسلام به آن اذعان دارند را به عنوان سندی محکم برای اثبات ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام بیان میکنند.
این زیارت که در میان ما شیعیان ناشناخته است در مفاتیح الجنان در بخش اعمال عید غدیر ذکر شده است.
در نوشتار حاضر با استفاده ازبرخی منابع تفسیری، روایی و تاریخیِ شیعه و اهل سنّت، پاره ای از استنادات قرآنی، روایی و تاریخیِ امام هادی علیه السلام در اثبات خلافت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فضایل و مناقب ایشان مورد بررسی قرار گرفته است.[۱]
سند زیارت غدیریه
حجت الاسلام والمسلمین شیخ نجم الدین طبسی ، از محققین معاصر درباره این زیارت شریف گفتهاند: بند بند و کلمه به کلمه زیارت غدیریه امام هادی علیه السلام را مطالعه کنید که به سندهای معتبر رسیده است. امام هادی علیه السلام در شرایط سختی بسر میبردند که این زیارت را بیان فرمودند و بسیاری از فضایل مولا در آن آمده است. مثل «دين الله القويم و صراطه المستقيم» تا میرسد به اینکه فرمودند«انّ الشّاك فيك» نه تنها اگر کسی،حضرت را قبول نداشته باشد؛ بلکه تنها شک هم در مورد حضرت بکند: «ما آمن بالرّسول الامين» به رسول امین ایمان نیاورده است.
جناب شیخ عبّاس قمی در مفاتیح در مورد زیارت شریف غدیریّه مینویسد: در تمامی زیارات مأثوره، زیارتی به این درجه از صحّت و اعتبار و قوّت سند پیدا نمیشود. بلکه از اعلام درجه اوّل شیعه در هر عصر میباشند و سلسله سند آن از طریق نایب خاصّ اوّل و سوّم حضرت ولیّ عصر عج الله تعالی فرجه الشریف به حضرت امام حسن عسکری علیه السلام رسیده است .
روات این زیارت بزرگوارانی مانند ابن المشهدی، شاذّان بن جبرئیل قمی، عماد الدّین طبری، ابوعلی(مفید ثانی)، شیخ الطّائفه طوسی، شیخ مفید، ابن قولویه، مرحوم کلینی، علیّ بن ابراهیم، ابراهیم بن هاشم، حسین بن روح و عثمان بن سعید، نواب خاص اول و سوم حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف هستند.
در زیارت غدیریه، به بخشی از فضایل فراوان حضرت امیرالمؤمنین علیّ بن ابی طالب علیه السلام اشاره شده است. به نظر میرسد همان طور که علمای اعلام تأکید کردهاند، خطبه غدیر و زیارت شریف غدیریه، از بهترین مواردی است که هم سلسله سند بی نظیر شیعی دارد و هم بزرگان شیعه، از ناقلان آن بوده و در عصرهای بعد بر آن تأکید کردهاند و نیز اسناد بسیار در کتب عامه دارد.
محتوای زیارت غدیر
میتوان با یک نگاه اجمالی، این زیارت را بر سه محور تقسیم کرد که به آن اشاره میشود:
۱- آیات قرآن کریم در زیارت غدیریه
طبق شمارش موجود، ۷۸ آیه شریفه در زیارت غدیریه آمده است که بر محور بیان فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام است؛ از جمله آیه لیله المبیت، آیه ابلاغ و آیه ولایت و...اشاره شده است.
۲- فضایل حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در زیارت غدیریّه
بخشی از زیارت غدیریه شریف به بیان فضایل حضرت امیر علیه السلام اختصاص دارد. حدود ۲۰۶ فضیلت حضرت در این زیارت آمده است.
فضایلی مانند امیرالمؤمنین، سیّد الوصیّین، وارث علم النّبیّین، ولیّ ربّ العالمین، امین الله فی ارضه، سفیر الله فی خلقه، الحجّه البالغه علی عباده، دین الله القویم، صراط مستقیم، نبأ عظیم، اوّل من آمن باللّه، سیّد المسلمین، یعسوب المؤمنین، امام المتقین، قائد الغرّ المحجّلین، امام المّتقین، اوّل من صدّق بما انزل الله علی نبیّه، عبدالله، المخصوص بمدحه الله، المخلص لطاعه الله، اوّل العابدین، ازهد الزّاهدین، الکاظم للغیظ، العافی عن النّاس، الصّابر فی البأسآء و الضّرّآء و حین البأس، العادل فی الرّعیّه.
این فضایل، سندهای بسیاری در روایات عامّه و خاصه دارند.
۳- بخشهایی از تاریخ در زیارت غدیریّه
این زیارت، حاوی مطالبی از تاریخ ولایت است؛ از جمله: حدیث غدیر، غصب فدک، جنگهای بدر، احزاب، اُحد، نزولِ «لاسيف الّا ذوالفقار و لا فتي الّا علي»، و جنگهای حُنین، صفّین، جمل، نهروان، شهادت جناب عمّار، شهادت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، بیزاری از دشمنان ولایت و قاتلان حضرت سیّدالشّهدا علیه السلام و در آخر زیارت، بیزاری از منکران ولایت و قاتلان حضرت سیّد الشّهدا علیه السلام.
برخی استنادات قرآنی در زیارت غدیریه
استنادات قرآنی در زیارت غدیریه فراوان است. این استنادات گاه به طور مستقیم است، عین آیه آمده و گاه به طور غیرمستقیم به مضمون آیه اشاره شده است.
به لحاظ موضوع، آیات قرآنیِ موجود در زیارت غدیریه را میتوان از چند منظر مورد بررسی قرار داد:
الف- آیاتی که امام هادی علیه السلام شأن نزول آن را امیرالمؤمنین علی علیه السلام میداند.
ب- آیاتی که به بیان فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام اشاره دارد.
ج- آیاتی که سرنوشت شوم منکران ولایت را بیان میکند.
الف)نبأ عظیم چیست؟
امام هادی علیه السلام در فرازی از این زیارت به آیات ابتدایی سوره نبأ اشاره کرده و میفرمایند:«اَلسَّلامُ عَلَيكَ اَيُّهَا النَّبَأُ الْعَظيمُ، اَلَّذى هُمْ فيهِ مُخْتَلِفُونَ» در روایاتی که از پیشوایان معصوم رسیده است، «نبأ عظیم» به مسئلة ولایت و امامت امیر مؤمنان علی علیه السلام تفسیر شده که در روز قیامت از آن سؤال خواهد شد.
پس علّت اینکه از امامت حضرت علی علیه السلام سؤال میشود این است که ایشان امام هستند.امام صادق علیه السلام درتعیین مصداق نبأعظیم فرمودند:«النَبَأُالْعَظِيمُ «الْوَلَاية» خبر بزرگ، ولایت است. بدین ترتیب مفهوم نبأ عظیم، هم بر موضوع قیامت و هم بر امر ولایت قابل صدق است و میتوان گفت هر دو مقوله، مصداق (نبأ عظیم) میباشد.[۲]
ب)صراط مستقیم کیست؟
امام هادی علیه السلام با اشاره به آیه ۷۸ سوره انعام ، صراط مستقیم را پیروی از امیرالمؤمنین دانسته و میفرمایند: «وَاَشْهَدُ اَنَك الْمَعْني بِقَوْلِي الْعَزيزِالرَحيم»: وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ۚ
کلمة صراط در قرآن با صفت مستقیم و به معنای راه روشن و به صورت مفرد آمده و تثنیه و جمع ندارد و این قرینه است بر اینکه صراط مستقیم، یک راه بیشتر نیست، بر خلاف سبیل که راههای متعدّد داشته و گاه با شرک و ضلالت درمیآمیزد.[۳] لذا معانی صراط در قرآن عبارتند از:
آیین خداپرستی و دین حق ، پایبند بودن به دستورات خداوند و توکّل بر خدا و در روایات به دین اسلام، کتاب خدا، قرآن، پیامبر، حضرت علی و ائمّه معصومین تفسیر شده است.[۴]
پیامبر اکرم به حضرت علی علیه السلام فرمودند: «وَ أَنْتَ الطريقُ الْوَاضِحُ أَنْتَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ وَ أَنْتَ يعْسُوبُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام»؛ تو راه روشن خداوند و صراط مستقیم و رهبر دین هستی. بنابراین در روایات منظور از صراط مستقیم، حضرت علی علیه السلام است.[۵]
ج) آیه إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ...
یکی دیگر از آیاتی که در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده و در این زیارت هم آمده، آیه ۷۷سورة مائده است: إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ .
با توجّه به روایاتی که از طریق شیعه نقل شده است، مراد از وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ... علی بن ابیطالب است. چرا که آیه شریفه دربارة ایشان است و هنگامی نازل شد که او انگشتر خود را در حال رکوع به سائل بخشید.
بسياري از مفسّران و محدثان در شأن نزول اين آيه نقل كرده اند كه اين آيه در شأن علي علیه السلام نازل شده است. «سيوطي» در «الدّرالمنثور» در ذيل اين آيه از «ابن عباس» نقل ميكند كه علي علیه السلام در حال ركوع نماز بود كه سائلي تقاضای كمك كرد و آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد و پيامبر صلی الله علیه و آله از او پرسيد: «چه كسي اين انگشتر را به تو صدقه داد؟»، که آن سائل اشاره به امیرالمومنین كرد و گفت: «آن مرد كه در حال ركوع است»، در اين هنگام آيه إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ... نازل شد.[۶]
د)آیة تبلیغ
آیة تبلیغ ( سورة مائده آیة ۶۱ ) در واقعة غدیرخم بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد که از اشارات امام هادی علیه السلام در زیارت غدیریه است. شأن نزول آیة شریفه را بسیاری از مفسّران شیعه، امیرالمؤمنین علی علیه السلام به عنوان خلیفة پیامبر دانستهاند.
آیة تبلیغ از آخرین آیاتی است که بر پیامبر نازل شده و ایشان مأمور به ابلاغ امر الهی شدند تا با انتخاب شخصی شایسته، بقای اسلام را تضمین کنند، لذا جمعیت عظیم حاجیان را موردخطاب قرارداده و حضرت علی علیه السلام را به عنوان جانشین خود معرّفی کردند.[۷]
ه)لیله المبیت
امام هادی علیه السلام در زیارتنامه خود، خوابیدن حضرت علی علیه السلام در بستر پیامبراکرم صلی الله علیه و آله را مطرح کرده و این را فضیلتی برای امیرالمؤمنین علیه السلام میداند و عمل اورا همانند عمل حضرت اسماعیل، درهنگام دستور الهی به حضرت ابراهیم برای ذبح او میشمارد که با جان خود و فداکاری خویش، آن بزرگوار را حفظ کرد موقعی که قریش اجتماع کرده بودند تا او را بکشند، پس امام علیه السلام نخستین فدایی در اسلام است.
ابن ابی الحدید معتزلی که از اهل سنت است - درباره تفسیر این آیه معتقد است که حماسه علی علیه السلام در لیلهًْ المبیت - شب خوابیدن به جای رسول الله - مورد تایید همه است جز کسانی که مسلمان نیستند و افراد سبک مغز...، آن را انکار نمیکنند.[۸]
و) آیة تطهیر
آیة تطهیر(سورة احزاب آیة ۸۸) یکی دیگر از آیاتی است که به اثبات ولایت و عصمت برای اهلبیت میپردازد و امام هادی علیه السلام این ویژگی را فضیلتی برای اهلبیت برمیشمارند و میفرمایند: «وَقَدْاَعْلَي اللهُ تَعالي الاْمَّة دَرَجَتَكُمْ وَرَفَعَ مَنْزِلَتَكُمْ وَاَبانَ فَضْلَكُمْ وَشَرَّفَكُمْ عَلَي الْعالَمينَ فَاَذْهَبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطْهِيرًا»
بر اساس روایاتی که درکتب معتبر و دست اوّل شیعه و اهل سنّت آمده و به حدّ تواتر رسیده است، مراد از «اهلبیت»؛ پنج تن آل عبا (حضرت محمّد، امیرمؤمنان علی ، حضرت فاطمه زهرا و حسنین علیهم السلام هستند.[۹]
در حدیث کساء آمده است که روزی پیامبر در منزل ام سلمه مقداری پارچه طلب کردند و سپس به دنبال علی و فاطمه و حسن و حسین علیه السلام فرستادند. آنها به خدمت پیامبر رسیدند و حضرت آنها را زیر آن پارچه قرار داد، سپس فرمود: «اَللّـهُمَّ اِنّ هؤلاء اهل بيتي وَ خاصَّتي اَذْهب عَنهُمُ الرِّجْسَ، فَنَزل جبرئيل إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» در کتب اهل سنّت در ذیل این روایت این جمله نیز آمده که ام سلمه جلو آمد و از پیامبراجازه خواست که اوهم زیر آن پارچه قرار گیرد و به آن جمع بپیوندد، اما پیامبرفرمودند: تو آدم خوبی هستی ولی اینجا جای تو نیست.[۱۰]
برخی از فضایل امیر المؤمنین علیه السلام
پیشتاز در اسلام و ایمان
امام هادی علیه السلام در فرازهایی به پیشتازی امام علی علیه السلام در ایمان به خداوند و تصدیق رسول خدا اشاره میکند:
«اَنْتَ اَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللهِ، وَصَلّي لَهُ وَجاهَدَ»؛ و در جاي ديگرمی فرمايد:«آمَنْتَ بِاللهِ وَهُمْ مُشْرِكُونَ، وَصَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَهُمْ مُكَذِّبُونَ»
احادیث فراوانی در منابع خاصّه و عامّه، در موردسبقت حضرت علی علیه السلام در ایمان نقل شده که از جمله روایتی است که در آن پیامبراکرم به حضرت علی فرمودند: «هَذَا أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بي و صَدَّقني و صَلّي مَعي»[۱۱]
اخوّت و برادری میان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام
از دیگر فضایل امیرالمؤمنین که در زیارت غدیریه به آن اشاره شده است برادری و اخوّت میان ایشان و پیامبر اکرم است. آنجا که امام هادی میفرمایند: «اَشْهَدُ اَنَكَ اَخُو رَسُولِ اللِه وَ وَصِيُهُ» روایاتی که دلالت بر اخوّت میان پیامبر و حضرت علی دارد درحدّ تواتر است.
لعن منکر ولایت
امام هادی در فرازهای متعدّدی از زیارت غدیریه، منکران ولایت را لعن کردهاند: «فلَعَنَ الله جاحِدَ وِلايَتِكَ بَعْدَ الاقْرارِ، وَناكثَ عَهْدِك بَعْدَ الْميثاَق»؛ پس خدا منکر ولایت و فرمانروایى تو را پس از اقرار و شکننده پیمانت را پس از بستن پیمان لعنت کند.
در روایتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام اشاره کرده و فرمودند: «هَذَاأَسَدُاللَهِ وسَيفُه في ُأَرْضِه ِعلي أَعْدَائِهِ عَلَي مبْغِضِيهِ لَعْنَهًْ اللَهِ وَ لَعْنَهًْ اللَّعِانِين»؛ این رادمرد، شیر خدا در زمین و شمشیر خدا بر دشمنان اوست. پس دوری از رحمت خدا و لعنت همه لعن کنندگان بر کسی باد که با وی دشمنی ورزد.[۱۲]
استنادات تاریخی در زیارت غدیریه
در یک بررسی اجمالی، میتوان استنادات تاریخی امام هادی علیه السلام را در چند مورد عنوان کرد:
الف. حضور چشمگیر حضرت علی علیه السلام در جنگهای صدر اسلام و رشادتها و دلاوریهایی که برای حفاظت از جان پیامبر و پیشبرد اسلام از خود نشان دادند.
ب. اوضاع بعد از رحلت پیامبر و شکلگیری جریان سقیفه و غصب خلافت و سرزمین فدک.
ج. جنگهایی که سه گروه ناکثین، قاسطین و مارقین به حضرت علی علیه السلام تحمیل کردند.
د. شهادت حضرت علی علیه السلام.
پانویس
- ↑ زهره آقاخانی
- ↑ فروع کافی، ج۷، ص۷۳.
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص۵۱.
- ↑ انعام / ۱۶۱؛ یس / ۶۱؛ آل عمران ۱۰۱.
- ↑ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۴، باب ۲۵.
- ↑ تفسير الدر المنثور، ج۲ ص۲۹۳.
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج۶ ، ص۶۲.
- ↑ شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۷۰؛ احیاء العلوم، ج۳، ص۲۳۸؛ ترجمه تفسير الميزان، ج۶، ص ۶۱.
- ↑ مجمع البیان، ج۲۰، ص۱۰۸.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۳ .
- ↑ ینابیع المودة، ص۷۴.
- ↑ نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۸۷.