آيات ۲۵ و ۲۶ فجر و غدیر

آیات ۲۵ و ۲۶ فجر و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	فجر
شماره آیه	۲۵ و ۲۶
جزء	۳۰
محتوای آیه
مکان نزول	مکه

درباره منظور از آیه ۲۵ و ۲۶ سوره فجر و اینکه این آیه درباره کیست چنین گفته شده است: از جمله مسائلى كه در روايات به آن اشاره شده شدت عذاب عمر بن خطاب در قيامت است و اينكه عذاب او از عذاب ابليس شديدتر است. دلیل این شدت بیشتر این است که شيطان در برابر غدير با تمام توان و قدرت ايستاد چرا كه آن را خنثى‌كننده تلاش‏‌هاى خود براى گمراهى مردم مى‏‌دانست. به نقل از روایات، فريادهايى كه در روز غدیر مى‏‌كشيد به‌خاطر احساس عجزى بود كه در برابر غدير داشت.

به همین دلیل است كه پایه‌گذاران سقیفه در برابر غدیر نه‌تنها ياران راهگشاى ابليس بودند، بلكه شيطان به آنان آفرين گفت كه راهى را كه از آن عاجز بود توسط آنان گشوده شد و به او امید دادند. در اين باره سه جمله از ابليس نقل شده كه در غدير به شياطين گفته است:

• «انَّ اصْحابَهُ لا يَفُونَ بِما عَقَدَ عَلَيْهِمْ؛ اصحاب او به آنچه بر آنان پيمان بسته وفا نمى‏‌كنند».
• «انَّ اصْحابَهُ قَدْ وَعَدُونى انْ لا يَقِرُّوا لَهُ بِشَىْ‏ءٍ مِمّا قالَ؛ اصحاب او به من وعده داده‌اند كه به چيزى از آنچه گفت اقرار نكنند».
• «انَّ الَّذينَ حَوْلَهُ قَدْ وَعَدُونى فيهِ عِدَةً وَ لَنْ يَخْلُفُونى فيها؛ آنان كه اطراف او هستند به من درباره او وعده‌‏اى داده‏‌اند كه هرگز در آن برخلاف وعده عمل نمى‏‌كنند».

از اينجاست كه وقتى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام را براى بيعت اجبارى بردند، سلمان خطاب به عمر گفت: شهادت مى‏‌دهم كه از پيامبر صلى الله عليه و آله درباره اين آيات پرسيدم: فَيَوْمَئِذٍ لا يُعَذِّبُ عَذابَهُ أَحَدٌ، وَ لا يُوثِقُ وَثاقَهُ أَحَدٌ؛ در آن روز هيچ‌كس مانند او عذاب نمى‏‌شود و هيچ‌كس مانند او به بند كشيده نمى‌شود ؛ پيامبر به من خبر داد كه منظور از اين آيه تو هستى. نيز امام باقر عليه السلام در بيان اين آيه فرمود: «ذاكَ الثّانى، لا يُعَذِّبُ اللَّه يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَهُ احَداً؛ منظور از اين كسى كه عذابش از همه بالاتر است عمر است، كه خداوند در روز قيامت احدى را مانند او عذاب نمی‌كند».

بلكه به صريح روايات عذاب او از عذاب ابليس هم بالاتر است، چنانكه امام صادق‏ عليه السلام در اين باره مى ‏فرمايد:

روز قيامت ابليس را در هفتاد غُل و زنجير و دومى را در صد و بيست غل و زنجير مى‏ آورند.

ابليس نگاهى به او مى‏ كند و مى‏ گويد: اين كيست كه خداوند عذاب او را بيش از من قرار داده در حالى كه من تمام مردم را گمراه كرده ‏ام؟!

به او گفته مى‏ شود: اين دومى است. ابليس مى ‏پرسد: براى چه مستحق چنين عذابى شده است؟ به او گفته مى‏ شود: به خاطر ظلم او به على.

او به دومى مى ‏گويد:

واى بر تو! آيا خبر نداشتى كه خداوند به من دستور سجده بر آدم داد ولى من سرپيچى كردم.

آنگاه از او خواستم براى من سلطه بر محمد و اهل‏بيت او و شيعيانش قرار دهد، ولى خداوند اجازه نداد و گفت:

إِنَّ عِبادِى لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغاوِينَ . با اين همه خواسته نفس خود را عملى كردى و اكنون در پيشگاه خلايق از تو پرسيده مى ‏شود: اين چه برنامه ‏اى بود كه از تو و پيروانت در مخالفت على‏ عليه السلام صورت گرفت؟

دومى در پاسخ ابليس مى ‏گويد:

تو به من چنين دستورى دادى. ابليس مى‏ گويد: چرا از پروردگارت سرپيچى كردى و از من اطاعت نمودى؟ عمر در پاسخ آيه قرآن را به ياد مى ‏آورد كه خداوند از قول ابليس آورده:

إِنَّ اللَّه وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لِى عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ : «خدا به شما وعده حق داد، ولى من به شما وعده دادم و خلاف وعده نمودم، و مرا بر شما قدرتى نيست»!