آيه ۶۱ توبه و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== « وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ...» | == « وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ...»<ref>توبه / ۶۱ . غدير در قرآن: ج ۲ ص ۷۹ - ۸۵. واقعه قرآنى غدير: ص ۸۲ . سخنرانى استثنائى غدير: ص ۱۴۷ - ۱۵۵.</ref> == | ||
در غدير ۱۸ آيه قرآن به صراحت تفسير شده است؛ به اين معنى كه | در غدير ۱۸ آيه قرآن به صراحت تفسير شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان فرموده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است. اين موارد در مقابل آياتى است كه به صورت تضمين در كلام و [[اقتباس]] در خطابه حضرت آمده است. | ||
يكى از اين آيات، آيه ۶۱ سوره توبه است: | يكى از اين آيات، آيه ۶۱ سوره توبه است: | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
«وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّه وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّه لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» : | «وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّه وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّه لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» : | ||
«از آنان كسانى هستند كه پيامبرصلى الله عليه وآله را اذيت مى كنند و مى گويند او «اذن» (گوش فرا دهنده) است. بگو: گوش است بر ضد كسانى كه گمان مى كنند او اُذُن است و براى شما خير است. به خدا ايمان مى آورد و در مقابل مؤمنين تواضع و احترام مى نمايد، و براى كسانى از شما كه ايمان آورده اند رحمت است، و براى كسانى كه | «از آنان كسانى هستند كه پيامبرصلى الله عليه وآله را اذيت مى كنند و مى گويند او «اذن» (گوش فرا دهنده) است. بگو: گوش است بر ضد كسانى كه گمان مى كنند او اُذُن است و براى شما خير است. به خدا ايمان مى آورد و در مقابل مؤمنين تواضع و احترام مى نمايد، و براى كسانى از شما كه ايمان آورده اند رحمت است، و براى كسانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله را اذيت مى كنند عذاب دردناک است». | ||
اين آيه از پنج بُعد قابل بررسى است: | اين آيه از پنج بُعد قابل بررسى است: | ||
=== متن خطبه غدير === | === متن خطبه غدير === | ||
پيامبر صلى الله عليه | پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش دوم خطبه غدير وحى خاص براى ابلاغ ولايت را بيان فرمود. | ||
در ضمن آزار و اذيت هاى پى در پى منافقين را نسبت به حضرتش يادآور شد، تا آنجا كه نسبت هاى مسخره آميز به حضرت دادند و كلمه «اُذُن» به معناى «گوش» را درباره حضرت به كار بردند، كه منظورشان «سراپا گوش» بودن اميرالمؤمنين و پيامبر صلى الله عليه و آله و توجه متقابل آنان نسبت به يكديگر بود. | |||
وَ سَالْتُ جَبْرَئيلَ انْ يَسْتَعْفِىَ لِىَ السَّلامَ عَنْ تَبْليغِ ذلِكَ الَيْكُمْ - ايُّهَا النّاسُ - لِعِلْمى بِقِلَّةِ الْمُتَّقينَ وَ كَثْرَةِ الْمُنافِقينَ وَ ادْغالِ اللاّئِمينَ وَ حِيَلِ الْمُسْتَهْزِئينَ بِالاسْلامِ، الَّذينَ وَصَفَهُمُ اللَّه فى كِتابِهِ بِانَّهُمْ يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِى قُلُوبِهِمْ وَ يَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّه عَظِيمٌ وَ كَثْرَةِ اذاهُمْ لى غَيْرَ مَرَّةٍ، حَتّى سَمُّونى اذُناً وَ زَعَمُوا انّى كَذلِكَ لِكَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ ايّاىَ وَ اقْبالى عَلَيْهِ وَ هَواهُ وَ قَبُولِهِ مِنّى، حَتّى انْزَلَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ فى ذلِكَ: «وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ عَلَى الَّذينَ يَزْعَمُونَ انَّهُ اذُنٌ - خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّه وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّه لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» . | آنگاه آيه ۶۱ سوره توبه را قرائت كرد كه درباره نسبت دهندگان اين كلمه از منافقين نازل شده بود: | ||
«وَ مِنْهُمُ الَّذينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ، قُلْ اُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذينَ آمَنوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ يُؤذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ» : | |||
وَ سَالْتُ جَبْرَئيلَ انْ يَسْتَعْفِىَ لِىَ السَّلامَ عَنْ تَبْليغِ ذلِكَ الَيْكُمْ - ايُّهَا النّاسُ - لِعِلْمى بِقِلَّةِ الْمُتَّقينَ وَ كَثْرَةِ الْمُنافِقينَ وَ ادْغالِ اللاّئِمينَ وَ حِيَلِ الْمُسْتَهْزِئينَ بِالاسْلامِ، الَّذينَ وَصَفَهُمُ اللَّه فى كِتابِهِ بِانَّهُمْ يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِى قُلُوبِهِمْ وَ يَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّه عَظِيمٌ وَ كَثْرَةِ اذاهُمْ لى غَيْرَ مَرَّةٍ، حَتّى سَمُّونى اذُناً وَ زَعَمُوا انّى كَذلِكَ لِكَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ ايّاىَ وَ اقْبالى عَلَيْهِ وَ هَواهُ وَ قَبُولِهِ مِنّى، حَتّى انْزَلَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ فى ذلِكَ: «وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ عَلَى الَّذينَ يَزْعَمُونَ انَّهُ اذُنٌ - خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّه وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّه لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ». | |||
وَ لَوْ شِئْتُ انْ اسَمِّىَ الْقائِلينَ بِذلِكَ بِاسْمائِهِمْ لَسَمَّيْتُ، وَ انْ اومِئَ الَيْهِمْ بِاعْيانِهِمْ لاَوْمَأْتُ، وَ انْ ادُلَّ عَلَيْهِمْ لَدَلَلْتُ، وَ لكِنّى وَ اللَّه فى امُورِهِمْ قَدْ تَكَرَّمْتُ: | وَ لَوْ شِئْتُ انْ اسَمِّىَ الْقائِلينَ بِذلِكَ بِاسْمائِهِمْ لَسَمَّيْتُ، وَ انْ اومِئَ الَيْهِمْ بِاعْيانِهِمْ لاَوْمَأْتُ، وَ انْ ادُلَّ عَلَيْهِمْ لَدَلَلْتُ، وَ لكِنّى وَ اللَّه فى امُورِهِمْ قَدْ تَكَرَّمْتُ: | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۵: | ||
اى مردم، من از جبرئيل درخواست كردم كه از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ اين مهم معاف بدارد، زيرا از كمى متقين و زيادى منافقين و افساد ملامت كنندگان و حيله هاى مسخره كنندگان اسلام اطلاع دارم، كسانى كه خداوند در كتابش آنان را چنين توصيف كرده است كه با زبانشان مى گويند آنچه در قلب هايشان نيست و اين كار را سهل مى شمارند در حالى كه نزد خداوند عظيم است. | اى مردم، من از جبرئيل درخواست كردم كه از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ اين مهم معاف بدارد، زيرا از كمى متقين و زيادى منافقين و افساد ملامت كنندگان و حيله هاى مسخره كنندگان اسلام اطلاع دارم، كسانى كه خداوند در كتابش آنان را چنين توصيف كرده است كه با زبانشان مى گويند آنچه در قلب هايشان نيست و اين كار را سهل مى شمارند در حالى كه نزد خداوند عظيم است. | ||
همچنين به خاطر اين است كه | همچنين به خاطر اين است كه [[منافقین]] بارها مرا اذيت كرده اند تا آنجا كه مرا «اذُن» (گوش فرا دهنده) ناميدند، و گمان كردند كه من چنين هستم به خاطر ملازمت بسيار او (حضرت امیر) با من و توجه من به او و تمايل او به من و قبولش از من، تا آنجا كه خداوند عزوجل در اين باره چنين نازل كرد: | ||
«و از آنان كسانى هستند كه | «و از آنان كسانى هستند كه پيامبر صلى الله عليه و آله را اذيت مى كنند و مى گويند او «اذن» (گوش فرا دهنده) است. بگو: گوش است بر ضد كسانى كه گمان مى كنند او «اذُن» است و براى شما خير است. به خدا ايمان مى آورد و در مقابل مؤمنين تواضع و احترام مى نمايد، و براى كسانى از شما كه ايمان آورده اند رحمت است، و براى كسانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله را اذيت مى كنند عذاب دردناک است». | ||
و اگر بخواهم گويندگان چنين نسبتى را معرفى كنم و به آنان اشاره نمايم و آنان را نشان دهم مى توانم، ولى درباره آنان با بزرگوارى رفتار كرده ام. <ref>اسرار غدير: ص ۱۴۰ | و اگر بخواهم گويندگان چنين نسبتى را معرفى كنم و به آنان اشاره نمايم و آنان را نشان دهم مى توانم، ولى درباره آنان با بزرگوارى رفتار كرده ام.<ref>اسرار غدير: ص ۱۳۹، ۱۴۰ بخش ۲.</ref> | ||
=== موقعيت تاريخى === | === موقعيت تاريخى === | ||
با پايان اولين بخش سخن كه حمد و ثناى الهى بود، | با پايان اولين بخش سخن كه حمد و ثناى الهى بود، پيامبر صلى الله عليه و آله بخش دوم سخن را آغاز فرمود، و با اشاره به آيه تبليغ و آيه ولايت، و نيز اشاره به نسبت هاى مسخره آميز منافقين به حضرت، آيه ۶۱ سوره توبه را قرائت كرد كه درباره نسبت دهندگان اين كلمه از منافقين نازل شده بود: | ||
«وَ مِنْهُمُ الَّذينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ، قُلْ اُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذينَ آمَنوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ يُؤذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ» . | «وَ مِنْهُمُ الَّذينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ، قُلْ اُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذينَ آمَنوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ يُؤذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ». | ||
آيه مزبور در اولين مراحل خطبه مطرح مى شود كه نزول آيه «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ ...» اعلام شده، و همه آماده مى شوند تا مرحله اصلى خطبه برسد و معلوم شود | آيه مزبور در اولين مراحل خطبه مطرح مى شود كه نزول آيه «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ ...» اعلام شده، و همه آماده مى شوند تا مرحله اصلى خطبه برسد و معلوم شود پيامبر صلى الله عليه و آله مأمور به تبليغ چه پيامى است. | ||
با آنكه مسير سخن نشاط و سرور خاصى را همراه دارد، اما گويا چهره حضرت درهم | با آنكه مسير سخن نشاط و سرور خاصى را همراه دارد، اما گويا چهره حضرت درهم مى رود و توجه عميق خود را به حضور كوردلان و منافقينى مىدوزد كه عملاً در كاروان غدير حضور دارند و همچنان در جامعه مسلمين حضور خواهند داشت. | ||
اينان به قدرى كينه توز و آماده فتنه انگيزى هستند كه | اينان به قدرى كينه توز و آماده فتنه انگيزى هستند كه پيامبر صلى الله عليه و آله وجودشان را مانعى بزرگ بر سر راه برنامه غدير مى بيند در حدى كه اگر خداوند با اراده خويش آنان را درهم نكوبد واقعاً معرفى و اعلان ولايت حضرت امیر عليه السلام با حضور آنان ميسّر نيست، و آنگاه كه خطاب «وَ اللَّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» آمد بر همه ثابت شد كه خطر منافقين جدى است و به همين جهت خدا ضامن حفظ رسولش شده است. | ||
=== موقعيت قرآنى === | === موقعيت قرآنى === | ||
سوره توبه از آيه ۳۷ خطاب با منافقين را آغاز مى كند و صحنه هاى مختلفى از كارشكنى هاى آنان را ترسيم مى نمايد، و اين روند تا آخر سوره ادامه مى يابد و از سوره هايى است كه به طور خاص منافقين را زير نظر گرفته است. مطالعه اين آيات نشان مى دهد كه منافقين چه اندازه در اذيت | سوره توبه از آيه ۳۷ خطاب با منافقين را آغاز مى كند و صحنه هاى مختلفى از كارشكنى هاى آنان را ترسيم مى نمايد، و اين روند تا آخر سوره ادامه مى يابد و از سوره هايى است كه به طور خاص منافقين را زير نظر گرفته است. مطالعه اين آيات نشان مى دهد كه منافقين چه اندازه در اذيت پيامبر صلى الله عليه و آله پيش رفته اند و به تخريب زمينه هاى اجتماعى اهداف اسلام پرداخته اند. | ||
=== تحليل تاريخى === | === تحليل تاريخى === | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۳: | ||
درباره آيه «اُذُن» كه بازگوى يكى از بارزترين نمونه هاى آزار منافقين است، در خطابه غدير حضرت به بيان كاملى پرداخته اند. | درباره آيه «اُذُن» كه بازگوى يكى از بارزترين نمونه هاى آزار منافقين است، در خطابه غدير حضرت به بيان كاملى پرداخته اند. | ||
آنان كه ملازمت اميرالمؤمنين عليه السلام با رسول اللَّه صلى الله عليه | آنان كه ملازمت اميرالمؤمنين عليه السلام با رسول اللَّه صلى الله عليه و آله را به صورت دو جانبه مى ديدند و شاهد جلسات خصوصى آن دو بزرگوار بودند كه احدى در آنها شريک نبود، به خود تا اين حد جرئت دادند كه حتى به صورت لسانى جسارت كنند و به كنايه لقب «اذُن» به معناى «گوش» را به حضرت دادند و منظورشان اين بود كه سر تا پا گوش است و اسرارى را در گوش يكديگر نجوى مى كنند، و در واقع با اين كلمه حضرت را مسخره مى كردند. | ||
خداوند در تقبيح اين رفتار منافقين آيه اى نازل كرد كه | خداوند در تقبيح اين رفتار منافقين آيه اى نازل كرد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير ضمن قرائت آن به تفسيرش نيز پرداخت: | ||
اولاً داستان آيه «اذُن» را بيان فرمود كه در سطور قبل ذكر شد. | اولاً داستان آيه «اذُن» را بيان فرمود كه در سطور قبل ذكر شد. | ||
ثانياً در بين آيه بيان فرمود كه اگر من و على نجوا مى كنيم و مطالبى را سرّى به يكديگر مى گوييم اين مطالب سرى درباره منافقين است و آنان اين مسئله را به خوبى احساس كرده اند كه اين گونه مسخره مى كنند، و دقيقاً به همين جهت اين نجواها به نفع مؤمنين است، و در آخر اين آيه اذيت كنندگان | ثانياً در بين آيه بيان فرمود كه اگر من و على نجوا مى كنيم و مطالبى را سرّى به يكديگر مى گوييم اين مطالب سرى درباره منافقين است و آنان اين مسئله را به خوبى احساس كرده اند كه اين گونه مسخره مى كنند، و دقيقاً به همين جهت اين نجواها به نفع مؤمنين است، و در آخر اين آيه اذيت كنندگان پيامبر صلى الله عليه و آله به جهنم و عذاب اليم وعده داده شده اند. | ||
از آنجا كه ماجراى «اذُن» مسئله اى مخفى نبوده، آن حضرت بر فراز منبر غدير از تشنّج احتراز مى نمايد و به اشاره مى فرمايد: افرادى را كه چنين استهزايى نسبت به من روا داشته اند به نامشان مى شناسم و مى توانم هم اكنون با اشاره دست آنان را به همه نشان دهم. | از آنجا كه ماجراى «اذُن» مسئله اى مخفى نبوده، آن حضرت بر فراز منبر غدير از تشنّج احتراز مى نمايد و به اشاره مى فرمايد: افرادى را كه چنين استهزايى نسبت به من روا داشته اند به نامشان مى شناسم و مى توانم هم اكنون با اشاره دست آنان را به همه نشان دهم. | ||
اين حاكى از حضور آنان در برابر منبر غدير است. سپس مى فرمايد: ولى مصلحت كنونى آن است كه با آنان درگير نشوم و بزرگوارانه رفتار كنم. امام كاظم | اين حاكى از حضور آنان در برابر منبر غدير است. سپس مى فرمايد: ولى مصلحت كنونى آن است كه با آنان درگير نشوم و بزرگوارانه رفتار كنم. امام كاظم علیه السلام در اين باره مى فرمايند: پيامبر صلى الله عليه و آله درباره منافقين با بزرگوارى رفتار كردند و ظاهر آنان را پذيرفت و باطنشان را به خدا واگذار كرد.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۵۶.</ref> | ||
==== تحليل اعتقادى دوم ==== | ==== تحليل اعتقادى دوم ==== | ||
ذكر نمونه هايى از جسارت هاى منافقين حاضر در غدير كه در تاريخ به صراحت ذكر شده مى تواند روشنگر اين نكته باشد كه در غدير اهانت به ساحت مقدس | ذكر نمونه هايى از جسارت هاى منافقين حاضر در غدير كه در تاريخ به صراحت ذكر شده مى تواند روشنگر اين نكته باشد كه در غدير اهانت به ساحت مقدس پيامبر صلى الله عليه و آله به اعلى درجه خود و به حدودى فراتر از مسئله اذُن رسيد و انجام دهندگان اين جسارت ها نيز معلوم شدند: | ||
===== هنگام ورود به غدير ===== | ===== هنگام ورود به غدير ===== | ||
وقتى | وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله دستور آماده سازى زير درختان و منبر غدير را صادر فرمودند، يكى از منافقين گفت: در اينجا كه ساعتى بيش توقف نخواهد داشت، براى چه دستور كندن خارها را مى دهند! بدانيد كه امروز مسئله مهم و ناراحت كننده اى خواهند آورد!<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۵۱ .</ref> | ||
===== در مقابل منبر ===== | ===== در مقابل منبر ===== | ||
امام صادق | [[امام صادق علیه السلام]] فرمودند: هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله اميرالمؤمنين عليه السلام را در روز غدير معرفى و منصوب مى فرمودند، در مقابل حضرت هفت نفر از منافقين قرار داشتند كه عبارت بودند از: ابابکر ، عمر، عبدالرحمن بن عوف، سعد بن ابى وقاص، ابوعبيده جراح، سالم مولى ابى حذيفه، و مغيرة بن شعبه. | ||
از ميان اينها عمر گفت: او را نمى بينيد كه چشمانش مانند مجانين در گردش است؟! اكنون مى گويد: خدايم چنين گفته است! <ref>عوالم العلوم: ج | از ميان اينها عمر گفت: او را نمى بينيد كه چشمانش مانند مجانين در گردش است؟! اكنون مى گويد: خدايم چنين گفته است!<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۳۴.</ref> و اين گونه برنامه پيامبر صلى الله عليه و آله را به مسخره گرفتند. | ||
===== هنگام «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ ...» ===== | ===== هنگام «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ ...» ===== | ||
آنگاه كه اميرالمؤمنين عليه السلام بر سر دستان پيامبر صلى الله عليه | آنگاه كه اميرالمؤمنين عليه السلام بر سر دستان پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفتند و فرمودند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ»، عمر گفت: نه به خدا قسم، خدا به او چنين دستورى نداده و اين را از پيش خود مى گويد!<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۰.</ref> | ||
===== پس از خطابه غدير ===== | ===== پس از خطابه غدير ===== | ||
همچنين معاويه در روز غدير - بعد از منصوب شدن اميرالمؤمنين عليه السلام - از شدت ناراحتى برخاست و با تكبر به راه افتاد و با غضب خارج شد در حالى كه دست راستش را بر ابوموسى اشعرى و دست چپش را بر مغيرة بن شعبه تكيه داده بود و با تبختر مى گفت: محمد را بر اين گفتارش تصديق نمى كنيم و به ولايت على اقرار نمى نماييم.<ref>عوالم العلوم: ج | همچنين معاويه در روز غدير - بعد از منصوب شدن اميرالمؤمنين عليه السلام - از شدت ناراحتى برخاست و با تكبر به راه افتاد و با غضب خارج شد در حالى كه دست راستش را بر ابوموسى اشعرى و دست چپش را بر مغيرة بن شعبه تكيه داده بود و با تبختر مى گفت: محمد را بر اين گفتارش تصديق نمى كنيم و به ولايت على اقرار نمى نماييم.<ref>عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۹۶، ۹۷، ۱۲۵.</ref> | ||
===== در پايان سخنرانى ===== | ===== در پايان سخنرانى ===== | ||
عده اى ديگر از منافقين گفتند: محمد هر ساعتى ما را به مطلب جديدى مى خواند. اكنون هم اين مطلب را پيش كشيده كه اهل بيتش را بر گُرده ما سوار كند! <ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۰.</ref> | عده اى ديگر از منافقين گفتند: محمد هر ساعتى ما را به مطلب جديدى مى خواند. اكنون هم اين مطلب را پيش كشيده كه اهل بيتش را بر گُرده ما سوار كند!<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۰.</ref> | ||
===== پس از بيعت ===== | ===== پس از بيعت ===== | ||
پس از بيعت در غدير عمر شانه بالا انداخت و به ابوبكر گفت: عجب زير بازوى پسر عمويش را گرفته بالا مى برد! <ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۳۸.</ref> | پس از بيعت در غدير عمر شانه بالا انداخت و به ابوبكر گفت: عجب زير بازوى پسر عمويش را گرفته بالا مى برد!<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۳۸.</ref> | ||
===== هم پيمانى بعد از بيعت ===== | ===== هم پيمانى بعد از بيعت ===== | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۴: | ||
سه نفر از منافقين پس از خطابه و بيعت غدير در خيمه خود جمع شده بودند. | سه نفر از منافقين پس از خطابه و بيعت غدير در خيمه خود جمع شده بودند. | ||
يكى از آن ها گفت: محمد احمق است(العیاذ بالله) اگر گمان مى كند خلافت بعد از او براى حضرت امیر سازگار خواهد بود. ديگرى گفت: او را احمق مى خوانى! آيا نمى دانى او مجنون است(العیاذ بالله)؟ سومى گفت: چه احمق باشد و چه مجنون، به خدا قسم آنچه مى گويد هرگز نخواهد شد. پيرمردى از ميان مردم گفت: اگر ما بين اقوام خود آن گونه كه او مى گويد باشيم، از خران بدتريم!!! <ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۴۳.</ref>با توجه به اين موارد كه نمونه هايى از مسايل اتفاق افتاده توسط منافقين است، اذيت و آزارشان نسبت به مقام نبوت معلوم مى شود و طبعاً «عذاب اليمِ» مذكور در آيه شاملشان مى گردد. | يكى از آن ها گفت: محمد احمق است(العیاذ بالله) اگر گمان مى كند خلافت بعد از او براى حضرت امیر سازگار خواهد بود. ديگرى گفت: او را احمق مى خوانى! آيا نمى دانى او مجنون است(العیاذ بالله)؟ سومى گفت: چه احمق باشد و چه مجنون، به خدا قسم آنچه مى گويد هرگز نخواهد شد. | ||
پيرمردى از ميان مردم گفت: اگر ما بين اقوام خود آن گونه كه او مى گويد باشيم، از خران بدتريم!!!<ref>بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۴۳.</ref> | |||
با توجه به اين موارد كه نمونه هايى از مسايل اتفاق افتاده توسط منافقين است، اذيت و آزارشان نسبت به مقام نبوت معلوم مى شود و طبعاً «عذاب اليمِ» مذكور در آيه شاملشان مى گردد. | |||
اين گونه است كه گروهى از اهل جهنم پس از | اين گونه است كه گروهى از اهل جهنم پس از پيامبر صلى الله عليه و آله زمام امور مسلمين را به دست گرفتند، و طبيعى بود كه جامعه اسلامى را به سوى آتش بكشانند و اين مسير تا كنون مسير چهارده قرن را طى كند. دقيقاً به همين دليل است كه شيعه از اين راه جهنمى فاصله مى گيرد و همراه «قائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلينَ» تا «جَنّاتِ النَّعيمِ» مى رود. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۲۲ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۳
« وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ...»[۱]
در غدير ۱۸ آيه قرآن به صراحت تفسير شده است؛ به اين معنى كه پيامبر صلى الله عليه و آله متن آيه را جداگانه در خطبه بيان فرموده و قبل يا بعد از آن به تفسيرش پرداخته است. اين موارد در مقابل آياتى است كه به صورت تضمين در كلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.
يكى از اين آيات، آيه ۶۱ سوره توبه است:
«وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّه وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّه لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» :
«از آنان كسانى هستند كه پيامبرصلى الله عليه وآله را اذيت مى كنند و مى گويند او «اذن» (گوش فرا دهنده) است. بگو: گوش است بر ضد كسانى كه گمان مى كنند او اُذُن است و براى شما خير است. به خدا ايمان مى آورد و در مقابل مؤمنين تواضع و احترام مى نمايد، و براى كسانى از شما كه ايمان آورده اند رحمت است، و براى كسانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله را اذيت مى كنند عذاب دردناک است».
اين آيه از پنج بُعد قابل بررسى است:
متن خطبه غدير
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش دوم خطبه غدير وحى خاص براى ابلاغ ولايت را بيان فرمود.
در ضمن آزار و اذيت هاى پى در پى منافقين را نسبت به حضرتش يادآور شد، تا آنجا كه نسبت هاى مسخره آميز به حضرت دادند و كلمه «اُذُن» به معناى «گوش» را درباره حضرت به كار بردند، كه منظورشان «سراپا گوش» بودن اميرالمؤمنين و پيامبر صلى الله عليه و آله و توجه متقابل آنان نسبت به يكديگر بود.
آنگاه آيه ۶۱ سوره توبه را قرائت كرد كه درباره نسبت دهندگان اين كلمه از منافقين نازل شده بود:
«وَ مِنْهُمُ الَّذينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ، قُلْ اُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذينَ آمَنوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ يُؤذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ» :
وَ سَالْتُ جَبْرَئيلَ انْ يَسْتَعْفِىَ لِىَ السَّلامَ عَنْ تَبْليغِ ذلِكَ الَيْكُمْ - ايُّهَا النّاسُ - لِعِلْمى بِقِلَّةِ الْمُتَّقينَ وَ كَثْرَةِ الْمُنافِقينَ وَ ادْغالِ اللاّئِمينَ وَ حِيَلِ الْمُسْتَهْزِئينَ بِالاسْلامِ، الَّذينَ وَصَفَهُمُ اللَّه فى كِتابِهِ بِانَّهُمْ يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ فِى قُلُوبِهِمْ وَ يَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّه عَظِيمٌ وَ كَثْرَةِ اذاهُمْ لى غَيْرَ مَرَّةٍ، حَتّى سَمُّونى اذُناً وَ زَعَمُوا انّى كَذلِكَ لِكَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ ايّاىَ وَ اقْبالى عَلَيْهِ وَ هَواهُ وَ قَبُولِهِ مِنّى، حَتّى انْزَلَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ فى ذلِكَ: «وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ عَلَى الَّذينَ يَزْعَمُونَ انَّهُ اذُنٌ - خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّه وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّه لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ».
وَ لَوْ شِئْتُ انْ اسَمِّىَ الْقائِلينَ بِذلِكَ بِاسْمائِهِمْ لَسَمَّيْتُ، وَ انْ اومِئَ الَيْهِمْ بِاعْيانِهِمْ لاَوْمَأْتُ، وَ انْ ادُلَّ عَلَيْهِمْ لَدَلَلْتُ، وَ لكِنّى وَ اللَّه فى امُورِهِمْ قَدْ تَكَرَّمْتُ:
اى مردم، من از جبرئيل درخواست كردم كه از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ اين مهم معاف بدارد، زيرا از كمى متقين و زيادى منافقين و افساد ملامت كنندگان و حيله هاى مسخره كنندگان اسلام اطلاع دارم، كسانى كه خداوند در كتابش آنان را چنين توصيف كرده است كه با زبانشان مى گويند آنچه در قلب هايشان نيست و اين كار را سهل مى شمارند در حالى كه نزد خداوند عظيم است.
همچنين به خاطر اين است كه منافقین بارها مرا اذيت كرده اند تا آنجا كه مرا «اذُن» (گوش فرا دهنده) ناميدند، و گمان كردند كه من چنين هستم به خاطر ملازمت بسيار او (حضرت امیر) با من و توجه من به او و تمايل او به من و قبولش از من، تا آنجا كه خداوند عزوجل در اين باره چنين نازل كرد:
«و از آنان كسانى هستند كه پيامبر صلى الله عليه و آله را اذيت مى كنند و مى گويند او «اذن» (گوش فرا دهنده) است. بگو: گوش است بر ضد كسانى كه گمان مى كنند او «اذُن» است و براى شما خير است. به خدا ايمان مى آورد و در مقابل مؤمنين تواضع و احترام مى نمايد، و براى كسانى از شما كه ايمان آورده اند رحمت است، و براى كسانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله را اذيت مى كنند عذاب دردناک است».
و اگر بخواهم گويندگان چنين نسبتى را معرفى كنم و به آنان اشاره نمايم و آنان را نشان دهم مى توانم، ولى درباره آنان با بزرگوارى رفتار كرده ام.[۲]
موقعيت تاريخى
با پايان اولين بخش سخن كه حمد و ثناى الهى بود، پيامبر صلى الله عليه و آله بخش دوم سخن را آغاز فرمود، و با اشاره به آيه تبليغ و آيه ولايت، و نيز اشاره به نسبت هاى مسخره آميز منافقين به حضرت، آيه ۶۱ سوره توبه را قرائت كرد كه درباره نسبت دهندگان اين كلمه از منافقين نازل شده بود:
«وَ مِنْهُمُ الَّذينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ، قُلْ اُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذينَ آمَنوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ يُؤذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ».
آيه مزبور در اولين مراحل خطبه مطرح مى شود كه نزول آيه «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ ...» اعلام شده، و همه آماده مى شوند تا مرحله اصلى خطبه برسد و معلوم شود پيامبر صلى الله عليه و آله مأمور به تبليغ چه پيامى است.
با آنكه مسير سخن نشاط و سرور خاصى را همراه دارد، اما گويا چهره حضرت درهم مى رود و توجه عميق خود را به حضور كوردلان و منافقينى مىدوزد كه عملاً در كاروان غدير حضور دارند و همچنان در جامعه مسلمين حضور خواهند داشت.
اينان به قدرى كينه توز و آماده فتنه انگيزى هستند كه پيامبر صلى الله عليه و آله وجودشان را مانعى بزرگ بر سر راه برنامه غدير مى بيند در حدى كه اگر خداوند با اراده خويش آنان را درهم نكوبد واقعاً معرفى و اعلان ولايت حضرت امیر عليه السلام با حضور آنان ميسّر نيست، و آنگاه كه خطاب «وَ اللَّه يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» آمد بر همه ثابت شد كه خطر منافقين جدى است و به همين جهت خدا ضامن حفظ رسولش شده است.
موقعيت قرآنى
سوره توبه از آيه ۳۷ خطاب با منافقين را آغاز مى كند و صحنه هاى مختلفى از كارشكنى هاى آنان را ترسيم مى نمايد، و اين روند تا آخر سوره ادامه مى يابد و از سوره هايى است كه به طور خاص منافقين را زير نظر گرفته است. مطالعه اين آيات نشان مى دهد كه منافقين چه اندازه در اذيت پيامبر صلى الله عليه و آله پيش رفته اند و به تخريب زمينه هاى اجتماعى اهداف اسلام پرداخته اند.
تحليل تاريخى
تصريح به خطر منافقين در اثناى خطبه اين نتيجه را دارد كه در دور دست هاى تاريخ كه مطالعه كنندگان خطبه غدير آن را مورد بررسى قرار مى دهند، به آسانى زير پا گذاشتن غدير در سقيفه را تحليل مى كنند و در مى يابند كه منافقين در غدير چه سوداهايى در سر مى پروراندند و چگونه پايه هاى آن را محكم نمودند تا ثمره شومش را در سقيفه گرفتند.
تحليل اعتقادى
تحليل اعتقادى اول
درباره آيه «اُذُن» كه بازگوى يكى از بارزترين نمونه هاى آزار منافقين است، در خطابه غدير حضرت به بيان كاملى پرداخته اند.
آنان كه ملازمت اميرالمؤمنين عليه السلام با رسول اللَّه صلى الله عليه و آله را به صورت دو جانبه مى ديدند و شاهد جلسات خصوصى آن دو بزرگوار بودند كه احدى در آنها شريک نبود، به خود تا اين حد جرئت دادند كه حتى به صورت لسانى جسارت كنند و به كنايه لقب «اذُن» به معناى «گوش» را به حضرت دادند و منظورشان اين بود كه سر تا پا گوش است و اسرارى را در گوش يكديگر نجوى مى كنند، و در واقع با اين كلمه حضرت را مسخره مى كردند.
خداوند در تقبيح اين رفتار منافقين آيه اى نازل كرد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير ضمن قرائت آن به تفسيرش نيز پرداخت:
اولاً داستان آيه «اذُن» را بيان فرمود كه در سطور قبل ذكر شد.
ثانياً در بين آيه بيان فرمود كه اگر من و على نجوا مى كنيم و مطالبى را سرّى به يكديگر مى گوييم اين مطالب سرى درباره منافقين است و آنان اين مسئله را به خوبى احساس كرده اند كه اين گونه مسخره مى كنند، و دقيقاً به همين جهت اين نجواها به نفع مؤمنين است، و در آخر اين آيه اذيت كنندگان پيامبر صلى الله عليه و آله به جهنم و عذاب اليم وعده داده شده اند.
از آنجا كه ماجراى «اذُن» مسئله اى مخفى نبوده، آن حضرت بر فراز منبر غدير از تشنّج احتراز مى نمايد و به اشاره مى فرمايد: افرادى را كه چنين استهزايى نسبت به من روا داشته اند به نامشان مى شناسم و مى توانم هم اكنون با اشاره دست آنان را به همه نشان دهم.
اين حاكى از حضور آنان در برابر منبر غدير است. سپس مى فرمايد: ولى مصلحت كنونى آن است كه با آنان درگير نشوم و بزرگوارانه رفتار كنم. امام كاظم علیه السلام در اين باره مى فرمايند: پيامبر صلى الله عليه و آله درباره منافقين با بزرگوارى رفتار كردند و ظاهر آنان را پذيرفت و باطنشان را به خدا واگذار كرد.[۳]
تحليل اعتقادى دوم
ذكر نمونه هايى از جسارت هاى منافقين حاضر در غدير كه در تاريخ به صراحت ذكر شده مى تواند روشنگر اين نكته باشد كه در غدير اهانت به ساحت مقدس پيامبر صلى الله عليه و آله به اعلى درجه خود و به حدودى فراتر از مسئله اذُن رسيد و انجام دهندگان اين جسارت ها نيز معلوم شدند:
هنگام ورود به غدير
وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله دستور آماده سازى زير درختان و منبر غدير را صادر فرمودند، يكى از منافقين گفت: در اينجا كه ساعتى بيش توقف نخواهد داشت، براى چه دستور كندن خارها را مى دهند! بدانيد كه امروز مسئله مهم و ناراحت كننده اى خواهند آورد![۴]
در مقابل منبر
امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله اميرالمؤمنين عليه السلام را در روز غدير معرفى و منصوب مى فرمودند، در مقابل حضرت هفت نفر از منافقين قرار داشتند كه عبارت بودند از: ابابکر ، عمر، عبدالرحمن بن عوف، سعد بن ابى وقاص، ابوعبيده جراح، سالم مولى ابى حذيفه، و مغيرة بن شعبه.
از ميان اينها عمر گفت: او را نمى بينيد كه چشمانش مانند مجانين در گردش است؟! اكنون مى گويد: خدايم چنين گفته است![۵] و اين گونه برنامه پيامبر صلى الله عليه و آله را به مسخره گرفتند.
هنگام «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ ...»
آنگاه كه اميرالمؤمنين عليه السلام بر سر دستان پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفتند و فرمودند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ»، عمر گفت: نه به خدا قسم، خدا به او چنين دستورى نداده و اين را از پيش خود مى گويد![۶]
پس از خطابه غدير
همچنين معاويه در روز غدير - بعد از منصوب شدن اميرالمؤمنين عليه السلام - از شدت ناراحتى برخاست و با تكبر به راه افتاد و با غضب خارج شد در حالى كه دست راستش را بر ابوموسى اشعرى و دست چپش را بر مغيرة بن شعبه تكيه داده بود و با تبختر مى گفت: محمد را بر اين گفتارش تصديق نمى كنيم و به ولايت على اقرار نمى نماييم.[۷]
در پايان سخنرانى
عده اى ديگر از منافقين گفتند: محمد هر ساعتى ما را به مطلب جديدى مى خواند. اكنون هم اين مطلب را پيش كشيده كه اهل بيتش را بر گُرده ما سوار كند![۸]
پس از بيعت
پس از بيعت در غدير عمر شانه بالا انداخت و به ابوبكر گفت: عجب زير بازوى پسر عمويش را گرفته بالا مى برد![۹]
هم پيمانى بعد از بيعت
عده اى از منافقين پس از بيعت با يكديگر پيمان بستند و گفتند: اگر براى محمد اتفاقى بيفتد و از دنيا برود امر ولايت را از حضرت امیر عليه السلام دور مى كنيم و نمى گذاريم براى او باشد.[۱۰]
گفتگو در خيمه نفاق
سه نفر از منافقين پس از خطابه و بيعت غدير در خيمه خود جمع شده بودند.
يكى از آن ها گفت: محمد احمق است(العیاذ بالله) اگر گمان مى كند خلافت بعد از او براى حضرت امیر سازگار خواهد بود. ديگرى گفت: او را احمق مى خوانى! آيا نمى دانى او مجنون است(العیاذ بالله)؟ سومى گفت: چه احمق باشد و چه مجنون، به خدا قسم آنچه مى گويد هرگز نخواهد شد.
پيرمردى از ميان مردم گفت: اگر ما بين اقوام خود آن گونه كه او مى گويد باشيم، از خران بدتريم!!![۱۱]
با توجه به اين موارد كه نمونه هايى از مسايل اتفاق افتاده توسط منافقين است، اذيت و آزارشان نسبت به مقام نبوت معلوم مى شود و طبعاً «عذاب اليمِ» مذكور در آيه شاملشان مى گردد.
اين گونه است كه گروهى از اهل جهنم پس از پيامبر صلى الله عليه و آله زمام امور مسلمين را به دست گرفتند، و طبيعى بود كه جامعه اسلامى را به سوى آتش بكشانند و اين مسير تا كنون مسير چهارده قرن را طى كند. دقيقاً به همين دليل است كه شيعه از اين راه جهنمى فاصله مى گيرد و همراه «قائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلينَ» تا «جَنّاتِ النَّعيمِ» مى رود.
پانویس
- ↑ توبه / ۶۱ . غدير در قرآن: ج ۲ ص ۷۹ - ۸۵. واقعه قرآنى غدير: ص ۸۲ . سخنرانى استثنائى غدير: ص ۱۴۷ - ۱۵۵.
- ↑ اسرار غدير: ص ۱۳۹، ۱۴۰ بخش ۲.
- ↑ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۵۶.
- ↑ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۵۱ .
- ↑ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۱۳۴.
- ↑ بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۰.
- ↑ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۹۶، ۹۷، ۱۲۵.
- ↑ بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۶۰.
- ↑ بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۳۸.
- ↑ بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۴۲.
- ↑ بحار الانوار: ج ۳۷ ص ۱۴۳.