تبلیغ غدیر با عید غدیر

تبليغ غدير با عيد غدير

يكى از روش ‏هاى معرفى غدير تبليغ عملى آن است. در سيره معصومين‏ عليهم السلام استفاده از اين شيوه جلوه ‏هاى بسيار جالب و جذابى دارد و آثار عام آن در بلند مدت خود را نشان داده است.

از جمله برپايى جشن و اظهار سرور در اين عيد بزرگ، و نيز آداب اجتماعى و عبادات خاصِ اين روز عظيم، هر يک به نوعى اقدام عملى براى تبليغ غدير به شمار مى ‏آيد.

همه اين موارد را چهارده معصوم ‏عليهم السلام هم دستور داده ‏اند و هم شخصاً عمل كرده ‏اند و روش‏ هاى اجرايى و كيفيت حفظ ابعاد اعتقادى آن را به ما آموخته ‏اند.

از نگاهى ديگر: يكى از موضوعاتى كه در تأليف يا ساير فعاليت‏ هاى فرهنگى غدير بسيار اهميت دارد عيد غدير است.

عيد غدير و اعمال آن در دو بخش ارائه شده است:

الف) جوانب روز عيد غدير از قبيل اهميت روز غدير و وقايعى كه در امم گذشته در اين روز اتفاق افتاده است و تطابق غدير با نوروز و ... .

ب) اعمال روز غدير از قبيل روزه و عقد اخوت و زيارت و ساير مستحبات اين روز.

در عيد ولايت بايد آثار سرور در سراسر جامعه غديرى مشهود باشد. مردم را دعوت كنيم، جشن بگيريم، لباس نو بپوشيم، هديه بدهيم. ائمه ‏عليهم السلام با آنكه در زمان‏ه اى سخت تقيه بوده ‏اند ولى شخصاً جشن غدير را برگزار كرده‏ اند و هدايايى براى اين عيد بزرگ تدارک ديده ‏اند و تبليغ عملى غدير را اين گونه رواج داده ‏اند. به چهار مورد در اين باره اشاره مى‏ كنيم:

به تعبير ديگر: تبليغات اجتماعى غدير از زاويه ‏اى براى روابط چهره به چهره مردم در نظر گرفته شده است. اظهار و نشان دادن خوشحالى در سيما و گفتار در روز غدير، به ديدار معتقدين غدير و يادگارهاى آن رفتن در چنين روزى، تبريک گفتن دوستان غدير به يكديگر در اين مناسبت عظمى، و بالاتر از همه پيمان برادرانه و خواهرانه به نام ولايت غديرى، همه اينها شكل‏ هاى مختلف تبليغ عملى غدير است.

دستور اينها را پيامبر و امامان معصوم ‏عليهم السلام به ما داده ‏اند، و در زمان آنان اصحاب باوفاى غدير بدان عمل كرده ‏اند. به شش مورد از اين آداب اشاره مى ‏كنيم:

۱. دستور جشن عمومى غدير

«جشن» به معناى عيد گرفتنِ دسته جمعى، بيدار كننده اذهان خفته يا پر مشغله ‏اى است كه فقط با اين راه مى‏ توان فرصتى از فكر آنان را به غدير اختصاص داد.

اين تبليغ عملى بايد از نظر محتوايى و تزيينات تداعى كننده پيام غدير باشد، همان گونه كه در زمان‏ ها و مكان‏ هاى مختلف بايد مراعات ظرافت ‏هاى تبليغى هر قوم و ملت و اهل هر زبانى را در نظر گرفت.

ائمه معصومين‏ عليهم السلام در حد امكان طبق مرسوم زمان خود جشن غدير را برپا ساخته ‏اند. گاهى در موضع قدرت مانند اميرالمؤمنين‏ عليه السلام، و گاهى در خفاء تقيه مانند امام رضا عليه السلام، كه به هر دو صورت تبليغ عملى غدير در قالب جشن را به ما آموخته‏ اند.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در اين باره فرمود: در اين روز كنار يكديگر جمع شويد تا خداوند امور شما را جمع و درست نمايد.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام روز غديرى را كه با جمعه مقارن شده بود جشن گرفت و در خطبه ‏اى به همين مناسبت، مطالب مفصلى درباره غدير و عيد گرفتن آن فرمود. پس از نماز، حضرت به اتفاق اصحابشان به منزل امام مجتبى‏ عليه السلام كه جشنى در آن برپا كرده بود رفتند و پذيرايى مفصلى انجام شد.

امام رضا عليه السلام در روز غديرى روزه گرفت و براى افطار عده‏اى را دعوت كرد، و براى آنان سخنان مفصلى درباره غدير فرمود، و به منازل آنان هدايايى فرستاد.

۲. امر به پوشيدن لباس نو در غدير

لباس نو و آراستن ظاهر از شيوه ‏هايى است كه همه مردم جهان در اعياد خود براى نشان دادن شادى به كار مى‏ برند. ما هم اين روش بين ‏المللى را پذيرفته ‏ايم و در عيد غدير دستور پوشيدن البسه نو و زينت كردن مرد و زن با حفظ حدود شرعى را از ائمه‏ عليهم السلام دريافت كرده‏ايم، چرا كه اين كار تبليغ عملى غدير به صورت صامت است.

امام رضا عليه السلام در اين باره فرمود: اين روز، روزِ زينت كردن است. هر كس خود را براى روز عيد غدير زينت كند خداوند گناهان او را مى‏ آمرزد، و ملائكه‏ اى به سوى او مى‏ فرستد كه براى او حسنات بنويسند و تا سال آينده درجات او را بالا ببرند.

همچنين آن حضرت در روز عيد غديرى به منازل عده ‏اى از خواص اصحابشان البسه نو حتى انگشتر و كفش فرستادند، و احوال ظاهرى آنان و اطرافيان خود را تغيير دادند، و به جاى لباس ‏هاى عادى روزانه لباس ‏هاى مناسب عيد پوشيدند.

۳. دستور هديه دادن در غدير

هدايا خاطره ‏ساز و به ياد ماندنى هستند، به خصوص براى كودكان و نوجوانان و براى محيط هاى خانوادگى! هديه به معناى تشكرى است به درگاه مُنعِم غدير! با هديه خود كه نام غدير را بر آن نوشته‏ ايم تبليغ عملى غدير را به دستور امامان‏ عليهم السلام به انجام رسانده‏ ايم.

اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ فرمايد: در اين روز نعمت‏ هاى خداوند را به يكديگر هديه دهيد همان طور كه خداوند بر شما منت نهاده است.

۴. دستور توسعه بر خانواده و برادران در غدير

اگر قرار است وسيله‏ اى براى زندگى و اهل خانه بخريم، چه زيباست كه اين كار را براى ايام غدير نگه داريم و آن را به نام غدير وارد خانه كنيم. اگر به برادر نيازمندى قرار كمک داريم در عيد غدير انجام دهيم. اينها دستور صاحب غدير است كه از هر فرصتى براى تبليغ عملى غدير استفاده كنيم، اگر چه نوسازى ابزار و وسايل زندگى باشد.

اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در روز عيد غديرى فرمود: وقتى از اين اجتماعتان برگشتيد بر عيال خود توسعه دهيد و با برادران خود نيكى كنيد ... . به يكديگر نيكى كنيد تا خداوند الفت و انس شما را بر قرار فرمايد.

همچنين فرمود: احسان در اين روز موجب رشد مال و زياد شدن آن مى‏ گردد.

امام رضا عليه السلام نيز فرمود: هر كس در اين روز بر عيالش و بر خودش وسعت دهد خداوند مالش را زياد مى ‏كند.

۵. دستور اظهار سرور قلبى و زبانى

نه تنها بايد در عيد غدير خوشحال باشيم، كه بايد اين سرور و شادى هم در چهره ما پيدا باشد و هم در گفتارمان ديده شود. در خاطرمان باشد كه در چنين روزى چه اتفاق عظيمى افتاده و چگونه پوزه اهل سقيفه به خاک ماليده شده است.

در سيماى ما تبسم و نشاطِ ناشى از خشنودى نسبت به چنين واقعه‏ اى مشاهده شود، تا آنجا كه حتى اگر گرفتارى يا غمى داريم به خاطر غدير آن را به فراموشى بسپاريم و به ياد اين روز زيبا شادى اظهار كنيم.

بر زبان ما تشكر و حمد الهى جارى باشد به خاطر عطاى نعمت ولايت كه خدا بر ما غديريان منت گذاشته است. در اين باره به سفارشات ائمه ‏عليهم السلام گوش مى ‏سپاريم، آنجا كه اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى ‏فرمايد:

در اين روز روى خوش با يكديگر داشته باشيد، و در ملاقات ‏هايتان اظهار سرور و شادى نماييد.و كلام امام صادق‏ عليه السلام كه مى ‏فرمايد: روز غدير روزى است كه به عنوان اظهار سرور از نعمت ولايت كه خداوند بر شما منت گذارده، بايد شكر و حمد خدا نماييد.

و فرمايش امام رضاعليه السلام كه فرمود: اين روز روزِ تبسم بر روى مؤمنين است. هر كس در اين روز بر روى برادر مؤمن خود تبسم كند خدا در روز قيامت نظر رحمت به او مى‏نمايد و هزار حاجت او را بر مى‏آورد، و قصرى از دُرّ سفيد در بهشت برايش بنا مى‏كند.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 223. ×××

6 -  دستور ديدار مؤمنان در غدير

نه اينكه روز غدير بهانه‏اى براى ديدار مؤمنين باشد، بلكه اين زيارتِ مؤمن فقط به نيتِ روزى است كه اين برادرى شكل گرفته و تحقق يافته است.

پس در روز غدير برادرى بر اساس ولايت را در دل تجديد مى‏كنيم، و با هم مسرور مى‏شويم. اين رمز اخوت را امام رضاعليه السلام چنين به ما آموخته است:

هر كس در اين روز مؤمنين را زيارت كند و به ديدار آنان رود خدا بر قبر او هفتاد نور وارد مى‏كند و قبر او را وسيع مى‏نمايد، و هر روز هفتاد هزار ملائكه در قبرش او را زيارت مى‏كنند و او را به بهشت بشارت مى‏دهند.××× 2 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 224. ×××

7-  دستور تبريك به پيامبرصلى الله عليه وآله در غدير خم

شايد مردم آن زمان تبريك گفتن در هيچ موضوعى جز ولادت و عروسى فرزندانشان را تجربه نكرده بودند. آن قدر شادى و سرور در چهره مبارك رسول‏اللَّه‏صلى الله عليه وآله موج مى‏زد كه مردم بى‏اختيار تبريك گفتند، و آن قدر مسئله تعيين و اعلام جانشين پيامبرصلى الله عليه وآله -  مانند بعثت آن حضرت -  جاى تهنيت داشت كه حضرت با تأكيد از مردم خواست كه به او تبريك بگويند.

تبريكِ غدير از همان سال حجةالوداع و در همان بيابان غدير پس از اتمام خطبه پيامبرعليه السلام چنين آغاز شد: در آن لحظاتى كه پيامبرصلى الله عليه وآله خطاب »يا اَيَّهَا الرَّسُولُ بَلِّغ« را به انجام رسانده و على بن ابى‏طالب‏عليه السلام را معرفى كرده بود، هر دو بزرگوار از پله‏هاى منبر غدير پايين آمدند.

همزمان مردم نيز مشتاقانه از جا برخاستند و از هر سو با ازدحام به طرف منبر حركت كردند؛ و در حالى كه دست‏ها را به نشانه بيعت بالا برده بودند مى‏گفتند: آرى پذيرفتيم و به امر خدا و رسولش از صميم قلب و با زبان و دستانمان اطاعت مى‏كنيم.

پيامبرصلى الله عليه وآله از همان فراز منبر با بسيارى از دست‏هايى كه به سويش بلند شده بود بيعت كرد و به احساسات آنان پاسخ داد. صداى تبريك و تهنيت از ميان جمعيت بلند بود، و پيامبرصلى الله عليه وآله در پاسخ تبريك آنان مى‏فرمود:

الحَمدُ للَّهِ الَّذى فَضَّلَنا عَلى جَميعِ العالَمينَ: سپاس خدايى را كه ما را بر همه جهانيان فضيلت داد.

فريادهاى شعفى كه از جمعيت برمى‏خاست، شكوه و ابهت بى‏مانندى را به اجتماع بزرگ غدير مى‏بخشيد. پيامبرصلى الله عليه وآله براى نشان دادن غدير به عنوان بزرگ‏ترين مناسبتى كه در عمر مباركش بايد به او تبريك گفت، مى‏فرمود: به من تبريك بگوييد. به من تهنيت بگوييد، زيرا خداوند مرا به نبوت و اهل‏بيتم را به امامت اختصاص داده است.

ابراز احساسات مردم با پاسخ‏هاى پيامبرصلى الله عليه وآله آرام‏تر شد در حالى كه آن حضرت با اميرالمؤمنين‏عليه السلام به پله‏هاى پايين منبر رسيده بودند. در آن حال پيامبرصلى الله عليه وآله كمال دين را به مردم يادآور شده فرمود:

اللَّهُ اَكبَرُ عَلى اِكمالِ الدّينِ وَ اِتمامِ النِّعمَةِ وَ رِضَى الرَّبِّ بِرِسالَتى وَ الوِلايَةِ لِعَلِىِّ بنِ اَبى‏طالِبٍ: اللَّه اكبر به خاطر كامل شدن دين و تمامى نعمت و رضايت پروردگار به رسالت من و ولايت على بن ابى‏طالب.

سپس سه بار آيه »اليَومَ اَكمَلتُ لَكُم دينَكُم وَ اَتمَمتُ عَلَيكُم نِعمَتى وَ رَضيتُ لَكُمُ الاِسلامَ ديناً« را قرائت كرد، و بعد از آن فرمود: كمال دين و تمام نعمت و رضايت رب با اين است كه مرا براى ابلاغ ولايت على بن ابى‏طالب بعد از من فرستاده است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 196 194  63 40. الغدير: ج 1 ص 274 271. ×××

8 -  كيفيت تبريك غدير در كلام امام صادق‏عليه السلام

يك سنت استثنائى براى ملاقات دو برادر دينى در عيد ولايت، توجه همه جانبه معصومين‏عليهم السلام به تبليغ عملى غدير را نشان مى‏دهد. كلماتى كه در اين ديدارها گفته مى‏شود شامل دو تشكر از دو نعمت است: يكى اصل نعمت غدير كه خداوند مسئله امامت را به دست ما نسپرد و خود اين مهم را بر عهده گرفت، و ديگر اينكه ما را بر عهد و پيمان غدير ثابت قدم نگه داشت.

اين كيفيت سخن در روز غدير را امام صادق‏عليه السلام به ما آموخته، آنجا كه مى‏فرمايد: هر گاه در اين روز برادر مؤمن خود را ملاقات كردى بگو:

الحَمدُ للَّهِ الَّذى اَكرَمَنا بِهذَا اليَومِ وَ جَعَلَنا مِنَ المُؤمِنينَ، وَ جَعَلَنا مِنَ المُوفينَ بِعَهدِهِ الَّذى عَهِدَهُ اِلَينا وَ ميثاقِهِ الَّذى واثَقَنا بِهِ مِن وِلايَةِ وُلاةِ اَمرِهِ وَ القُوّامِ بِقِسطِهِ وَ لَم يَجعَلنا مِنَ الجاحِدينَ وَ المُكَذِّبينَ بِيَومِ الدّينِ:

شكر خدا را كه ما را به اين روز گرامى داشته و ما را از مؤمنان و از وفاداران به پيمانى كه با ما بسته و عهدى كه درباره واليان امرمان و برپا دارندگان عدالت از ما گرفته قرار داده است، و ما را از منكران و تكذيب  كنندگان روز قيامت قرار نداده است.××× 1 عوالم العلوم: ج 3  / 15 ص 215. ×××

9-  امر به تهنيت گفتن غدير در كلام امام رضاعليه السلام

تهنيت گفتن چهره متبسم مى‏خواهد و همين براى غدير شادى آفرين است. دليل اين خوشحالى و تشكر از خدا، نعمت ولايت است كه خدا عنايت فرموده است.

اين را امام رضاعليه السلام به شيعيان ياد داد و فرمود: در اين روز به يكديگر تهنيت و تبريك بگوييد، و هرگاه برادر مؤمن خود را ملاقات كرديد چنين بگوييد: الحَمدُ للَّهِ الَّذى جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسِّكينَ بِوِلايَةِ اَميرِالمُؤمِنينَ‏عليه السلام: سپاس خدايى را كه ما را از تمسك‏كنندگان به ولايت اميرالمؤمنين‏عليه السلام قرارداد.××× 2 عوالم العلوم : ج 3  / 15 ص 223. ×××

10-  دستور عقد اُخوّت در غدير××× 1 مستدرك الوسائل )محدث نورى، چاپ قديم( : ج 1 ص 456 باب 3، از كتاب »زاد الفردوس« نقل كرده است. همچنين از شيخ نعمةاللَّه بن خاتون عاملى نقل كرده كه بر اين مطلب از پيامبرصلى الله عليه وآله نصّ وارد شده است. همچنين فيض كاشانى در كتاب خلاصه الأذكار: باب دهم ص 99، برنامه »عقد اُخُوّت« را ذكر نموده است. ×××

چرا برادرى دينى در غدير به صورت عقد اخوت تجديد مى‏شود؟ براى آنكه همه بدانند مسلمانى با راه ضد خدا نمى‏تواند همه را برادر كند. براى همين است كه خدا در قرآن نفرموده: »انما المسلمون اخوة«؛ بلكه فرموده: »اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَةٌ« .××× 2 حجرات /  10. ××× ايمان واقعى بر اساس »اِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقيم«××× 3 حمد /  5 . ××× است، كه برادران مؤمن را دست در دست هم تا »جنّات النعيم« مى‏برد. »راه مستقيم« را پيامبرصلى الله عليه وآله در خطبه غدير »راه امامان غدير« معرفى كرده آنجا كه سوره حمد را قرائت كرده فرمود:

فِىَّ نَزَلَت وَ فيهِم وَ اللَّهِ نَزَلَت، وَ لَهُم عَمَّت، وَ اِيّاهُم خَصَّت××× 4 خطبه غدير: بخش هفتم. ×××: اين سوره )حمد( درباره من نازل شده، و به خدا قسم درباره ايشان )امامان( نازل شده است. به طور عموم شامل آنان است و به طور خاص درباره آنان است.

در اين راستا يكى از مراسمى كه براى عيد غدير ذكر شده برنامه »عقد اُخُوّت« است. اين برنامه هم از نظر اجرا كيفيتى به ياد ماندنى و خاطره‏اى فراموش نشدنى بر جاى مى‏گذارد، و هم از نظر محتوا يك برادرى حقيقى و صحيح و ريشه‏دار و مبتنى بر عقيده را بنا مى‏كند.

از يك سو پيمانى بسته مى‏شود بر اساس اخلاص الهى كه ناظر آن خدا و حجج پروردگار اند. از آنجا كه براى بهشت با يكديگر پيمان مى‏بندند كه تنها وارد آن نشوند، و هر برادرى دست برادر ديگر را بگيرد و با هم وارد جنت شوند. از سوى ديگر حقوق برادرى را بر يكديگر حلال مى‏كنند تا در حد امكان در مراعات آن بكوشند.

كيفيت اجراى عقد اُخُوّت چنين است: دست راست خود را در دست راست برادر مؤمن مى‏گذارى و مى‏گويى:

واخَيتُكَ فِى اللَّهِ وَ صافَيتُكَ فِى اللَّهِ وَ صافَحتُكَ فِى اللَّهِ، وَ عاهَدتُ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ اَنبِيائَهُ وَ الاَئِمَّةَ المَعصومينَ عَلَيهِمُ السَّلامُ عَلى اَنّى اِن كُنتُ مِن اَهلِ الجَنَّةِ وَ الشَّفاعَةِ وَ اُذِنَ لى بِاَن اَدخُلَ الجَنَّةَ لا اَدخُلُها اِلاّ وَ اَنتَ مَعى:

با تو در راه خدا برادرى و يك رويى )با صفايى( مى‏نمايم و دست مى‏دهم، و با خدا و ملائكه‏اش و رسولان و انبيائش و امامان معصوم‏عليهم السلام پيمان مى‏بندم كه اگر من از اهل بهشت و اهل شفاعت بودم و به من اجازه ورود به بهشت داده شد، وارد آن نشوم مگر آنكه تو نيز همراه من باشى.

آنگاه برادر دينى در جواب او مى‏گويد: »قَبِلتُ« : »قبول كردم« . سپس مى‏گويد: اَسقَطتُ عَنكَ جَميعَ حُقوقِ الاُخُوَّةِ ما خَلاَ الشَّفاعَةَ و الدُّعاءَ وَ الزِّيارَةَ: همه حقوق برادرى جز شفاعت و دعا و زيارت را از تو ساقط كردم )و  بر تو بخشيدم( .