آيات ۱۰ تا ۱۲ انشقاق و غدیر
آیاتی برای معرفی دشمنان غدیر
آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق از سوی برخی محققان به‌عنوان معرفی‌نامه دشمنان غدیر و عاقبت آنان تلقی شده است. این محققان برای نظر خود چنین تحلیلی ارائه کرده‌اند: ولایت على بن ابىطالب عليه السلام از سوی پيامبر سبب امتحان امت قرار داده شده است: «لَوْ لا انْتَ يا عَلِىُّ لَمْ يُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدى؛ اى على، اگر تو نبودى، مؤمنان بعد از من شناخته نمىشدند».[۱] پيامبر قسمتی از مراسم غدير را به معرفی دشمنان ائمه علیهم السلام و ترسیم آینده آنان اختصاص داد. اقتباس از چند آيه و تضمين آياتى ديگر براى اين منظور، روى هم ۱۵ آيه را عنوان اين بخش قرار داده است؛ از جمله اين آيات آيه ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق است:
وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ ﴿١٠﴾فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا ﴿١١﴾ وَيَصْلَىٰ سَعِيرًا ﴿١٢)؛
و اما کسی که نامه اعمالش را از پشت سرش دهند (۱۰) به‌زودی با فریادی حسرت‌بار، هلاکت و نابودی خود را خواهد. (۱۱)و در آتش افروخته در آید.
موقعیت آیات در متن خطبه غدير
موقعیت آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره انشقاق در متن خطبه غدیر چنین ترسیم شده است: خطبه غدير از اواسط آن گذشته و پيامبر صلى الله عليه و آله در حال بيان آينده دوستان و دشمنان على عليه السلام است. پس از پنج قسمت درباره دوستان، نوبت به دشمنان مىرسد و در اولين قسمت با اقتباس از آيه قرآن در سوره انشقاق يكى از نتايج دشمنى با على عليه السلام را بيان مىنمايد. در اين عبارت، كلمه «يَصْلى» كه در آيه مفرد است در كلام حضرت براى تطابق با كلمه «اعْداء» به‌صورت جمع (يَصْلَوْنَ) آمده است.
«الا انَّ اعْداءَهُمُ الَّذينَ يَصْلَوْنَ سَعيراً»؛ بدانيد دشمنان ائمه كسانىاند كه شعلههاى آتش را بر تن خود خواهند يافت. [۲]
موقعيت قرآنى آیات
موقعيت قرآنى اين آيات در اوايل سوره انشقاق تصویری از روز قيامت دانسته شده كه مردم را به دو گروه تقسيم مىكنند:
- گروه اول كسانىاند كه نامه اعمالشان به‌دست راستشان داده مىشود و حساب آنان آسان بوده، مسرور نزد دوستانشان مىروند.
- گروه دوم در مقابل آنانند و كسانى هستند كه نامه اعمالشان از پشت سر به آنان داده مىشود و صداى ناله حسرت‌بارشان بلند می‌شود و شعلههاى آتش را بر بدن خود احساس مى‌کنند.
تحليل اعتقادى
دريافتى كه از تركيب آيه با كلام پيامبر صلى الله عليه و آله تداعى مى شود تطبيق دشمنان امامان عليهم السلام با كسانى است كه نامه اعمال از پشت سر به آنان داده مى شود. در روزى كه به دور از هياهو هاى دنيا با سرد شدن قدرت ها نوبت آن است كه حضرت حىّ قيوم حكم نهايى آحاد بشر را به آنان ابلاغ فرمايد، اين نامه هاى اعمال است كه پرده از حقيقت ها بر مى دارد. در آن لحظات كه همه در انتظارى بهت آور به سر مى برند، همه دست راست خود را مى نگرند كه شايد پرونده خود را از آن سو دريافت كنند.
در آن هنگامه وقتى نامه اعمال دشمنان على عليه السلام را از پشت سر به دست آنان مى دهند گويى سرب داغ بر فرق آنان ريخته مى شود و فرياد «واى بر من، ويلى ويلى» آنان بلند مى شود و مأموران عذاب الهى آنان را روانه جهنم مى كنند؛ تا مگر داغى كه بر دل على عليه السلام و يارانش در دنيا گذاشتند با قرار گرفتن در ميان شعله هاى آتش بر قلبشان رسوخ كند و جگرشان را داغ زند.
پانویس
منابع
- الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة؛ سید علی بن موسی بن طاووس، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.
- اليقين باختصاص مولانا علي عليه‌السلام بامرة المؤمنين؛ سيد على بن موسی بن طاووس، تحقیق: محمدباقر انصاری، قم: مؤسسه دار الکتاب الجزائری، ۱۴۱۳ق.