خطبه غدیر امام رضا علیه السلام

تجلى خطبه غديريه امام رضاعليه السلام در عصر ظهور

سه خطبه تاريخى براى روز غدير خم در تاريخ ثبت شده، كه هر يک داراى فرازهاى مهمى است و همه آنها در عصر ظهور تجلى خواهد نمود.

خطبه رسول اكرم‏ صلى الله عليه وآله در سرزمين غدير خم

خطبه اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در يكى از سال‏ هاى خلافت ظاهرى آن حضرت، كه روز غدير با روز جمعه مصادف شده بود.

خطبه حضرت امام رضاعليه السلام به نقل سيد بن طاووس.

حضرت امام رضا عليه السلام در خطبه بسيار پربار خود در غدير ، نكات برجسته ‏اى از ويژگى ‏هاى غدير خم را براى ما بيان فرموده ‏اند. امام هشتم‏ عليه السلام در خطبه غديريه شان ۴۰ ويژگى براى روز غدير بيان فرموده اند ، كه در عصر ظهور تحقق مى ‏يابد.

فرازهايى از اين خطبه در عصر ظهور تجلّى مى‏ كند، كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:

به خاك ماليده شدن بينى شيطان

در فرازى از اين خطبه آمده است: و انه ليوم الكمال و يوم مرغمة الشيطان: آن روز، روز كمال دين و به خاک ماليده شدن بينى شيطان است.

بى‏ گمان مصداق روشنِ اين معنى در عصر ظهور اتفاق مى‏ افتد؛ كه دوران مهلت ابليس به سر مى ‏آيد و ديگر احدى از او پيروى نمى‏ كند. معارف حَقّه به همه مى‏ رسد، و همگان با توحيد كلمه به سوى كلمه توحيد روى مى ‏آورند. اسلام بر همه اديان پيروز مى‏ شود و همگان از عبادت خالص متمكن مى ‏شوند.

روز رهايى از غم و اندوه

امام رضا عليه السلام در فرازى از خطبه غديريه مى ‏فرمايند: و هو يوم تنفيس الكرب؛ غدير روز رها شدن از غم و اندوه است. بى‏ گمان تا رژيم‏ هاى فاسد در روى زمين هستند غم و اندوه برجاست. تنها هنگامى غم و اندوه از سرتاسر جهان زدوده مى‏ شود كه رهايى بخش جهان ظهور نمايند.

جالب توجه است كه در برخى از احاديث از روز ظهور به عنوان «روز رهايى» و «يوم الخلاص» تعبير شده است. جالب‏ تر اينكه در انجيل نيز همان تعبير در مورد «روز ظهور» آمده است.

روز نشر دانش

در فراز ديگرى از اين خطبه آمده است: و يوم نشر العلم: آن روز، روز نشر علم است. علم و دانشى كه قرار است در اختيار انسان‏ ها قرار بگيرد، به تعبير احاديث ۲۷ حرف است. مجموع علومى كه توسط انبياء عليهم السلام به انسان‏ ها تعليم شده و دانشمندان در طول تاريخ با تلاش و تجربه آن را توسعه داده و خواهند داد، دو حرف است. ۲۵ حرف ديگر آن را حضرت بقيةاللَّه ‏عليه السلام مى ‏آورند. يعنى دوازده و نيم برابرِ دانش موجود!

اصلاً براى ما قابل تصور نيست كه چهره دنيا پس از افزوده شدن ۱۲ / ۵ درصد برابر حجم موجودِ دانش چگونه خواهد بود!؟ امام كاظم‏ عليه السلام فرمودند: پسرم! عقل‏ هاى شما از درک آن ناموفق است و مغزهاى شما قدرت ادراک آن را ندارد. بلى، اگر آن روز را درک كنيد خواهيد فهميد.

روز بشارت

در فراز ديگرى از اين خطبه در مورد روز غدير «روز بشارت» تعبير شده است. رسول گرامى اسلام‏ صلی الله علیه و آله در خطبه غدير پيرامون حضرت امام مهدى‏ عليه السلام مى‏ فرمايند: الا انه قد بُشّر به من سلف بين يديه: آگاه باشيد كه همه پيشينيان از قرن‏ ها پيش به ایشان بشارت داده‏ اند.

جالب‏ تر اينكه در حديث آمده است: به هنگام ظهور ، مردگان در قبرها به ديدن يكديگر مى ‏روند. به يكديگر بشارت مى ‏دهند كه حضرت ولى‏ عصرعليه السلام ظهور كرده اند.

بر اين اساس روشن‏ ترين مصداق روز بشارت، روز ظهور موفور السرور آن حضرت است، كه خطبه غدير نيز حاوى چندين بشارت در مورد آن روز است.

روز خرسندى

در فرازى از خطبه امام رضاعليه السلام از روز غدير به روز خرسندى و خشنودى تعبير شده است: و يوم الرضا: روز رضايتمندى. روز غدير روز رضايتمندى خدا و رسول‏خدا صلى الله عليه وآله و مؤمنان است، اما روز ظهور روز خرسندى و خشنودى همگان است.

چنانكه در حديث شريف آمده است: اهل زمين و آسمان حتى پرندگان هوا از خلافت ایشان خشنود مى شوند.

و در حديث ديگرى فرمودند: زمين را پر از عدل و داد كنند، همانگونه كه پر از جور و ستم شده است. ساكنان آسمان و زمين از ایشان خشنود شوند. مال را به طور مساوى تقسيم مى‏ كنند، و دل‏هاى امت حضرت محمد صلى الله عليه وآله را آكنده از بى‏ نيازى مى‏كنند.

متن خطبه غديريه امام رضا عليه السلام

امام على بن موسى الرضا عليه السلام حديثى خطبه‏ گونه پيرامون عيد غدير ايراد فرموده ‏اند، كه در اينجا متن آن همراه با ترجمه آورده مى ‏شود:

رواه عن الرضا عليه السلام، قال: اذا كان يوم القيامة زفّت اربعة ايام الى اللَّه كما تزفّ العروس الى خدرها. قيل: ما هذه الايام؟ قال: يوم الاضحى و يوم الفطر و يوم الجمعه و يوم الغدير. و ان يوم الغدير بين الاضحى و الفطر و الجمعة كالقمر بين الكواكب.

و هو اليوم الذى نجا فيه ابراهيم الخليل من النار، فصامه شكراً للَّه. و هو اليوم الذى اكمل اللَّه به الدين فى اقامة النبى‏ صلى الله عليه وآله علياً اميرالمؤمنين‏ عليه السلام علماً، و ابان فضيلته و وصايته، فصام ذلك اليوم. وانه اليوم الكمال، و يوم مرغمة الشيطان، و يوم تقبّل اعمال الشيعة و محبّى آل‏ محمد، و هو اليوم الذى يعمد اللَّه فيه الى ما عمله المخالفون فيجعله هباءاً منثوراً.

و هو اليوم الذى يأمر جبرئيل ان ينصب كرسى كرامة اللَّه بازاء بيت المعمور و يصعده جبرئيل، و تجتمع اليه الملائكه من جميع السماوات، و يثنون على محمد صلى الله عليه وآله و يستغفرون لشيعة اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام و محبيهم من ولد آدم‏ عليه السلام.

و هو اليوم الذى يأمر اللَّه فيه الكرام الكاتبين ان يرفعوا القلم عن محبى اهل ‏البيت و شيعتهم ثلاثة ايام من يوم الغدير، و لا يكتبون عليهم شيئاً من خطاياهم كرامة لمحمدصلى الله عليه وآله و على و الائمةعليهم السلام. و هو اليوم الذى جعله اللَّه لمحمد صلى الله عليه وآله و آله ‏عليهم السلام و ذوى رحمه. و هو اليوم الذى يزيد اللَّه فى حال من عبد فيه و وسّع على عياله و نفسه و اخوانه و يعتقه اللَّه من النار. و هو اليوم الذى يجعل اللَّه فيه سعى الشيعة مشكوراً و ذنبهم مغفوراً و عملهم مقبولاً.

و هو يوم تنفيس الكرب، و يوم تحطيط الوزر، و يوم الحباء و العطيّة، و يوم نشر العلم، و يوم البشارة، و العيد الاكبر، و يوم يستجاب فيه الدعاء، و يوم الموقف العظيم، و يوم لبس الثياب و نزع السواد، و يوم الشرط المشروط، و يوم نفى الهموم، و يوم الصفح عن مذنبى شيعة اميرالمؤمنين.

و هو يوم السبقة، و يوم اكثار الصلاة على محمد و آل‏ محمد، و يوم الرضا، و يوم عيد اهل ‏بيت محمد عليهم السلام، و يوم قبول الاعمال، و يوم طلب الزيادة، و يوم استراحة المؤمنين، و يوم المتاجرة، و يوم التودّد، و يوم الوصول الى رحمة اللَّه، و يوم التزكية، و يوم ترك الكبائر و الذنوب، و يوم العبادة، و يوم تفطير الصائمين؛ فمن فطّر فيه صائماً مؤمناً كان كمن اطعم فئاماً و فئاماً -  الى ان عدّ عشراً  -  . ثم قال: او تدرى ما الفئام؟ قال: لا. قال: مائة الف.

و هو يوم التهنئة -  يعنى بعضكم بعضاً -  ؛ فاذا لقى المؤمن اخاه يقول: الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسّكين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة عليهم السلام، وهو يوم التبسم فى وجوه الناس من اهل الايمان؛ فمن تبسّم فى وجه اخيه يوم الغدير، نظر اللَّه اليه يوم القيامة بالرحمة، و قضى له الف حاجة، و بنى له قصراً فى الجنة من درّة بيضاء، و نضّر وجهه.

و هو يوم الزينة؛ فمن تزيّن ليوم الغدير غفر اللَّه له كل خطيئة عملها؛ صغيرة او كبيرة، و بعث اللَّه اليه ملائكة يكتبون له الحسنات و يرفعون له الدرجات الى قابل مثل ذلك اليوم. فان مات مات شهيداً، و ان عاش عاش سعيداً. و من اطعم مؤمناً، كان كمن اطعم جميع الانبياء عليهم السلام و الصديقين. و من زار فيه مؤمناً، ادخل اللَّه قبره سبعين نوراً، و وسّع فى قبره، و يزور قبره كل يوم سبعون الف ملک و يبشّرون بالجنة.

و فى يوم الغدير عرض اللَّه لولاية على ‏عليه السلام اهل السماوات السبع. فسبق اليها اهل السماء السابعة، فزيّن بها العرش. ثم سبق اليها اهل السماء الرابعة، فزيّنها بالبيت المعمور. ثم سبق اليها اهل السماء الدنيا، فزيّنها بالكواكب. ثم عرضها على الارضين فسبقت مكة فزيّنها بالكعبة. ثم سبقت اليها المدينة، فزيّنها بالمصطفى محمدصلى الله عليه وآله. ثم سبقت اليها الكوفة فزيّنها باميرالمؤمنين ‏عليه السلام.

و عرضها على الجبال. فاول جبل اقرّ بذلك ثلاثة جبال: جبل العقيق و جبل الفيروزج و جبل الياقوت، فصارت هذه الجبال جبالهنّ و افضل الجواهر. ثم سبقت اليها جبال اخر، فصارت معادن الذهب والفضة. و ما لم يقرّ بذلك و لم يقبل صارت لا تنبت شيئاً.

و عرضت فى ذلك اليوم على المياه، فما قبل منها صار ملحاً اجاجاً. و عرضها فى ذلك اليوم على النبات، فما قبله صار حلواً طيباً، و ما لم يقبل صار مُرّاً. ثم عرضها فى ذلك اليوم على الطير، فما قبلها صار فصيحاً مصوّتاً، و ما انكرها صار اخرس مثل اللكن.

و مَثل المؤمنين فى قلوبهم ولاء اميرالمؤمنين ‏عليه السلام فى يوم غدير خم كمثل الملائكة فى سجودهم لآدم، و مثل من ابى ولايه اميرالمؤمنين‏ عليه السلام فى يوم الغدير مثل ابليس. و فى هذا اليوم انزلت هذه الآيه: «اليوم اكملت لكم دينكم» . و ما بعث اللَّه نبياً الا و كان يوم بعثه مثل يوم الغدير عنده و عرف حرمته؛ اذ نصب لامته وصياً و خليفة من بعده فى ذلك اليوم.

ترجمه خطبه غديرِ امام رضا عليه السلام:

سيد بن طاووس در كتاب شريف «اقبال الاعمال» از حضرت امام رضا عليه السلام روايت كرده كه حضرت فرمودند:

هنگامى كه قيامت فرا مى ‏رسد، چهار روز با فخر و مباهات بر خداوند وارد مى ‏شوند، همانند ورود عروس در شب زفاف بر شوهر.

از حضرت سؤال شد: آن چهار روز كدامند؟

حضرت فرمودند: روز قربان، روز فطر، روز جمعه و روز غدير، و همانا روز غدير در بين آنها مانند ماه است در بين ستارگان. و آن روزى است كه حضرت ابراهيم خليل‏ عليه السلام از آتش نجات يافتند و به شكرانه‏ اش آن روز را روزه گرفتند. و آن روزى است كه خداوند در آن روز دين را كامل كرد، و اين كامل كردن به سبب نصب كردن اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به عنوان شاخص توسط پيامبر صلى الله عليه وآله است، و فضيلت و جلوه هاى نور آن حضرت را آشكار نمودند، و آن روز را روزه گرفتند.

و آن روز، روز كمال است، و روز به خاك ماليدن بينى شيطان، و قبولى اعمال شيعيان و دوستان آل‏ محمدعليهم السلام است، و روزى است كه خداوند به اعمال مخالفين نظر مى‏ كند و آن را نابود مى‏ گرداند (و اين قول خداوند متعال است: «فجعلناه هباءاً منثوراً» ) .

روز غدير روزى است كه جبرائيل امر كند منبرى از كرامت الهى در مقابل بيت المعمور نصب شود، و در حالى كه ملائكه آسمان‏ ها اطراف او گرد آمده و پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه وآله را ستايش مى‏ كنند بر منبر رفته و براى شيعيان اميرالمؤمنين و ائمه‏ عليهم السلام و دوستان آنان از فرزندان حضرت آدم ‏عليه السلام طلب آمرزش مى ‏كند.

و غدير روزى است كه خداوند متعال به ملائكه خود امر مى‏ كند قلم نگارش اعمال از محبين اهل ‏بيت‏ عليهم السلام و شيعيانشان به مدت سه روز -  از روز غدير -  برداشته شود. و خداوند امر مى‏ كند كه خطاهاى محبين و شيعيان نوشته نشود، به بركت كرامت محمد صلى الله عليه وآله و امیرالمؤمنین و ائمه معصومين‏ عليهم السلام.

و غدير روزى است كه خداوند ، مخصوص محمد صلى الله عليه وآله و آل‏ محمدعليهم السلام و صاحبان رحمت (محبين و شيعيان) قرار داده است. و غدير روزى است كه خداوند متعال در حق بنده مؤمنش وسعت مى بخشد؛ در همه انواع رزق براى خانواده و خودش و برادرانش (دينى و نسبى) ، و آنها را از آتش آزاد مى‏ كند. و غدير روزى است كه خداوند در آن روز سعى شيعيان را مشكور و گناهشان را مغفور و عملشان را مقبول قرار داده است.

غدير روز آسايش و رهايى از غم، و روز از بين رفتن گناه، روز عطاى بى‏ عوض و بخشش، روز گسترش علم، روز مژده و عيد اكبر، و روز اجابت دعا، و روز موقف بزرگ، روز پوشيدن لباس نو و در آوردن لباس سياه، روز شرط مشروط، روز دور كردن غم‏ ها، و روز گذشتن از گناهان شيعه اميرالمؤمنين ‏عليه السلام است.

غدير روز پيشى گرفتن و روز افزودن صلوات بر محمد صلى الله عليه وآله و آل‏ محمدعليهم السلام است. روز خرسندى، روز عيد اهل ‏بيت محمد عليهم السلام، روز پذيرفتن اعمال، روز افزونى طلب، روز آسايش مؤمنين، روز فائده بردن، روز اظهار دوستى، روز رسيدن به رحمت الهى، روز پاك شدن و ترك گناهان بزرگ و روز پرستش است.

و روز افطارى دادن به روزه ‏داران است. پس هر كس روزه‏ دار مؤمنى را در اين روز افطارى دهد مانند كسى است كه فئامى را اطعام كرده است. و حضرت شمردند تا ده فئام.

سپس فرمود: مى‏ دانى فئام چيست؟ راوى عرض كرد: خير. حضرت فرمودند: صد هزار (هر كس روزه ‏دار مؤمنى را افطار دهد مثل آن است كه يك ميليون نفر را افطار داده است) .

روز غدير روزى است كه بعضى از شما بعض ديگر را شادباش مى‏ گويند. هر گاه مؤمنى برادر مؤمن خود را ديدار كند بگويد: ستايش خداى را كه ما را از متمسكين به ولايت اميرالمؤمنين و ائمه اطهار عليهم السلام قرار داد. غدير روز تبسم در صورت مؤمنين است. پس هر كس روز غدير در چهره برادر خود تبسم كند خداوند رحمان روز قيامت به نظر رحمت به او مى‏ نگرد، و هزار حاجت او را برآورده، و براى او قصرى از درّ ناب در بهشت بنا مى‏ كند و صورتش را شادابى مى‏ بخشد.

روز غدير روز زينت كردن و زيور است. پس كسى كه براى روز غدير تزئين كند، خداوند غفار تمام گناهانش را مى ‏بخشد؛ كوچک باشد يا بزرگ و فرشتگانى بر مى‏ انگيزد تا پيوسته براى او حسنه ثبت كنند و درجات او را بالا مى‏ برد تا شايسته مثل چنين روزى گردد. پس اگر بميرد شهيد از دنيا رفته، و اگر زنده بماند سعادتمندانه خواهد زيست.

كسى كه در اين روز مؤمنى را اطعام كند مانند آن است كه تمام انبياء عليهم السلام و صديقين را اطعام نموده باشد. و كسى كه در اين روز مؤمنى را ديدار كند خداوند هفتاد نور داخل قبرش قرار مى‏ دهد، و قبرش را وسيع مى‏ گرداند، و هر روز هفتاد هزار فرشته او را زيارت مى‏ كنند و به او مژده بهشت مى‏ دهند.

در روز غدير خداوند ولايت را بر اهل آسمان‏ هاى هفتگانه عرضه كرد. اهل آسمان هفتم از ديگران به سوى ولايت پيشى گرفتند، و به اين جهت آن را به عرش زينت داد. سپس اهل آسمان چهارم از ديگران پيشى گرفتند، و خداوند آن را به بيت‏ المعمور زيور بخشيد. آنگاه اهل آسمان دنيا سبقت گرفتند، و خداوند آن را به ستارگان آراسته كرد.

سپس خداوند ولايت را بر زمين ‏ها عرضه كرد. زمين مكه در قبول آن پيشى گرفت، آن را كعبه زينت داد. سپس مدينه سبقت گرفت، كه آن را به پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه وآله مزيّن گردانيد. پس از آن كوفه سبقت گرفت، كه آن به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام آراسته شد. سپس به كوه ‏ها عرضه شد، كه سه كوه پيشى گرفتند: عقيق، فيروزه و ياقوت، و اينها به اين سه كوه اختصاص يافت و از بهترين جواهرها شدند. پس از آن كوه ‏هاى ديگر قبول ولايت كردند و داراى معادن طلا و نقره شدند. هر چه اقرار به ولايت نكرد چيزى از آن نروئيد.

و در اين روز ولايت به آب‏ ها عرضه شد. هر آبى كه پذيرفت گوارا و شيرين شد، و آبى كه قبول نكرد شور و تلخ شد. همچنين ولايت بر گياهان عرضه شد. پس هر كدام پذيرفت شيرين و نيكو شد، و آنچه قبول نكرد تلخ گرديد. سپس ولايت در اين روز بر پرندگان عرضه شد. آنها كه قبول كردند خوش ‏آواز و گويا، و هر كدام انكار نمود لال گرديد.

و مثال مؤمنين در پذيرش ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در روز غدير خم مانند ملائكه است در سجده کردنشان بر حضرت آدم ‏عليه السلام، و مَثَل كسى كه در غدير خم قبول ولايت نكرد مَثَل ابليس است. در اين روز اين آيه شريفه نازل شد: «امروز دين شما را كامل و نعمت خود را بر شما تمام كردم». خداوند پيامبرى را مبعوث نكرد مگر آنكه روز مبعوث شدنشان نزد ایشان مانند روز غدير بوده و حرمت آن را شناخته، زيرا در اين روز براى امت خود جانشين و خليفه بعد از خودشان را قرار داده اند.

پانویس