آداب عید غدیر

آداب عيد غدير

انجام اعمال نيك و به كار بردن آداب مستحب هميشه پسنديده است. اما انجام آنها در روز غدير از ثواب بيشترى برخوردار است. از موارد بسيار مهم در مورد روز و عيد غدير، آداب روز غدير است. به علت اهميت اين روز، اعمال و آدابى ذكر شده كه با هيچ روزى برابرى نمى‏كند و مختص به قشر خاص و سن معينى نيست، و داراى ابعاد اعتقادى و عبادى مختلفى است.

عيد غدير عيد اللَّه الاكبر است.××× 1 وسائل: ج 7 ب 14 ح 4. ××× در حديث وارد شده كه عمل روز غدير برابر با هشتاد ماه است.××× 2 وسائل: ج 7 ب 14 ح 6 . ××× معرفت و درك اهميت اين روز از اين حديث به خوبى معلوم مى‏شود، كه اميرالمؤمنين‏عليه السلام خطاب به مردم كوفه در روز غدير فرمودند: كسانى كه فضل غدير را بدانند از افرادى هستند كه قلب آنها براى ايمان امتحان شده است.××× 3 الاقبال: ص 468. ×××

در قسمتى ديگر از كلامشان فرمودند: كسانى كه فضل امروز را بدانند و معرفت نسبت به آن پيدا كنند، ملائكه هر روز ده بار با آنها مصافحه مى‏كنند. در ادامه مى‏فرمايند: فضيلت اين روز در اعطاى خداوند متعال به عامل آن به عدد قابل شمارش نيست.××× 4 الاقبال: ص 468. ×××

در اينجا مجموعه‏اى از آداب عيد غدير را بيان مى‏كنيم:

اول. پرهيز از گناه××× 5 اقبال الاعمال: ج 2 ص 260: يوم ترك الكبائر و الذنوب. ×××

حضرت امام رضاعليه السلام اين روز را روز ترك گناه ناميده است. البته مؤمن واقعى كسى است كه هميشه پرهيز از گناه داشته باشد، نه فقط در يك روز خاص از گناه دورى كند. اما در اين روز - كه روز ابلاغ ولايت اولياى خدا و متعلق به اميرالمؤمنين على‏عليه السلام است -  از جهت تجديد ميثاق با آن حضرت از خدا مى‏خواهيم تا از هر گناهى كناره گرفته و در صدد جلب رضاى خداوند متعال و تأييدات امام‏عليه السلام باشيم.

همچنان كه واقعه غدير موجب شكست و نااميدى شيطان شد، هر عيد غدير نيز روزى باشد كه شيطان بار ديگر تلخى شكست و روى گردانى مؤمنان را از خويش بچشد. آنچنان كه امام رضاعليه السلام اين روز را »يوم مرغمة الشيطان« يعنى روز شكست شيطان ناميدند.

دوم. آراستگى××× 1 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطىّ. بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××

آراستگى و خوشبويى موجب و زينت كردن مشروع رضاى خدا و از آداب ويژه مؤمنان است، كه از جانب پيشوايان معصوم‏عليهم السلام مورد تأكيد قرار گرفته است. نظافت و پاكى از سنت‏هاى الهى است كه در هر حال توصيه به آن شده است. در رواياتى امر شده كه انسان با تميزترين لباس نماز بخواند، و يا هنگام خروج از منزل به آينه نگاه كند. احاديثى درباره شانه زدن، حمام كردن و بوى خوش استعمال كردن در كتب مختلف شيعه آمده، كه سفارش به تميز بودن و زينت ظاهرى شده است.

همچنين پوشيدن لباس‏هاى روشن كه در ايام شادى و عيد و سرور و وجد و فرح به چشم مى‏خورد. نسبت به مردان در روايات اسلامى سفارش شده كه ظاهر بدن را طورى آرايش دهند كه موافق اخلاق همسر باشد، و به بانوان سفارش شده كه براى همسر خود در منزل زينت نمايند. در متون روايى و تاريخى مى‏بينيم در روزهاى عيد رسول‏خداصلى الله عليه وآله و ائمه‏عليهم السلام از لباس‏هايى استفاده مى‏كردند كه داراى رنگ باز و روشن مانند لباس سفيد بود.

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه: حضرت صادق‏عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباس‏هايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.

حضرت امام رضاعليه السلام در اين باره فرموده است: ... و هو يوم الزينة. فمن تزيّن ليوم الغدير غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة و كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات و يرفعون له الدرجات، الى قابل مثل ذلك. فان مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً:

و آن روز آراستن است. هر كس براى روز غدير زينت كند، خداوند خطاهاى او را مى‏بخشد؛ كوچك باشد يا بزرگ، و فرشتگانى را به سويش مى‏فرستد تا برايش ثواب بنويسند و درجات او را بالا ببرند، تا روز غدير سال بعد. اگر بميرد شهيد مرده است، و اگر زنده بماند به نيكبختى روزگار را سپرى خواهد كرد.

همچنين در بعضى روايات آمده است كه روز غدير روز بيرون آمدن از لباس مشكى يعنى لباس عزاست، كه ذيلاً به آن اشاره مى‏شود.

سوم. در آوردن لباس سياه از تن××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××

حضرت امام رضاعليه السلام در خصوص اين روز مى‏فرمايد: يوم لبس الثياب و نزع السواد: روز پوشيدن لباس جشن و شادى و در آوردن لباس سياه است.

پوشيدن لباس سياه از آن جهت كه در فرهنگ ما علامت مصيبت است، براى اين روز كه بنا به فرموده امام صادق‏عليه السلام: يوم عيد و فرح و سرور: روز عيد و شادى و شادمانى است، مناسب نيست.

چهارم. دوستى كردن با مؤمنين××× 2 وسائل الشيعة: ج 7 ص 328. ×××

در فرمايشات امام صادق‏عليه السلام روز غدير »يوم صلة الاخوان« روز پيوند برادران است. البته صله با مؤمنين راه‏هاى مختلفى دارد كه ذيلاً به مواردى از آن اشاره شده، و يكى از آنها زيارت مؤمنين است.

پنجم. شاد كردن مؤمنين××× 1 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. الاقبال: ص 463. ×××

از نام‏هاى روز غدير »يوم السرور« است. ايجاد فرح و سرور در برادر دينى ثواب بسيار دارد و وسعت روزى مى‏آورد، و اثرات اخروى نيز دارد؛ مثل اينكه قبر او يكى از روضه‏هاى بهشت قرار مى‏گيرد.

اسباب شادى بسيار است؛ مثل هديه دادن، مشكلات شخصى را بر طرف كردن، مهمانى كردن، اشعار در مدح و منقبت اهل‏بيت‏عليهم السلام قرائت كردن و سرودن، و ذكر قضايايى كه واقعيت است و ديگران را در وقت شنيدن به فرح و سرور مى‏كشاند. در روايت وارد شده كه اين روز روز نفى غم‏هاست، و مهربانى كردن رحمت الهى را به دنبال دارد.

البته شاد كردن مؤمنان بر خلاف آنچه تصور مى‏كنند به معناى خنداندن به وسيله دلقك‏بازى و... نيست. بلكه شاد كردن آنان با احسان و نيكى كردن و اعانت بر حفظ آبروى ايشان است.

حضرت رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله فرموده است: من سرّ مؤمناً فقد سرّنى، و من سرّنى فقد سرّ اللَّه××× 2 الكافى: ج 2 ص 188 ح 1. ×××: هر كس مؤمنى را شاد كند مرا شاد كرده، و هر كس مرا شاد كند خدا را شاد كرده است.

حضرت اميرالمؤمنين على‏عليه السلام در خطبه مربوط به شأن روز غدير فرموده است: و من اسعف اخاه مبتدئاً و برّه راغباً فله كأجر من صام هذا اليوم و قام ليلته××× 3 وسائل الشيعة: ج 7 ص 327. ×××: هر كس در اين روز در يارى كردن برادرانش پيش‏دستى كند و با ميل به او نيكى كند، ثواب كسى را دارد كه اين روز را روزه داشته و شبش را به نماز ايستاده باشد.

همچنين اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: اظهروا البشر فيما بينكم، و السرور فى ملاقاتكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: خوشرو باشيد، و در ملاقات با يكديگر شادى كنيد.

حضرت امام رضاعليه السلام در آداب اين روز فرموده است: فأفضِل على اخوانك فى هذا اليوم و سرّ فيه كل مؤمن و مؤمنة××× 2 التهذيب: ج 6 ص 24 ح 24. ×××: در اين روز به برادرانت خوبى كن، و هر زن و مرد مؤمنى را شاد گردان.

عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذاكروها يوم الغدير. فقال الرضاعليه السلام: سر فيه كلّ مؤمن و مؤمنة××× 3 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس مملوّ از جمعيت بود، و درباره روز غدير گفتگو مى‏كردند. پس حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز هر مرد و زن مؤمنى را شاد كن.

شيخ مفيد در »مسارّ الشيعة« در مورد روز غدير مى‏نويسد: ادخال السرور فيه على اهل الايمان يحطّ الاوزار××× 4 مسارّ الشيعه: ص 40. ×××: شاد كردن مؤمنين در روز غدير گناهان را مى‏ريزد.

ششم. تبسم كردن××× 5 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. الاقبال: ص 464. ×××

تبسم عمل رسول‏خداصلى الله عليه وآله و على مرتضى‏عليه السلام است. پس يكى از آداب روز غدير خم تبسم به صورت برادر دينى است. يعنى دلالت مى‏كند بر اينكه اين روز اسباب خرسندى و شادى ما را فراهم آورده، و از نعمت و بركت اين روز ما متبسم هستيم. اضافه بر اينكه اسباب الفت بين شيعيان و دوستان اميرالمؤمنين‏عليه السلام است.

از جمله آداب روز غدير لبخند زدن به چهره مؤمنان است. امام رضاعليه السلام فرمود: ... و هو يوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الايمان. فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درّة بيضاء، و نضّر وجهه××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××:

و آن، روز لبخند زدن به روى اهل ايمان است. پس هر كس در روز غدير به روى برادراش لبخند زند، خداوند در روز قيامت به ديده رحمت به او مى‏نگرد، و هزار حاجت را برايش بر آورده مى‏سازد، و در بهشت قصرى را برايش از مرواريد سفيد بنا مى‏كند، و چهره‏اش را زيبا مى‏سازد.

همچنين از نام‏هاى روز غدير »يوم التبسم« است. يكى از حالات خوشحالى تبسم است، كه در بعضى كلمات معصومين‏عليهم السلام خوش برخوردى و متبسم بودن را يكى از اسباب زيادى رزق و روزى ذكر فرموده‏اند. در روايتى مى‏فرمايند: ضحك المؤمن تبسم: خنده مؤمن تبسم است.

هفتم. تبريك گفتن××× 2 خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز عيد غدير در كوفه. ×××

از جمله آداب روز غدير تبريك گويى و شادباش گفتن است. در همين باره از نام‏هاى روز غدير »يوم التهنئه« است××× 3 الاقبال: ص 464. ×××؛ و منظور تهنيت به رسول‏خداصلى الله عليه وآله و به اميرالمؤمنين‏عليه السلام، و همچنين تبريك مؤمنين به يكديگر است:

الف: تبريك گفتن به رسول خداصلى الله عليه وآله: حضرت رسول‏خداصلى الله عليه وآله در روز غدير فرمودند××× 4 الغدير: ج 1 ص 274. ×××: هنّئونى، هنّئونى: به من تهنيت بگوييد. لذا در بعضى از زيارات و ادعيه در اين روز خطاب به رسول‏خداصلى الله عليه وآله تبريك مى‏گوييم. پس سزاوار است كه مؤمنين ادعيه و زيارات اين روز را -  كه زيارت رسول‏خداصلى الله عليه وآله هم در آن است -  قرائت كنند.

ب. تبريك گفتن به اميرالمؤمنين‏عليه السلام: در روز غدير خم و بعد از اتمام خطبه، حضرت رسول‏خداصلى الله عليه وآله در خيمه‏اى كه اختصاص به خود آن حضرت داشت نشستند و امر فرمودند اميرالمؤمنين‏عليه السلام در خيمه ديگرى بنشيند، و مردم را امر فرمودند كه به آن حضرت تهنيت و تبريك بگويند. بعد از بيعت مردها، امر فرمودند كه زن‏ها نيز تبريك بگويند و بيعت كنند.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام نيز در خطبه غدير فرمودند: پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: به يكديگر تبريك بگوييد، و امروز را عيد قرار دهيد. سپس فرمودند: اين كلمات را رسول‏خداصلى الله عليه وآله به من امر فرمودند تا بيان كنم.

ج. تبريك گفتن مؤمنين به يكديگر: در اين روز شريف نوع برخورد ما شيعيان با يكديگر و كلماتى كه بايد گفته شود از ناحيه معصوم‏صلى الله عليه وآله به ما رسيده است××× 1 الاقبال: ص 463 461. ×××: هنگامى كه مؤمنين يكديگر را ملاقات كردند، بعد از سلام و مصافحه اين تهنيت را بگويند: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسّكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام.

امام رضاعليه السلام در اين باره فرموده است: هو يوم التهنئة؛ يهنّى‏ء بعضكم بعضاً. فاذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام××× 2 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: )روز غدير( روز تهنيت و تبريك گفتن است. هر كدامتان ديگرى را تهنيت گويد و چون مؤمن برادر مؤمنش را ديد بگويد: سپاس خدا را كه ما را از درآويختگان به ولايت اميرالمؤمنين و امامان )معصوم( -  سلام بر آنان باد -  قرار داد.

شاد باش گفتن با عبارت: اسعد اللَّه ايامكم××× 3 عباراتى را كه پيشوايان معصوم‏عليهم السلام سفارش فرموده‏اند داراى خواص و بركاتى است و بايد آنها را با همان الفاظ خواند و از به كاربردن ترجمه آنها خوددارى كرد. ×××: خداوند روزگارتان را دوران نيكبختى قرار دهد، از شيوه‏هاى معمول مؤمنان در روزهاى عيد است. يا بگويند: الحمد للَّه الذى اكرمنا بهذا اليوم، و جعلنا من الموفين بعهده الينا، و ميثاقه الذى واثقنا به من ولاة امره، و القوّام بقسطه، و لم يجعلنا من الجاحدين و المكذّبين بيوم الدين.××× 4 الاقبال: ص 476. مفاتيح الجنان: اعمال غدير. زاد المعاد: اعمال غدير. ×××

هشتم. هديه دادن به مؤمنين××× 1 خطبه حضرت على‏عليه السلام در كوفه روز عيد غدير. وسائل: ج 7 باب 14. ×××

هديه فرستادن در ايجاد محبت ميان مؤمنان نقش به سزايى دارد. از نام‏هاى روز غدير نيز »يوم الحباء و العطية« است. هديه باعث زيادى محبت و از بين رفتن كينه‏ها و شدت الفت بين مؤمنين مى‏شود. قال على‏عليه السلام: »وهبوا لإخوانكم و عيالكم من فضله××× 2 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. ×××: در اين روز از فضل خداوند به برادران و عيال خود ببخشيد. در هيچ روزى از سال به اندازه اين عيد اسلامى و شيعى تأكيد بر هديه دادن به برادران دينى و نزديكان، بالأخص اهل و عيال و فرزندان نشده است.

در اين روز نثار حضرت فاطمه‏عليها السلام را كه در شب زفاف آن حضرت در سدرةالمنتهى از درخت طوبى نثار كردند، ملائكه براى يكديگر به هديه مى‏فرستند.

حضرت امام صادق‏عليه السلام فرموده است: تهادوا تحابّوا. فان الهدية تذهب بالضعائن××× 3 بحار الانوار: ج 75 ص 44 ح 1، باب الهدية. ×××: به هم هديه دهيد تا همديگر را دوست داشته باشيد. همانا هديه كينه‏ها را از بين مى‏برد.

ارزشمندترين هديه در روز غدير، هديه‏اى است كه براى پيشوايان معصوم‏عليهم السلام و به خصوص حضرت بقيةاللَّه الاعظم‏عليه السلام فرستاده شود. البته بايد دانست كه امام‏عليه السلام هيچ گونه نيازى به آفريده‏اى از آفريدگان ندارد، و تمام خلائق با تمام دارايى هايشان در پيشگاه امام‏عليه السلام ناچيز اند.

حضرت امام صادق‏عليه السلام فرموده است: من زعم ان الامام يحتاج الى ما فى ايدى الناس فهو كافر. انما الناس يحتاجون ان يقبل منهم الامام...××× 4 الكافى: ج 1 ص 537 ح 2. ×××: هر كس گمان كند كه امام به آنچه در دست مردم است نيازمند مى‏باشد كافر است، بلكه مردم محتاج آن هستند تا امام‏عليه السلام چيزى از ايشان بپذيرد.

مؤمن مى‏تواند هر روز به گونه‏هاى مختلف به پيشگاه امام زمانش هديه بفرستد؛ مانند ثواب: ذكر صلوات، خواندن سوره‏هايى از قرآن، نمازهاى مستحبى، زيارت‏ها و كارهاى مستحب فراوان ديگر، و همچنين دعاهاى فراوان براى سلامتى و تعجيل در فرج حضرتش.

قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسى الرضاعليه السلام فى يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه، قد احتبسهم عنده للافطار معه، و البسهم الصلاة و الكسوة حتى الخواتيم و النعال××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. ×××: فياض نقل مى‏كند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عده‏اى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و به ايشان صله و لباس و انگشتر و كفش داد.

نهم. عيدى دادن

عيدى دادن در اين روز بزرگ نشانه آن است كه عطا كننده از واقعه روز غدير بسيار خرسند بوده، و حاضر است به شكرانه آن بخشى از مال خود را ميان مؤمنان تقسيم نمايد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.

قال الصادق‏عليه السلام: )فى هذا اليوم( و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك××× 3 بحار الانوار: ج 98 ص 307، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.

حضرت امام جعفر صادق‏عليه السلام فرموده است: الدرهم فيه بالف الف درهم××× 4 التهذيب: ج 3 ص 144 ح 317. ×××: انفاق يك درهم در اين روز معادل يك ميليون درهم است.

دهم. عقد اخوّت )برادرى(

يكى از سنت‏هاى حسنه در شرع مقدس اسلام عقد اخوت بين مؤمنين است، كه خود پيامبرصلى الله عليه وآله هم با على بن ابى‏طالب‏عليه السلام عقد اخوت بستند. گر چه مؤمنان نسبت به امور يكديگر اهتمام داشته و خود را مسؤول مى‏دانند، به گونه‏اى كه تا سر حد برادرى به هم نزديك شده‏اند، ولى خواندن صيغه برادرى حال و هواى ديگرى را ايجاد مى‏كند و تعهد بيشترى به دنبال خواهد داشت.

در روز غدير به اين عمل حسنه تأكيد به سزايى شده است. تا آنجا اگر كسى خواست با ديگرى پيمان اخوت ببندد و امكان حضور با برادر دينى‏اش را پيدا نكرد، به كسى وكالت دهد كه آن عقد را بخواند.

مؤلف كتاب »زاد الفردوس« مى‏گويد: شايسته است در اين روز با برادران عقد برادرى بسته شود؛ به اين صورت كه مؤمن دست راستش را در دست برادر مؤمنش مى‏گذارد و به عنوان طرف ايجاب مى‏گويد: واخيتك فى اللَّه، و صافيتك فى اللَّه، و صاحفتك فى اللَّه، و عاهدت اللَّه و ملائكته و كتبه و رسله و انبياؤه و الائمة المعصومين‏عليهم السلام على انى ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اُذن لى بأن ادخل الجنة، لا ادخلها الا و انت معى:

در راه رضاى خدا با تو برادرى مى‏كنم، و در راه رضاى خدا با تو رو راست و يكرنگ مى‏شوم، و در راه رضاى خدا با تو دست مى‏دهم، و با خدا و فرشتگان و كتاب‏ها و فرستادگان و پيامبرانش و امامان معصوم‏عليهم السلام پيمان مى‏بندم كه اگر من اهل بهشت و اهل شفاعت گردم و به من اجازه دهند كه به بهشت بروم، داخل بهشت نشوم مگر اينكه تو همراه من باشى.

و برادر مؤمن - كه مخاطب او است -  به عنوان طرف قبول مى‏گويد: قبلت: اين برادرى را پذيرفتم. سپس طرف ايجاب مى‏تواند به ملاحظه برادر خود -  كه ممكن است از عهده اداى تمام حقوق برادرى بر نيايد -  بگويد: اسقطت عنك جميع حقوق الاخوّة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة××× 1 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 279 ح 6843 . ×××: من همه حقوق برادرى را از عهده تو ساقط كردم. بجز شفاعت و دعا و زيارت.

محدث فيض نيز در »خلاصة الاذكار« صيغه اخوت را قريب به همين ذكر نموده، و آنگاه فرموده است: پس قبول نمايد طرف مقابل از براى خود يا موكّل خود به لفظى كه دلالت بر قبول نمايد. پس از يكديگر جميع حقوق اخوت به جز دعا و زيارت را ساقط كنند.××× 2 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 278. ×××

يازدهم. كارهاى پسنديده

نشانه ايمان، انجام كارهاى خير در تمام عمر است. از دست و زبان مؤمن به هيچ كس شر و آسيبى نمى‏رسد، بلكه از محبت و رفتار نيك او ديگران در آسايش به سر مى‏برند.

چنانكه پيش از اين هم اشاره كرديم، روز عيد غدير به خاطر شرافت و بركتى كه دارد، هر عمل خير و مستحبى در آن داراى ثواب فراوان است، كه با روزهاى ديگر قابل مقايسه نيست. اين سفارشات براى يادآورى مؤمنان است؛ كه از عمل خير زياد در اين روز غافل نشوند، تا بيشترين بهره و ثواب را در اين روز كسب كنند.

به همين مناسبت، در اينجا برخى اعمال خير و مكارم اخلاق يادآورى مى‏شود:

مطمئن بودن از مقدرات الهى، خشنود بودن از خواست خداوند، به ياد خدا بودن، انديشه كردن در كارها و رفتار خود، معترف بودن به تقصير در عبادت، توبه و بازگشت به سوى خداوند مهربان، خوش گمان بودن به پروردگار، پرهيز كردن از گناهان، پارسا بودن، پاكدامنى را پيشه خود ساختن، انجام دادن واجبات الهى، دورى كردن از حرام‏ها، شكيبايى ورزيدن در سختى‏ها و گرفتارى‏ها، شكر نعمت‏هاى خداوند منّان را به جا آوردن.

همچنين: نيكى كردن به پدر و مادر، ديدار كردن با خويشاوندان و رسيدگى به امور آنان، احترام گزاردن به بزرگ‏ترها، مهربانى و دلسوزى كردن با كوچك‏ترها، شرم كردن از خدا و فرشتگان و اولياى الهى، گشاده‏رو بودن، بخشش كردن مال در راه خدا، گذشتن از خطاى ديگران، مدارا كردن با مردم، فروتن بودن با مؤمنان، به عدل و انصاف رفتار كردن، امانتدار بودن، پند و اندرز دادن برادران، ايجاد صلح و دوستى در ميان مؤمنان، بردبار بودن، نگه داشتن زبان از خطا و پيش دستى كردن در سلام.

دوازدهم. بيزارى جستن از دشمنان خدا

با توجه به اينكه دشمن خدا دشمن اولياء خدا و دشمن فرشتگان و فرستادگان خدا نيز مى‏باشد، ما نبايد با دشمنان خدا دوست و با آنان به دوستى و مودت رفتار كنيم. نبايد با آنان هيچگونه رابطه عاطفى يا اجتماعى داشته باشيم، و نبايد اجازه بدهيم كه نامى و يا اثرى از آثار آنان حتى گوشه كوچكى از زندگى ما را به خودش اختصاص دهد.

كسانى كه با مولاى متقيان حضرت على بن ابى‏طالب و يازده فرزند معصومش‏عليهم السلام به دشمنى پرداخته و ولايت آن بزرگواران را انكار كرده‏اند، در حقيقت به دشمنى با خدا قيام كرده‏اند، و ما در همه شؤون زندگى بايد از آنها بيزارى بجوييم. اين بيزارى جستن از دشمنان خدا و دشمنان برگزيدگان الهى نشانه ايمان است، و خدا نكند كه اين خصلت را از دست بدهيم!

سيزدهم. توسعه بر عيال××× 1 خطبه حضرت على‏عليه السلام روز غدير. وسائل: ج 7 باب 14. ×××

يكى از سفارشات ائمه معصومين‏عليهم السلام براى ايجاد محبت هر چه بيشتر در كانون خانواده، رفتار و كردار خوش با اهل خانه است. بخيل نبودن در خرج خانه و با روى باز برخورد كردن با اهل و عيال از نمونه‏هاى آن است، كه خداوند به مال او پيش از پيش بركت عنايت مى‏فرمايد. و گر نه اسباب فقر او بيشتر مى‏شود.

از آداب روز غدير نيز توسعه بخشيدن به زندگى و توسعه بر خانواده و افراد تحت تكفل است. درباره توسعه به اهل و عيال در روز غدير خم در فرمايشات معصومين‏عليهم السلام تأكيد شده كه براى همسر و فرزندان و در بعضى روايات برادران اسباب آسايش و راحتى به هر طريقى كه ميسر باشد فراهم آورد، كه ثواب آن نسبت به بقيه ايام مضاعف است.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعة على عيالكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان، به سوى عيال خود بازگشته و در امور زندگى بر آنها توسعه دهيد.

عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّه‏عليه السلام: ينبغى ان يوسّع الرجل فيه على عياله××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443 442، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: شايسته است كه در روز غدير هر فردى بر افراد تحت تكلفش توسعه دهد.

حضرت امام رضاعليه السلام فرموده است: ... و هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و وسّع على عياله و نفسه و اخوانه، و يعتقه اللَّه من النار××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، و در چاپ ديگر: ج 2 ص 260، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير آن روزى است كه خداوند بر حال عبادتِ كسى كه او را در آن روز پرستش كند مى‏افزايد، و رزق كسى او را كه در آن روز بر عيال و خود و برادرانش در هزينه خورد و خوراك گشايش داده افزون كند، و او را از آتش دوزخ نجات دهد.

چهاردهم. اطعام مؤمنين××× 4 خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در غدير. الاقبال: ص 475  - 465. مصباح الزائر: فصل هفتم. ×××

از نام‏هاى روز غدير »يوم اطعام الطعام« است. در اين روز شريف اطعام مؤمنين و افطار دادن ثواب زيادى دارد. در سالى كه روز جمعه و غدير با هم مصادف بود، اميرالمؤمنين‏عليه السلام بعد از خطبه‏ها با فرزندان و شيعيانش به منزل حضرت مجتبى‏عليه السلام تشريف بردند. براى صرف غذايى كه پيشتر براى آن بزرگواران تهيه شده بود.

در اين روز شريف سزاوار است دوستان اميرالمؤمنين‏عليه السلام به حد وسع بهترين مجالس و پذيرايى‏ها را انجام دهند، و به مؤمنينى كه اقدام به اين امر مى‏نمايند مساعدت مالى و فكرى نمايند، تا در ثواب آنها شريك شوند و مجلس از ابهت شايسته‏اى برخوردار شود.

حضرت امام باقرعليه السلام به نقل از رسول گرامى‏صلى الله عليه وآله فرموده است: من اطعم ثلاثة نفر من المسلمين اطعمه اللَّه من ثلاث جنان فى ملكوت السماوات: الفرودوس و جنة عدن و طوبى؛ شجرة تخرج من جنة عدن، غرسها ربنا بيده××× 1 الكافى: ج 2 ص 200 ح 3. ×××: هر كس سه تن از مسلمانان را غذا دهد، خداوند او را از سه بهشت در ملكوت آسمان‏ها غذا خواهد داد: فردوس، بهشت عدن و طوبى؛ درختى كه از بهشت عدن بر آيد و پروردگار ما با دست قدرت خودش آن را كاشته است.

دعوت كردن برادران و خواهران ايمانى در روز غدير و اطعام آنان، نشانه‏اى براى جشن و شادى است، و حضرت امام رضاعليه السلام فرموده است: و من اطعم مؤمناً كان كمن اطعم جميع الانبياءعليهم السلام و الصديقين××× 2 وسائل الشيعة: ج 7 ص 326 ح 11. الاقبال: ص 464، از كتاب النشر و الطىّ. ×××: هر كس مؤمنى را در آن )روز يعنى روز غدير( غذا دهد، مانند آن است كه همه پيامبران‏عليهم السلام و صديقين را غذا داده است.

پانزدهم. سرور و شادمانى

حضرت امام صادق‏عليه السلام اين روز را يوم عيد و فرح ناميدند، كه حكايت از اين دارد كه در اين روز آذين بستن، چراغانى كردن، پخش شربت و شيرينى، نقل و نبات و جشن و سرور و شادمانى باعث ثواب است.

عن فرات بن احنف عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: هو يوم سرور، لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا××× 3 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام فرمود: روز غدير روز شادى است، به خاطر منّتى كه خدا به وسيله ولايت ما بر شما گذراد.

عمارة بن جوين ابى‏هارون عبدى مى‏گويد: دخلت على ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام فى اليوم الثامن‏عشر من ذى‏الحجه، فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: عماره مى‏گويد: روز هجدهم ذى‏الحجه نزد حضرت صادق‏عليه السلام رفتم، فرمود: امروز، روز عيد و روز شادى و سرور است.

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فى يوم الغدير( كل و اشرب و اظهر السرور... ، خلافاً على من اظهر فيه الاغتمام و الحزن، ضاعف اللَّه حزنه و غمه××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: در روز عيد غدير و جهت بزرگداشت اين روز و مخالفت با آنان كه در اين روز اظهار غم و اندوه مى‏كنند - كه خداوند غم و اندوه آنان را دو چندان گرداند -  بخور و بنوش و اظهار شادمانى كن.

شانزدهم. ديدار مؤمنين با يكديگر

از نام‏هاى روز غدير »يوم الجمع الشمهود« است.××× 3 خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز عيد غدير در كوفه. ××× همچنين اميرالمؤمنين‏عليه السلام  در خطبه غدير در روز جمعه مصادف با غدير در كوفه فرمودند: و اجمعوا يجمع اللَّه شملكم××× 4 خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز عيد غدير در كوفه. بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: )در روز غدير( اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.

مجالس دسته جمعى، مخصوصاً در چنين روزى كه اعلان ولايت و حقانيت اميرالمؤمنين‏عليه السلام است، بسيار ممدوح و نيكو و باعث تعظيم شعائر اللَّه و شادى اهل‏بيت‏عليهم السلام و باعث تعظيم شيعه و عظمت فرقه ناجيه است.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: و اجتمعوا يجمع اللَّه شملكم××× 5 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: )در روز غدير( اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.

همچنين امام رضاعليه السلام فرمود: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: هر كس در روز غدير به ديدار مؤمنى برود خداوند به قبر او هفتاد نور وارد مى‏كند، قبرش را وسعت مى‏بخشد، و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زيارت كرده و او را به بهشت بشارت مى‏دهند.

هفدهم. احسان كردن به مؤمنين××× 2 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. وسائل: ج 7 ب 14. ×××

از نام‏هاى روز غدير »يوم صلة الاخوان« است. از سنت‏هاى حسنه، احسان نمودن اعم از هديه دادن و انفاق كردن است، كه فرموده‏اند: احسان و نيكى مال و عمر را زياد مى‏كند.××× 3 الاقبال: ص 463. ×××

گاهى با تبسم به صورت برادر دينى خود به او احسان شده، و گاهى عبور دادن شخصى از خيابان نوعى احسان است، و گاهى قرض دادن به برادر دينى احسان محسوب مى‏شود. گاهى گوش دادن به مشكل برادر دينى احسان است، و گاهى قدم برداشتن براى رفع گرفتارى برادر دينى احسان به او است.

همچنين مواردى از احسان نمودن و نيكى كردن به مؤمنين در بالا گذشت.

در اين روز شريف كه بهترين زمان براى احسان است و ثواب آن مضاعف بر روزهاى ديگر است، ائمه معصومين‏عليهم السلام ما را امر به احسان فرموده‏اند.

يكى از موارد احسان، نيكى به برادر دينى در روز غدير است بدون آنكه او درخواستى داشته باشد. اگر قبل از درخواست برادر دينى به او احسان و اكرام و انفاق كند، مانند كسى است كه اين روز را روزه بگيرد و شب آن روز هم به عبادت مشغول باشد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالبرّ باخوانكم... ، و تبارّوا يصل اللَّه الفتكم... ، و البرّ فيه يثمر المال و يزيد فى العمر××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان به برادران خود نيكى كنيد. در روز غدير به يكديگر نيكى كنيد، كه خداوند الفت و مهربانى بين شما ايجاد خواهد كرد. نيكى كردن در در اين روز موجب فزونى مال و افزايش عمر مى‏شود.

عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: فافضل على اخوانك فى هذا اليوم××× 2 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه مجلس پر بود از جمعيت و درباره روز غدير گفتگو مى‏كردند. حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز به برادران ايمانيت بخشش كن.

عن زياد بن محمد، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالبرّ و صلة الاخوان، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام فرمود: شايسته است كه در روز غدير با نيكى و صله دادن به برادران ايمانى خود به خداوند تقرب جوييد، زيرا پيامبران‏عليهم السلام الهى وقتى اوصياء خود را معرفى مى‏كردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مى‏كردند.

عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادق‏عليه السلام: ذلك يوم صلة الاخوان××× 4 بحار الانوار: ج 98 ص 323، به نقل از العدد القوية. ×××: روز غدير روز بحشش به برادران ايمانى است.

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: )فى يوم الغدير( اكثر بِرّهم )اخوانك( ، و اقض حوائج اخوانك اعظاماً ليومك××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير جهت بزرگداشت اين روز به برادران ايمانيت بسيار نيكى كن، و نيازهاى آنان را بر آورده ساز.

هجدهم. انفاق و صدقه××× 2 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. تهذيب: ج 3 ص 144. غرر الحكم: ج 2 ص 668  - 549 . ×××

از نام‏هاى روز غدير »يوم الانفاق« است. انفاق در هر حالى در زندگى انسان و سلامتى و عاقبت به خيرى در خود صدقه دهنده و نسل او و توفيق در انجام كارهاى خير تاثير دارد.

نمونه‏هاى انفاق را مى‏توان در مهمانى، آب دادن، تهيه لباس براى مستمندان، موعظه و نصيحت دلسوزانه و از مال و جان و آبرو براى ديگران مايه گذاشتن مشاهده كرد. در روز عيد غدير - كه بهترين ايام براى انفاق است -  ثواب اين نيكى‏ها مضاعف مى‏شود. يك درهم انفاق در آن روز دويست هزار درهم محسوب مى‏شود، و در روايتى يك درهم را به يك ميليون در هم برابر دانسته است.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام مى‏فرمايند: شيعتنا يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا، و يبذلون اموالهم و انفسهم لنا: شيعيان ما در خوشحالى ما خوشحال و در حزن ما محزون مى‏شوند، و مال و جانشان را براى ما بخشش مى‏نمايند. شيعيان و دوستان اهل‏بيت‏عليهم السلام اين كلام امام‏عليه السلام را نصب‏العين خود قرار دهند، تا مجالس ائمه‏عليهم السلام با عظمت گردد، و در آن روزها از دادن صدقه و انفاق و خوشحال كردن فقراى شيعه كوتاهى ننمايد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: فالدرهم فيه بمائتى الف درهم، و المزيد من اللَّه عزوجل××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با انفاق دويست هزار درهم است، و زيادتر از اين مقدار نيز از جانب خداوند عزوجل امكان دارد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.

اميرالمؤمنين‏عليهم السلام فرمود: هبوا لاخوانكم و عيالكم من فضله بالجهد من جودكم، و بما تناله القدرة من استطاعتكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير از فضل الهى به برادران و خانواده خود به ميزان جود و توان خويش بخشش كنيد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: و تهانئوا نعمة اللَّه كما هنّأكم اللَّه بالثواب فيه على اضعاف الاعياد قبله و بعده الا فى مثله××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير نعمت‏هاى الهى را بخشش كنيد، همانگونه كه خداوند در اين عيد ثوابى چندين برابر آنچه در اعياد گذشته و بعد از آن بخشيده به شما عنايت كرده است.

قال مولانا جعفر بن محمد الصادق‏عليه السلام: و الدرهم ينفق بالف درهم××× 4 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. ×××: يك درهم انفاق )در روز غدير( برابر با هزار درهم انفاق مى‏باشد.

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق‏عليه السلام يقول: الدرهم فيه بمائة الف درهم××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با صد هزار درهم مى‏باشد.

عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه الصادق‏عليه السلام يقول: الدرهم فيه بالف الف درهم××× 6 وسائل الشيعة: ج 8 ص 89 ، به نقل از: تهذيب الاحكام: ج 3 ص 144 143 ح 317. ×××: يك درهم انفاق در آن )يعنى روز غدير( برابر با يك ميليون درهم است.

قال الصادق‏عليه السلام: )فى هذا اليوم( و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 307، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.

عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر، قال: كُنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصٌّ باهله. فتذاكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: و الدرهم فيه بالف درهم لاخوانك العارفين××× 2 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس پر از جمعيت بود. درباره روز غدير گفتگو كردند، حضرت رضاعليه السلام فرمود: يك درهم انفاق در روز غدير برابر هزار درهم است كه به برادرانت كه )به حق( عارف مى‏باشند انفاق نمايى.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم الحباء و العطية××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: حضرت رضاعليه السلام فرمود: روز غدير روز پاداش و عطاست.

نوزدهم. صله رحم××× 4 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. مصباح المتهجد: ص 736. وسائل الشيعة: ج 7 ب 14 و ج 10 ص 444. ×××

صله رحم و ديد و بازديد ارحام آثار زيادى نظير زياد شدن روزى و طول عمر و عاقبت به خيرى دارد. از ما خواسته‏اند كه در ايام مخصوصى مثل بزرگ‏ترين عيد ائمه‏عليهم السلام يعنى عيد كبير غدير، به ديدن پدر و مادر و برادر و خواهر برويم، و با سلام و تبريك و تهنيت گفتن هم اسباب خوشحالى ائمه‏عليهم السلام را فراهم نماييم، و هم باعث سرور فاميل شويم.

عن زياد بن محمد، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بصلة الرحم، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به: شايسته است كه در روز غدير با پيوند با خويشاوندان به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران الهى‏عليهم السلام وقتى اوصياء خود را اقامه مى‏كردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مى‏كردند.

بيستم. زيارت مؤمنين××× 1 خطبه حضرت على‏عليه السلام در روز غدير. الكافى: ج 2 ص 186 ح 2. الاقبال: ص 465، و در چاپ ديگر: ج 2 ص 260. ×××

در كلمات ائمه معصومين‏عليهم السلام براى ديد و بازديد برادران دينى ثواب‏هاى بسيارى ذكر شده است. تا آنجا كه زائر خدا محسوب شده است. حتى اگر براى ديدن برادر دينى تا در منزل برود ولى او در منزل نباشد، باز ثواب براى او حساب مى‏شود و در رفت و برگشت گناهان او آمرزيده مى‏شود.

ديدار برادران مؤمن همراه با ذكر و ياد پيشوايان معصوم‏عليهم السلام و نقل گفتار آنان از آداب بسيار پسنديده مى‏باشد. زيرا نشانه دوستى با خاندان نبوت، و دوستى با دوستان آنان و دشمنى با دشمنان آنان است. يكى از مظاهر دوستى، به ديدار مؤمنان رفتن است، به ويژه در روز عيد غدير.

حضرت صادق‏عليه السلام فرموده است: تزاوروا، فان فى زيارتكم احياءاً لقلوبكم و ذكراً لاحاديثنا، و احاديثنا تعطف بعضكم على بعض. فان اخذتم بها رشدتم و نجوتم، و ان تركتموها ضللتم و هلكتم. فخذوا بها و انا بنجاتكم زعيم: به ديدار يكديگر برويد كه در ديدار شما زنده شدن دل‏هايتان و يادى براى گفتار ماست، و گفتار ما شما را به هم معطوف مى‏سازد. اگر به آنها عمل كنيد هدايت و نجات مى‏يابيد، و اگر آنها را ترك كنيد گمراه و هلاك خواهيد شد. به آنها عمل كنيد كه من ضامن نجات شما هستم.

در روز غدير نيز به خاطر اين نعمت عظيمى كه خداوند متعال بر برندگان خود عنايت فرموده و تعظيم اين روز -  كه تعظيم شعائر اللَّه است -  در احاديث و روايات و خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام ما را امر به زيارت مؤمنين نموده‏اند.

امام رضاعليه السلام مى‏فرمايد: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزوره فى قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة: هر كس مؤمنى را در اين روز زيارت كند، خداوند بر قبر او هفتاد نور وارد مى‏كند، و قبر او را وسيع نمايد، و هر روز در قبرش او را هفتاد هزار ملك زيارت مى‏كنند و او را به بهشت بشارت مى‏دهند.

همچنين امام رضاعليه السلام نيز از اين روز به »يوم الوصول الى رحمة اللَّه« روز رسيدن به رحمت خدا و »يوم التودّد« روز دوستى كردن ياد فرموده است.

بيست و يكم. مصافحه كردن××× 1 خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز غدير. وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××

يكى از سنن دينى مصافحه و دست دادن است. هنگام سلام مستحب است دست يكديگر را در دست بگيرند و فشار دهند.××× 2 وسائل: ج 7 ب 14 ح 11. ××× اگر دو نفر براى رفع اختلاف با يكديگر مصافحه يا معانقه كنند، هنگامى كه دست از دست يكديگر مى‏كشند گناهانشان ريخته مى‏شود.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم هنگامى  كه در روز غدير يكديگر را ملاقات كرديد، همراه با سلام به يكديگر دست دهيد

درباره روز غدير، امام رضاعليه السلام مى‏فرمايد: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم، و تهانوا النعمة فى هذا اليوم: هر گاه در اين روز با يكديگر ملاقات كرديد سلام خود را با مصافحه همراه كنيد، و نعمت روز غدير را به يكديگر تبريك بگوييد.

بيست و دوم. ديدار با امام‏عليه السلام يا علما××× 3 خطبه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز غدير. وسائل: ج 7 ب 14 ح 3. ×××

در روز غدير، شيعيان و بزرگان به ديدن امام خود مشرف مى‏شدند. راوى مى‏گويد: قصدت مولانا على بن محمدعليه السلام -  و هو بالصريا -  و لم ابد ذلك لأحد من خلق اللَّه. فدخلت عليه، فلمّا بصر بى قال: يا ابااسحاق، جئت تسأل عن الايام التى يصام فيهنّ؟ و هى اربعة... ، و يوم الغدير، فيه اقام النبى‏صلى الله عليه وآله اخاه علياًعليه السلام علماً للناس و اماماً من بعده. قلت: صدقت جعلت فداك! لذلك قصدت. اشهد انك حجة اللَّه على خلقه.

سيره شيعه از قديم الايام چنين بوده كه بعد از غيبت حضرت صاحب‏الامرعليه السلام، در ايام مخصوص به ديدن علما و به خصوص سادات بنى‏الزهراعليها السلام و بنى على‏عليه السلام مشرف مى‏شدند. اين سنت حسنه تا زمان ما در اكثر شهرهاى شيعه‏نشين ادامه دارد.

بيست و سوم. عطر زدن××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه: حضرت صادق‏عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباس‏هايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.

بيست و چهارم. مهربانى به يكديگر××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××

عن اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و التعاطف فيه يقتضى رحمة اللَّه و عطفه: مهربانى كردن به يكديگر در روز غدير باعث رحمت خدا و مهربانى او مى‏گردد.

در خاتمه، به روايتى كه گوياى رفتار امامان معصوم‏عليهم السلام در روز غدير است اشاره مى‏كنيم:

فيّاض نقل مى‏كند كه وى در روز غدير در محضر امام رضاعليه السلام بوده و در حضور ايشان جماعتى از اصحاب خاص بودند. امام‏عليه السلام آنان را براى افطار نگه داشته و به منزل آنها غذا، آرد، لباس و حتى انگشترى و كفش فرستاد و حال و وضع آنها را تغيير داد.

در انتهاى همان خبر، امام رضاعليه السلام خطبه‏اى را از حضرت اميرالمؤمنين‏عليه السلام نقل فرموده، كه وقتى حضرت على‏عليه السلام در روز عيد غدير -  كه در آن زمان مصادف با روز جمعه بود -  آن خطبه را ايراد فرمود××× 3 در خبر است كه اين خطبه پنج ساعت به طول انجاميد، و تماماً در وصف روز غدير بوده است. ×××، سپس نماز جمعه و نماز عيد را اقامه كرد، و پس از آن همراه اولاد و شيعيانش به طرف منزل امام حسن‏عليه السلام حركت كردند، كه آن حضرت براى اميرالمؤمنين‏عليه السلام غذا تدارك ديده بود، و سپس همه همراهان با هديه آن حضرت به خانه‏هايشان بازگشتند.

 اعمال و آدابِ شب و روز عيد غدير را مى‏توان به بيان ديگر و به طور ممزوج نيز بيان كرد××× 1 بخشى از اين سفارشات و اعمال مربوط به روز غدير در خطبه‏اى كه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز غدير ايراد فرمودند آمده است. اين خطبه را حضرت رضاعليه السلام از پدران گرامى خويش‏عليهم السلام نقل فرموده است. آنچه ذيلاً از قول اميرالمؤمنين‏عليه السلام آمده مربوط به همين خطبه است. وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××:

1-  روز غدير، روز اجتماع شيعيان

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و اجتمعوا يجمع اللَّه شملكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: )در روز غدير( اجتماع كنيد كه خداوند پريشانى و پراكندگى شما را جمع خواهد كرد.

2-  روز غدير، روز ديدار مؤمنين با يكديگر

قال الرضاعليه السلام: من زار فيه مؤمناً ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملك، و يبشّرونه بالجنة××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: هر كس در روز غدير به ديدار مؤمنى برود خداوند به قبر او هفتاد نور وارد مى‏كند، قبرش را وسعت مى‏بخشد، و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زيارت كرده و او را به بهشت بشارت مى‏دهند.

3-  روز غدير، روز دست دادن و تبريك شيعيان به يكديگر

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: اذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم و تهانوا النعمة فى هذا اليوم××× 4 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: هنگامى  كه در روز غدير يكديگر را ملاقات كرديد، همراه با سلام به يكديگر دست دهيد و نعمت روز غدير را به يكديگر تبريك بگوييد.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم التهنئة؛ يهنّئ بعضكم بعضاً××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روز تهنيت و تبريك گفتن شما به يكديگر است.

4-  روز غدير، روز زينت كردن، عطر زدن و پوشيدن لباس‏هاى نو و تميز

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب ان يلبس المؤمن انظف ثيابه و افخرها، و يتطيّب امكانه××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: هنگامى كه صبح روز غدير شد، مؤمن بايد تميزترين و فاخرترين لباس‏هايش را پوشيده و خود را در حد تواناييش معطر سازد.

قال الرضاعليه السلام: و هو يوم الزينة. فمن تزيّن ليوم الغدير، غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة او كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات، و يرفعون له الدرجات الى قابل مثل ذلك اليوم. فإن مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطىّ. ×××: روز غدير روز زينت كردن است. پس هر كس به خاطر روز غدير خود را بيارايد، خداوند همه خطاهاى وى؛ از كوچك و بزرگ را مى‏آمرزد، و فرشتگانى را به سوى او مى‏فرستد كه تا غدير سال آينده اعمال نيك براى او نوشته، و درجه او را بالا برند. پس اگر در اين فاصله بميرد شهيد مرده، و اگر زنده بماند سعيد خواهد بود.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم لبس الثياب و نزع السواد××× 4 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روز پوشيدن لباس‏هاى نو، و كندن جامه‏هاى سياه است.

5 -  روز غدير، روز شادى و سرور

عن عمارة بن جوين ابى‏هارون العبدى، قال: دخلت على ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام فى اليوم الثامن‏عشر من ذى‏الحجه، فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: عماره مى‏گويد: روز هجدهم ذى‏الحجه نزد حضرت صادق‏عليه السلام رفتم، فرمود: امروز، روز عيد و روز شادى و سرور است.

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فى يوم الغدير( كل و اشرب و اظهر السرور... ، خلافاً على من اظهر فيه الاغتمام و الحزن، ضاعف اللَّه حزنه و غمه××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام در حضور جمعى از دوستان و شيعيان خويش فرمود: در روز عيد غدير و جهت بزرگداشت اين روز و مخالفت با آنان كه در اين روز اظهار غم و اندوه مى‏كنند - كه خداوند غم و اندوه آنان را دو چندان گرداند -  بخور و بنوش و اظهار شادمانى كن.

عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذاكروها يوم الغدير. فقال الرضاعليه السلام: سر فيه كلّ مؤمن و مؤمنة××× 3 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس مملوّ از جمعيت بود، و درباره روز غدير گفتگو مى‏كردند. پس حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز هر مرد و زن مؤمنى را شاد كن.

عن فرات بن احنف عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: هو يوم سرور، لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا××× 4 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام فرمود: روز غدير روز شادى است، به خاطر منّتى كه خدا به وسيله ولايت ما بر شما گذراد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: اظهروا البشر فيما بينكم، و السرور فى ملاقاتكم××× 5 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: خوشرو باشيد، و در ملاقات با يكديگر شادى كنيد.

قال الرضاعليه السلام: و هو يوم التبسّم فى وجوه الناس من اهل الايمان. فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درة بيضاء و نضر وجهه××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز تبسم در چهره اهل ايمان است. پس هر كس در روز غدير هنگام برخورد با برادر مؤمن خود به روى او تبسم كند، خداوند در روز قيامت با نظر رحت به وى مى‏نگرد، و هزار حاجت او را بر آورده مى‏سازد، و در بهشت براى وى قصرى از مرواريد سفيد بنا مى‏كند، و روى او را شاداب و زيبا مى‏سازد.

مرحوم شيخ مفيد در »مسارّ الشيعة« در مورد روز عيد غدير مى‏نويسد: ادخال السرور فيه على اهل الايمان يحطّ الاوزار××× 2 مسارّ الشيعه: ص 40. ×××: شاد كردن مؤمنين در روز غدير گناهان را مى‏ريزد.

6 -  روز غدير، روز صله ارحام

عن زياد بن محمد، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بصلة الرحم، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: شايسته است كه در روز غدير با پيوند با خويشاوندان به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران الهى‏عليهم السلام وقتى اوصياء خود را اقامه مى‏كردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مى‏كردند.

7-  روز غدير، روز توسعه بر خانواده و افراد تحت تكفل

عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّه‏عليه السلام: ينبغى ان يوسّع الرجل فيه على عياله××× 4 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443 442، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: شايسته است كه در روز غدير هر فردى بر افراد تحت تكلفش توسعه دهد.

قال الرضاعليه السلام: هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من وسّع على عياله و نفسه و اخوانه، و يعتقه اللَّه من النار××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روزى است كه خداوند منزلت هر كس را كه در اين روز بر اهل خانواده و خويشتن و برادرانش توسعه دهد بالا برده، و او را از آتش جهنم نجات مى‏بخشد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعة على عيالكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان، به سوى عيال خود بازگشته و در امور زندگى بر آنها توسعه دهيد.

8 -  روز غدير، روز مهربانى به يكديگر

عن اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و التعاطف فيه يقتضى رحمة اللَّه و عطفه××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: مهربانى كردن به يكديگر در روز غدير باعث رحمت خدا و مهربانى او مى‏گردد.

9-  روز غدير، روز صدقه و انفاق

عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه الصادق‏عليه السلام يقول: الدرهم فيه بالف الف درهم××× 4 وسائل الشيعة: ج 8 ص 89 ، به نقل از: تهذيب الاحكام: ج 3 ص 144 143. ×××: يك درهم انفاق در آن )يعنى روز غدير( برابر با يك ميليون درهم است.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: فالدرهم فيه بمائتى الف درهم، و المزيد من اللَّه عزوجل××× 5 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با انفاق دويست هزار درهم است، و زيادتر از اين مقدار نيز از جانب خداوند عزوجل امكان دارد.

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق‏عليه السلام يقول: الدرهم فيه بمائة الف درهم××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با صد هزار درهم مى‏باشد.

قال مولانا جعفر بن محمد الصادق‏عليه السلام: و الدرهم ينفق بالف درهم××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. ×××: يك درهم انفاق در روز غدير برابر با هزار درهم انفاق مى‏باشد.

عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر، قال: كُنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصٌّ باهله. فتذاكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: و الدرهم فيه بالف درهم لاخوانك العارفين××× 3 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه آن مجلس پر از جمعيت بود. درباره روز غدير گفتگو كردند، حضرت رضاعليه السلام فرمود: يك درهم انفاق در روز غدير برابر هزار درهم است كه به برادرانت كه )به حق( عارف مى‏باشند انفاق نمايى.

10-  روز غدير، روز خيرات

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و عودوا بالمزيد من الخير على اهل التأميل لكم××× 4 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير به كسانى كه به شما اميد دارند زياد خير برسانيد.

قال الصادق‏عليه السلام: )فى هذا اليوم( و لا تقعد عن الخير و سارع الى ذلك××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 307، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: در اين روز از انجام كار خير كوتاهى مكن و به سوى آن شتاب كن.

11-  روز غدير، روز بخشش نعمات الهى

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و تهانئوا نعمة اللَّه كما هنّأكم اللَّه بالثواب فيه على اضعاف الاعياد قبله و بعده الا فى مثله××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير نعمت‏هاى الهى را بخشش كنيد، همانگونه كه خداوند در اين عيد ثوابى چندين برابر آنچه در اعياد گذشته و بعد از آن بخشيده به شما عنايت كرده است.

اميرالمؤمنين‏عليهم السلام: هبوا لاخوانكم و عيالكم من فضله بالجهد من جودكم، و بما تناله القدرة من استطاعتكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير از فضل الهى به برادران و خانواده خود به ميزان جود و توان خويش بخشش كنيد.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم الحباء و العطية××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: حضرت رضاعليه السلام فرمود: روز غدير روز پاداش و عطاست.

12-  روز غدير، روز هديه و نيكى به برادران ايمانى

عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادق‏عليه السلام: ذلك يوم صلة الاخوان××× 4 بحار الانوار: ج 98 ص 323، به نقل از العدد القوية. ×××: روز غدير روز بحشش به برادران ايمانى است.

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: )فى يوم الغدير( اكثر بِرّهم )اخوانك( ، و اقض حوائج اخوانك اعظاماً ليومك××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير جهت بزرگداشت اين روز به برادران ايمانيت بسيار نيكى كن، و نيازهاى آنان را بر آورده ساز.

قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسى‏الرضاعليه السلام فى يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه، قد احتبسهم عنده للافطار معه، و البسهم الصلاة و الكسوة حتى الخواتيم و النعال××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. ×××: فياض نقل مى‏كند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عده‏اى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و به ايشان صله و لباس و انگشتر و كفش داد.

عن احمد بن محمد بن ابى‏نصر، قال: كنّا عند الرضاعليه السلام و المجلس غاصّ باهله. فتذكروا يوم الغدير، فقال الرضاعليه السلام: فافضل على اخوانك فى هذا اليوم××× 2 تهذيب الاحكام: ج 6 ص 24. ×××: احمد بن محمد گفت: در مجلس حضرت رضاعليه السلام بوديم در حالى كه مجلس پر بود از جمعيت و درباره روز غدير گفتگو مى‏كردند. حضرت رضاعليه السلام )به من( فرمود: در اين روز به برادران ايمانيت بخشش كن.

عن زياد بن محمد، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالبرّ و صلة الاخوان، فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام فرمود: شايسته است كه در روز غدير با نيكى و صله دادن به برادران ايمانى خود به خداوند تقرب جوييد، زيرا پيامبران‏عليهم السلام الهى وقتى اوصياء خود را معرفى مى‏كردند اين عمل را انجام داده و به اين عمل امر مى‏كردند.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالبرّ باخوانكم... ، و تبارّوا يصل اللَّه الفتكم... ، و البرّ فيه يثمر المال و يزيد فى العمر××× 4 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان به برادران خود نيكى كنيد. در روز غدير به يكديگر نيكى كنيد، كه خداوند الفت و مهربانى بين شما ايجاد خواهد كرد. نيكى كردن در در اين روز موجب فزونى مال و افزايش عمر مى‏شود.

13-  روز غدير، روز بر آورده ساختن نياز شيعيان

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: من اسعف اخاه مبتدئاً و برّه راغباً فله كأجر من صام هذا اليوم و قام ليلته××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: كسى كه در روز غدير بدون درخواست به برآورده ساختن حاجت برادر ايمانى خويش اقدام نمايد و با كمال ميل به وى نيكى كند براى او ثواب و مزد كسى است كه اين روز را روزه گرفته و شب آن را به عبادت پرداخته باشد.

14-  روز غدير، روز كفالت شيعيان

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: كيف بمن تكفل عدداً من المؤمنين و المؤمنات! و انا ضمينه على اللَّه تعالى الامان من الكفر و الفقر. و ان مات فى ليلته او يومه او بعده الى مثله من غير ارتكاب كبيرة فاجرة على اللَّه××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: چگونه خواهد بود كسى كه روز غدير عده‏اى از مؤمنين و مؤمنات را كفالت نمايد! من از جانب خداوند براى او ضامنم كه از كفر و فقر در امان است. اگر در روز اين عيد يا شب آن يا بعد از اين عيد تا عيد ديگر بميرد و گناه كبيره‏اى مرتكب نشده باشد، اجر و مزدش بر عهده خدا خواهد بود.

15-  روز غدير، روز قرض به شيعيان

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: من استدان لاخوانه و اعانكم فانا الضامن على اللَّه ان بقّاه قضاه و ان قبضه قبل تاديته له حمله عنه××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: هر كس در روز غدير براى برادرانش از ديگران قرض بگيرد و آنان را يارى نمايد، من از جانب خداوند ضامنم كه اگر زنده بماند آن دين ادا شود. اما اگر قبل از اداى دين بميرد خداوند قرضش را ادا نمايد.

16-  روز غدير، روز رسيدگى به فقرا و ناتوانان

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و ليعد الغنى على الفقير و القوى على الضعيف. امرنى رسول‏اللَّه بذلك××× 4 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: در روز غدير بايد افراد ثروتمند بر فقيران و توانمندان بر ناتوانان رسيدگى كنند. رسول‏خداصلى الله عليه وآله مرا به اين عمل دستور داده است.

17-  روز غدير، روز اطعام مؤمنين

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: و ساووا بكم ضعفاءكم فى مأكلكم و ما تناله القدرة من استطاعتكم على حسب امكانكم××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: در روز غدير، در خوردنى‏ها به قدر توانايى و استطاعت خود ضعفايتان را با خود همسان سازيد.

عن المفضل بن عمر، قال: قال الصادق‏عليه السلام: ذلك يوم اطعام الطعام××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 323، به نقل از العدد القويه. ×××: روز غدير، روز اطعام كردن است.

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: )فى يوم الغدير( اطعم اخوانك××× 3 بحار الانوار: ج 98 ص 302، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام براى جمعى از دوستان و شيعيانش كه نزد وى بودند فرمود: در روز عيد غدير برادران ايمانيت را اطعام كن.

قال الرضاعليه السلام: من اطعم مؤمناً كان كمن اطعم جميع الانبياءعليهم السلام و الصديقين××× 4 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و العطى. ×××: هر كس در روز غدير مؤمنى را اطعام كند گويا همه انبياعليهم السلام و صديقين را اطعام داده است.

18-  روز غدير، روز افطار دادن به روزه‏داران

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق‏عليه السلام يقول: من فطّر مؤمناً كان له ثواب من اطعم فئاماً و فئاماً. فلم يزل يعد حتى عقد عشرة. ثم قال: اتدرى ما الفئام؟ قلت: لا. قال: مائة الف، و كان له ثواب من اطعم بعددهم من النبيين‏عليهم السلام و الصديقين و الشهداء و الصالحين فى حرم اللَّه عزوجل، و سقاهم فى يوم ذى مسغبة××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. روايت مشابه: بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. وسائل الشيعة: ج 8 ص 89 ، به نقل از: تهذيب الاحكام: ج 3 ص 144 143. ×××:

هر كس در روز غدير به روزه‏دار مؤمنى افطار دهد، پاداش كسى را خواهد داشت كه به فئام فئام طعام داده باشد. حضرت تا ده فئام شمردند. سپس فرمودند: آيا مى‏دانى مقصود از هر فئام چيست؟ عرض كردم: خير. فرمود: يعنى صدهزار نفر.

سپس حضرت در ادامه بيان پاداش اين عمل )افطار دادن به روزه‏دار مؤمن( چنين فرمود: همچنين پاداش كسى را خواهد داشت كه به همين تعداد )ده فئام( پيامبران‏عليهم السلام و صديقان و شهدا و صالحين را در حرم خداوند عزوجل در روز گرسنگى و تشنگى اطعام كرده و آب داده باشد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: من افطر مؤمناً فى ليلته فكأنما فطّر فئاماً و فئاماً. يعدها بيده عشرة. فنهض ناهض فقال: يا اميرالمؤمنين! ما الفئام؟ قال مائة الف نبى و صديق و شهيد××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: كسى كه در روز غدير به مؤمن روزه‏دارى افطار دهد، گويا مانند كسى است كه فئامى را افطار داده است. و با دست خود تا ده فئام شمرد. يك نفر از جاى برخاست و پرسيد: اى اميرالمؤمنين! منظور از فئام چيست؟ حضرت فرمود: فئام معادل است با صد هزار پيامبر و صديق و شهيد.

قال الفياض بن محمد بن عمر الطوسى: حضرت مجلس مولانا على بن موسى الرضاعليه السلام فى  يوم الغدير، و بحضرته جماعة من خواصه قد احتبسهم عنده للافطار معه، قد قدم الى منازلهم الطعام و البر××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القويه. ×××: فياض نقل مى كند كه در روز غدير نزد حضرت رضاعليه السلام بودم. حضرت عده‏اى از ياران خاص خويش را براى افطار نگاه داشت، و براى اهل منزل ايشان غذا و گندم نيز فرستاد.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم تفطير الصائمين××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز افطار دادن به روزه‏داران است.

19-  روز غدير، روز نشر دانش

قال الرضاعليه السلام: هم يوم نشر العلم××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز نشر علم است.

20-  روز غدير، روز درخواست زياد از خداوند

قال الرضاعليه السلام: هو يوم طلب الزيادة××× 2 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز زياده‏خواهى از خداوند است.

21-  روز غدير، روز عبادت، نماز، روزه و شكر الهى

قال الرضاعليه السلام: هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و يعتقه اللَّه من النار... . هو يوم العبادة××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روزى است كه خداوند منزلت هر كس را كه در آن به عبادت بپردازد بالا برده و او را از آتش جهنم نجات مى‏بخشد... . روز غدير، روز عبادت است.

عن فرات بن احنف، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: قلت: جعلت فداك، فما ينبغى لنا ان نعمل فى ذلك اليوم؟ قال: هو يوم عبادة و صلاة و شكر للَّه و حمد له و سرور لما منّ اللَّه به عليكم من ولايتنا××× 4 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: فرات به حضرت صادق‏عليه السلام عرض كرد: فدايت شوم، شايسته است كه در روز غدير چه كارى انجام دهيم؟ حضرت فرمود: روز غدير، به جهت آن كه خداوند ولايت ما را بر شما ارزانى داشت روز عبادت، نماز، شكر و ستايش خداوند و روز شادى است.

عن عبدالرحمن بن سالم، عن ابيه، قال: سألت اباعبداللَّه‏عليه السلام: و ما ينبغى لنا ان نفعل فى ذلك اليوم؟ قال: تذكرون اللَّه عزّ ذكره فيه بالصيام و العبادة، و الذكر لمحمد و آل‏محمدعليهم السلام××× 5 بحار الانوار: ج 37 ص 172، به نقل از كافى. ×××:

عبدالرحمن گفت: از حضرت صادق‏عليه السلام سؤال كردم: شايسته است كه در روز غدير چه كارى انجام دهيم؟ حضرت فرمود: با روزه، عبادت، و ياد محمد و آل‏محمدعليهم السلام خداوند را ياد نماييد.

عن الحسن بن راشد، قال: قال ابوعبداللَّه‏عليه السلام: ينبغى ان يكثر فيه ذكر اللَّه عزوجل××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443 442، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: شايسته است كه در روز غدير به مقدار زياد خداوند عزوجل ياد شود.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: عودوا رحمكم اللَّه بعد انقضاء مجمعكم بالشكر للَّه عزوجل على ما منحكم... . اظهروا الحمد للَّه على ما منحكم××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از مصباح الزائر. ×××: پس از پايان اجتماعتان براى آنچه خداوند به شما بخشيده است شكر به جا آوريد... . در روز غدير شكر الهى را بر نعمت‏هايى كه به شما داده است اظهار نماييد.

22-  روز غدير، روز تزكيه نفس

قال الرضاعليه السلام: هو يوم التزكية××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز تزكيه )نفس( مى‏باشد.

23-  روز غدير، روز ترك گناهان

قال الرضاعليه السلام: هو يوم ترك الكبائر و الذنوب××× 4 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير، روز ترك گناهان و به ويژه گناهان كبيره است.

24-  روزه روز غدير

عن ابى‏اسحاق بن عبداللَّه العلوى العريضى، قال: و حكّ فى صدرى ما الايام التى تصام؟ فقصدت مولانا اباالحسن على بن محمدعليه السلام، و هو بصرياً. و لم ابد ذلك لاحد من خلق اللَّه، فدخلت عليه.

فلما بصر بى قال: يا ابااسحاق، جئت تسألنى عن الايام التى يصام فيهنّ؟ و هى اربعة: اولهنّ يوم السابع و العشرين من رجب يوم؛ بعث اللَّه تعالى محمداًصلى الله عليه وآله الى خلقه رحمة للعالمين، ويوم مولده‏صلى الله عليه وآله؛ و هو السابع‏عشر من شهر ربيع‏الاول، و يوم الخامس و العشرين من ذى‏القعدة؛ فيه دُحيت الكعبة، و يوم الغدير؛ فيه اقام رسول‏اللَّه‏صلى الله عليه وآله اخاه علياًعليه السلام علماً للناس و اماماً من بعده. قلت: صدقت جعلت فداك، لذلك قصدت. اشهد انك حجة اللَّه على خلقه××× 1 تهذيب الاحكام: ج 4 ص 306 305. روايت مشابه: وسائل الشيعة: ج 10 ص 455، به نقل از خرائج. ×××:

ابواسحاق عريضى مى‏گويد: در قلبم افتاد كه چه ايامى از سال روزه گرفته شود. لذا قصد كردم نزد حضرت هادى‏عليه السلام روم، و حضرت در منطقه بصريا بودند. اين امر را به هيچ كس نگفتم، و نزد حضرت رفتم.

وقتى مرا ديد فرمود: اى ابواسحاق، آمدى از من از ايامى سؤال كنى كه در آن ايام روزه گرفته مى‏شود؟ آنها چهار روز مى‏باشند: روز بيست و هفتم رجب؛ كه خداوند رسولش‏صلى الله عليه وآله را بر خلقش مبعوث نمود. روز ميلاد رسول‏خداصلى الله عليه وآله؛ كه هفدهم ربيع‏الاول است. روز بيست و پنجم ذى‏القعده؛ كه روز گسترده شدن زمين از زير كعبه است. روز غدير كه رسول‏خداصلى الله عليه وآله برادرش على‏عليه السلام را به عنوان پرچم هدايت براى مردم و امام بعد از خودش اقامه كرد. عرض كردم: فدايت شوم، راست فرمودى. من به همين منظور آمده بودم. شهادت مى‏دهم كه تو حجت خدا بر خلقش مى‏باشى.

قال الشيخ الطوسى: قد ورد الخبر عن الصادقين‏عليهما السلام بفضل صيام اربعة ايام فى السنة... ، الى ان قال: يوم السابع‏عشر من ربيع‏الاول؛ و هو اليوم الذى وُلد فيه رسول‏اللَّه‏صلى الله عليه وآله. فمن صامه كتب اللَّه له صيام ستّين سنة. و يوم السابع و العشرين من رجب؛ و هو اليوم الذى بُعث فيه رسول‏اللَّه‏صلى الله عليه وآله، و من صامه كان صيامه كفّارة ستّين شهراً. و يوم الخامس و العشرين من ذى‏القعدة؛ فيه دُحيَت الارض. و يوم الغدير فيه نصب رسول‏اللَّه‏صلى الله عليه وآله اميرالمؤمنين‏عليه السلام اماماً××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 456، به نقل از المقنعه. ×××:

شيخ طوسى گويد: از امام باقر و امام صادق‏عليهما السلام در فضيلت روزه چهار روز از ايام سال روايت وارد شده كه آن چهار روز عبارتند از: روز هفدهم ربيع‏الاول؛ كه روز ولادت رسول‏خداصلى الله عليه وآله است. هر كس اين روز را روزه بگيرد، خداوند روزه شصت سال را براى وى مى‏نويسد.

و روز بيست و هفتم رجب؛ كه روزى است كه رسول‏خداصلى الله عليه وآله در آن روز مبعوث شد. هر كس اين روز را روزه بگيرد، روزه‏اش معادل كفاره شصت ماه خواهد بود. و روز بيست و پنجم ماه ذى‏القعده؛ كه در آن زمين گسترده شده است. و روز غدير؛ كه رسول‏خداصلى الله عليه وآله حضرت اميرالمؤمنين‏عليه السلام را به امامت نصب كرد.

عن المفضل بن عمر، قال: قلت للصادق‏عليه السلام: يا سيدى، تأمرنى بصيامه؟ قال: اى و اللَّه، اى و اللَّه، اى و اللَّه. انه اليوم الذى تاب اللَّه فيه على آدم‏عليه السلام. فصام شكراً للَّه تعالى ذلك اليوم. و انه اليوم الذى نجى اللَّه تعالى فيه ابراهيم‏عليه السلام من النار، فصام شكراً للَّه تعالى على ذلك. و انه اليوم الذى اقام موسى هارون‏عليهما السلام علماً، فصام شكراً للَّه تعالى ذلك اليوم. و انه اليوم الذى اظهر عيسى‏عليه السلام وصيه شمعون الصفا، فصام شكراً للَّه عزوجل ذلك اليوم. و انه اليوم الذى اقام رسول‏اللَّه‏صلى الله عليه وآله علياًعليه السلام للناس علماً و ابان فيه فضله و وصيه، فصام شكراً للَّه عزوجل ذلك اليوم. و انه ليوم صيام و قيام××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 446 445، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:

مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادق‏عليه السلام عرض كردم: اى آقاى من، آيا به من امر مى‏كنيد كه روز غدير را روزه بگيرم؟

فرمود: به خدا سوگند بله، به خدا سوگند بله، به خدا سوگند بله. اين روز همان روزى است كه خداوند توبه حضرت آدم‏عليه السلام را پذيرفت، و حضرت آدم‏عليه السلام به پاس خداوند اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه خداوند حضرت ابراهيم‏عليه السلام را از آتش نجات داد، و حضرت ابراهيم‏عليه السلام به پاس خداوند اين روز را روزه گرفت.

اين روز روزى است كه حضرت موسى حضرت هارون‏عليهما السلام را به عنوان پرچم هدايت اقامه كرد، لذا وى به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز همان روزى است كه حضرت عيسى‏عليه السلام وصى خود شمعون الصفا را معرفى نمود، و وى به پاس الهى اين روز را روزه گرفت.

اين روز همان روزى است كه رسول‏خداصلى الله عليه وآله على بن ابى‏طالب‏عليه السلام را به عنوان پرچم هدايت اقامه نمود و فضيلت و وصايت او را آشكار ساخت، و حضرتش به پاس الهى اين روز را روزه گرفت. اين روز، روز روزه و قيام به عبادت الهى است.

عن زياد بن محمد، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: ينبغى لكم ان تتقرّبوا الى اللَّه فيه بالصوم. فان الانبياءعليهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصياءهم فعلوا ذلك و امروا به××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 444. مصباح المتهجد: ص 736. ×××: شايسته است كه در روز غدير با روزه به خداوند تقرّب جوييد، زيرا پيامبران‏عليهم السلام هنگامى كه اوصياى خود را اقامه مى‏كردند، اين عمل را انجام داده و به آن امر مى‏كردند.

عن فرات بن احنف، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: انى احبّ لكم ان تصوموه××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 170، به نقل از تفسير فرات. ×××: همانا من دوست دارم كه شما روز غدير روزه بگيريد.

عن الحسن بن راشد، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: جعلت فداك، ما ينبغى لنا ان نصنع فيه؟ قال: تصومه يا حسن. قال: قلت: فما لمن صامه؟ قال: صيام ستين شهراً××× 3 بحار الانوار: ج 37 ص 172 171، به نقل از الكافى. بحار الانوار: ج 97 ص 111، به نقل از ثواب الاعمال. ×××: حسن بن راشد گفت: به حضرت صادق‏عليه السلام عرض كردم: فدايت شوم، شايسته است كه ما در روز غدير چه عملى انجام دهيم؟

حضرت فرمود: اى حسن، آن روز را روزه گير. عرض كردم: ثواب روزه آن چيست؟ فرمود: روزه اين روز معادل روزه شصت ماه است.

عن عمارة بن جوين ابى‏هارون العبدى، قال: دخلت على ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام فى اليوم الثامن‏عشر من ذى‏الحجه فوجدته صائماً. فقلت له: جعلت فداك، فما صواب صوم هذا اليوم؟ فقال: انه يوم عيد و فرح و سرور و صوم شكراً للَّه عزوجل. فان صومه يعدل ستين شهرا من الاشهر الحرم××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:

عماره گفت: روز هجدهم ذى‏الحجه نزد حضرت صادق‏عليه السلام رفتم و حضرتش را روزه‏دار يافتم. عرض كردم: فدايت شوم، پاداش روزه اين روز چيست؟ فرمود: اين روز به جهت شكر الهى روز عيد و سرور و شادى و روز روزه است. روزه اين روز معادل شصت ماه از ماه‏هاى حرام مى‏باشد.

عن المفضل، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: صوم يوم غدير خم كفارة ستين سنة××× 2 بحار الانوار: ج 97 ص 112، به نقل از ثواب الاعمال. وسائل الشيعة: ج 10 ص 443، به نقل از مصباح المتهجد. ×××: روزه روز غدير خم كفاره شصت سال است.

عن المفضل، قال: قلت لابى‏عبداللَّه‏عليه السلام: قلت: ما يجب علينا فى ذلك اليوم؟ قال: يجب عليكم صيامه شكراً للَّه و حمداً له، مع انه اهل ان يشكر كل ساعة. و كذلك امرت الانبياءعليهم السلام اوصياءها ان يصوموا اليوم الذى يقام فيه الوصى، يتخذونه عيداً. و من صامه كان افضل من عمل ستين سنه××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 111، به نقل از خصال. وسائل الشيعة: ج 10 ص 443، به نقل از خصال. ×××:

مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادق‏عليه السلام عرض كردم: در روز غدير چه عملى بر ما واجب است؟ فرمود: با آنكه هر زمانى شايسته است شكر الهى به جا آورده شود، اما بر شما لازم است كه روز غدير را به شكرانه و ستايش الهى روزه بگيريد، چنانچه همه پيامبران‏عليهم السلام به جانشينان خود دستور دادند روزى را كه جانشين شان رسماً معرفى شده است روزه بدارند و عيد بگيرند. هر كس اين روز را روزه بگيرد، ثوابش از عبادت شصت سال برتر است.

شيخ حرّ عاملى در ذيل اين حديث مى‏نويسد: الوجوب هنا محمول على الاستحباب الموكّد××× 1 وسائل الشيعة: ج 10 ص 443. ×××: وجوب در اين حديث بر استحباب موكد حمل مى‏شود.

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق عليه الصلاة و السلام و على آبائه و ابنائه يقول: صوم يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا، لو عاش انسان عمر الدنيا. ثم لو صام ما عمرت الدنيا لكان له ثواب ذلك، و صيامه يعدل عند اللَّه عزوجل مائة حجة و مائة عمره××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 303 302، به نقل از اقبال الاعمال. مستدرك الوسائل: ج 6 ص 274، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:

روزه روز غدير خم معادل روزه عمر دنياست. اگر كسى به ميزان عمر دنيا زندگى كند و در تمام اين مدت روزه بگيرد، ثواب روزه روز غدير با آن برابرى مى‏كند. روزه روز غدير نزد خداوند معادل صد حج و صد عمره مى‏باشد.××× 3 بخش انتهاى اين روايت در كتاب »العدد القويه« به اين گونه نقل شده است: و صيامه يعدل عند اللَّه مائة حِجة و مائة عمرة فى كل مبرورات متقبلات: روزه روز غدير نزد خداوند معادل صد حج و صد عمره نيكو )صحيح( و مقبول در هر سال مى‏باشد. بحار الانوار: ج 98 ص 321، به نقل از العدد القوية. ×××

عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه‏عليه السلام يقول: صيام يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا، و عدلت عند اللَّه مائة الف حجة و مائة الف عمرة××× 4 وسائل الشيعة: ج 3 ص 338. ×××: روزه روز غدير خم با روزه عمر دنيا برابرى مى‏كند، و نزد خداوند معادل صد هزار حج و صد هزار عمره مى‏باشد.

عن الفيّاض بن محمد بن عمر الطوسى انه شهد اباالحسن على بن موسى الرضاعليه السلام فى يوم الغدير و بحضرته جماعة من خاصته، و هو يذكر فضل اليوم و قدمه. فكان من قوله‏عليه السلام: حدثنى الهادى ابى، عن آبائه، عن اميرالمؤمنين‏عليهم السلام انه اتفق فى زمانه الجمعة و الغدير. فصعد المنبر و قال:

صوم هذا اليوم مما ندب اللَّه اليه، و جعل الجزاء العظيم كفالة عنه، حتى لو تعبّد له عبد من العبيد فى الشيبة الشبيبة من ابتداء الدنيا الى انقضائها؛ صائماً نهارها قائماً ليلها. اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت اليه ايام الدنيا عن كفايته××× 1 بحار الانوار: ج 97 ص 117، به نقل از اقبال الاعمال. ×××:

فيّاض حضرت رضاعليه السلام را به همراه جماعتى از ياران خاص ايشان در روز غدير ديد، در حالى كه حضرتش فضيلت و پيشينه اين روز را بيان مى‏فرمود. حضرت در بخشى از بياناتش فرمود: پدرم از پدران گرامى خويش‏عليهم السلام نقل فرمود كه در زمان اميرالمؤمنين‏عليه السلام دو روز جمعه و غدير با هم مصادف شدند. اميرالمؤمنين‏عليه السلام به منبر رفت و خطبه‏اى خواند و در ضمن آن فرمود:

روزه روز غدير از مواردى است كه خداوند به آن فرا خوانده است، و پاداش بزرگى را در قبال آن بر عهده گرفته است؛ به گونه‏اى كه اگر بنده‏اى از بندگان الهى از آغاز دنيا تا پايان آن، روزها را روزه گرفته و شب‏ها را به عبادت بپردازد و در روزه‏دارى خويش اخلاص ورزد، باز به پاداش روزه روز غدير نخواهد رسيد.

روى عن الائمه‏عليهم السلام انهم قالوا: من صام يوم غدير خم و لم يستبدل به، كتب اللَّه له صيام الدهر××× 2 وسائل الشيعة: ج 10 ص 446، به نقل از روضة الواعظين. ×××: از ائمه‏عليهم السلام نقل شده است كه فرمودند: هر كس روز غدير خم روزه گيرد و روز ديگرى را )از لحاظ برترى( جايگزين آن نسازد، خداوند براى او ثواب روزه دهر را مى‏نويسد.

اميرالمؤمنين‏عليه السلام: صوم هذا اليوم مما ندب اللَّه تعالى اليه، و جعل الجزاء العظيم كفاءاً له عنه. حتى لو تعبد له عبد من العبيد فى الشبيبة من ابتداء الدنيا الى تقضّيها صائماً نهارها قائماً ليلها، اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت اليه ايام الدنيا عن كفائه××× 3 وسائل الشيعة: ج 10 ص 445، به نقل از مصباح المتهجد. ×××:

روزه روز غدير از مواردى است كه خداوند متعال به آن فراخوانده است و اجر بزرگى براى روزه‏دار اين روز قرار داده است؛ تا آن اندازه كه اگر بنده‏اى از بندگان خدا در دوران جوانى از آغاز دنيا تا پايان آن، روزها را روزه گرفته و شب‏ها را به عبادت به پا ايستد، ثوابش برابرى با روزه اين روز نمى‏كند، و اگر در اين روزه‏دارى اخلاص ورزد، عبادت تمام ايام دنيا براى جبران اين روزه كفايت نمى‏كند.

25-  غسل روز غدير

قال الرضاعليه السلام: الغسل ثلاثة و عشرون: غسل يوم غدير خم××× 1 بحار الانوار: ج 81 ص 13، به نقل از فقه الرضاعليه السلام. ×××: بيست و سه غسل وجود دارد، كه يكى از آنها غسل روز غدير خم است.

عن ابن‏سنان، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: غسل يوم الغدير سنة××× 2 تهذيب الاحكام: ج 1 ص 114. ×××: غسل روز غدير سنت است.

شيخ طوسى در تهذيب الاحكام مى‏نويسد: و نحن نذكر فيما بعد عند ذكرنا صلاة يوم الغدير ما يدلّ على ان الغسل فى هذا اليوم مستحب مندوب اليه، و عليه ايضاً اجماع الفرقة المحقّة، لا يختلفون فى ذلك××× 3 تهذيب الاحكام: ج 1 ص 114. ×××: در آنجا كه نماز روز غدير را آورده‏ايم، آنچه دلالت دارد كه غسل روز غدير مستحب است مؤكد است بيان شده است، و اجماع فرقه محقّه )يعنى شيعه( بر اين امر است و در مورد آن اختلافى نيست.

علامه محمدتقى مجلسى نيز در »لوامع صاحبقرانى« مى‏نويسد: غسل عيد غدير مجمع عليه است.××× 4 لوامع صاحبقرانى: ج 1 س 572 . ×××

عن ابى‏الحسن الليثى، عن ابى‏عبداللَّه جعفر بن محمدعليه السلام، انه قال لمن حضره من مواليه و شيعته: فاذا كان صبيحة ذلك اليوم، وجب الغسل فى صدر نهاره××× 5 بحار الانوار: ج 98 ص 301، به نقل از اقبال الاعمال. ×××: حضرت صادق‏عليه السلام در جمع دوستان و شيعيان خويش فرمود: در صبح روز غدير، غسل در آغاز روز واجب است.××× 1 وجوب در اين روايت به معناى استحباب مؤكد است. ×××

علامه مجلسى در »زاد المعاد« مى‏نويسد: بدان كه غسل در اول اين روز سنت موكد است.××× 2 زاد المعاد: ص 334. ×××

شيخ مفيد در »المقنعة« مى‏نويسد: فاذا ارتفع النهار من اليوم الثامن‏عشر من ذى‏الحجه فاغتسل فيه××× 3 المقنعة: ص 204. ×××: روز هجدهم ذى‏الحجه، وقتى روز بالا آمد غسل كن.

عن على بن الحسين العبدى، قال: سمعت اباعبداللَّه‏عليه السلام يقول: من صلّى فيه ركعتين، يغتسل عند زوال الشمس من قبل ان تزول مقدار نصف ساعة××× 4 وسائل الشيعة: ج 3 ص 338. ×××: هر كس مى‏خواهد نماز دو ركعتى وارده در روز عيد غدير را بخواند، نيم ساعت قبل از ظهر غسل كند.××× 5 عن عمارة بن جوين ابى‏هارون العبدى، عن ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام، قال: قرب الزوال هى الساعة التى اقيم فيها اميرالمؤمنين‏عليه السلام بغدير خم علماً للناس: حضرت صادق‏عليه السلام فرمود: روز هجدهم ذى‏الحجه نزديك ظهر زمانى است كه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در غدير خم به عنوان پرچم هدايت براى مردم اقامه شد. بحار الانوار: ج 98 ص 298، به نقل از اقبال الاعمال. ×××

شيخ حرّ عاملى در »وسائل الشيعة« زمان غسل در روز غدير را چنين بيان مى‏كند: باب استحباب غسل يوم الغدير قبل الزوال بنصف ساعة××× 6 وسائل الشيعة: ج 3 ص 338. مستدرك الوسائل: ج 2 ص 520 . ×××: باب استحباب غسل روز غدير در نيم ساعت قبل از ظهر.

بر حسب روايات و بيانات فوق الذكر، در روز عيد غدير بايد غسل در آغاز روز انجام شود، و براى نماز روز غدير كه پيش از ظهر خوانده مى‏شود نيز غسل وارد شده است. روايت ذيل صراحتاً حاكى از آن است كه غسل نزديك ظهر براى نمازى مى‏باشد، كه در روز غدير هنگام ظهر خوانده مى‏شود:

قال مولانا جعفر بن محمد الصادق‏عليه السلام: من صلّى فيه ركعتين، يغتسل لهما قبل الزوال بنصف ساعة، ثم يصلّيهما... ××× 1 بحار الانوار: ج 98 ص 322 321، به نقل از العدد القوية. ×××: هر كس در روز غدير دو رگعت نماز مى‏خواند، نيم ساعت قبل از ظهر غسل كند، و سپس دو ركعت نماز بخواند... .

26-  نماز و دعاهاى روز غدير

نماز روز غدير با كيفيت و ادعيه آن و نيز دعاهاى روز غدير در متن قبل در همين عنوان گذشت. به جهت پرهيز از تكرار و تطويل به بالا مراجعه شود.

27-  اذكار روز غدير

در روز غدير اذكارى نيز وارد شده است:

الف. حمد بر ولايت اميرالمؤمنين‏عليه السلام

روى عن النبى‏صلى الله عليه وآله انّ من السنن أن يقول المؤمن فى يوم الغدير مائة مرة: الحمد للَّه الذى جعل كمال دينه و تمام نعمته بولاية اميرالمؤمنين على بن ابى‏طالب‏عليه السلام: از رسول‏خداصلى الله عليه وآله نقل شده است كه فرمود: از جمله سنت‏ها آن است كه مؤمن در روز غدير 100 مرتبه بگويد: ستايش از آنِ خدايى است كه كمال دينش و تمام نعمتش را با ولايت اميرالمؤمنين على بن ابى‏طالب‏عليه السلام قرار داده است.××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 321، به نقل از نسخه خطى شهيد اول. ×××

ب. ذكر مؤمنين در ديدار يكديگر در روز غدير

عن على بن الحسن العبدلى، قال: سمعت اباعبداللَّه جعفر بن محمد الصادق عليه الصلاة و السلام و على آبائه و ابنائه يقول: و ليكن من قولك إذا لقيت اخاك المؤمن: الحمد للَّه الذى اكرمنا بهذا اليوم، و جعلنا من المؤمنين، و جعلنا من الموفين بعهده الذى عهد إلينا و ميثاقه الذى واثقنا به من ولاية ولاة امره و القوّام بقسطه، و لم يجعلنا من الجاحدين و المكذّبين بيوم الدين××× 3 بحار الانوار: ج 98 ص 303، به نقل از اقبال الاعمال. روايت مشابه: بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. ×××:

وقتى روز غدير برادر ايمانيت را مى‏بينى، بايد چنين بگويى: ستايش از آنِ خدايى است كه ما ار به اين روز كرامت بخشيد،. ما را از مؤمنين قرار داد، و ما را از از وفا كنندگان به عهدى كه با ما عهد بست و ميثاقى كه در مورد ولايت واليان امرش و به پا دارندگان عدلش از ما گرفت قرار داد، و ما را از انكاركنندگان و تكذيب كنندگان روز قيامت قرار نداد.

قال الرضاعليه السلام: اذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين و الأئمة عليهم السلام××× 1 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطىّ. ×××: هر گاه در روز غدير يكى از مؤمنين برادر ايمانى خويش را ملاقات مى‏كند، چنين بگويد: ستايش ار آن خدايى است كه ما را از چنك‏زنندگان به ولايت اميرالمؤمنين و ائمه معصومين -  سلام بر ايشان باد -  قرار داد.

ج. صلوات بر محمد و آل‏محمدعليهم السلام، و لعن بر ظلم‏كنندگان به ايشان

قال الحسن بن راشد: قلت لمولانا ابى‏عبداللَّه‏عليه السلام: جعلت فداك، و ما ينبغى ان نصنع فيه؟ قال: تصومه و تكثر الصلاة على محمد و اهل‏بيته، و تبرأ إلى اللَّه عزوجل ممّن ظلمهم حقهم××× 2 بحار الانوار: ج 98 ص 322، به نقل از العدد القوية. بحار الانوار: ج 37 ص 172 171، به نقل از الكافى. ×××: حسن بن راشد گفت: به مولايم حضرت صادق‏عليه السلام عرض كردم: فدايت شوم، شايسته است كه در روز غدير چه عملى انجام دهيم؟ فرمود: روز غدير را روزه بگير، و بر محمد و اهل‏بيت‏عليهم السلام او صلوات فرستاده و از كسانى كه در حق ايشان ظلم كردند برائت بجوى.

قال الرضاعليه السلام: هو يوم إكثار الصلاة على محمد و آل‏محمد××× 3 اقبال الاعمال: ص 778، به نقل از كتاب النشر و الطى. ×××: روز غدير روزى است كه بايد بر محمد و آل‏محمد بسيار صلوات فرستاد.

28-  تعويذ رسول‏خداصلى الله عليه وآله در روز غدير

مرحوم سيد بن طاووس در »اقبال الاعمال« مى‏نويسد: رسول‏خداصلى الله عليه وآله اين تعويذ را در روز غدير خوانده و به آن پناه برده است. لذا شايسته است كه روز غدير اين تعويذ خوانده شود: بسم اللَّه الرحمن الرحيم. بسم اللَّه خير الاسماء. بسم اللَّه ربّ الآخرة و الاولى، و ربّ الارض و السماء، الذى لا يضرّ مع اسمه كيد الاعداء، و بها تدفع كل الاسواء، و بالقسم بها يكفى من استكفى.

اللهم انت ربّ كل شى‏ء و خالقه، و بارئ كل مخلوق و رازقه، و محصى كل شى‏ء و عالمه، و كافى كل جبار و قاصمه، و معين كل متوكل عليه و عاصمه، و بِرُّ كل مخلوق و راحمه. ليس لك ضدٌّ فيعاندك، و لا نِدٌّ فيقاومك، و لا شبيه فيعادلك. تعاليت عن ذلك علوّاً كبيراً.

اللهم بك اعتصمت و استقمت، و اليك توجّهت و عليك اعتمدت. يا خير عاصم و اكرم راحم و احكم حاكم و اعلم عالم. من اعتصم بك عصمته، و من استرحمك رحمته، و من استكاف كفيته، و من توكّل عليك امنته و هديته. سمعاً لقولك يا رب و طاعة لامرك.

اللهم اقول، و بتوفيقك اقول، و على كفايتك اعول، و بقدرتك اطول، و بك استكفى و اصول. فاكفنى اللهم و انقذنى و تولّنى و اعتصمنى و عافنى، و امنع منّى و خذ و كن لى بعينك و لا تكن علىّ.

اللهم انت ربى، عليك توكّلت و اليك انبت و اليك المصير، و انت على كل شى‏ء قدير.××× 1 اقبال الاعمال: ص 788. ×××

29-  روز غدير، روز عقد اخوت

روز هجدهم ذى‏الحجه، روزى است كه رسول‏خداصلى الله عليه وآله بين اصحابش عقد اخوت بست.××× 2 المصباح )كفعمى( : ص 515 . ×××

مرحوم ميرزا عبداللَّه افندى در كتاب »رياض العلماء« در بيان شرح حال سيد ابومكارم مدنى، اجازه شيخ نعمةاللَّه عاملى را براى آن بزرگوار نقل مى‏كند. در متن آن اجازه آمده است: نص از جانب رسول‏خداصلى الله عليه وآله در خصوص عقد اخوت در روز هجدهم ذى‏الحجه موجود است.××× 1 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 278. ×××

مرحوم محدث نورى در »مستدرك الوسائل« پس از نقل عبارت فوق از كتاب »رياض العلماء« مى‏نويسد: من نصّى كه به عقد اخوت و كيفيت اين عقد در روز غدير اشاره كند نيافتم، مگر در كتاب »زاد الفردوس« كه در ضمن اعمال اين روز مبارك مى‏نويسد:

شايسته است كه در اين روز عقد اخوت با برادران ايمانى انجام شود. براى اين امر بايد فرد دست راست خود را در دست راست برادر ايمانى خويش بگذارد و بگويد: واخيتك فى اللَّه و صافيتك فى اللَّه و صافحتك فى اللَّه، و عاهدت اللَّه و ملائكته و كتبه و رسله و الانبياء و الائمة المعصومين عليهم السلام، على انّى ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اُذن لى بان ادخل الجنة لا ادخلها الا و انت معى. پس برادر مؤمن وى بگويد: قبلتُ. سپس بگويد: اسقطت عنك جميع حقوق الاخوة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة.××× 2 مستدرك الوسائل: ج 6 ص 279، به نقل از زاد الفردوس. ×××

مرحوم محدث قمى در »مفاتيح الجنان« مى‏نويسد: محدث فيض نيز در »خلاصة الاذكار« صيغه اخوت را قريب به همين نحو ذكر نموده است.××× 3 مفاتيح الجنان: اعمال روز غدير. ×××

30-  زيارت اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز غدير

زيارت‏هاى اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز غدير در متن قبل در همين عنوان گذشت. به جهت پرهيز از تكرار و تطويل به بالا مراجعه شود.

 در احاديث اهل‏بيت‏عليهم السلام مراسم و برنامه‏هاى عامى براى همه اعياد وارد شده كه در كتب ادعيه مذكور است. گذشته از آنها براى عيد و جشن غدير دستورات خاصى از ائمه‏عليهم السلام وارد شده كه آنها را به طور اشاره در دو قسمت بيان مى‏نماييم:

1-  امور اجتماعى در عيد غدير

الف. اظهار سرور قلبى و زبانى

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام مى‏فرمايد: در اين روز، روى خوش با يكديگر داشته باشيد، و در ملاقات‏هايتان اظهار سرور و شادى نمائيد.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 209. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: روز غدير روزى است كه به عنوان اظهار سرور از نعمت ولايت كه خداوند بر شما منت گذارده، بايد شكر و حمد خدا نمائيد.××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 170. ×××

-  امام رضاعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ تبسم بر روى مؤمنين است. هر كس در اين روز بر روى برادر مؤمن خود تبسم كند خداوند در روز قيامت نظر رحمت به او مى‏نمايد و هزار حاجت او را بر مى‏آورد، و قصرى از دُرّ سفيد در بهشت برايش بنا مى‏كند.××× 3 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 223. ×××

ب. تبريك و تهنيت گفتن

سنتى ديرينه در غدير تبريك خاص آن است كه حاوى مفاهيم والاى غدير است:

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: هرگاه در اين روز برادر مؤمن خود را ملاقات كردى بگو: الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى أَكْرَمَنا بِهذَا الْيَوْمِ وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُؤْمِنينَ، وَ جَعَلَنا مِنَ الْمُوفينَ بِعَهْدِهِ الَّذى عَهِدَهُ إِلَيْنا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِنْ وِلايَةِ وُلاةِ أَمْرِهِ وَالْقُوَّامِ بِقِسْطِهِ وَ لَمْ يَجْعَلْنا مِنَ الْجاحِدينَ وَ الْمُكَذِّبينَ بِيَوْمِ الدّينِ:

شكر خداى را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از مؤمنان و از وفاداران به پيمانى كه با ما بسته و عهدى كه درباره واليان امرمان و بر پا دارندگان عدالت از ما گرفته قرار داده است، و ما را از منكران و تكذيب كنندگان روز قيامت قرار نداده است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 215. ×××

-  امام رضاعليه السلام فرمود: در اين روز به يكديگر تهنيت و تبريك بگوئيد، و هر گاه برادر مؤمن خود را ملاقات كرديد چنين بگوئيد: الْحَمْدُ للَّهِ الَّذى جَعَلَنا مِنَ الْمُتَمَسِّكينَ بِوِلايَةِ أَميرِالْمُؤْمنينَ عليه السلام: سپاس خدايى را كه ما را از تمسك كنندگان به ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام قرار داده است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 223. ×××

-  در بخش دوم ذكر شد كه پيامبرصلى الله عليه وآله در غدير خم به مردم دستور دادند كه به خود ايشان و به اميرالمؤمنين‏عليه السلام تبريك و تهنيت بگويند، و مى‏فرمود: هَنِّئُونى، هَنِّئونى.××× 3 الغدير: ج 1 ص 274 271. در اين باره مراجعه شود به كتاب: اسرار غدير: قسمت سوم از بخش دوم. ×××

ج. جشن گرفتن عمومى

-  جشن گرفتن به معناى اجتماع عده‏اى به مناسبتى شادى‏آور و مسرور كننده است. به عبارت ديگر »جشن« بمعنى عيد گرفتنِ دستجمعى و نمونه بارز آن است.

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام روز غديرى را كه با جمعه مقارن شده بود جشن گرفتند و در خطبه‏اى به همين مناسبت، مطالب مفصلى درباره غدير و عيد گرفتن آن فرمودند. پس از نماز، حضرت به اتفاق اصحابشان به منزل امام مجتبى‏عليه السلام كه جشنى در آن برپا كرده بود رفتند و پذيرايى مفصلى انجام شد.××× 4 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 209. ×××

-  امام رضاعليه السلام در روز غديرى روزه گرفتند و براى افطار عده‏اى را دعوت نمودند، و براى آنان سخنان مفصلى درباره غدير فرمودند، و به منازل آنان هدايايى فرستادند.××× 5 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 221. ×××

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام درباره عيد غدير فرمود: در اين روز كنار يكديگر جمع شويد تا خداوند امور شما را جمع و درست نمايد.××× 1 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××

-  سرودن و خواندن اشعار نيز تناسب تامى با جشن عمومى غدير دارد كه در واقع نوعى يادبود و يادگار است و با شيرينى خاصى كه در شعر نهفته است طراوتِ جشن بيشتر مى‏شود.

شعر گفتنِ حسّان بن ثابت به مناسبت مراسم غدير كه با اجازه شخص پيامبرصلى الله عليه وآله در اولين جشن غدير صورت گرفت مؤيد اين مطلب است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 41. همچنين مراجعه شود به كتاب: اسرار غدير: قسمت سوم از بخش دوم. ×××

د. لباس نو پوشيدن

-  امام رضاعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ زينت كردن است. هر كس خود را براى روز عيد غدير زينت كند خداوند گناهان او را مى‏آمرزد، و ملائكه‏اى به سوى او مى‏فرستد كه براى او حسنات بنويسند و تا سال آينده درجات او را بالا ببرند.××× 3 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 224. ×××

-  امام رضاعليه السلام در روز عيد غديرى به منازل عده‏اى از خواص اصحابشان البسه نو حتى انگشتر و كفش فرستادند، و احوال ظاهرى آنان و اطرافيان خود را تغيير دادند، و لباس‏هاى عادى روزانه را به لباس‏هاى مناسب عيد تغيير دادند.××× 4 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 221. ×××

ه  . هديه دادن

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: در اين روز نعمت‏هاى خداوند را به يكديگر هديه دهيد همانطور كه خداوند بر شما منت نهاده است.××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 209. ×××

ز. ديدار مؤمنان

-  امام رضاعليه السلام فرمود: هر كس در اين روز مؤمنان را زيارت كند و به ديدار آنان رود خداوند بر قبر او هفتاد نور وارد مى‏كند و قبر او را وسيع مى‏نمايد، و هر روز هفتاد هزار ملائكه در قبرش او را زيارت مى‏كنند و او را به بهشت بشارت مى‏دهند.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 224. ×××

ح. توسعه بر خانواده و برادران

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام در روز عيد غديرى فرمود: وقتى از اين اجتماعتان برگشتيد بر عيال خود توسعه دهيد و با برادران خود نيكى كنيد... . به يكديگر نيكى كنيد تا خداوند الفت و انس شما را بر قرار فرمايد.××× 2 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 209. ×××

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: احسان در اين روز موجب رشد مال و زياد شدن آن مى‏گردد.××× 3 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 209. ×××

-  امام رضاعليه السلام فرمود: هر كس در اين روز بر عيالش و بر خودش وسعت دهد خداوند مالش را زياد مى‏كند.××× 4 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 223. ×××

و. عقد اخوت و برادرى

يكى از مراسمى كه براى عيد غدير ذكر شده و بسيار به جا و زيباست، برنامه »عقد اُخُوّت« است، به اين معنى كه برادران دينى -  طى يك سنت اسلامى -  برادرى خود را مستحكم مى‏نمايند و با يكديگر پيمان مى‏بندند كه در آخرت نيز به ياد يكديگر باشند.

در ضمن درباره حقوق برادرى در اسلام از يكديگر حليت مى‏گيرند. حقوقى كه بسيار زياد است و مراعات آنها احتياج به مواظبت دائمى و مراقبت دقيق دارد. در ضمن هر شخص با همين حلاليت گرفتن، بار ديگر خود را متوجه لزوم مراعات آنها مى‏نمايند.

كيفيت اجراى عقد اُخُوّت چنين است××× 1 مستدرك الوسائل )محدث نورى، چاپ قديم( : ج 1 ص 456 باب 3، از كتاب زاد الفردوس نقل كرده است. همچنين از شيخ نعمةاللَّه بن خاتون عاملى نقل كرده كه بر اين مطلب از پيامبرصلى الله عليه وآله نصّ وارد شده است. همچنين مرحوم فيض كاشانى در كتاب خلاصه الأذكار: باب دهم ص 99، برنامه »عقد اُخُوّت« را ذكر نموده است. ×××:

دست راست خود را در دست راست برادر مؤمن مى‏گذارى و مى‏گويى:

واخَيْتُكَ فِى اللَّهِ وَ صافَيْتُكَ فِى اللَّهِ وَ صافَحْتُكَ فِى اللَّهِ، وَ عاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيائَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومينَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ عَلى أَنّى إِنْ  كُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفاعَةِ وَ أُذِنَ لى بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لا أَدْخُلُها إِلاَّ وَ أَنْتَ مَعى:

با تو در راه خدا برادرى و يك روئى )با صفائى( مى‏نمايم و دست مى‏دهم، و با خدا و ملائكه‏اش و رسولان و انبيائش و امامان معصوم‏عليهم السلام پيمان مى‏بندم كه اگر من از اهل بهشت و اهل شفاعت بودم و به من اجازه ورود به بهشت داده شد، وارد آن نشوم مگر آنكه تو نيز همراه من باشى.

آنگاه برادر دينى در جواب او بگويد: قَبِلْتُ: قبول كردم. سپس بگويد: أَسْقَطْتُ عَنْكَ جَميعَ حُقُوقِ الاُخُوَّةِ ما خَلاَ الشَّفاعَةَ و الدُّعاءَ وَ الزِّيارَةَ: همه حقوق برادرى را از تو ساقط كردم )و بر تو بخشيدم( مگر شفاعت و دعا و زيارت را.

2-  امور عبادى در عيد غدير

الف. صلوات و لعن و برائت

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: در اين روز بر محمد و آل محمدعليهم السلام بسيار صلوات بفرست، و از ظالمان بر آنان برائت بجوى.××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 171. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: در اين روز بسيار بگو: اللَّهُمَّ الْعَنِ الْجاحِدِيْنَ وَ النّاكِثينَ وَ الْمُغَيِّرينَ وَ الْمُبْدِلينَ وَ الْمُكَذِّبينَ الَّذينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدّينِ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ الْآخِرينَ: خداوندا، منكران و عهدشكنان و تغييردهندگان و تبديل‏كنندگان )بدعت‏گذاران( و تكذيب كنندگانِ روز قيامت، از اولين و آخرين را لعنت فرما.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 217. ×××

-  امام رضاعليه السلام فرمود: اين روز، روزِ بسيار صلوات فرستادن بر محمد و آل محمدعليهم السلام است.××× 2 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 223. ×××

ب. شكر و حمد الهى

-  اميرالمؤمنين‏عليه السلام فرمود: در اين روز خداوند را بر اين نعمت )ولايت( كه بر شما ارزانى داشته شكر كنيد.××× 3 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 209. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: اين روز، روزِ شكر خداوند و حمد اوست بر آنچه خداوند از امر ولايت بر شما ارزانى داشته است.××× 4 بحار الانوار: ج 37 ص 170. ×××

-  ادعيه مفصلى درباره چگونگى شكرگزارى در اين روز وارد شده است كه مضمون يكى از آنها چنين است: شكر خدا را كه فضيلتِ اين روز را به ما شناسانيد و حرمت آن را به ما فهمانيد، و با معرفت آن به ما شرافت داد.××× 5 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 220 - 215. ×××

ج. زيارت اميرالمؤمنين‏عليه السلام

يكى از مراسم خاص روز غدير، زيارت بارگاه مطهر و حريم ملائك پاسبانِ صاحب اين روز يعنى اميرالمؤمنين‏عليه السلام است. چه بسا بتوان اين معنى را در زيارتش در نظر گرفت كه چون ما موفق نشده‏ايم در صحراى غدير حضور يابيم تا به حضرتش تبريك و تهنيت بگوئيم، اينك در چنين روزى -  پس از قرن‏ها -  به زيارت قبر او مى‏رويم.

پس با اين اعتقاد كه امام معصوم‏عليه السلام هميشه زنده است و صداى ما را مى‏شنود، به ساحت اقدس او تبريك و تهنيت مى‏گوئيم و با او تجديد بيعت مى‏نمائيم.

-  امام صادق‏عليه السلام مى‏فرمايد: اگر در روز عيد غدير در مشهد اميرالمؤمنين‏عليه السلام )يعنى نجف( بودى كنار قبر آن حضرت برو و نماز و دعا بخوان، و اگر در شهرهاى دور دست بودى به سوى او اشاره كن و اين دعا را بخوان... .××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 220. ×××

-  امام رضاعليه السلام فرمود: هر جا كه باشى در روز غدير خود را كنار قبر اميرالمؤمنين‏عليه السلام برسان، كه خداوند در اين روز گناهان شصت ساله را از مؤمنان مى‏آمرزد، و دو برابر ماه رمضان و شب قدر و شب فطر از آتش جهنم آزاد مى‏كند.××× 2 مفاتيح الجنان: باب زيارات اميرالمؤمنين‏عليه السلام، زيارت غدير. ×××

-  امام على النقى‏عليه السلام زيارت مفصلى مخصوص روز غدير دستور فرموده‏اند كه از نظر مضامين و محتوا، دوره كامل عقايد مربوط به ولايت و فضائل و سوابق و محنت‏هاى اميرالمؤمنين‏عليه السلام را بيان مى‏كند.××× 3 بحار الانوار: ج 97 ص 360. ×××

د. نماز و عبادت و احياء

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: اين روز، روز عبادت و نماز است.××× 4 بحار الانوار: ص 37 ص 170. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: نيم ساعت قبل از ظهر -  به عنوان شكر خداوند -  دو ركعت نماز بخوان. در هر ركعت سوره حمد ده مرتبه، سوره توحيد ده مرتبه، سوره قدر ده مرتبه، آيةالكرسى ده مرتبه.

هر كس اين نماز را بخواند نزد خداوند معادل صد هزار حج و صد هزار عمره است و هر حاجتى از حوائج دنيا و آخرت را از خدا بخواهد به آسانى و عافيت بر مى‏آورد.××× 5 عوالم العلوم: ج 3 / 15 ص 215 214. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: مستحب است نماز در مسجد غدير××× 1 درباره سابقه و محل كنونى »مسجد غدير« مراجعه شود به كتاب: اسرار غدير: قسمت ششم از بخش دهم. ×××، چرا كه پيامبرصلى الله عليه وآله در آن مكان اميرالمؤمنين‏عليه السلام را منصوب فرموده و خداوند حق را در اين روز ظاهر نموده است.××× 2 بحار الانوار: ج 37 ص 173. ×××

ه  . روزه گرفتن

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: اين روز، روزى است كه اميرالمؤمنين‏عليه السلام به عنوان شكر خداوند روزه گرفت.××× 3 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 213. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: روزه اين روز معادل روزه شصت ماه است××× 4 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 211. ×××، و در حديثى فرمود: كفاره شصت سال است××× 5 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 213. ×××، و در حديثى فرمود: افضل از روزه شصت سال است.××× 6 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 213. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: روزه اين روز معادل صد حج و صد عمره مقبول است.××× 7 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 211. ×××

-  امام صادق‏عليه السلام فرمود: روزه گرفتن در روز غدير خم معادل روزه گرفتن به قدر عمر دنياست.××× 8 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 211. ××× )يعنى: اگر انسانى به قدر عمر دنيا زنده بماند و همه را روزه بگيرد، چنين ثوابى به روزه گيرنده روز غدير داده مى‏شود( .

و. دعا )تجديد عهد و پيمان و بيعت(

دعاهاى مختصر و مفصلى براى روز غدير وارد شده است كه خواندن آنها نوعى تجديد عهد و پيمان با خدا و رسول و ائمه‏عليهم السلام به شمار مى‏آيد و مى‏توان به عنوان »تجديد بيعت« از آن ياد كرد.

مضامين والاى اين دعاها، در قالب شكرگزارى و اظهار عقايد يك شيعه در ولايت و برائت و دعا براى آينده عقايد اوست كه مى‏توان آنها را تحت سه عنوان »ولايت« ، »برائت« و »مباركى روز غدير« خلاصه كرد.

ذيلاً به مضامين بعضى از دعاهاى روز غدير اشاره مى‏شود××× 1 اين مضامين از دعاهايى كه در كتاب »الاقبال« سيد ابن طاووس: ص 460 به بعد مذكور است انتخاب شده است. در عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 220  - 215 نيز ذكر شده است. ×××:

-  خدايا، همانگونه كه در ابتداى خلقت من )در عالم ذرّ( مرا از اجابت كنندگان »بلى« گويان قرار دادى، و پس از آن كرم ديگرى نمودى كه همان عهد را در غدير تجديد نمودى و مرا به امامان هدايت فرمودى، خدايا اين نعمت را كامل فرما و تا هنگام مرگ آن را از من مگير، و مرا طورى بميران كه از من راضى باشى.

-  خداوندا، ما نداى منادى ايمان را اجابت كرديم، كه آن منادى پيامبرصلى الله عليه وآله بود و نداى او ولايت بود.

-  خدايا، تو را شكر كه بعد از پيامبرصلى الله عليه وآله ما را به امامان‏عليهم السلام هدايت كردى كه آنان كمال دين و تمام نعمت بودند، و با اين هدايت بود كه اسلام را به عنوان دين ما پسنديدى.

-  خدايا، ما تابع پيامبر و اميرالمؤمنين صلوات اللَّه عليهما و آلهما هستيم، و به جبت و طاغوت و بت‏هاى چهارگانه و تابعين آنها كفر مى‏ورزيم، و از هر كس كه آنان را دوست بدارد از اول تا آخر روزگار بيزاريم. خدايا، ما را با امامانمان محشور فرما.

-  خدايا، ما بريئ و بيزار هستيم از هر كس كه با امامان روى جنگ داشته باشد، از جن و انس از اولين و آخرين.

-  خدايا، تو را شكر مى‏كنيم بر ولايت اميرالمؤمنين‏عليه السلام و بر اتمام نعمت و تجديد عهد و پيمان بر ولايت او، و اينكه ما را از اتباع تغيير دهندگان دين و تحريف كنندگان قرار ندادى.

-  خدايا، در اين روز )غدير( چشم ما را روشن گردان، و پراكندگى ما را جمع‏گردان، و بعد از هدايت گمراهمان مگردان، و ما را از شكرگزاران نعمتت قرار ده.

-  شكر خدا را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از وفاداران به عهد و پيمانش درباره واليان امرمان قرار داده است.

-  خدايا، اين روزى كه ما را به آن گرامى داشته‏اى مبارك فرما، و ما را در ولايت ثابت قدم فرما، و ايمان ما را مستودع و عاريه قرار مده، و ما را از برائت جويندگان از دعوت كنندگان به دوزخ قرار بده.

-  خدايا، ما را توفيق همراهى با حضرت مهدى‏عليه السلام و حضور در تحت لوايش عنايت فرما.