آيه ۷۱ اسراء و غدیر

يكى از جلوه‏ هاى قرآنى غدير كه مورد غفلت قرار گرفته، فرازهاى دعا و زياراتى است كه در آنها به تبيين و تفسیر آيات مربوط به غدير پرداخته شده است.

در بسيارى از دعاها و زيارات -  به خصوص آنچه مربوط به شب و روز غدير است -  ناگفته‏ هايى از مسئله غدير به چشم مى‏ خورد كه در هيچ روايت ديگرى يافت نمى‏ شود.

در مواردى شأن نزول آيات و در مواردى استشهاد به آيه ‏هاى قرآن و در مواردى مصداق قرار دادن غدير براى آيه مزبور مطرح شده است. از جمله اين موارد است:

يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ :

«روزى كه هر گروه از مردم را با امامشان صدا مى ‏زنيم».

وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً :

«و ما را براى متقين امام و پيشوا قرار ده».

اين آيه و دعاى مربوط به آن از دو بُعد قابل بررسى است:

متن دعا

فرازى ديگر از دعا بعد از نماز روز عيد غدير چنين است:

فَاسْأَلُكَ يا رَبِّ تَمامَ ما انْعَمْتَ عَلَيْنا ... ، وَ اجْعَلْ لَنا مِنَ الْمُتَّقينَ اماماً الى يَوْمِ الّدينِ، يَوْمَ يُدْعى كُلَّ اناسٍ بِامامِهِمْ:

پروردگارا، از تو مى ‏خواهم نعمتت را بر ما كامل كنى ...، و براى ما از متقين امامى تا روز قيامت قرار دهى، همان روزى كه هر گروه از مردم با امامشان صدا زده مى‏ شوند.

نتيجه اعتقادى

در اين فراز دو آيه مزبور به صورت تضمين در كلام گنجانده شده است. آيه اول با تغيير «نَدْعُوا» به «يُدْعى»، و آيه دوم به صورت نتيجه ‏گيرى با افزودن «مِن» آمده است و فرموده: «مِنَ الْمُتَّقينَ».

يعنى آنچه در قرآن است كلام امامان به خداست كه ما را براى متقين امام قرار ده، و در اين دعا با اشاره به همان آيه مى ‏گوييم:

خدايا، براى ما از متقين امامى قرار ده، كه رواياتى نيز در اين باره وارد شده است.

از اين فرازِ دعاى غدير سه نكته درباره اين آيات به دست مى‏ آيد:

الف) امام غدير مظهر تقوا و موضع اعتماد

امام غدير موضع اعتماد و مظهر تقواست. در واقع ما كه از خدا امامى از متقين مى‏ خواهيم، براى آن است كه راهبر ما به سوى خداست و اگر مانند پيشوايان سقيفه فاسقى بعد از فاسقى باشد چگونه مى‏توان در راه خدا پيرو آنان شد؟! امام باقر علیه السلام در بيان اين آيه مى‏ فرمايد:

«وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً» يعنى امامان هدايت كننده هدايت شده، كه مردم توسط ما هدايت مى‏ شوند، و اين مخصوص آل محمد عليهم السلام است.

ب) امامت متقين تا قيامت

رشته اين امامت متقين بايد تا دامنه قيامت ادامه يابد، چرا كه خداوند فرموده:

«هر گروهى از مردم را با امامشان صدا مى ‏زنيم». بنا بر اين همه نسل ‏ها بايد از متقين امامى داشته باشند تا در روز قيامت پاسخگوى نداى الهى باشند.

ج) سرفرازى پيروان غدير در قيامت

آثار اصلى غدير در روز قيامت ظاهر مى‏ شود. در آن روز كه غديريان را با امامانشان فرا مى‏ خوانند، امام آنان با ديگران قابل مقايسه نخواهند بود، و آن روز است كه از انتخاب الهى خرسند و سرفراز خواهند شد.

در حديث آمده است:

روز قيامت كه مى‏ شود خداوند عز و جل امامان هدايت و چراغ ‏هاى تاريكى و عَلَم‏ هاى تقوى، يعنى اميرالمؤمنين و امام حسن و امام حسين‏ عليهم السلام را صدا مى ‏زند.

سپس به آنان گفته مى‏ شود: شما و شيعيانتان از صراط عبور كنيد و بدون حساب وارد بهشت شويد. پس از آن امامان فسق فرا خوانده مى‏ شوند ... .

پس از غدير منافقين در خلوت همچنان اقرار به شكست خود و عظمت ماجراى غدير مى ‏نمودند. اين شكست آتش كينه آنان را شعله ‏ور مى ‏كرد، ولى چون خود را از هر تلاشى عاجز مى ‏ديدند براى خالى كردن غيظ خود دست به كارهاى احمقانه ‏اى مى‏ زدند و در دنياى كفر آميز خود به استهزاء مى ‏پرداختند.

در حالى كه عده ‏اى از آنان كنار يكديگر جمع شده بودند و از آنچه اتفاق افتاده بود تأسف مى‏ خوردند، سوسمارى از كنار آنان عبور كرد.

يكى از آنان گفت: «اى كاش محمد اين سوسمار را به جاى على امير ما قرار مى ‏داد»! ابوذر سخن آنان را شنيد و براى پيامبر صلى الله عليه و آله نقل كرد. حضرت سراغ آنان فرستاد و آنان را حاضر نمود و خبر ابوذر را برايشان بازگو كرد.

آنان در حالى كه ابوذر را در برابر خود مى ‏ديدند انكار كردند و بر اين انكار خود قسم ياد كردند! ولى از طرف خداوند بار ديگر آيه ۷۴ سوره توبه در ردّ آنان آمد:

«يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ بَعْدَ اِسْلامِهِمْ»: «به خدا قسم ياد مى‏ كنند كه نگفته ‏اند در حالى كه سخن كفر را بعد از اسلامشان بر زبان آورده‏ اند».

سپس پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

«آسمان سايه نينداخته و زمين بر خود حمل نكرده راستگوتر از ابوذر»، و بعد از آن فرمود:

«جبرئيل برايم خبر آورده كه روز قيامت قومى را مى ‏آورند كه امام آنان سوسمار است! مواظب باشيد كه شما نباشيد»!! آنگاه آيه ۷۱ سوره اسراء را شاهد آورده فرمود:

خداوند تعالى مى‏ فرمايد: «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ اُناسٍ بِاِمامِهِمْ»: «روزى كه هر گروهى از مردم را با امامشان فرا مى ‏خوانيم».

منبع

• غدير در قرآن: ج ۳ ص ۳۸۳ - ۳۸۵.
• واقعه قرآنى غدير: ص ۱۳۶.
• اسرار غدير: ص ۸۳ .