ائمّه علیهم السلام یکی از ثقلین
از جمله افتخارات بزرگ مكتب اهل بيت عليهم السلام اين است كه بسيارى از آيات قرآن در مورد آنان و مسئله امامت و ولایت نازل يا تفسیر شده است.
پيامبرصلى الله عليه وآله در اين باره مى فرمايد:
انَّ اللَّه امَرَكُمْ فى كِتابِهِ بِالصَّلاةِ فَقَدْ بَيَّنْتُها لَكُمْ، وَ بِالزَّكاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ فَبَيَّنْتُها لَكُمْ وَ فَسَّرْتُها. وَ امَرَكُمْ بِالْوِلايَةِ، وَ انّى اشْهِدُكُمْ انَّها لِهذا خاصَّة - وَ وَضَعَ يَدَهُ عَلى عَلِىِّ بْنِ ابى طالِبٍ عليه السلام - ثُمَّ لاِبْنَيْهِ بَعْدَهُ، ثُمَّ لِلاوْصِياءِ مِنْ بَعْدِهِمْ مِنْ وُلْدِهِمْ، لا يُفارِقُونَ الْقُرْآنَ وَ لا يُفارِقُهُمُ الْقُرْآنُ حَتّى يَرِدُوا عَلَىَّ حَوْضى[۱]:
خداوند در كتابش شما را به نماز امر فرموده كه آن را برايتان بيان داشتم، و به زکات و روزه و حج دستور داده كه براى شما تبيين كرده و تفسير نمودم، و به ولايت امر كرده، و من شما را شاهد مى گيرم كه ولايت مخصوص اين شخص است - و حضرت در اين حال دست مبارک را بر على بن ابى طالب عليه السلام گذاشت - سپس به دو پسرش بعد از او اختصاص دارد، و بعد از آن دو مخصوص جانشينان از فرزندان آنان است. آنان از قرآن جدا نمى شوند و قرآن هم از آنان جدا نمى شود تا بر سر حوضم بر من وارد شوند.
اين كلام رسول اللَّه صلى الله عليه و آله از دو بُعد قابل بررسى است:
موقعيت تاريخى
بيان انگيزه مراسم غدير بايد از فراز منبر غدير بيان مى شد تا ابهامى نماند. اين بيان در عبارات فوق به تصوير كشيده شد كه در واقع تفسير همه موارد «ولایت» در قرآن است.
به عنوان مثال، آيه «أَطِيعُوا اللَّه وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِى الْأَمْرِ مِنْكُمْ...»[۲] و آیه «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّه وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»[۳]، و سایر ایاتی که صریحاً یا تلویحاً درباره مسئله ولايت و صاحب اختيارى مردم دستور و برنامه اى براى مردم دارد.
تحلیل اعتقادی
محور مراسم غدير همين مسئله ولايت است كه در اين عبارات به جامع ترين شكل بيان شده و اتمام حجتى تمام عيار صورت گرفته است:
- الف) از يک سو همه دستوراتى كه در قرآن به هر عبارتى و هر جهت گيرى باشد تفسیر شده است.
- ب) از سوى ديگر از كلمه «اختصاص» استفاده شده و انحصار آن در معصومين عليهم السلام بيان گرديده، و اين اختصاص به صورت عملى با اشاره دست به على بن ابى طالب عليه السلام محكم تر گرديده است.
- ج) از جهت ديگر به معرفى شخص اول ولايت يعنى اميرالمؤمنين عليه السلام اكتفا نگرديده، بلكه با تعيين كامل جانشينان تا آخرين فرد آن بيان شده كه در اين فراز به عنوان فرزندان على عليه السلام است، و در فرازهاى ديگرِ خطبه نام حضرت مهدى عليه السلام به عنوان ختم ولايت برده شده است.
ضمانت ابدى اين صاحبان ولايت نيز در محكم ترين صورت با اين تعبير بيان شده كه تا روز قيامت از قرآن جدا نمى شوند و قرآن از آنان جدا نمى شود، و اين ضمانت در واقع قرار دادن سندى در كنار سند ديگر از اسلام است.