تبليغ غدير با ادبيات
تبليغ غدير با ادبيات[۱]
يكى از گرايش هاى تحقيقى در مورد غدیر و از انواع راهكارها و تحقيقاتى كه محققان از طريق آنها در آستان غدير خدمت نموده اند و يا جا دارد كه خدمت نمايند ادبيات است.
ادبيات، تأليفاتى هستند كه به گردآورى اشعار نغز درباره غدير از شعراى مختلف پرداخته اند. در نثر فارسی و عربی هم - بخصوص در سال هاى اخير - شاهد آثار زيبايى هستيم كه به حق عظمت غدير را همچون زلالى از خمخانه غدير و کوثر ولایت در قلب خوانندگان جاى مى دهد.
جلوه ديگر ادبى انتخاب نام هاى زيبا و پرمحتواى كتابهاست كه به تنهايى يک دنيا معناى اعتقادى به همراه دارد و وقايع غدير را تداعى مى كند و روح شنونده را به حقيقت غدير نزديک مى نمايد. نمونه هايى از اين نام هاى روحبخش چنين است:
انوار ولايت در خطبه غدیر، افق روشن، بر كرانه غدير، بركه آفتاب، بیعت با خورشيد، پيامى بزرگ از بزرگ پیامبران، جرعه اى از چشمه سار غدير، جرعه اى از خمخانه غدير، خم غدير، خورشید غدير، در ساحل غدير، دريا در غدير، روزى كه محبت گل كرد، زلالى از كوثر غدير، صهباى غدير، غدير تا ابديت مى درخشد، غدير چشمه زلال طهارت توحيدى، كوثر غدير، گلبانگ غدير، مهر آب خم، يک جرعه از غدير.
تحقيق در ادبيات غدير[۲]
از جمله موضوعاتى كه درباره غدير بايد مورد تحقيق و تألیف قرارگيرد و هنوز جاى آنها خالى است تحقيق در مورد شعر و ادبيات غدير است.
شعرهاى بسيارى، چه از شاعران عرب يا فارسی يا اردو، و چه شعراى شیعه و يا مذاهب ديگر درباره غدير سروده شده است.
اين اشعار كه به اصطلاح «غديريه» ناميده مى شوند بسيار مورد توجه بوده و كتاب هاى مستقلى براى جمع آورى اين اشعار تأليف شده است.
جلوه ديگر ادبى انتخاب نام هاى زيبا و پرمحتوايى است كه به تنهايى يک دنيا معناى اعتقادى به همراه دارد و وقايع غدير را تداعى مى كند و روح شنونده را به حقيقت غدير نزديک مى نمايد.
نظم و نثر براى غدير[۳]
نظم و نثر براى غدير از مؤثرترين شيوه ها در تبلیغ فراگير آن است، و اين جهت گيرى در زمان معصومین علیهم السلام با تأكيد خاص و تأييد صريح ايشان پيگيرى شده و راه آینده را در اين باره نشان داده است. به سه مرحله از كار آمدى ادبيات در تبليغ غدير اشاره مى كنيم:
پيامبر صلى الله عليه و آله و على عليه السلام بنيانگذارانِ شعرِ غدير
افتتاح باب شعر و ادب درباره غدير توسط پیامبر صلی الله علیه و آله، بعد از آنكه اعراض آن حضرت از شعر براى همگان معلوم بود، يكى از جهات مؤثر در ابلاغ غدير شد.
اين اقدام تبليغى عجيب اولين بار در غدير خم و در حضور شخص پيامبر صلى الله عليه و آله و با اجازه آن حضرت توسط حَسّان بن ثابت انجام گرفت، كه با رخصت آن حضرت هم شعر سرود و هم آن را براى مردم خواند.[۴] بار دوم توسط شخص اميرالمؤمنين عليه السلام در ميدان جنگ صفين در پاسخ به نامه معاويه تحقق يافت كه آن حضرت شخصاً درباره غدير شعرى سرود.[۵]
شعرِ غدير در حضور امامان عليهم السلام
دو اقدام پیامبر صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام در آن موقعيت پر حساسيت، به همه فهماند كه اعراض پيامبر صلى الله عليه و آله از شعر و شاعرى در غير محدوده دين و اهل بيت عليهم السلام است.
به اين شكل راه تبليغِ غدير از طريق شعر براى شاعران دوستدار اهل بیت علیهم السلام باز شد، به گونه اى كه شعرا از اصحاب ائمه عليهم السلام درباره غدير شعر سرودند و در محضر ايشان و دوستانشان خواندند.
در اين باره مى توان از قيس بن سعد بن عباده از اصحاب اميرالمؤمنين و امام حسن عليهما السلام نام برد.
همچنين کمیت بن زید اسدی از اصحاب امام باقر علیه السلام و سید اسماعیل حمیرى و عبدی کوفی از اصحاب امام صادق علیه السلام و نيز ابوتمام طائى از زمان امامين عسكريين عليهما السلام نام برد؛ كه علامه امینی در كتاب «الغدير» شعر آنان و ساير شعراى چهارده قرن اسلام را آورده است.
بعد از ايشان نيز شعراى غدير دوست تا امروز به زبان هاى عربی و فارسى و اردو و ترکی و انگلیسی براى غدير شعر سروده اند، و اثر عجيبى در تبلیغ و بقاى غدير داشته است. كتاب «شعراء الغدير» و كتاب «غدير در شعر فارسى از كسائى مِروَزى تا شهريار تبريزى»، به جمع آورى اين شعرها پرداخته اند.
ادبيات و نثر غدير در تاريخ
در كنار شعر، بايد به تأثير خاص نوشته ها و گفته هاى ادبى درباره غدير اشاره كرد، كه با جذبه هاى سحرانگيز خود تبليغ غدير را در فضاهاى احساسى و عاطفى به ثمر رسانده اند.
بسيارى از آنان كه حوصله بحث هاى علمى غدير را نداشته اند، فرهنگِ غدير را از دريچه ادبيات آن آموخته اند.