نام های منطقه غدیر
در این مقاله که مبتنی روایات است با استفاده از کتب تاریخی وجغرافیایی جهان اسلام به موقعیت حساس جغرافیایی غدیر درطی دوران های متعدد تا الان پرداخته شده و با توجه به اینکه منطقه غدير خم به خاطر موقعيت خاصش و مناطق اطراف آن به نام هاى مختلفى ياد شده است به ذکر این نام ها پرداخته است.
نام غدير خم [۱]
منطقه غدير خم به خاطر موقعيت خاص آن و با توجه به مناطق اطراف آن به نام هاى مختلفى ياد شده است.
۱. غدير خم
اين مكان به اين نام مشهور بوده و به همين اشتهار باقى مانده است. در حديث جابر آمده است كه گفت: «در جحفه در غدير خم بوديم» . [۲]زيد بن ارقم مى گويد: «پيامبرصلى الله عليه وآله در غدير خم زير درختان خطابه اى ايراد كرد» . [۳]
در حديث ديگر زيد بن ارقم مى گويد: «وقتى پيامبر صلى الله عليه وآله از حجةالوداع بازگشت و در غدير خم پياده شد، دستور داد تا خارهاى زير درختان را پاک كنند» . [۴]
در شعر نُصَيْب آمده است: «و قالت بالغدير غدير خم ...» . [۵] كميت بن زيد اسدى مى گويد: «و يوم الدوح دوح غدير خم ...» . كلمه «خُم» با ضمّ خاء است. [۶]
۲. وادى خُمّ
اين نام «خمّ» از موقعيت جغرافيايىِ اين مكان كه مسير سيل است گرفته شده، و در عربى «مَسيل» را «وادى» مى گويند. حازمى مى گويد: «خم، مسير سيلى بين مكه و مدينه در نزديكى جحفه است و در آن آبگيرى است. در آنجا پيامبرصلى الله عليه وآله خطبه خوانده است» . [۷]
در حديث زيد بن ارقم مى گويد: «همراه پيامبرصلى الله عليه وآله در منزلى كه به آن وادى خم گفته مى شود پياده شديم» . [۸]
در حديث ديگر زيد بن ارقم مى گويد:
«همراه پيامبرصلى الله عليه وآله در منزلى كه به آن غدير خم گفته مى شد پياده شديم و حضرت دستور نماز دادند و هنگام ظهر نماز خواندند ...» . [۹]
۳. خُم
اين نام به عنوان اختصار ذكر مى شود. همدانى مى گويد: «مكه و حوزه هاى آن تحت اختيار قريش است، از جمله خُم» . [۱۰]
در شعر معن ابن اوس مزنى آمده است: «عفا و خلا ممن عهدتَ به خم ...» . مجالد همدانى براى رسوا كردن معاويه و عمروعاص مى گويد: «و له حرمة الولاء على الناس بخم ...» . [۱۱]
۴. جحفة
اين نام را براى غدير از باب نام گذارى جزء به اسم كل آورده اند چرا كه وادى خم جزئى از وادى بزرگ جحفه است.
در حديث عايشه بنت سعد آمده است: «از پيامبرصلى الله عليه وآله شنيدم كه در روز جحفه مى فرمود ...» . [۱۲]
در حديث ديگرى مى گويد: «در روز جحفه از پيامبرصلى الله عليه وآله شنيدم كه دست على عليه السلام را گرفته مى فرمود ...» . [۱۳]
۵. خَرّار
سكونى مى گويد: «موضع غدير خم را خرّار مى گويند» . [۱۴]اين تعريف با گفته بكرى در معجم توافق دارد كه مى گويد: «خرار وادى در حجاز است كه سيل آن به جحفه مى ريزد» . [۱۵]
همچنين مى گويد: «سيلاب جحفه و غدير يكى است كه همان وادى خرّار است» . [۱۶]
كلمه «خرار» به معنى تراكم و ريزش شديد سيل مانند آبشار است.
۶. غدير
امروزه و در طول تاريخ مردم به عنوان اختصار از اين سرزمين به عنوان «غدير» ياد كرده و مى كنند؛ و به عنوان معروف ترين نام آن شناخته مى شود.
كلمه غدير را به «خُم» اضافه مى كنند تا بين آن و غديرهاى ديگر - يعنى آبگيرهاى ديگر - كه در آن منطقه است اشتباه نشود؛ مثل «غدير الاَشطاط» كه در نزديكى عُسفان است؛ «غدير البركة» كه همان بركه زبيد است؛ «غدير البنات» كه در پايين وادى خماس است؛ «غدير سلمان» كه در وادى اغراف است؛ و «غدير العروس» كه آن هم در وادى اعراف است. [۱۷]
لازم به ذكر است كه به غدير خم «غدير جحفه» هم مى گويند، چنانكه در حديث زيد بن ارقم آمده است: «پيامبرصلى الله عليه وآله در حجةالوداع آمد تا در غدير جحفه بين مكه و مدينه پياده شد» .[۱۸]
۷. غُرَبَة
به ضم غين و فتح راء و باء چنانكه بلادى در معجم خود گفته، اسمى است كه مردم منطقه هم اكنون به اين نام از غدير ياد مى كنند. [۱۹]
بلادى مى گويد: «غدير خم امروزه به نام غربه شناخته مى شود، و آن آبگيرى است كه كنار آن تعداد كمى درخت خرماست. در منطقه بلاديّه غدير در ۸ كيلومترى شرق جحفه قرار مى گيرد» .[۲۰]
پانویس
- ↑ غدير كجاست؟؛ ص ۴۲ - ۳۹.
- ↑ سيره ابن كثير؛ ج ۴ ،ص ۴۲۴.
- ↑ المراجعات؛ مراجعه ۵۴ ، ص ۲۱۵.
- ↑ المراجعات: ص ۲۱۷.
- ↑ معجم ما استعجم؛ ج ۲ ،ص ۵۱۰ .
- ↑ لسان العرب: ماده خمم.
- ↑ معجم البلدان؛ج ۲ ،ص ۳۸۹. معجم معالم الحجاز؛ ج ۱ ،ص ۱۵۶.
- ↑ سيره ابن كثير؛ ج ۴ ،ص ۴۲۲.
- ↑ مسند احمد؛ج ۴ ،ص ۳۷۲.
- ↑ صفة جزيرة العرب؛ ص ۲۵۹.
- ↑ شعر همدان و اخبارها؛ ص ۳۷۲.
- ↑ المراجعات؛ ص ۲۱۹، از خصائص نسائى.
- ↑ سيره ابن كثير؛ ج ۴ ،ص ۴۲۳.
- ↑ معجم ما استعجم؛ ج ۲ ،ص ۵۱۰ .
- ↑ معجم ما استعجم؛ ج ۲ ،ص ۴۹۲.
- ↑ معجم معالم الحجاز؛ ج ۳ ،ص ۱۵۹.
- ↑ معجم معالم الحجاز؛ ج ۶ ،ماده غدير.
- ↑ الغدير؛ ج ۱ ،ص ۳۶.
- ↑ معجم معالم الحجاز؛ ج ۳ ،ص ۱۵۹.
- ↑ معجم معالم الحجاز؛ ج ۳ ،ص ۱۵۹.
فهرست منابع
- السيرة النبوية من البداية؛ أبو الفداء إسماعيل بن كثير ٧٠١ - ٧٧٤ ق، تحقيق: مصطفى عبد الواحد، القاهرة، ١٣٩٥ ق، بيروت، لبنان.
- شعر همدان و أخبارها في الجاهلیة و الإسلام؛ حسن عیسی ابویاسین،، دارالعلوم۱۴۰۳ ق، ریاض.
- صفةجزرةالعرب؛ همدانی حسن ابن یعقوب، تحقیق:محمد ابن علی الاکوع الحوالی، مکتبة الارشاد، یمن.
- الغدير في الكتاب و السنه و الادب؛ عبدالحسين احمد الامينی النجفی، تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، قم ۱۴۱۶ق.
- غدیر کجاست؛ محمد رضا انصاری، ناشر: دلیل ما، چاپ سوم،۱۳۸۶ ش.
- لسان العرب؛ محمد بن مكرم بن على، أبوالفضل، جمال الدين ابن منظور الأنصاري الرويفعى الإفريقى م۷۱۱ ق، دارصادر، بيروت، الطبعةالثالثة ۱۴۱۴ ق.
- المراجعات؛ عبدالحسين شرف الدين، تحقيق: حسين الراضی، تهران، المجمع العالمی لاهل البيت، ۱۳۷۱.
- مسند الإمام أحمد بن حنبل؛ أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشيباني م۲۴۱هـ ،المحقق: أحمد محمد شاكر، دار الحديث، القاهرة، الطبعة الأولى، ۱۴۱۶ هـ - ۱۹۹۵ م.
- مُعْجَم البُلدان؛ شهاب الدين أبي عبد الله ياقوت بن عبد الله الحموي الرومي البغدادي،دار صادر،بیروت ،لبنان،چاپ دوم،۱۹۹۵م.
- معجم ما استعجم من أسماء البلاد و المواضع؛ بكرى، عبد الله بن عبد العزیز.،مترجم: سقا، مصطفی،عالم الکتب، ۱۴۰۳هجری قمری،۱۹۸۳ میلادی.
- معجم معالم الحجاز؛ البلادی عاتق بن غیث، مکه،دار مکه بیروت: موسسه الریان،چاپ دوم،۱۴۳۱ق. ۲۰۱۰م.۱۳۸۹ش.