غدیر در قرآن قرآن در غدیر (کتاب)

اطلاعات کتاب
مذهب	شیعه
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱ ج

انگیزه تألیف

تألیف قرآنی غدیر از روزی آغاز شد که تألیفات گذشته خود درباره غدیر را مورد بازبینی قرار می‌دادم. اولین بار که تألیفات مربوط به غدیر را مطالعه می‌کردم دو آیه معروف «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ …» و «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً» به عنوان دو آیه مربوط به غدیر در اکثر کتب مطرح بود. وقتی به داستان اعتراض حارث فهری در متن واقعه غدیر برخوردم متوجه شدم دو آیه «وَ إِذْ قالُوا اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ أَلِیمٍ» و «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ» نیز مستقیماً درباره غدیر نازل شده است.

آنگاه که تحقیق متن خطبه و مقابله آن با نسخ متعدد را آغاز کردم و سپس به ترجمه آن پرداختم مراجعه به قرآن در موارد بسیاری از خطبه مرا متوجه حضور کلام اللَّه در متن غدیر نمود؛ چه آنکه ۶۵ آیه در خطابه پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله در غدیر مورد استناد قرار گرفته، و ۳۵ آیه در متن سخنرانی تفسیر شده است. این همه برای من تازه‌هایی بود که مرا شگفت زده نمود و باورهای تازه‌ای را پیش رویم قرار داد. احساس کردم طی سال‌های متمادی با اینکه متوجه ارتباط قرآن و غدیر بودم ولی گویا از عمق آن غافل بوده‌ام. تصمیم گرفتم بار دیگر متون حدیثی و تاریخی مربوط به غدیر را به دقت مطالعه کنم و با نگاهی که قرآن را در لابلای صفحات غدیر جستجو می‌کند، آنچه را تاکنون دیده‌ام مورد بازبینی قرار دهم.

محتوای کتاب

بخش اول کتاب به آیات نازل شده در سراسر واقعه غدیر از مدینه تا مدینه اختصاص دارد، که در بر گیرنده آیات مربوط به اقدامات پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله از یک سو و اقدامات منافقین از سوی دیگر است. جلد اول به‌طور کامل در اختیار این بخش قرار دارد.

بخش دوم کتاب موارد تفسیر قرآن در غدیر است که جلوه‌های مختلفی خواهد داشت. گاهی یک مفهوم به صورت کلی در سراسر قرآن تفسیر شده است. در مواردی یک سوره به‌طور کامل یا یک آیه به صراحت تفسیر شده است. در مواردی آیات قرآن به صورت اقتباس و استشهاد تفسیر گردیده است. مواردی نیز وجود دارد که ائمه علیهم السلام آیه‌ای را به فرازی از واقعه غدیر تفسیر فرموده‌اند. جلد دوم کتاب نیز به‌طور کامل به این بخش اختصاص دارد.

بخش سوم کتاب یک جمع‌بندی داستانی از مراحل حضور آیات قرآن در واقعه غدیر به صورت‌های مختلف آن از نزول و تفسیر و استشهاد و اقتباس است. جلد سوم کتاب با این بخش آغاز می‌شود.

بخش چهارم موارد مربوط به شئون قرآن را در برخواهد داشت که طی واقعه غدیر بیان شده است، و شامل عظمت قرآن و محتوای آن، و معرفی سرپرست و مفسر قرآن، و نهایتاً وظایف ما درباره قرآن خواهد بود. این بخش قسمت دوم از جلد سوم کتاب است.

بخش پنجم کتاب به‌طور طبیعی زاییده بخش‌های گذشته است. انبوه مطالب جمع‌آوری شده تجزیه و تحلیلی برخاسته از جمع‌بندی و بازنگری آنها را می‌طلبید که عنوان «پژوهش‌های قرآنی غدیر» را برای آن برگزیدم. در این بخش ابتدا تحلیل‌های اعتقادی تاریخی غدیر مطرح خواهد شد. آمارهای قرآنی غدیر فصل دیگری از این بخش است. موضوع بندی و جمع‌بندی‌های علمی نیز جنبه دیگری است که در این فصل بدان پرداخته‌ام. قسمت سوم از جلد سوم به این بخش اختصاص یافته است.

بخش ششم گشت و گذاری در گوشه و کنار تاریخ برای یافتن جزئیاتی در حاشیه قرآن و غدیر است. این بخش با عنوان «تاریخچه قرآنی غدیر» در بردارنده نکات شیرینی از گذشته‌های منسجم قرآن و غدیر است. در فرازی از آن معرفی قرآنی غدیر را به تماشا خواهیم نشست؛ و فرازی دیگر اتمام حجت‌های قرآنی غدیر است که در طول چهارده قرن اسلام استناد غدیر به قرآن را نشان داده است. دعاها و زیاراتی که غدیر را در سایه قرآن ذکر کرده، نمونه جالبی است که تازگی خواهد داشت. اشعار زیبایی که محتوای قرآنی غدیر را به نظم کشیده، جلوه دیگری از این سابقه است.

پایان بخش این فصل معرفی کتاب‌های مستقلی است که تاکنون درباره ارتباط قرآن و غدیر تألیف شده است؛ و سپس به معرفی منابع قرآنی غدیر خواهیم پرداخت. این بخش قسمت پایانیِ جلد سوم کتاب حاضر است.