کتاب شمیم ولایت (جوادی آملی)

شمیم ولایت
اطلاعات کتاب
نویسنده	عبدالله جوادی آملی
مذهب	شیعه
زبان	فارسی
تحقیق یا تدوین	سیدمحمود صادقی
تعداد جلد	۱ ج
اطلاعات نشر
ناشر	مرکز نشر اسراء
سال نشر	۱۳۸۲
تعداد صفحه	۷۹۲
قطع	وزیری (گالینگور)
شابک	۹۶۴۵۹۸۴۷۶۹

«شمیم ولایت» برگرفته از آثار جوادی آملی است که توسط سیدمحمود صادقی تدوین شده است در این کتاب به مباحثی مانند: اثبات ولایت، اوصاف ولایت امیر المؤمنین علیه السلام، قرآن در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام و مطالبی پیرامون نهج البلاغه پرداخته شده است.

گفتنی است مباحث این کتاب در ابتدا به صورت جداگانه در ده جلد (پالتویی) منتشر شده بود و در این کتاب همه آن مباحث تجمیع شده و در کنار هم قرار گرفته است.

نویسنده

عبدالله جوادی آملی (م ۱۳۱۲ش) فقیه و مفسر قرآن است که در سال ۱۳۲۵ش تحصیلات دینی را در حوزه علمیه آمل آغاز کرد و در سال ۱۳۲۹ش به تهران رفت و در این مدت در دروس محمدتقی آملی، ابوالحسن شعرانی، مهدی الهی قمشه‌ای و محمدحسین تونی حاضر شد. وی در سال ۱۳۳۴ش به حوزه علمیه قم رفت و از عالمانی همچون آیت‌الله بروجردی و علامه طباطبایی بهره گرفت.

این عالم بزرگوار حدود شصت سال است که به تدریس علوم دینی مشغول است که از جمله درس تفسیر ایشان است که از سال ۱۳۵۵ش آغاز شد و در ۲۳ خرداد ۱۳۹۹ش به پایان رسید.

از ایشان آثار متعددی در زمینه فقه، حدیث، تفسیر به چاپ رسیده است مانند: «تفسیر تسنیم»؛ «سلونی قبل ان تفقدونی؛ تحریر نهج البلاغه»؛ «ادب فنای مقربان»؛ «تفسیر موضوعی قرآن کریم»؛ «ولایت علوی»؛ «عید ولایت»؛ «علی علیه السلام مظهر اسماء حسنای الهی»؛ «حیات عارفانه امام علی علیه السلام»؛ «حکمت علوی»؛ «تجلی ولایت در آیه تطهیر.»

فهرست مطالب

بخش يكم. اثبات ولايت

فصل يكم. ولایت در قرآن

مقدمه
يكم معنا و مفهوم ولايت
اقسام ارتباط
ولایت به معنای نصرت و محبت
(ولی) از اسمای حسنای الهی
دوم: تحقق ولایت در خارج
آسانی اثبات وجود ولایت
ولایت خدا در قرآن
ولایت شیطان در قرآن
ولایت مؤمنان در قرآن
ولایت کافران در قرآن
لزوم هشیاری انسان در اتخاذ ولی
چگونگی تحقق ولایت انسانها نسبت به یکدیگر
سوم :اسباب تحقق ولایت
انسان آغازگر ولایت
امکان ولایت برای انسان
معرفت و اخلاص
اصالت معرفت
نگاهی به سخنان علی علیه السلام در معرفت و اخلاص
معرفت خداوند
امکان شناخت خدا
صمدیت منشأ ولایت خداوند
معرفت پایۀ توحید
بندگان و سلب مالکیت غیر خدا
معرفت نفس
اخلاص در عمل
محبت خدا راه رسیدن به اخلاص
محبت راستین و دروغین
ایاتی پیرامون اخلاص
معرفت و اخلاص زمینه ساز صمدیت و ولایت انسان
مراتب صمدیت انسان
نقش معرفت و اخلاص در حدوث و بقای ولایت
عبادت و ولایت عبادت نردبان یقین
توحید افعالی محصول عبادت
مظهریت انسان
مسئلت از خدا
رهنمودهای پیامبر صلی الله علیه واله به ابوذر برای تحصیل ولایت
موانع ولایت
گرایش به دنیا مانع تحقق ولايت
گناه مانع تحقق ولايت
یاد معاد سدی در برابر گناه
طرق کشف ولایت
نبود ترس و اندوه
اشتياق لقاى الهى
رضا و تسليم
اداره قوای ادراکی و تحریکی به وسیله خدا
شناخت دنیا و رهایی از گزند آن
ظهور کارهای خارق العاده
انواع خرق عادت
فرق بین معجزه و کرامت
اشکال در ظهور کرامت اولیا و دفع آن
چهارم :اقسام ولایت
ولایت تکوینی و تشریعی خداوند
انحصار ولایت در خداوند
براهین انحصار ولایت تکوینی در خداوند
برهان انحصار ولایت تشریعی در خداوند
چگونگی و تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی خداوند
ولایت خاصه با واسطه و بی واسطه
ولایت انبیا و اولیای الهی
تمثیل تجلی ولایت
ولایت و تفاوت آن با تفویض و توکیل

فصل دوم :عيد ولايت

مقدمه
یکم :عید ولایت در قرآن
برترین نعمت معنوی
امامت تداوم رسالت
وعدة صيانت الهى
نگرانی موسای کلیم از جهل مردم
روز نومیدی کافران
خطر منافقان
ولایت فقیه تداوم امامت
دوم: عید ولایت در تاریخ
جایگاه ولایت در دین
إشهاد در صحنه غدیر
اولویت ولی الهی
سوم :فاتح ولایت از زبان خودش
ستیغ بلند کمال
بنیان مرصوص
ولایت شاهد مُلک و ملکوت
اولین گرونده به پیامبر صلی الله علیه واله
ربانی امت
دست پرورده خدای سبحان
دروازه شهر علم پیامبر صلی الله علیه واله
توحید ناب علوی
درون بین و دنیاشناس
برترین حامی وحدت
تنهاترین قائد
پیروزمند صحنه های نبرد
وزیر پیامبر صلى الله عليه وآله

فصل سوم: ولايت علوى

یکم: تفسير ايه
الف: شأن نزول آیه
دو نکته درباره شأن نزول آیه
ب. لغات آيه
ج. مفاهیم آیه
مراد از «ولی» در آیه
ولایت به معنای رهبری و دلایل آن
مقصود از زکات
معنای رکوع کنندگان
ولايت بالفعل و بالقوه
محدوده ولایت در آیه
یکی بودن ولی در هر عصر
استعمال لفظ جمع بر واحد
جمع برای تعظیم و تکریم
اشراف اولیای الهی بر خاطرات
مظاهر ولایت خدا
احتجاج علی علیه السلام به ایه ولایت
ولایت سایر امامان معصوم علیهم السلام
دوم :ویژگی های «ولی» در آیه
الف. اقامه نماز
رابطه اقامه نماز با اقامه دین
نماز، مایه آرامش دل
نماز شفای دردها
اوصاف اهل نماز
امتیازات نمازگزار
فواید نماز
توصیه انبیا به نماز
ب .انفاق
وجه ترتب انفاق بر اقامه نماز
ذکر انفاق در کنار سایر فضایل
تشویق به انفاق
آداب انفاق
بهترین مورد مصرف صدقه
آثار انفاق
پاداش انفاق
سوم تولی و تبری
قانون جذب و دفع در موجودات
تولی خدا
تولی رسول خدا صلى الله عليه وآله
ارزش محبت به ولی خدا
چهره نورانی ولایت
برخی از فضایل امیر مؤمنان علیه السلام
1 . علی علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه واله و پیامبر صلی الله علیه واله از علی علیه السلام
۲. بستن درها جز در خانه علی علیه السلام پرچمدار خیبر
۴ محبوب دل پیامبرصلی الله علیه واله
۵ جانشين پيامبر صلی الله علیه واله
۶ مهماندار بهشت
۷ شهر حکمت
8 حدیث پدر و فرزندی
برجسته ترین مظهر ولایت مطلقه
ارتداد از ولایت
ثمره پذیرش ولایت
فصل چهارم :ظهور ولايت در صحنه غدير
مقدمه
یکم: غدیر در قرآن
شرح واژه های ایه
اقسام یأس
دایره طمع کافران
معنای خشیت و فرق آن با خوف
رابطۀ خشیت و علم
خطر واقعی
نهی ارشادی و امر مولوی
عامل يأس كفار
اکمال دین و اتمام نعمت
معنای دین
نعمت مطلق و مشروط
دین نعمت بزرگ الهی
دین برگزیده
تکامل در شرایع
قرآن فراتر از تحریف
تدریج در ابلاغ شریعت اسلام
مراد از الیوم
نقد و بررسی احتمالات
احتمالی معقول
کیفیت نزول آیه
دوم جایگاه غدیر در روایات
1.مکان نزول آیه
۲. زمان نزول آیه
3. زمان نزول آیه در نگاه اهل سنت
۴. تلاشی غیر منصفانه
۵ .آخرین فریضه و گزارشی از نزول آیه
.6 مراحل ابلاغ ولایت
۷. متمم توحید
8. حق بزرگ اهل بیت
۹. عید واقعی
١٠. یأس اصلی دشمنان
سوم. نکته ها
۱ .تدین به دین ناقص
۲. انکار نص بر امامت علی
3. استدلال بر قیاس
ارزش گمان
ادله اجتهاد
ماهیت قیاس
4.جایگاه قیاس در روایات شیعه
پیشوای قیاس در محضر امام صادق علیه السلام
۴. مسلک جبر
۵. نگرش سلطنتی به نبوت
۶. جمله معترضه
۷. قدرت بی پایان الهی و مراحل خلقت
۸ . معنای مولا

فصل پنجم : تجلی ولایت در آیه تطهير

مقدمه
جایگاه آیه تطهیر
یکم :مفاد آیه
شرح واژه ها
اقسام اراده
توجیه صحیح
تعیین محذوف
خلاصه و نتیجه
رسول اکرم صلى الله عليه وآله و أهل البيت علیهم السلام
تفسیر آیه
توجیه ناپسند
دوم: تعیین مصادیق
تلاش بی حاصل
معیار برتری
مرجع تفسیری وحی
الف: از طریق گفتار و بیان حدیث
ب: اجتماع زير كساء
ج: سلام هر روزه بر اهل بیت علیهم السلام
د: داستان مباهله
غبار تعصب
اعتراف ضمنی
خلاصه و جمع بندی
سوم :شبهه ها
توجیه مقبول
ریشه مغالطات
چهارم :نکته ها
1.طهارت های سه گانه و آیه تطهیر
۲. مقام مخلصین
3.تلاش تعصب آمیز

بخش دوم :اوصاف ولایت

فصل يكم. على علیه السلام مظهر اسمای حسناى الهى

مقدمه
يكم. كليات
معنای اسم
تعريف ذات الهی
تعریف صفات ذات
تعریف صفات فعل
فرق صفت ذات با صفت فعل
تعریف صفات مشترک
اسناد اسمای حسنا به خدا
آیات اسناد اسمای حسنا به خدا
اسناد اسمای حسنا به غیر خدا
جمع بین دو اسناد مظهریت
مظهریت صفات فعلی
مظاهر اسم اعظم
یاد سپاری نکات مهم
دوم :انسان کامل
راه شناخت انسان کامل
علی علیه السلام همتای جهان آفرینش
علی علیه السلام همتای قرآن کریم
شرط شناخت علی علیه السلام
کیفیت شناختن علی علیه السلام
ایمان شهودی علی علیه السلام
سوم :مجلاى صفات الهى
۱. مظهر ولایت خدا
برترى ولايت على علیه السلام
۲. مظهر حق
حقانیت اصحاب علی علیه السلام
مظهر علم خدا
على علیه السلام خزينة علوم
على علیه السلام ريشة علم
تحمل علوم ائمه علیهم السلام
علم موروثی
علم لدنى على علیه السلام
پیشگویی های علی علیه السلام
۴. مظهر قدرت الهی
شجاعت علی علیه السلام
مرگ در نگاه علی علیه السلام
۵. مظهر اعطای نعمت
اشکال و جواب
تحليل توسل
۶ .مظهر هدایت الهی
انواع هدایت
عصمت علی علیه السلام
7 . مظهر حلم خدا
ريشة حلم
۸. مظهر رحمت الهی
معنای رحمت
رحمت بی منت
طلب پاداش از خدا
اقسام رحمت
رحمت عام على علیه السلام
ظهور رحمت علی علیه السلام در قیامت
۹. مظهر کرامت الهی
معنای کرامت
کرامت در قرآن
کرامت بخشی اهل بیت علیهم السلام
۱۰. مظهر سلام الهی
۱۱ . مظهر بر (نیکوکاری )خدا
خاتمه

فصل دوم: قرآن در کلام امام علي علیه السلام

مقدمه
یکم: علم انسان کامل
انسان کامل کتاب جامع
انسان کامل خلیفه خدا
انسان کامل قرآن ناطق
اسناد خلافت به خداوند
دوم :علی بن ابی طالب علیه السلام معرف قرآن حکیم
اهل بیت علیهم السلام تنها شناساننده قرآن
خلاصه روایات گذشته
علی علیه السلام یگانه معرف قرآن
مفاد روایات گذشته
هماهنگی حقیقت علی علیه السلام با حقیقت قرآن
سوم: بررسى نظام فاعلى قرآن
تجلی جهان آفرینش
تجلی قرآن کریم
قرآن نور الهی
چهارم:بررسی نظام داخلی قرآن
رهنمودهایی درباره تفسیر قرآن
خاموشی و نطق قرآن
اثر پرسش در نطق قرآن
ویژگی سؤال صحیح
تفسیر به رأی
نطق قرآن و جهان در نهج البلاغه
قرآن مرجع حل اختلاف
قرآن و گروههای سه گانه
نطق قرآن برای معصومان
انتظار از معصومان
نطق قرآن درباره مراد خود
معصومان مکمل تفسیر قرآن به قرآن
معصومان ترجمان قرآن
حقیقت مفسر به رأی
تفسیر قرآن به قرآن در حدیث رسول اکرم صلى الله عليه وآله
معصومين مرجع حل متشابهات قرآن
پنجم : بررسی نظام غایی قرآن
خداوند مبدأ غایی اشیا
اساس هدفمندی جهان و قرآن
هدف آفرینش جهان
بی نیازی خدا در کلام علی علیه السلام
هدفمندی انسان در کلام علی علیه السلام
عصاره اهداف کتب آسمانی
برتری نظام غایی قرآن
تشریح نظام غایی یا رسالت قرآن کریم
رسالت قرآن در هدایت
هدایت قرآن مظهر هدایت الهی
تفاوت بهره مندان از هدایت
رسالت قرآن در معرفت
اعطای معرفت همه جانبه
اثر ذکر و شکر بر يقين
محبوبیت در گرو یقین
رسالت قرآن در معاشرت
معاشرت انسانی
معاشرت نیکو و محبت آمیز
معاشرت حقوقی
رمز تفاوت استعدادها
وظیفه مسؤولان جامعه راه بهبودی معاشرت
۴. رسالت قرآن در معشیت
ابزار بودن مال
کمال نبودن ثروتمندی
نقش حیاتی قناعت
اهمیت قسط و عدل
آزمون به فقر و غنا
خاتمه
فصل سوم: حكمت علوى
مقدمه
يكم. عظمت مقام على علیه السلام
علی علیه السلام از زبان شاگردان
دوم حکمت نظری در نهج البلاغه
امکان شناخت خدا
ره نیافتن به کنه ذات و صفات الهی
اثبات وجود خدا
ازلی بودن خدا
لوازم نامحدود بودن ذات الهی
1.استحاله احاطه علمی بر ذات
۲. خدا با هر چیزی هست
3.خدا به هر چیزی نزدیک است
۴ .شناخت اشیا به نور الهی است
شبیه نداشتن خدا
تجرد خداوند
۱ سلب حرکت از ذات و صفات ذاتی خدا
2 سلب زمان و مکان از ذات و صفات ذاتی
یگانگی خدا
ضرورت نبوت
ضرورت معاد
سوم :حکمت عملی در نهج البلاغه
ملاک ارزشمندی انسان
رابطهٔ علم با ترس از خدا
پاداش ترس از خدا
انذار مهمترین رسالت پیامبر صلی الله علیه واله
محور رسالت دانشمندان
نمونه هایی از حکمت عملی در نهج البلاغه
سفارش به تقوا
وزن در قیامت
آباد کردن دل
چنگ زدن به ریسمان الهی
تکیه بر خدا
زنده کردن دل با موعظه
زهد و بی رغبتی
تقویت دل با یقین
نورانیت دل با حکمت
زوال علم
ندای علم
حكمت مایه حیات دل
یاد مرگ
علاقه علی علیه السلام به مرگ
بصیرت دل
درباره دنیا
محبت دنیا
منشأ سفاهت
دنیا ابزار فریب
راه بیداری در دنیا
فرزندان دنیا و آخرت
عبرت از گذشتگان
اصلاح منزل آخرت
نفروختن آخرت به دنیا
راه و روش صحیح حفظ کرامت نفس
بیداری از غفلت
توجه به وظایف اجتماعی
امر به معروف و نهی از منکر
جهاد در راه خدا
فهم دقيق دين
فصل چهارم :وحدت جوامع در نهج البلاغه
يكم :كليات
معنای لغوی وحدت و اتحاد
اهمیت وحدت
اتحاد مطلوب و نا مطلوب
اصالت وحدت
زندگی انسانهای نخستین
سر وحدت انسانهای اولی
دوم :حوزه های اتحاد
الف. اتحاد در حوزه اسلامی
آیه اعتصام به حبل الله
صعود جمعی
آیه ورود همگان در سلم
دعوت به اتحاد و صلح
اتحاد، واجب عينى اجتماعى
آية اخوت ایمانی
برادری نخستین شعار پیامبر
دین محور وحدت
محوریت رسول اکرم صلى الله عليه وآله
وظیفه مسلمانان در برابر رسالت پیامبر صلی الله علیه واله
محوریت قرآن و عترت (حبل الله)
جدایی ناپذیری قرآن و عترت
روایات حبل الله بودن اهل بیت علیهم السلام
على علیه السلام محور و چراغ جامعه
وحدت آفرینی امام عصر عجل الله فرجه
عامل حفظ وحدت جامعه اسلامی
زمینه های پیدایی وحدت اسلامی
مبدأ فاعلی وحدت
آثار وحدت
ب :اتحاد در حوزه پیروان ادیان توحیدی
آیه ایمان به همه پیامبران و کتب آنان
آیه دعوت اهل کتاب به وحدت
عملکرد رسول خدا صلى الله عليه وآله
محورهای وحدت در حوزه پیروان ادیان توحیدی
1.پرستش خدا
2.نفى شرك
3.نفی سلطه بر يك ديگر
اتحاد وصلح در حوزه جوامع بشری
محور اتحاد انسانی
فطرت توحیدی سرمایه وحدت جهانی
اخوت انسانی
سوم: تفرقه و اختلاف
ضرورت ترک تفرقه
قرآن و نهی از تفرقه
تفرقه از نگاه علی علیه السلام
ب: ضرورت برخورد با تفرقه افکنان
استراتژی تفرقه افکنان
اقسام اختلاف در قرآن
اختلاف مقدّس
اختلاف نامقدس
قرآن و اختلاف مقدس و نا مقدس
توجیه ناپذیری اختلاف نامقدس
محورهای اختلاف مقدس
اختلاف نا مقدس در دین
منشأ اختلاف نامقدس در دین
اختلاف نامقدس و عالمان بیتقوا
اختلاف در دین از نگاه علی علیه السلام
پی آمدهای تفرقه و اختلاف نامقدس
زوال قدرت و شوکت
ذلت و بردگی
عزت ایران اسلامی
دشمنی و قضاوت ناحق
شیطان مبدأ فاعلی تفرقه و اختلاف نامقدس
قرآن و راههای مبارزه با تفرقه و اختلاف نامقدس
1.اقامه برهان
امتیاز نبودن تفاوتهای طبیعی
امتیاز نبودن علل اعتباری
تعیین مرجع برای برداشتهای علمی
۲ . موعظه حسنه مقدمه جلوگیری از مغالطه و اشتباه
بخش پنجم : دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه
مقدمه
اقسام دنیا
حیات دنیایی و زندگانی طیب
یکم ویژگیهای دنیای ممدوح
فریبنده نبودن دنیا
انسان مختال
چهره زشت و زیبای دنیا
تهدید دنیا
راهنمایی دنیا
عبرت آموزی دنیا
عبرتهایی از دنیا
دنیای متغیر
زمان شناس فرزانه
دنیا محل آزمون
آزمون به نعمت
امتحان با خیر و شر
آمیختگی غم و شادی دنیا
دنیا دار تزاحم
گذرگاه بودن دنیا
دوم: ویژگیهای دنیای مذموم
مراحل دنیای مذموم
دنیا بازیچه و سرگرمی
حکمت و دنیای بازیچه
دنیای بازیچه و کودکان کهنسال
عطش آفرینی دنیا
تنوع بازیگری دنیا
دنیا زینت پست
ثروت اندوزی
تکاثر علم و عبادت
حقارت دنیا
سوم :آثار دوستی دنیا
۱ . دوستی دنیا ریشۀ همۀ خطاها
۲. دشمنی با آخرت
3 .خواب غفلت
غفلت چرك جان
1.اضطراب
5. دلبستگی به مقام دنیوی
جاه طلبی طاغیان و خانه نشینی اولیا
6.اعراض از یاد خدا
7. محرومیت از معرفت حقیقی
دنیاگرایی به معنای جامع
معیار دنیاگرایی
چهارم :راه درمان دنیاگرایی
زهد
نشانه زهد
زهد راستین
زهد منفی
بدعت مسیحیان
آسایش در جهان پرآشوب
بی رغبتی به اهل دنیا
زهد پیامبر اکرم صلى الله عليه وآله وسلم
ترسیم زندگی پیامبر صلی الله علیه واله از زبان علی علیه السلام
زهد امیرالمؤمنین علیه السلام
چشم پوشی علی علیه السلام از لذایذ دنیایی
بی رغبتی امیرالمؤمنین علیه السلام به سیم و زر
بی اعتنایی علی علیه السلام به حکومت دنیا
سفارش کارگزاران حکومت به ترك دنيا
تمثيل امير المؤمنين علیه السلام درباره دنیا
علی علیه السلام پیروز دو جبهه
تأسی به زهد على علیه السلام