ادبیات
تبليغ غدير با ادبيات[۱]
يكى از گرايش هاى تحقيقى در مورد غدير و از انواع راهكارها و تحقيقاتى كه محققان از طريق آنها در آستان غدير خدمت نموده اند و يا جا دارد كه خدمت نمايند ادبيات است.
ادبيات، تأليفاتى هستند كه به گردآورى اشعار نغز درباره غدير از شعراى مختلف پرداخته اند. در نثر فارسى و عربى هم - بخصوص در سال هاى اخير - شاهد آثار زيبايى هستيم كه به حق عظمت غدير را همچون زلالى از خمخانه غدير و كوثر ولايت در قلب خوانندگان جاى مى دهد.
جلوه ديگر ادبى انتخاب نام هاى زيبا و پرمحتواى كتابهاست كه به تنهايى يک دنيا معناى اعتقادى به همراه دارد و وقايع غدير را تداعى مىكند و روح شنونده را به حقيقت غدير نزديک مى نمايد. نمونه هايى از اين نام هاى روحبخش چنين است:
انوار ولايت در خطبه غدير، افق روشن، بر كرانه غدير، بركه آفتاب، بيعت با خورشيد، پيامى بزرگ از بزرگ پيامبران، جرعه اى از چشمه سار غدير، جرعه اى از خمخانه غدير، خم غدير، خورشيد غدير، در ساحل غدير، دريا در غدير، روزى كه محبت گل كرد، زلالى از كوثر غدير، صهباى غدير، غدير تا ابديت مى درخشد، غدير چشمه زلال طهارت توحيدى، كوثر غدير، گلبانگ غدير، مهر آب خم، يک جرعه از غدير.
تحقيق در ادبيات غدير[۲]
از جمله موضوعاتى كه درباره غدير بايد مورد تحقيق و تأليف قرارگيرد و هنوز جاى آنها خالى است تحقيق در مورد شعر و ادبيات غدير است.
شعرهاى بسيارى، چه از شاعران عرب يا فارسى يا اردو، و چه شعراى شيعه و يا مذاهب ديگر درباره غدير سروده شده است. اين اشعار كه به اصطلاح «غديريه» ناميده مى شوند بسيار مورد توجه بوده و كتاب هاى مستقلى براى جمع آورى اين اشعار تأليف شده است.
جلوه ديگر ادبى انتخاب نام هاى زيبا و پرمحتوايى است كه به تنهايى يک دنيا معناى اعتقادى به همراه دارد و وقايع غدير را تداعى مى كند و روح شنونده را به حقيقت غدير نزديک مى نمايد.
كنگره سراسرى ادبيات غدير
نشريه «نافله» ويژه نامه اى به مناسبت غدير منتشر كرده است: نشريه نافله (ويژه نامه هفتمين كنگره سراسرى ادبيات غدير)، صاحب امتياز: اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامى استان قم، مديرمسئول: حميد رسائى، مديريت هنرى: حسين هدايتى، سردبير: على خالقى، صفحه آرايى: على بياگوى، دبيران تحريريه: خانم ها فاطمه بختيارى و زهرا يعقوبى.
دبيرخانه كنگره ادبيات غدير اطلاع رسانى خود را از تاريخ ۸۵ / ۹ / ۱۰ آغاز كرد. ارسال پوستر جشنواره به تمامى ادارات كل فرهنگ و ارشاد سراسر كشور و حوزه هاى هنرى شهرهاى بزرگ و واحد فرهنگى و هنرى شهرهاى بزرگ جهت اطلاع رسانى در فرهنگسراها از جمله اين اقدامات بود.
به همراه پوستر، برگه هاى فراخوان جشنواره نيز ارسال شد كه حاوى توضيحات لازم از نحوه برگزارى و همچين شرايط شركت كنندگان بود. اگر چه اين جشنواره هيچ گونه محدوديتى در قالب اشعار و همچنين سن شركت كنندگان نداشت.
جهت اطلاع هنرمندان و هنردوستان گرامى استان قم بنرهايى در ميادين اصلى شهر نصب شد، كه نقش به سزايى در جذب آثار بومى و همچنين حضور علاقمندان در جشنواره داشت.
دعوت از چهره هاى نام آشناى استان، اعم از مسئولين محترم، هنرمندان نام آشنا و اعضاى انجمن هنرهاى ادبى از طريق كارت هاى دعوت انجام شد. اين كارت ها جهت حضور مدعوين گرامى در برگزارى جشنواره تهيه شده بود، كه حاوى يک متن ادبى به مناسبت عيد غدير و دعوت عزيزان جهت شركت در مراسم بود.
دبيرخانه جشنواره جهت دعوت عمومى اقدام به پخش تيزر تلويزيونى در شبكه بومى نمود، تا تمامى افراد علاقمند در استان نسبت به برگزارى اين جشنواره اطلاع كافى را كسب كنند.
و اما پيشينه كنگره ادبيات غدير:
اولين دوره: كنگره ادبيات غدير در سال ۱۳۷۷ ش با نام جشنواره استانى شعر و قصه غدير كار خود را آغاز كرد، كه در سال اول با دريافت ۵۴ اثر متشكل از ۴۹۴۹ شعر و۵ داستان از شاعران استان، گام اول خويش را برداشت.
دومين دوره: سال ۱۳۷۸ ش جشنواره منطقهاى شعر و قصه غدير - كه دومين سال خود را سپرى مى كرد - با استقبال جوانان استان قم و استان هاى مجاور (تهران اصفهان - مركزى) روبرو شد. كنگره مذكور با دريافت ۵۹ شعر و ۱۰ داستان آمار نسبتاً مقبول از خود به جا گذاشت، و با اهداء جوايز به ۳ نفر اول به كار خود پايان داد.
سومين دوره: سال ۱۳۷۹ ش سومين جشنواره منطقه اى شعر و قصه غدير اقبال بيشترى در جمع آورى آثار داشت. در اين سال ۹۵ شعر و ۷ داستان به دبيرخانه جشنواره ارسال شد، و چون سال گذشته به آثار برتر در هر رشته ۳ نفر (شعر و داستان) جوايزى اهدا شد.
چهارمين دوره: چهارمين سال جشنواره با تغييرات اساسى همراه بود و جشنواره شعر و قصه سال ۱۳۸۱ ش جاى خود را در بين كنگره هاى سراسرى كشور باز كرد. آثار رسيده در اين سال به علت يكسال وقفه، رشد خوبى را نداشت. اما اتفاق جالبى كه افتاده اين بود كه ۱۱۰ شعر به جشنواره ارسال شده بود، كه با احتساب ۲۱ داستان رسيده بالغ بر ۱۳۰ اثر را نشان مى داد.
پنجمين دوره: سال ۱۳۸۲ ش پنجمين سال جشنواره سراسرى شعر و قصه غدير برگزار شد. در اين سال آثار متعددى از اقصى نقاط كشور به دبيرخانه ارسال شد؛ ۱۷۰ شعر و ۳۰ داستان، آمار رو به رشدى را نشان مى داد.
ششمين دوره: سال ششم جشنواره حال و هوايى تازه داشت. با اضافه شدن رشته «متن ادبى» به مفاد جشنواره و تغيير نام آن به جشنواره سراسرى ادبيات غدير، رنگ جديدى به فراخوان هاى ارسالى دبيرخانه غدير داده شد. از همه مهمتر اين بود كه در اين سال تقدير و نكوداشت، شوكران نوش شورآفرين شعر شيعى، يعنى استاد محمد على مجاهدى - كه خود پايه گذار جشنواره غدير بودند - انجام شد.
آثار ارسالى در اين سال رشد قابل ملاحظه اى را نشان مىداد؛ ۴۸۵ شعر و ۶۲ داستان و ۴۴ متن ادبى كه از دريافت ۵۹۱ اثر حكايت مى كرد. در اين سال به۳۰ نفر از برترين آثار رسيده صله اميرالمؤمنين عليه السلام اهداء شد.
هفتمين دوره: جشنواره سراسرى ادبيات غدير در سال ۱۳۸۵ ش با استقبال پرشور شاعران و داستان نويسان كشور برگزار گرديد. دريافت ۱۱۵۰ اثر حاكى از اقبال رو به رو شد جشنواره ادبيات غدير داشت. ۹۵۰ شعر، ۱۳۳ متن ادبى و ۶۷ داستان آمار اين جشنواره در سال ۸۵ بوده است.
نظم و نثر براى غدير[۳]
نظم و نثر براى غدير از مؤثرترين شيوه ها در تبليغ فراگير آن است، و اين جهت گيرى در زمان معصومين عليهم السلام با تأكيد خاص و تأييد صريح ايشان پيگيرى شده و راه آينده را در اين باره نشان داده است. به سه مرحله از كار آمدى ادبيات در تبليغ غدير اشاره مى كنيم:
پيامبرصلى الله عليه وآله و على عليه السلام بنيانگذارانِ شعرِ غدير
افتتاح باب شعر و ادب درباره غدير توسط پيامبرصلى الله عليه وآله، بعد از آنكه اعراض آن حضرت از شعر براى همگان معلوم بود، يكى از جهات مؤثر در ابلاغ غدير شد.
اين اقدام تبليغى عجيب اولين بار در غدير خم و در حضور شخص پيامبرصلى الله عليه وآله و با اجازه آن حضرت توسط حَسّان بن ثابت انجام گرفت، كه با رخصت آن حضرت هم شعر سرود و هم آن را براى مردم خواند.[۴] بار دوم توسط شخص اميرالمؤمنين عليه السلام در ميدان جنگ صفين در پاسخ به نامه معاويه تحقق يافت كه آن حضرت شخصاً درباره غدير شعرى سرود.[۵]
شعرِ غدير در حضور امامان عليهم السلام
دو اقدام پيامبر صلى الله عليه و آله و اميرالمؤمنين عليه السلام در آن موقعيت پر حساسيت، به همه فهماند كه اعراض پيامبر صلى الله عليه و آله از شعر و شاعرى در غير محدوده دين و اهل بيت عليهم السلام است.
به اين شكل راه تبليغِ غدير از طريق شعر براى شاعران دوستدار اهل بيت عليهم السلام باز شد، به گونه اى كه شعرا از اصحاب ائمه عليهم السلام درباره غدير شعر سرودند و در محضر ايشان و دوستانشان خواندند.
در اين باره مى توان از قيس بن سعد بن عباده از اصحاب اميرالمؤمنين و امام حسن عليهما السلام نام برد. همچنين كميت بن زيد اسدى از اصحاب امام باقرعليه السلام و سيد اسماعيل حميرى و عبدى كوفى از اصحاب امام صادق عليه السلام و نيز ابوتمام طائى از زمان امامين عسكريين عليهما السلام نام برد؛ كه علامه امينى در كتاب «الغدير» شعر آنان و ساير شعراى چهارده قرن اسلام را آورده است.
بعد از ايشان نيز شعراى غدير دوست تا امروز به زبان هاى عربى و فارسى و اردو و تركى و انگليسى براى غدير شعر سروده اند، و اثر عجيبى در تبليغ و بقاى غدير داشته است. كتاب «شعراء الغدير» و كتاب «غدير در شعر فارسى از كسائى مِروَزى تا شهريار تبريزى»، به جمع آورى اين شعرها پرداخته اند.
ادبيات و نثر غدير در تاريخ
در كنار شعر، بايد به تأثير خاص نوشته ها و گفته هاى ادبى درباره غدير اشاره كرد، كه با جذبه هاى سحرانگيز خود تبليغ غدير را در فضاهاى احساسى و عاطفى به ثمر رسانده اند.
بسيارى از آنان كه حوصله بحث هاى علمى غدير را نداشته اند، فرهنگِ غدير را از دريچه ادبيات آن آموخته اند.
براى موارد بيشتر در مورد «ادبيات» مراجعه شود به عنوان: شعر.