Shamloo/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
== جایگاه و اهمیت == | == جایگاه و اهمیت == | ||
کتاب سُلَیْم بن قِیس هِلالِی یکی از مشهورترین،<ref>بحارالانوار، ج۱، ص۳۲.</ref> با اهمیت‌ترین<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۱.</ref> و پرمناقشه‌ترین<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۱.</ref> کتاب‌های روایی اسلامی و شیعی تلقی شده است. برخی محققان، آن را قدیمی‌ترین کتاب شیعی<ref>«سیلم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.</ref> و برخی دیگر آن را، پس از قرآن و مواریث کتبی انبیاء علیهم السلام نزد اهل بیت علیهم السلام، قدیمی‌ترین کتاب اسلامی<ref>«کتاب سلیم بن قیس الهلالی أقدم نص تاریخی عقائدی فی الإسلام»، ص۸۵.</ref> دانسته‌اند. محمد بن ابراهیم نعمانی،<ref>الغیبة، ص۱۰۱.</ref> محدث شیعه در قرن چهارم قمری، این کتاب را بزرگترین و قدیمی‌ترین اصل {{یادداشت|اصل مجموعه روایاتی است که محتوای آن از کتاب دیگری گرفته نشده، بلکه نویسنده خود این روایات را از معصوم یا کسی که بی‌واسطه از معصوم نقل کرده شنیده و آنها را نوشته است (الذریعه، ج۲، ص۱۲۶).}} شیعی و محمد بن ندیم،<ref>الفهرست، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> کتاب‌شناس در قرن چهارم، آن را اولین کتاب شیعی قلمداد کرده‌اند. | کتاب سُلَیْم بن قِیس هِلالِی یکی از کهن‌ترین،<ref>میراث مکتوب شیعه، ص۱۲۶.</ref> مشهورترین،<ref>بحارالانوار، ج۱، ص۳۲.</ref> با اهمیت‌ترین<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۱.</ref> و پرمناقشه‌ترین<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۱.</ref> کتاب‌های روایی اسلامی و شیعی تلقی شده است. برخی محققان، آن را قدیمی‌ترین کتاب شیعی<ref>«سیلم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.</ref> و برخی دیگر آن را، پس از قرآن و مواریث کتبی انبیاء علیهم السلام نزد اهل بیت علیهم السلام، قدیمی‌ترین کتاب اسلامی<ref>«کتاب سلیم بن قیس الهلالی أقدم نص تاریخی عقائدی فی الإسلام»، ص۸۵.</ref> دانسته‌اند. محمد بن ابراهیم نعمانی،<ref>الغیبة، ص۱۰۱.</ref> محدث شیعه در قرن چهارم قمری، این کتاب را بزرگترین و قدیمی‌ترین اصل {{یادداشت|اصل مجموعه روایاتی است که محتوای آن از کتاب دیگری گرفته نشده، بلکه نویسنده خود این روایات را از معصوم یا کسی که بی‌واسطه از معصوم نقل کرده شنیده و آنها را نوشته است (الذریعه، ج۲، ص۱۲۶).}} شیعی و محمد بن ندیم،<ref>الفهرست، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> کتاب‌شناس در قرن چهارم، آن را اولین کتاب شیعی قلمداد کرده‌اند. | ||
به‌گفته نعمانی روایات این کتاب تنها از رسول خدا صلى الله عليه وآله، امیرالمؤمنین علیه السلام، مقداد، سلمان فارسی و ابوذر و کسانی که در مسیر آنان قرار دارند از صحابه رسول خدا امیرالمؤمنین نقل شده است.<ref>الغیبة، ص۱۰۲.</ref> این کتاب مورد تأیید برخی از ائمه علیهم السلام قرار گرفته است؛<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۲.</ref> در منابع، روایاتی از امام سجاد<ref>وسائل الشیعه، ج۸، ص۷۲.</ref> و امام صادق <ref>الذریعه، ج۲، ص۱۵۲.</ref>علیهما السلام در تأیید این کتاب آمده است. همچنین، این کتاب مورد اعتماد عالمان شیعه بوده و از آن روایاتی نقل کرده‌اند؛<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۲.</ref> کسانی چون ثقة‌الاسلام کلینی<ref>برای نمونه‌ای نگاه کنید: الکافی، ج۱، ص۲۹۷-۲۹۸.</ref> (درگذشته ۳۲۹ق)، شیخ طوسی (درگذشته ۴۶۰ق)<ref>برای نمونه‌ای نگاه کنید: تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۷۶-۱۷۷.</ref> و علامه حلی (درگذشته ۷۲۶ق)<ref>منتهی المطلب، ج۸، ص۵۶۲.</ref> و علامه مجلسی (درگذشته ۱۱۱۰ق).<ref>برای نمونه‌ای نگاه کنید: ج۱۶، ص۸۴-۸۵.</ref> | به‌گفته نعمانی روایات این کتاب تنها از رسول خدا صلى الله عليه وآله، امیرالمؤمنین علیه السلام، مقداد، سلمان فارسی و ابوذر و کسانی که در مسیر آنان قرار دارند از صحابه رسول خدا امیرالمؤمنین نقل شده است.<ref>الغیبة، ص۱۰۲.</ref> این کتاب مورد تأیید برخی از ائمه علیهم السلام قرار گرفته است؛<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۲.</ref> در منابع، روایاتی از امام سجاد<ref>وسائل الشیعه، ج۸، ص۷۲.</ref> و امام صادق <ref>الذریعه، ج۲، ص۱۵۲.</ref>علیهما السلام در تأیید این کتاب آمده است. همچنین، این کتاب مورد اعتماد عالمان شیعه بوده و از آن روایاتی نقل کرده‌اند؛<ref>فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۲.</ref> کسانی چون ثقة‌الاسلام کلینی<ref>برای نمونه‌ای نگاه کنید: الکافی، ج۱، ص۲۹۷-۲۹۸.</ref> (درگذشته ۳۲۹ق)، شیخ طوسی (درگذشته ۴۶۰ق)<ref>برای نمونه‌ای نگاه کنید: تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۷۶-۱۷۷.</ref> و علامه حلی (درگذشته ۷۲۶ق)<ref>منتهی المطلب، ج۸، ص۵۶۲.</ref> و علامه مجلسی (درگذشته ۱۱۱۰ق).<ref>برای نمونه‌ای نگاه کنید: ج۱۶، ص۸۴-۸۵.</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
برای کتاب سلیم بن قیس هلالی در منابع ویژگی‌هایی برشمرده شده است؛ از جمله: | برای کتاب سلیم بن قیس هلالی در منابع ویژگی‌هایی برشمرده شده است؛ از جمله: | ||
* | *این کتاب در شکل موجود آن مشتمل بر ۴۸ روایت است که بیشتر آنها طولانی است. | ||
* | *روایاتی در منابع دیگر هست که احتمالاً منقول از این کتاب باشد، ولی در کتاب موجود سلیم نیامده است. | ||
*محتوای این کتاب، نقل وقایع پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، رخدادهای دوران خلافت امیرالمؤمنین، احادیثی درباره فضیلت امام و اهل بیت علیهم السلام و پیش‌بینی حوادث قرن اول قمری است. | |||
*نام‌بردن از پنج امام نخست شیعه و اشاره به ادامه سلسله ائمه علیهم السلام در نسل امام باقر علیه السلام بدون ذکر نام آنان نشان می‌دهد که هسته اصلی کتاب متعلق به سال‌های پایانی حکومت هشان بن عبدالملک (حکومت: ۱۰۵-۱۲۵ق) است. | |||
== اعتبار == | == اعتبار == | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۱: | ||
* '''الذریعة الی تصانیف الشیعة'''؛ محمدمحسن بن علی منزوی (آقابزرگ تهرانی)، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۳ق. | * '''الذریعة الی تصانیف الشیعة'''؛ محمدمحسن بن علی منزوی (آقابزرگ تهرانی)، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۳ق. | ||
* '''«سلیم بن قیس هلالی»'''؛ سید محمد عمادی حائری، دانشنامه جهان اسلام (ج۲۴)، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش. | * '''«سلیم بن قیس هلالی»'''؛ سید محمد عمادی حائری، دانشنامه جهان اسلام (ج۲۴)، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش. | ||
* میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخست؛ سید حسین مدرسی طباطبایی، ترجمه: سید علی قرائی و رسول جعفریان، قم: نشر مورخ، ۱۳۸۶ش. | |||
* '''الغیبة'''؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، ۱۳۹۷ق. | * '''الغیبة'''؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، ۱۳۹۷ق. | ||
* '''فرهنگ کتب حدیثی شیعه'''؛ سید محمود مدنی بجستانی، تهران: مؤسسه انتشارات امير کبير (شرکت چاپ و نشر بين‌الملل)، ۱۳۸۵ش. | * '''فرهنگ کتب حدیثی شیعه'''؛ سید محمود مدنی بجستانی، تهران: مؤسسه انتشارات امير کبير (شرکت چاپ و نشر بين‌الملل)، ۱۳۸۵ش. | ||
نسخهٔ ۲۹ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۵
| اطلاعات کتاب |
|---|
جایگاه و اهمیت
کتاب سُلَیْم بن قِیس هِلالِی یکی از کهن‌ترین،[۱] مشهورترین،[۲] با اهمیت‌ترین[۳] و پرمناقشه‌ترین[۴] کتاب‌های روایی اسلامی و شیعی تلقی شده است. برخی محققان، آن را قدیمی‌ترین کتاب شیعی[۵] و برخی دیگر آن را، پس از قرآن و مواریث کتبی انبیاء علیهم السلام نزد اهل بیت علیهم السلام، قدیمی‌ترین کتاب اسلامی[۶] دانسته‌اند. محمد بن ابراهیم نعمانی،[۷] محدث شیعه در قرن چهارم قمری، این کتاب را بزرگترین و قدیمی‌ترین اصل [یادداشت ۱] شیعی و محمد بن ندیم،[۸] کتاب‌شناس در قرن چهارم، آن را اولین کتاب شیعی قلمداد کرده‌اند.
به‌گفته نعمانی روایات این کتاب تنها از رسول خدا صلى الله عليه وآله، امیرالمؤمنین علیه السلام، مقداد، سلمان فارسی و ابوذر و کسانی که در مسیر آنان قرار دارند از صحابه رسول خدا امیرالمؤمنین نقل شده است.[۹] این کتاب مورد تأیید برخی از ائمه علیهم السلام قرار گرفته است؛[۱۰] در منابع، روایاتی از امام سجاد[۱۱] و امام صادق [۱۲]علیهما السلام در تأیید این کتاب آمده است. همچنین، این کتاب مورد اعتماد عالمان شیعه بوده و از آن روایاتی نقل کرده‌اند؛[۱۳] کسانی چون ثقة‌الاسلام کلینی[۱۴] (درگذشته ۳۲۹ق)، شیخ طوسی (درگذشته ۴۶۰ق)[۱۵] و علامه حلی (درگذشته ۷۲۶ق)[۱۶] و علامه مجلسی (درگذشته ۱۱۱۰ق).[۱۷]
اهمیت
برخی محققان اهمیت کتاب سلیم بن قیس هلالی را از سه جنبه روایی، تاریخی و کلامی دانسته‌اند:
- از نظر روایی: این کتاب از نخستین گردآورده‌های روایی شیعه و از اولین منابع حدیث اسلامی از زمانی است که حکومت وقت سیاست منع حدیث را اعمال کرده بود. نویسنده این کتاب از جمله شیعیانی بود که با این سیاست مقابله کرد و با تدوین این کتاب برای جلوگیری از انحراف از قرآن و سنت کوشید. بر این اساس، با فرض صحت اسناد نسخه موجود، این کتاب تنها نگاشته روایی باقی‌مانده از نیمه نخست سده اول هجری خواهد بود.[۱۸]
- از نظر تاریخی: ارائه گزارش‌هایی دقیق، به‌همراه جزئیات، مستقیم یا با یک واسطه از حوادث پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و دوران حکومت امیرالمؤمنین علیه اسلام. همچنین، ارائه گزارش‌هایی از حوادثی که میان شیعه و اهل سنت همواره محل اختلاف و منازعه بوده است: رخدادهایی چون تأکید پیامبر بر امامت و ولایت، هجوم و آتش‌زدن خانه حضرت زهراء علیها السلام، ماجرای صحیفه ملعونه. رخدادهایی که در منابع متقدم تاریخی کمتر مورد توجه بوده است.[۱۹]
- از نظر کلامی: پرداختن به موضوع امامت و خلافت، به‌عنوان مهم‌ترین موضوع مورد اختلاف میان شیعه و اهل سنت، به‌گونه‌ای که نگاه شیعه بدون امکان توجیه و تأویل ارائه شود از جمله خصوصیت اصلی کلامی این کتاب است. در کنار این، تصریح به خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام و نام‌بردن ائمه دوازده‌گانه و جایگاه مادی و معنوی آنان توسط رسول خدا صلی الله علیه و آله و طرد و انکار نظر مخالف این از ویژگی های کلامی این کتاب است. مطالبی که اثبات آنان نقش مهمی در فیصله‌دادن به کشمکش‌های کلامی در جهان اسلام خواهد داد.[۲۰]
ویژگی‌ها
برای کتاب سلیم بن قیس هلالی در منابع ویژگی‌هایی برشمرده شده است؛ از جمله:
- این کتاب در شکل موجود آن مشتمل بر ۴۸ روایت است که بیشتر آنها طولانی است.
- روایاتی در منابع دیگر هست که احتمالاً منقول از این کتاب باشد، ولی در کتاب موجود سلیم نیامده است.
- محتوای این کتاب، نقل وقایع پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، رخدادهای دوران خلافت امیرالمؤمنین، احادیثی درباره فضیلت امام و اهل بیت علیهم السلام و پیش‌بینی حوادث قرن اول قمری است.
- نام‌بردن از پنج امام نخست شیعه و اشاره به ادامه سلسله ائمه علیهم السلام در نسل امام باقر علیه السلام بدون ذکر نام آنان نشان می‌دهد که هسته اصلی کتاب متعلق به سال‌های پایانی حکومت هشان بن عبدالملک (حکومت: ۱۰۵-۱۲۵ق) است.
اعتبار
نویسنده
ترجمه و چاپ و نشر
پانویس
- ↑ میراث مکتوب شیعه، ص۱۲۶.
- ↑ بحارالانوار، ج۱، ص۳۲.
- ↑ فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۱.
- ↑ فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۱.
- ↑ «سیلم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.
- ↑ «کتاب سلیم بن قیس الهلالی أقدم نص تاریخی عقائدی فی الإسلام»، ص۸۵.
- ↑ الغیبة، ص۱۰۱.
- ↑ الفهرست، ص۳۰۷-۳۰۸.
- ↑ الغیبة، ص۱۰۲.
- ↑ فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۲.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۷۲.
- ↑ الذریعه، ج۲، ص۱۵۲.
- ↑ فرهنگ کتب حدیثی شیعه، ج۱، ص۹۲.
- ↑ برای نمونه‌ای نگاه کنید: الکافی، ج۱، ص۲۹۷-۲۹۸.
- ↑ برای نمونه‌ای نگاه کنید: تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۷۶-۱۷۷.
- ↑ منتهی المطلب، ج۸، ص۵۶۲.
- ↑ برای نمونه‌ای نگاه کنید: ج۱۶، ص۸۴-۸۵.
- ↑ «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۹-۲۰.
- ↑ «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۲۰.
- ↑ «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۲۰.
- ↑ اصل مجموعه روایاتی است که محتوای آن از کتاب دیگری گرفته نشده، بلکه نویسنده خود این روایات را از معصوم یا کسی که بی‌واسطه از معصوم نقل کرده شنیده و آنها را نوشته است (الذریعه، ج۲، ص۱۲۶).
منابع
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- تهذيب الأحكام؛ محمد بن الحسن طوسى، م ۴۶۰ق، تحقیق: حسن الموسوى خرسان، تهران: دار الكتب الإسلامية، چهارم، ۱۴۰۷ق.
- الذریعة الی تصانیف الشیعة؛ محمدمحسن بن علی منزوی (آقابزرگ تهرانی)، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- «سلیم بن قیس هلالی»؛ سید محمد عمادی حائری، دانشنامه جهان اسلام (ج۲۴)، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش.
- میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخست؛ سید حسین مدرسی طباطبایی، ترجمه: سید علی قرائی و رسول جعفریان، قم: نشر مورخ، ۱۳۸۶ش.
- الغیبة؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، ۱۳۹۷ق.
- فرهنگ کتب حدیثی شیعه؛ سید محمود مدنی بجستانی، تهران: مؤسسه انتشارات امير کبير (شرکت چاپ و نشر بين‌الملل)، ۱۳۸۵ش.
- الفهرست؛ محمد بن اسحاق (ابن‌ندیم)، بیروت: دار المعرفة، بی‌تا.
- الکافی؛ محمد بن یعقوب کلینی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
- «کتاب سلیم بن قیس الهلالی أقدم نص تاریخی عقائدی فی الإسلام»؛ محمدباقر انصاری زنجانی، مجله تراثنا، سال شانزدهم، شماره ۳ و ۴، رجب تا ذوالحجه ۱۴۰۲ق.
- «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»؛ محمدتقی سبحانی، نشریه آینه پژوهش، شماره ۳۷، فروردين و ارديبهشت ۱۳۷۵ش.
- منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ حسن بن یوسف (علامه حلی)، مشهد: آستانة الرضوية المقدسة (مجمع البحوث الإسلامية)، ۱۴۱۲ق.
- وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة؛ محمد بن حسن حر عاملی، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.